Examen VWO
2014
Aardrijkskunde
Bij dit examen hoort een bijlage (met bronnen).
Dit examen bestaat uit 40 vragen.
Voor dit examen zijn maximaal 58 punten te behalen.
Voor elk vraagnummer staat hoeveel punten met een goed antwoord behaald kunnen worden.
Als bij een vraag een verklaring, uitleg of berekening gevraagd wordt, worden aan het antwoord meestal geen punten toegekend als deze verklaring, uitleg of berekening ontbreekt.
Geef niet meer antwoorden (redenen, voorbeelden e.d.) dan er worden gevraagd. Als bijvoorbeeld twee redenen worden gevraagd en je geeft meer dan twee redenen, dan
tijdvak 1 woensdag 21 mei 07.30 - 10.30 uur
Aanwijzingen voor de kandidaat
Opgave 1
Zoetwaterreserves
Bestudeer bron 1, 2, 3, 4 en 5 voor het beantwoorden van onderstaande vragen.
Bij geologisch onderzoek wordt ervan uit gegaan dat wat nu met de aarde gebeurt vroeger ook zo werkte.
1p 1 Hoe heet dit uitgangspunt?
In de geologische periode Kwartair waren de juiste klimatologische omstandigheden voor het ontstaan van VMGR’s.
In bron 5 staan vier mogelijkheden, A, B, C en D, waarvan één de juiste klimatologische omstandigheden heeft voor het ontstaan van VMGR’s.
2p 2 Welke mogelijkheid, A, B, C of D, had de juiste klimatologische
omstandigheden?
Noem twee argumenten voor je keuze.
1p 3 Leg aan de hand van bron 4 uit in welke geologische periode in ieder geval geen
juiste omstandigheden waren voor het ontstaan van VMGR’s.
De omstandigheden van de bodem spelen een grote rol in de vorming van VMGR’s, net zoals bij de vorming van aardolie.
2p 4 Noem aan de hand van bodemomstandigheden twee overeenkomsten tussen de
vorming van aardolie en de vorming van VMGR’s.
De huidige geologische periode is het Holoceen, de laatste 10.000 jaar.
1p 5 Welk soort periode is het Holoceen, gezien de temperatuurontwikkeling van de
laatste 10.000 jaar?
In vele landen staat de watervoorziening onder spanning en de recent ontdekte VMGR’s kunnen volgens bron 1 en bron 3 een rol spelen in de toekomstige watervoorziening.
2p 6 Bewijs met behulp van de GB welk land van de in bron 1 genoemde landen het
meeste voordeel kan hebben van VMGR’s voor de watervoorziening. Geef ook aan welke kaart je hebt gebruikt.
1p 7 Is het gebruik van VMGR’s duurzaam? Leg je antwoord uit.
Indien naar de Grote Bosatlas (GB) wordt verwezen dan wordt de 53e druk bedoeld.
Eventueel staat tussen haakjes aangegeven welke kaart in de 54e druk wordt bedoeld.
Elke opgave bestaat uit enkele vragen. Bij elke vraag kun je, indien gewenst, de atlas gebruiken.
1p 8 Beredeneer welke vorm van landdegradatie kan toenemen in kustgebieden door
het exploiteren van VMGR’s.
Het commercieel exploiteren van VMGR’s is nu niet rendabel omdat de kosten hoger zijn dan de opbrengsten. Dit zou in de toekomst kunnen veranderen.
Opgave 2
Bevolkingspolitiek in Chili
Bestudeer bron 6, 7 en 8 voor het beantwoorden van onderstaande vragen.
De opvallende leeftijdsopbouw van Chili kan gedeeltelijk verklaard worden vanuit de geschiedenis van het land: in de vorige eeuw had Chili een periode met grote politieke, economische en sociale onrust.
1p 10 Beredeneer aan de hand van de informatie van bron 7 in welke periode Chili
veel onrust kende (De periode van 19.. tot 19..).
”Begrijpelijke motieven van ouders kunnen, één of enkele generaties later, ongewilde demografische ‘echo-effecten’ op landelijk niveau hebben.”
2p 11 Beschrijf deze demografische effecten voor Chili.
Leg in je beschrijving uit dat oorzaken uit het verleden gevolgen hebben voor het heden, maar ook voor de toekomst.
Ondanks de spanningen en onrust in de vorige eeuw heeft Chili de laatste decennia een reputatie opgebouwd van het meest stabiele land in de regio.
1p 12 Noem een kaart in de GB die de stabiele reputatie van Chili onderbouwt en leg
je keuze uit.
De overheid van Chili maakt zich al geruime tijd zorgen over het dalende vruchtbaarheidscijfer en wil dit nu tegengaan met een economische stimulans voor vrouwen, namelijk door het geven van bonussen voor een derde, vierde en vijfde kind.
1p 13 Deze economische stimulans zal niet hetzelfde effect hebben op vrouwen uit
alle inkomensgroepen. Leg je antwoord uit.
2p 14 Noem twee andere economische maatregelen die de overheid van Chili kan
nemen, waardoor het krijgen van kinderen wordt gestimuleerd.
De informatie van bron 8 is afkomstig van de website: www.womenonwaves.org. Deze organisatie strijdt op mondiaal schaalniveau voor het recht van vrouwen op een legale en veilige manier van afbreking van ongewenste
zwangerschappen.
1p 15 Tot welk type organisaties worden organisaties zoals ‘Women on Waves’
gerekend?
Volgens de GB heeft Chili, samen met enkele andere Latijns-Amerikaanse landen, een opvallende positie in de wetgeving ten aanzien van abortus.
1p 16 Is het, gelet op de demografische ontwikkelingen, waarschijnlijk dat de
wetgeving ten aanzien van abortus in Chili in de nabije toekomst zal veranderen?
Opgave 3
Bali
Bestudeer bron 9, 10, 11, 12 en 13 voor het beantwoorden van onderstaande vragen.
De GB heeft informatie over de thermische equator.
2p 18 Noem twee verschillen tussen de thermische equator en de ITCZ.
De jaarlijkse neerslagverdeling verschilt sterk tussen plaatsen in Indonesië (zie GB). Een voorbeeld hiervan, zoals ook wordt beschreven in bron 10, is dat het zuiden van Indonesië een grotere en ook een langere invloed heeft van de
zomermoesson dan het westen van Indonesië.
2p 19 Wat is de belangrijkste verklaring voor dit verschil in invloed van de
zomermoesson tussen het zuiden en het westen van Indonesië? Geef je antwoord in een oorzaak-gevolg redenering.
In de tekst van bron 10 worden twee soorten ontstaanswijzen van neerslag omschreven.
2p 20 Welke twee soorten ontstaanswijzen van neerslag worden omschreven? Leg je
antwoord uit.
Bron 11 heeft klimaatgegevens van een plaats op Bali.
Bron 12 geeft drie mogelijkheden (A, B of C) voor deze klimaatgegevens.
2p 21 Voor welke plaats, A, B of C, gelden de klimaatgegevens van bron 11?
Leg uit waarom je niet hebt gekozen voor de andere mogelijkheden.
El Niño is een periodiek optredend klimaatverschijnsel, met uiteenlopende en soms zeer onverwachte gevolgen voor verschillende gebieden in de wereld. Bestudeer in de GB de gevolgen van El Niño voor Zuidoost-Azië in 1997.
1p 22 Welk gevolg van El Niño was het meest opmerkelijk voor de regio? Leg je
antwoord uit.
Bestudeer met behulp van de GB de platentektoniek van Indonesië en leg zo precies mogelijk uit hoe endogene krachten op Bali ontstaan.
2p 23 Geef je antwoord in een oorzaak-gevolg redenering.
Bali heeft een relatief groot risico op aardbevingen. Door de tektonische situatie verschilt een hypocentrum ten noorden van Bali doorgaans met een
hypocentrum ten zuiden van Bali.
1p 24 Leg dit verschil uit.
De herkomstlanden van toeristen die Bali bezoeken zijn zeer divers. Nederland heeft echter altijd een relatief groot aandeel gehad in het totaal aantal toeristen van Bali, maar ook van Indonesië als geheel.
1p 25 Noem de belangrijkste reden voor het relatief grote aandeel Nederlandse
De laatste decennia is door de global shift ook een shift (verschuiving) geweest in de herkomstgebieden van toeristen die Bali bezoeken.
1p 26 Verklaar deze verschuiving in de herkomstgebieden.
Het toerisme van Bali ondervindt regelmatig negatieve invloeden, zoals aardbevingen, tsunami’s, vulkanisme en El Niño. Door gericht en effectief hazard management wordt op Bali een relatief veilige situatie gecreëerd. Echter, sinds het begin van het nieuwe millennium is een ‘nieuwe’ dreiging opgekomen, waardoor enkele malen in korte tijd zeer sterke bezoekersdalingen ontstonden, zoals ook blijkt uit bron 13.
2p 27 Beredeneer dat de traditionele aanpak van hazard management geen
bescherming biedt tegen de ‘nieuwe’ dreiging voor het toerisme van Bali. De trend in bron 13 heeft zich vanaf 2003 ruwweg doorgezet tot het heden. Deze groei heeft verschillende voordelen voor Bali, maar ook nadelen.
2p 28 Noem twee nadelen van de sterke opkomst van toerisme voor de Balinese
bevolking.
Uit de GB (cultuurzones volgens Huntington) blijkt dat Indonesië tot de Islamitische cultuurzone wordt gerekend.
Opgave 4
Het regionale beeld van het Caribisch gebied
Bestudeer bron 14, 15 en 16 voor het beantwoorden van onderstaande vragen.
Stelling: ‘Globalisering heeft zowel een versterkend effect als een verzwakkend effect op stereotype beelden.’
2p 30 Noem een argument voor en noem een argument tegen deze stelling.
1p 31 Leg aan de hand van bron 15 het stereotype beeld van de Bahamas uit.
Het regionale beeld heeft invloed op keuzes die mensen maken, bijvoorbeeld op de keuze van de vakantiebestemming. In bron 15 hebben de Kleine Antillen (de Piña Colada Islands, gelegen tussen Scuba Lake en de Cocktail Sea) een stereotype beeld dat duidt op strandtoerisme.
2p 32 Beredeneer aan de hand van de interactietheorie van Ullman welk deel van de
Kleine Antillen de meeste Amerikaanse strandtoeristen aantrekt.
Tussen de Caribische eilanden is een competitie in het aantrekken van (Amerikaanse) toeristen.
1p 33 Leg aan de hand van bron 15 uit dat regiomarketing (ook wel: citymarketing)
voor de eilanden van de Kleine Antillen van groter belang is dan voor de eilanden van de Grote Antillen.
Het stereotype beeld van Cuba in bron 15 is ‘El Diablo’ (De Duivel).
1p 34 Wie, of wat, wordt hier bedoeld met ‘El Diablo’? Verklaar je antwoord.
Het beeld van de Verenigde Staten is van vele mensen, op mondiaal
schaalniveau, veranderd sinds de gebeurtenissen met de gevangenen op de Amerikaanse marinebasis van Guantanamo Bay op Cuba.
1p 35 Leg uit hoe de gebeurtenissen in Guantanamo Bay op mondiaal schaalniveau
invloed hebben op het beeld van de Verenigde Staten.
Een ander voorbeeld van een stereotype in bron 15 is dat van Puerto Rico: ‘greasers’ is een term die vroeger in de Verenigde Staten werd gebruikt voor Mexicaanse immigranten die laaggeschoold en laagbetaald werk deden, zoals het met olie insmeren van de assen van treinen.
De benaming ‘greasers’ is voor zowel Mexicanen als Puerto Ricanen in ieder geval discriminerend vanuit de economische en sociaal-culturele dimensie.
1p 36 Beredeneer dat de benaming ‘greasers’ voor Puerto Ricanen ook discriminerend
is vanuit de politieke dimensie.
Het stereotype beeld van geheel het eiland Hispañola is gebaseerd op Wyclef Jean, een bekende Amerikaanse artiest van Haïtiaanse afkomst die als kind van Haïti naar de Verenigde Staten is gemigreerd.
Na de desastreuze aardbeving van Haïti in 2010 besloot Wyclef om zich
kandidaat te stellen voor het presidentschap van Haïti en hij kreeg hier enerzijds veel steun voor maar anderzijds ook veel kritiek op. Enkele maanden later bleken de barrières echter te groot en heeft hij zijn kandidaatschap ingetrokken.
2p 37 Beschrijf een politieke barrière en een sociaal-culturele barrière waaruit blijkt dat
Wyclef Jean niet in aanmerking kwam voor het presidentschap van Haïti. De huidige president Martelly van Haïti staat onder druk vanwege de slechte omstandigheden in het land. Haïti is, mede door de ecologische situatie van een groot deel van de landbouwgrond, niet in staat zichzelf te voorzien in primaire levensbehoeften zoals gezond voedsel en schoon drinkwater. Hieraan is dan ook structureel gebrek onder grote groepen van de bevolking.
Het gebrek aan deze primaire levensbehoeften in Haïti wordt gedeeltelijk veroorzaakt door de ecologische situatie, die ontstaan is sinds het begin van de postkoloniale periode.
2p 38 Leg deze historische oorzaak van de actuele ecologische situatie van Haïti uit.
De ecologische situatie van de landbouwgrond in Haïti is niet alleen beperkend voor de voedselvoorziening maar kan ook op andere manieren een bedreiging voor de bevolking vormen.
1p 39 Geef hiervan een voorbeeld.
1p 40 Beschrijf aan de hand van bron 16 welke invloed de ontwikkelingen in Haïti
