RAPPORT VAN BEVINDINGEN
ONDERZOEK BIJ
Comenius College unit Lijstersingel, afdeling havo
Plaats: Zoetermeer BRIN-nummer: 19GY-0 Registratienummer: 2830749
Onderzoek uitgevoerd op: 19 mei 2009 Conceptrapport verzonden op: 14 juli 2009
Rapport vastgesteld te Zoetermeer op: 5 oktober 2009
Reproductie van het rapport zonder toestemming van de inspectie of de school/instelling vindt niet plaats anders dan in zijn volledige vorm.
1. INLEIDING
De Inspectie van het Onderwijs heeft op 19 mei 2009 een onderzoek uitgevoerd op het Comenius College unit Lijstersingel te Capelle aan den IJssel, afdeling havo om na te gaan of er sprake is van tekortkomingen in de kwaliteit van het onderwijs.
Aanleiding
De aanleiding voor dit onderzoek is het volgende:
De inspectie heeft voor het Comenius College unit Lijstersingel te Capelle aan den IJssel, afdeling havo een risicoanalyse uitgevoerd.
Uit deze analyse kwam naar voren dat de opbrengsten onvoldoende zijn op voornoemde afdeling.
Op 19 februari 2008 heeft de inspectie de uitkomsten van deze risicoanalyse met het bevoegd gezag besproken. Naar aanleiding van dit gesprek is besloten een onderzoek uit te voeren om eventuele tekortkomingen vast te stellen.
Toezichthistorie
Het laatste periodiek kwaliteitsonderzoek is van 30 november en 1 december 2005. Op 14 november 2006 is er een jaarlijks onderzoek uitgevoerd. Bij beide onderzoeken werd
vastgesteld dat de opbrengsten van onvoldoende kwaliteit zijn. De examenresultaten waren significant lager dan het landelijke gemiddelde en het schoolexamencijfer was -gemiddeld genomen- over vrijwel de gehele linie hoger dan het cijfer voor het centraal examen. Het rapport van bevindingen, naar aanleiding van de risicoanalyse 2008 van 11 november 2008 laat hetzelfde beeld zien.
Onderzoeksopzet
De inspectie heeft de opbrengsten beoordeeld op basis van de opbrengstenkaarten 2007, 2008 en 2009. Tevens zijn alle normindicatoren onderzocht, alle indicatoren van de standaard kwaliteitzorg en alle indicatoren betreffende het onderwijsleerproces om de onvoldoende opbrengsten te kunnen verklaren.
Normindicator 3.8 (specifiek talig leerstofaanbod) is niet beoordeeld aangezien de school geen substantieel percentage niet-Nederlandstalige of taalzwakke leerlingen heeft. Tevens zijn enkele wettelijke aspecten onderzocht.
De onderzoeksactiviteiten bestonden uit:
• Analyse van de opbrengsten op basis van de opbrengstenkaarten 2007, 2008 en 2009
• Lesobservaties
• Gesprekken met de directie, leraren en de zorgcoördinator
• Analyse van relevante documenten:
- Schoolplan 2005-2010 ‘Een school in balans’, Comenius College unit Lijstersingel
- Schoolgids 2008-2009
- Jaargidsen 2008-2009, Lijstersingel 2 en 18
- Verzuimoverzicht Comenius College, schooljaar 2008-2009
- Eindrapport werkgroep determinatie, doorstroming en eindexamenresultaat, 2e herziene versie 15 februari 2009
- Overzicht beleidsvoornemens en doelstellingen Comenius College Liijstersingel voor het cursusjaar 2008-2009
- Overzichten geprogrammeerde en gerealiseerde onderwijstijd (bijgewerkt t/m maart 2009), schooljaar 2008-2009
- Oud leerling-rapportage van de Hogeschool Rotterdam over de jaren 2004 t/m 2008, 19 maart 2009
- Bekwaamheidseisen leraren Comenius College, projectgroep implementatie Wet BIO, september 2007
- Zorgplan Lijstersingel 2 en 18
- Handboek docenten Comenius College, juli 2008
- Studieplanners havo leerjaar 4 en vwo leerjaar 4 en 5, schooljaar 2008-2009 - Programma’s van toetsing en afsluiting, havo leerjaar 4 en 5, vwo leerjaar 4,
5 en 6, schooljaar 2008-2009
- Programma’s van toetsing voor de leerjaren 1, 2 en 3, schooljaar 2008-2009
Toezichtkader
De inspectie heeft zich bij haar onderzoek gebaseerd op het Toezichtkader Voortgezet Onderwijs 2006. Daarnaast is gebruik gemaakt van aanvullende normeringen die opgenomen zijn in de notitie ‘Beslisschema aangepast arrangement VO’ van februari 2009. In het
jaarwerkplan 2008 verantwoordt de inspectie welke wettelijke aspecten zijn onderzocht.
Deze documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl.
Opbouw rapport
In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de
onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften weergegeven. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin tekortkomingen worden toegelicht en waar mogelijk de
schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer.
H2742986/4
Pagina 5 van 11
2.
BEVINDINGEN
Het Comenius College unit Lijstersingel te Capelle aan den IJssel, afdeling havo 2.1 Kwaliteit- en nalevingprofiel
In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader voortgezet onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator
gerealiseerd is. De inspectie heeft daarnaast onderzocht of wordt voldaan aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften.
Legenda:
1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed
5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten)
Resultaten
1 2 3 4 5
11.1 De leerlingen behalen het opleidingsniveau dat mag worden verwacht. 11.5 De leerlingen lopen weinig vertraging op in de opleiding havo. 11.11 De leerlingen van de opleiding havo behalen voor hun centraal examen de
cijfers die mogen worden verwacht.
11.19 Bij de opleiding havo zijn de verschillen tussen het cijfer voor het schoolexamen en het cijfer voor het centraal examen van een aanvaardbaar niveau.
Kwaliteitszorg
1 2 3 4
1.1 De school heeft inzicht in de kenmerken van de leerlingenpopulatie. 1.2 De kwaliteitszorg is verbonden met de visie op leren en onderwijzen zoals
geformuleerd in het schoolplan.
1.3 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.4 De school evalueert systematisch de kwaliteit van het leren en onderwijzen.
1.5 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten.
1.6 De school borgt de kwaliteit van leren en onderwijzen.
1.7 De school waarborgt de kwaliteit van het schoolexamen en van andere
toetsinstrumenten.
1.8 De school rapporteert inzichtelijk over de gerealiseerde kwaliteit van het onderwijs
aan belanghebbenden.
1.9 De school waarborgt de sociale veiligheid voor leerlingen en personeel. 1.10 De school draagt zorg voor de kwaliteit van het onderwijs gericht op bevordering
van sociale integratie en actief burgerschap, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit in de samenleving.
Voorwaarden voor kwaliteitszorg
1 2 3 4
2.1 De school heeft inzicht in de sterke en zwakke punten van de eigen organisatie.
2.2 De schoolleiding stuurt de kwaliteitszorg aan.
2.3 De schoolleiding zorgt voor een professionele schoolcultuur.
2.4 Bij de zorg voor kwaliteit zijn personeel, directie, leerlingen, ouders/verzorgers en
bestuur betrokken.
Leerstofaanbod
1 2 3 4
3.1 * Het leerstofaanbod in de onderbouw voldoet aan de wettelijke vereisten. 3.2 * Het leerstofaanbod in de bovenbouw is dekkend voor de examenprogramma’s. 3.5 Het leerstofaanbod in de verschillende leerjaren sluit op elkaar aan
3.8 * De school met een substantieel percentage taalzwakke leerlingen heeft bij alle vakken een leerstofaanbod dat past bij de talige onderwijsbehoeften van deze leerlingen.
Tijd
1 2 3 4
4.5 De leerlingen maken efficiënt gebruik van de onderwijstijd.
Pedagogisch handelen
1 2 3 4
5.1 De leraren bevorderen het zelfvertrouwen van leerlingen.
5.2 De leraren tonen in gedrag en taalgebruik voor alle leerlingen respect. 5.3 * De leraren zorgen er voor dat leerlingen op een respectvolle wijze met elkaar en
met leraren omgaan.
5.4 De leerlingen worden aangesproken en gestimuleerd door het pedagogisch
handelen van de leraar.
5.5 * De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer.
Didactisch handelen
1 2 3 4
6.1 De leraren geven de leerlingen zicht op doel, nut en samenhang van de
lesactiviteiten.
6.2 * De leraren leggen duidelijk uit.
6.3 De leraren gaan na of de leerlingen de uitleg en/of de opdrachten begrijpen.
6.4 De leerlingen leren in een betekenisvolle context.
6.5 De leraren stimuleren de leerlingen tot denken.
6.6 De leraren geven de leerlingen inhoudelijke feedback.
6.7 De leraren geven de leerlingen inzicht in hun leerproces.
6.8 De leraren bewerkstelligen dat de leerlingen bij de onderwijsactiviteiten betrokken
zijn.
6.9 De leraren stemmen hun didactisch handelen af op verschillen in ontwikkeling
tussen leerlingen.
6.10 De leraren gebruiken bij de vormgeving van hun onderwijs de analyse van de
prestaties van de leerlingen.
6.11 Het taalgebruik van de leraar past bij de taalbehoefte van de leerlingen.
Actieve en zelfstandige rol leerlingen
1 2 3 4
7.1 * De leerlingen krijgen te maken met activerende werkvormen.
7.2 De leerlingen reflecteren op hun eigen leerproces.
7.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun eigen
leerproces die past bij hun ontwikkelingsniveau.
7.4 De leerlingen werken op een doelmatige wijze samen.
Schoolklimaat
1 2 3 4
8.5 * De school heeft inzicht in de beleving van de sociale veiligheid door leerlingen en personeel én in de incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid op school voordoen.
Begeleiding
1 2 3 4
9.1 * De mentoren stimuleren het welbevinden en de motivatie van de leerlingen. 9.2 * De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures
voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen.
Passende zorg
1 2 3 4
10.3 * De school voert de zorg planmatig uit.
H2742986/4
Pagina 7 van 11
Wet- en regelgeving
ja nee De school heeft de vastgestelde schoolgids aan de inspectie toegestuurd (WVO, artikel 24a).
De school heeft het vastgestelde schoolplan aan de inspectie toegestuurd (WVO, artikel 24). De onderwijstijd voldoet aan de wettelijke voorschriften (WVO art. 10, lid 2; 10b, lid 2;
10d, lid 2; 10f, lid 3a; 11c, lid 1b; 12, lid 5).
2.2 Beschouwing
Algemeen beeld
De inspectie beoordeelt de onderwijskwaliteit als onvoldoende. De opbrengsten zijn onvoldoende (op basis van de opbrengstenkaarten 2007, 2008 en 2009). Daarnaast vertoont de kwaliteitszorg op indicatorniveau tekortkomingen die voor verbetering vatbaar zijn. Ook is één indicator van de standaard ‘voorwaarden kwaliteitszorg’ als onvoldoende beoordeeld.
Opbrengsten
Op basis van de opbrengstenkaarten 2007, 2008 en 2009 zijn de opbrengsten voor de afdeling havo onvoldoende. Dit wordt veroorzaakt door het onvoldoende gemiddelde centraal examencijfer (gemeten over drie jaren) en de grote discrepantie tussen het gemiddelde schoolexamencijfer en het gemiddelde centraal examencijfer. Hierbij moet worden benadrukt dat het gemiddelde centraal examencijfer gedurende de afgelopen drie jaren met de score ‘1’
is beoordeeld, hetgeen een zeer onvoldoende resultaat is.
De school heeft relatief veel toeleverende basisscholen. De school stelt vast dat
basisscholen veel dubbele adviezen en vaak ook hoge adviezen geven. De school constateert hierbij dat er ook een discrepantie bestaat tussen de adviezen van de basisschool en de uitkomsten van de CITO-eindtoets; die uitkomsten zijn doorgaans lager dan de adviezen van de basisschool. Volgens de school is dit mede het gevolg van het gegeven dat de school in de onderbouw heterogene klassen heeft, waardoor basisscholen relatief hoog insteken met hun adviezen. In de praktijk van de bovenbouwklassen blijkt vervolgens dat een substantieel aantal leerlingen eigenlijk onvoldoende beschikt over de benodigde kennis en vaardigheden om het havo met succes te kunnen doorlopen. Hierdoor is de afgelopen jaren het niveau van de gemiddelde leerling in het havo gedaald, terwijl het cijferbeeld bleef gebaseerd op de gemiddelde leerling binnen het havo aan de Lijstersingel. Daarbij heeft de school de
afgelopen jaren veel zij-instroom van leerlingen in het derde leerjaar, waaronder relatief veel allochtone leerlingen, die het elders niet hebben gered.
De inspectie constateert echter ook dat de school kennelijk onvoldoende scherp determineert in de onderbouw en -gezien het gemiddelde rendement van de bovenbouw- onvoldoende eisen stelt aan de leerlingen in de bovenbouw. Met als gevolg dat de examenresultaten slecht zijn, waarbij er tevens een grote discrepantie is tussen de gemiddelde
schoolexamencijfers en het gemiddelde eindexamencijfer.
H2742986/4
Pagina 9 van 11
Kwaliteitszorg
De inspectie constateert een aantal tekortkomingen in de kwaliteitszorg, die in belangrijke mate zijn terug te voeren op de strikte scheiding die bestaat tussen de units onder- en bovenbouw, de discontinuïteit in de samenstelling van het managent gedurende de
afgelopen jaren en een verandering van de leerlingenpopulatie waarop in onderwijskundig en didactisch opzicht en voor wat betreft doorlopende leerlijnen onvoldoende is geanticipeerd door de school.
In 2000 is de unit-structuur ingevoerd binnen het Comenius College. Onder- en bovenbouw functioneren sinds die tijd feitelijk als zelfstandige scholen binnen één gebouw met elk een eigen directeur. Onder- en bovenbouw zijn sinds die tijd onvoldoende op elkaar afgestemd voor wat betreft de intake, gezamenlijke verantwoordelijkheden van docenten en
doorlopende leerlijnen. De docenten die werkzaam zijn in de onderbouw werken niet in de bovenbouw en omgekeerd. Ook is tegelijkertijd de teamstructuur ingevoerd en werden de vaksecties opgeheven. Met name de docenten in de bovenbouw hebben dit als een nadeel ervaren. Naar het oordeel van de inspectie heeft de strikte indeling in onder- en bovenbouw ook verregaande consequenties gehad voor de verticale aansluiting; met name het
leerstofaanbod tussen de onder- en bovenbouw sluit onvoldoende op elkaar aan. Er zijn weinig structurele afspraken gemaakt en daar waar de afspraken er wel zijn, betreft het individuele initiatieven van docenten.
Het management heeft voor het schooljaar 2009-2010 een aantal maatregelen aangekondigd die de huidige structuur moet doorbreken:
• Er wordt één directeur aangesteld die verantwoordelijk is voor zowel de onder- als de bovenbouw. Ook heeft deze directeur de kwaliteitszorg in portefeuille.
• De sectie-structuur wordt weer ingevoerd in zowel de onder- als de bovenbouw, waarbij binnen de onderbouw ook de teamstructuur zichtbaar zal blijven.
• Het derde leerjaar wordt bij de bovenbouw getrokken.
• In toenemende mate zullen docenten werkzaam zijn in zowel de onder- als de bovenbouw.
• Het aanname- en determinatiebeleid wordt aangepast. Hiertoe heeft de school reeds onderzoek verricht waarbij ook een klankbordgroep van ouders en leerlingen was betrokken.
Nog voor het einde van dit schooljaar 2008-2009 zal de directie het personeel nader informeren over de plannen. Ten tijde van het onderzoek waren deze plannen nog niet beschikbaar voor de inspectie.
Op dit moment constateert de inspectie dat er nog een aantal belangrijke tekortkomingen zijn ten aanzien van de kwaliteitszorg, waarbij nog onvoldoende duidelijk is hoe de school deze wil aanpakken.
• Op dit moment is er weliswaar een analyse opgesteld van de onvoldoende
opbrengsten, maar zijn er nog geen concreet uitgewerkte plannen waaruit blijkt op welke wijze de school gericht en planmatig aan verbeteractiviteiten gaat werken om de opbrengsten te verbeteren. Ook mist de inspectie een overzicht van
verbeterdoelen en -activiteiten op basis van eigen analyses en systematisch onderzoek van het onderwijs. De inspectie stelt vast dat de schoolleiding de
afgelopen jaren te weinig initiatief heeft genomen om de kwaliteit van het onderwijs te bevorderen en de kwaliteitszorg in de afgelopen jaren onvoldoende heeft
aangestuurd.
• De school evalueert onvoldoende systematisch of de kwaliteit van leren en
onderwijzen voldoet aan de doelen zoals geformuleerd in het schoolplan. Momenteel ontbreekt het aan beschreven procedures en afspraken voor wat betreft de inrichting van het onderwijsleerproces. Overigens heeft de inspectie via de lesobservaties vastgesteld dat de kwaliteit van het onderwijsleerproces -gemiddeld genomen- voldoende is, ondanks het ontbreken van beschreven procedures en afspraken. De inspectie plaatst hiermee niet zozeer vraagtekens bij de kwaliteit van de gemiddelde docent als bij de borging van de kwaliteit van leren en onderwijzen. In meer
algemene zin heeft de inspectie ook vragen bij de effectiviteit van de kwt-uren (keuzewerktijd) en de uren die de leerlingen zelfstandig doorbrengen in het OLC (onderwijsleercentrum). De school dient zich af te vragen of deze werkvormen voldoende zijn afgestemd op de huidige leerlingenpopulatie en of de docenten voldoende zijn voorbereid op hun (deel)rol als coach. De docenten geven aan dat hiermee ook de druk op de reguliere lessen is toegenomen, aangezien elk vak lesuren heeft moeten inleveren. Daarnaast vinden er momenteel geen periodieke
zelfevaluaties van het personeel en evaluaties van het onderwijs door
ouders/verzorgers plaats, waardoor belangrijke input voor de inrichting van het onderwijsleerproces ontbreekt. Ook stelt de inspectie vast dat de verticale
samenhang en afstemming tussen de onder- en de bovenbouwklassen onvoldoende is gewaarborgd.
• In haar eigen onderzoek naar opbrengsten heeft de school geconstateerd dat het gemiddelde centraal examencijfer de laatste drie jaren stabiel (zeer) slecht is. De school stelt vast dat het niveau van de populatie binnen de afdeling havo kennelijk in negatieve zin afwijkt van die van het landelijke gemiddelde. De inspectie is van oordeel dat dit wel een zeer eenzijdige conclusie is en dat de school ook een gedegen analyse van haar eigen onderwijs en onderwijsaanbod dient te maken.
Voorts concludeert de school dat het niveau van de toetsen en schoolexamens door de jaren heen is afgestemd op de gemiddelde leerling binnen de afdeling, hetgeen niet betekent dat dit ook de gemiddelde havo leerling is. Bovengenoemde analyses en conclusies hebben echter nog onvoldoende geresulteerd in planmatige
verbeteractiviteiten die mede zijn gerelateerd aan het hele determinatiebeleid van de school.
H2742986/4
Pagina 11 van 11
3.
TOEZICHTARRANGEMENT
De kwaliteit van het onderwijs vertoont belangrijke tekortkomingen en is als zwak
beoordeeld. Om deze reden kent de Inspectie van het Onderwijs aan het Comenius College unit Lijstersingel te Capelle aan den IJssel, afdeling havo een aangepast arrangement toe.
Het Comenius College unit Lijstersingel te Capelle aan den IJssel, afdeling havo valt onder intensief toezicht. Met het bevoegd gezag is afgesproken dat de onderwijskwaliteit in mei 2011 weer van voldoende niveau is. De inspectie voert binnen een half jaar daarna opnieuw onderzoek uit om na te gaan of de tekortkomingen zijn opgeheven. In aanvulling hierop maakt de inspectie nadere afspraken met het bevoegd gezag over te bereiken
tussenresultaten en eventueel tussentijdse onderzoeken naar bereikte verbeteringen. Deze afspraken legt de inspectie vast in een toezichtplan.
Het bevoegd gezag dient binnen zes werkweken gerekend vanaf de vaststelling van het rapport een plan van aanpak aan de inspectie te sturen.
De inspectie beziet of het plan van aanpak voldoet aan de volgende kenmerken:
• de voorgenomen activiteiten sluiten aan bij de geconstateerde kwaliteitsproblemen;
• de activiteiten zijn voldoende concreet beschreven en gepland zodat de inspectie er in het vervolg van het toezicht op kan aansluiten;
• het is aannemelijk dat het plan van aanpak leidt tot een verbetering van de geconstateerde kwaliteitsproblemen.
