UIT DE PRAKTIJK
Opbouw van een stomp met scharniergewricht voor j acketkroon
door Dr. W. Farber
r) Universeel bruikbaar in de particuliere praktijk als jacketkroon-opbouw.
2) Het scheppen van de mogelijkheid om in de zie- kenfondspraktijk een jacketkroon uit kunsthars, zonder techniekkosten, te vervaardigen.
Wanneer wij een frontelement, waarvan de kroon sterk carieus, maar de wortel nog niet aangetast is, willen herstellen, dan is zonder twijfel ook in de ziekenfondstandheelkunde de jacketkroon in gemodificeerde vorm de meest gewenste methode om het defect te herstellen.
Nadat de wortelbehandeling is beëindigd en het worteloppervlak de normale dakvormige preparatie heeft ondergaan, moet door middel van een kunstmatige stompopbouw uit metaal voor het nodige houvast voor de kunstkroon gezorgd worden. Doen wij dit door direct of in- direct een stompopbouw te modelleren, dan vraagt dit relatief veel tijd en zijn de daaraan verbonden laboratorium-kosten, vooral voor de ziekenfondspraktijk, niet te betalen.
Reeds vroeger is geprobeerd deze phase overbodig te maken door de stompopbouw in serie door een fabriek te laten vervaardigen. Een voorbeeld hiervan is de in de handel verkrijgbare kronen-opbouw naar Hollman. (Mb. 2).
Een dergelijke kunstopbouw bestaat uit twee gedeelten, namelijk een stift en de eigenlijke kroonopbouw. De as van de stift en de stomp- opbouw verloopt in een rechte lijn. Nu is het juist deze starre verbin- ding, die een gebruik in de praktijk in de meeste gevallen bemoeilijkt, omdat in de natuur de as van wortel en kroon vrijwel nooit in een rechte lijn verloopt.
Wil men een nieuw systeem propageren, dan moet de werkmethode voor de praktiserende tandarts vereenvoudigd worden, om hierdoor efficiënter en tevens economischer te kunnen werken. De methode moet zowel in de sociale als ook in de particuliere praktijk te gebruiken zijn.
Uit de volgende uiteenzetting zal blijken, dat de hier beschreven methode aan deze eisen voldoet.
Zij komt daarop neer, dat men een nieuw soort stiftopbouw gaat gebruiken, die zo geconstrueerd is, dat een verandering van de as- richting van stift en kroonopbouw mogelijk gemaakt wordt. De op- bouw heeft de vorm van een jacket-opboïi'w, zodat zich iedere geschikte kunstharskroon evenals een porceleinen jacketkroon daarop laat be- vestigen.
Waarom voldoen de tot nu toe ontworpen, machinaal vervaardigde stomp-constructies niet in de praktijk? Het gebruik van stiften met stij- ve verbinding beperkt zich alleen tot die weinige gevallen, waar de
assen van het wortelkanaal en de kroonopbouw toevallig in rechte lijn verlopen. (Afb. r en 2).
Wij hebben in de praktijk altijd met afwijkingen van deze lijn in een of andere richting te doen.
Afwijkingen van de boven- en onder-frontelementen vertonen zich in labio-palatinale-, resp. linguale richting. (Afb. 3).
Afb. Afb. 2
Bij gebruik van de onbeweeglijke constructies moeten wij van de metalen opbouw zo veel wegnemen, tot wij de afwijking opgeheven hebben. Wat na de correctie van het stompje overblijft, blijkt uit de af- beeldingen 4, 5, en 6.
Bij maximale afwijking in labio-palatinale-, resp. linguale richting gaat van de stompmassa zoveel verloren, dat de rest waardeloos wordt.
(Afb. 4).
Afb. 4 Afb. 5 Afb. 6
Zelfs bij een minimale afwijking deformeren wij de stompopbouw wigvormig, zoals in afb. 5 is weergegeven. Deze wigvormige deformatie is evenmin gewenst.
Afb. 6 toont de deformatie bij labio-palatinale afwijking. Hoe ook de afwijking verloopt, altijd verliezen wij bij het corrigeren daarvan het voornaamste gedeelte van de opbouw, de incisale rand.
Dit wordt alleen dan voorkomen, wanneer wij de starre verbinding van stift en stomp verbreken. Ik heb dit bereikt door in de stomp een scharniertje aan te brengen, waardoor het mogelijk wordt stift en stomp in elke gewenste stand op te stellen. (Afb. 6, 7 en 8).
Afb. 7 laat de stift zien in een stand, waarbij de as van stift en stomp in een rechte lijn verloopt.
Afb. 7 Afb. 8 Afb. 9
Afb. 8 en 9 tonen een afwijking van stift en stomp in labio-palatinale richting.
De werkwijze bij het gebruik van de nieuwe stift wijkt niet wezenlijk af van de gewoonlijk toegepaste methode. Is de preparatie van het worteloppervlak beëindigd, dan wordt met een cylindrische boor het kanaal op de gewenste lengte en breedte gebracht.
Speciale boren zijn in de handel verkrijgbaar, die het wortelkanaal op de gewenste wijdte van 1,6 mm, 1,7 mm of 1,8 mm brengen.
Hebben wij dit gedaan, dan kan de stift bij wijze van proef in het kanaal gebracht worden om vast te stellen welke richting wij het kopje moeten geven. De manier om dit te bereiken is zeer eenvoudig.
Met een fissuurboor maken wij een groefje in het worteloppervlak, waarin het cervicale gedeelte van de opbouw ± I mm kan zakken. De
Mb. Io
omvang van dit groefje stellen wij vast door de onderste rand van de opbouw met aniline-potlood te kleuren en o p het worteloppervlak te drukken.
Door het onderste vlak van dit groefje in een bepaalde hoek 'te pre- pareren, kunnen wij het kopje in iedere gewenste stand brengen. Te- gelijkertijd is het geheel tegen rotatie gevrijwaard.
Rondom de opbouw loopt nu een natuurlijke schouder van tand- been, zoals wij voor iedere jacketkroon-preparatie gewend zijn.
De afbeeldingen To, I I en 12 verduidelijken de eenvoudige prepara- tie.
Verloopt de asrichting van stift en stomp in een rechte lijn, dan kan de nieuwe stompopbouw zonder meer geplaatst worden, doordat wij een gleufje boren, dat loodrecht verloopt op de stift-as. (Afb. Io).
Hebben wij te doen met een afwijking van de as in labiopalatinale richting, dan moeten wij het onderste vlak van de gleuf een richting
geven, overeenstemmend met de geconstateerde afwijking. (Zie Afb. 11 en 12).
Is het om de een of andere reden niet gewenst, deze gleuf te slijpen, dan is het ook mogelijk de cervicale rand van het stiftkopje labiaal of palatinaal met een molensteentje korter te slijpen, waardoor wij het- zelfde effect bereiken.
Bovendien is een combinatie van de beide methoden mogelijk, dus een gedeelte van de opbouw in een hiervoor geprepareerde groef laten zakken en tegelijk inkorten van de cervicale rand labiaal of palatinaal.
Ook hierdoor wordt iedere roterende beweging uitgeschakeld.
Is deze voorbereiding beëindigd, dan kan de stift op de gewone wijze gecementeerd worden.
Voordat wij de stift in het met cement gevulde wortelkanaal bren-
Afb. I I Afb. 1 2
gen, dienen wij tevens de open ruimte tussen scharnier en stomp met cement te vullen.
De verharding van de cement heeft tot gevolg, dat de beweeglijke verbinding van stift en stomp veranderd wordt in een starre verbin- ding.
Gleufjes, die zich in de lengterichting van de stift bevinden, hebben tot doel het cement de mogelijkheid te geven uit het wortelkanaal te ontwijken; hierdoor wordt tevens het overtollige cement in de holle scharnierruimte geperst.
Het is duidelijk, dat hierdoor een zeer efficiënte manier van werken bereikt wordt, daar het stompje in dezelfde zitting geplaatst wordt, indirecte afdruk of direct modelleren overbodig is en techniekkosten bespaard worden.
Maakt de toestand van de wortel, wanneer deze door caries ver aan-
Afb. 15 getast is, een wortelopbouw nodig, dan is de nieuwe stift eveneens te gebruiken.
Het verloren gegane wortelgedeelte wordt in was opgebouwd en de stift in de nog weke was gedrukt. Is het geheel bijgewerkt, dan kan men
Afb. 13 Afb. 14
het uit het wortelkanaal verwijderen en aan het stompje laten gieten.
Dit wordt in de afb. 13, 14 en 15 weergegeven.
De stiften worden in drie verschillende grootten gemaakt. De grootste heeft een lengte van i i mm en dikte van i,8 mm. Zij kan gebruikt worden bij centrale snijtanden en bij de hoektanden.
Afb. 16
De middelste stift is to mm lang en 1,7 mm dik. Zij wordt gebruikt bij de laterale snijtanden. De kleinste stift is 9 mm lang en 1,6 mm dik en kan gebruikt worden bij zeer smalle tweede incisivi en bij de front- tanden van de onderkaak. (Afb. 16).
In het kort samengevat hebben wij bij het gebruik van deze stiften niets anders te doen dan:
t) de juiste grootte van de stift uit te zoeken;
453
2) het wortelkanaal tot i,6 mm resp. r,7 mm resp. i,8 mm te verwijden;
3) de gleuf in het worteloppervlak te boren of de labiale- resp. pala- tinale rand van het stompje zover te beslijpen, tot het zich in de gewenste hoek instelt.
4) hei stiftje te cementeren.
Het is duidelijk, dat dit systeem het werk bij de patiënt vergemakke- lijkt en een besparing aan tijd en kosten met zich medebrengt, daar:
r) een zitting uitgespaard wordt, doordat de stompopbouw in korte tijd gemaakt kan worden;
2) de techniekkosten vervallen;
3) de kosten van een in serie gefabriceerde stomp geringer zijn dan de individueel in het laboratorium vervaardigde.
Tot hier is de werkwijze zowel voor de particuliere als voor de ziekenfondspraktijk gelijk.
Willen wij in de particuliere praktijk een frontelement door een jacketkroon uit porcelein vervangen, dan maken wij op de normale wijze de koperbandafdruk. Door het laboratorium wordt nu de verdere technische bewerking uitgevoerd.
Het voordeel, dat wij bereikt hebben is duidelijk: in één zitting plaatsen van de stompopbouw en afdruk nemen Dit betekent:
a. besparen van tijd, dus: efficiënt werken;
b. besparen van techniekkosten, dus: economisch werken.
Nog veel groter zijn de voordelen, die zich bij de ziekenfondspraktijk voordoen.
Een van de behandelingen, die door de ziekenfondsen niet gehono- reerd worden, is het restaureren van een carieus frontelement door een jacketkroon in gemodificeerde vorm, dus uit kunsthars.
Zonder twijfel is in veel gevallen de voorgeschreven plaatprothese vanwege de daarmede verbonden nadelige gevolgen voor het resteren- de gebit niet geïndiceerd.
De tot nu toe gebruikelijke methoden zijn, vanwege de daarmede verbonden hoge kosten voor de sociale tandheelkunde onaanvaardbaar.
Lukt het bij een methode, deze kosten tot op een minimum te redu- ceren, dan vervallen alle argumenten, die men daartegen kan in- brengen. De nieuwe stift in combinatie met de in de handel zijnde jacketkronen uit kunsthars, maakt het mogelijk een jacketkroon uit kunsthars, zonder laboratorium-kosten te vervaardigen. Hierdoor zijn de kosten in het geheel zo gering, dat een toepassing in de sociale tand- heelkunde mogelijk wordt gemaakt.
Hebben wij de stompopbouw geplaatst, zoals ik hierboven heb beschreven, dan kan men hierop gemakkelijk een kunstharskroon plaatsen.
Verschillende fabrikaten van kunststofkronen zijn in de handel.
Hiervan verdienen de gekleurde, zoals de Eve-Testa-kroon vanwege haar aesthetische effect, de voorkeur boven de kleurloze.
Hebben wij een volgens kleur en model passende kunstharskroon uitgezocht, dan hebben wij in gunstige gevallen de mogelijkheid deze direct passend te slijpen, met zelfpolymeriserende kunsthars te vullen, in de mond te plaatsen en aldaar te laten verharden. Daarna wordt het overschot verwijderd en de randaansluiting met strips bijgewerkt en gecontroleerd.
In alle andere gevallen kan volgens de indirecte methode gewerkt worden. Wij nemen een koperband-afdruk volgens gewoonte voor de jacketkroon uit porcelein. Het uitgieten hiervan en het maken van een stompje levert voor niemand moeilijkheden op. Dit is het werk van enkele minuten en kan zelfs door de assistente worden verricht.
Met het koperbandje nemen wij de normale gipsafdruk met tegen- beet in was. Nu kunnen wij de kroon passen, bijwerken etc. op het model. Wij kunnen de stomp isoleren, met zelfpolymeriserende kunst- hars vullen en na het verharden van de stomp verwijderen. Het plaat- sen van deze kroon geschiedt dan in een tweede zitting.
Ook de tweede manier laat zich geheel zonder laboratoriumkosten verwezenlijken en vraagt niet veel tijd.
Het is m.i. duidelijk, dat deze methode de nadelen, verbonden aan een plaatprothese, uitschakelt. Zij is tevens sociaal geindiceerd, vanwege haar geringe kosten.
Daarom is het m.i. verantwoord, wanneer zich onze professie daar- voor zou inspannen, deze methode in de sociale tandheelkunde toe te passen.
Samenvattend kan men zeggen, dat het gebruik van de stompop.
bouw met scharniergewricht is:
r) Efficiënt, doordat hij de behandelingsduur tenminste met één zitting verkort.
2) Economisch, doordat hij de techniekkosten bespaart.
3) Universeel, doordat hij zich automatisch in iedere gewenste richting laat instellen.
4) Sociaal verantwoord, doordat hij het mogelijk maakt in de zieken- fondspraktijk in één zitting een gemodificeerde jacketkroon te plaatsen.
Nieuweweg E 5 - Valkenburg
455
