MVO Zelfverklaring Referentiematrix
Duurzaamheid in het hart van Aa en Maas
Waterschap Aa en Maas Den Bosch
Referentiematrix
Behorende bij:
ISO 26000
Zelfverklaring
NEN NPR 9026
28 augustus 2013
Versie: 1
Referentiematrix Inhoud
Introductie Waterschap Aa en Maas De zeven MVO principes
1. Rekenschap afleggen 2. Transparant zijn 3. Ethisch gedrag vertonen
4. Respecteren van de belangen van stakeholders
5. Respecteren van rechtsorde (de geldende wet- en regelgeving) 6. Respecteren van internationale gedragsnomen
7. Respecteren van de universele mensenrechten
Stakeholders en waterketen
8. Hoe heeft de organisatie haar stakeholders geïdentificeerd?
9. Wie zijn de stakeholders van uw organisatie?
10. Waarom en waarbij betrekt uw organisatie haar stakeholders?
De zeven MVO kernthema’s
11. Geef aan waar u bij het bepalen van relevante onderwerpen naar heeft gekeken 12. Welke onderwerpen zijn relevant?
13. Welke criteria heeft u gebruikt bij het bepalen van de significante onderwerpen?
14. Welke onderwerpen zijn significant?
15. Welke criteria heeft u gebruikt bij het bepalen van prioritaire onderwerpen?
16. Welke onderwerpen hebben prioriteit?
17. Tot welke acties heeft dit geleid of gaat u nemen?
18. Toelichting op prioriteitsstelling
19. Geef aan welke stakeholders u heeft betrokken bij het identificeren van relevante, significante en prioritaire onderwerpen
Ketenverantwoordelijkheid en invloedssfeer
20. Welke (typen) organisaties bevinden zich in uw invloedssfeer en hoe verhouden die zich tot uw organisatie?
21. Op welke manier stimuleert uw organisatie maatschappelijke verantwoordelijkheid bij andere organisaties?
Due diligence (Gepaste zorgvuldigheid)
22. Op welke manier beoordeelt uw organisatie (potentiële) negatieve effecten van de eigen activiteiten en besluiten op de maatschappij, milieu en economie?
23. Op welke manier beoordeelt uw organisatie (potentiële) negatieve effecten van de activiteiten en besluiten van organisaties in uw invloedssfeer op de maatschappij, milieu en economie?
24. Hoe wordt gepaste zorgvuldigheid uitgeoefend of geïmplementeerd in uw organisatie?
25. Welke (potentiële) negatieve effecten op maatschappij, milieu en economie heeft uw organ isatie geïdentificeerd?
Visie, missie, beleid en strategie
26. Wijze waarop onze organisatie richting heeft gegeven aan haar maatschappelijke verantwoordelijkheid Ontwikkelen van draagvlak en competenties
27. Op welke manier creëert uw organisatie draagvlak voor maatschappelijke verantwoordelijkheid- binnen én buiten de organisatie?
28. Op welke manier ontwikkelt uw organisatie de benodigde competenties voor het nemen van maatschappelijke verantwoordelijkheid – binnen en eventueel buiten de organisatie?
Integreren van maatschappelijke verantwoordelijkheid in besturingsprocessen, systemen en procedures
29. Op welke manier heeft uw organisatie haar maatschappelijke verantwoordelijkheid geïntegreerd in haar besturingsprocessen, systemen en procedures?
Communicatie en rapportage
30. Criteria voor communicatie over maatschappelijke verantwoordelijkheid
31. Op welke manier communiceert uw organisatie over haar maatschappelijke verantwoord elijkheid?
32. Rapporteert uw organisatie over MVO via een maatschappelijk verslag (al dan niet als losstaand verslag)?
33. Conflicten of meningsverschillen met stakeholders
Het monitoren van activiteiten en beoordelen van prestaties
34. Op welke manier monitort uw organisatie haar activiteiten die effect hebben op relevante th ema’s en onderwerpen?
35. Hoe heeft uw organisatie haar prestaties op relevante thema’s beoordeeld?
36. Heeft u stakeholders betrokken, zo ja welke?
37. Welke verbeteringen of successen heeft uw organisatie bereikt?
Introductie Waterschap Aa en Maas
Introductie
Nederland en water zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Geen rekening houden met het water is geen optie.
Waterschap Aa en Maas (hierna afgekort als ‘Aa en Maas’) zorgt voor veilig, voldoende, schoon en natuurlijk water.
We zuiveren het rioolwater en beheren sloten, beken en kleine rivieren in het oosten van Brabant. We doen dit voor zo’n 700.000 inwoners , 10.000 agrariërs, 29 gemeenten en vele bedrijven en werken zoveel mogelijk samen met partners om de kosten te drukken en de kwaliteit te verhogen.
Visie en missie
Aa en Maas heeft een duidelijke missie:
Het ontwikkelen, beheren en in stand houden van gezonde en veerkrachtige watersystemen, die ruimte bieden aan een duurzaam gebruik voor mens, dier en plant in het gebied, waarbij de veiligheid is gewaarborgd en met een open oog voor economische aspecten.
De visie van Aa en Maas is gericht op: Werken met water voor nu en later.
Er is een langetermijnvisie (tot 2050) voor elk van de vier maatschappelijke doelstellingen die worden nagestreefd:
1. Veilig en bewoonbaar beheergebied 2. Voldoende water
3. Schoon water
4. Natuurlijk en recreatief water
Waarom ISO 26000 toepassen?
Secretaris-directeur, Piet Sennema:
‘De ISO 26000-bril helpt het waterschap om te focussen op MVO’
‘Het waterschap is in de kern van zijn activiteiten gericht op het leveren van een maatschappelijke bijdrage. MVO en ISO 26000 zijn geen thema maar een bril. Het moet een samenspel zijn van alle brillen. Het een hoeft het ander niet uit te sluiten: een auto moet ook kunnen remmen én gas geven! Alle besluiten komen tot stand door te kijken door diverse brillen: begrotingsbril, kwaliteitsbril, managementbril en ook een MVO -bril. De MVO-bril is een van de brillen waarmee het waterschap focust en prioriteert.”
ISO 26000 Championship Programma
Aa en Maas was in 2010 het eerste waterschap dat participeerde in het ISO 26000 Championship Programma . Zie: www.iso26000bestpractices.com en de boekpublicatie (in Nederlands en Engels).
Eén van de leerpunten en tips binnen Aa en Maas is: ‘Een focus op de eigen kerntaken maakt MVO zichtbaar’
Voor een overheidsorganisatie waarbij de kracht ligt in het maken en uitvoeren van goed gefundeerde plannen , is het verleidelijk om met MVO te gaan ‘stapelen’. Nog meer MVO-plannen en -acties naast de huidige plannen en acties. Door met ISO 26000 te focussen op de kerntaken en op reeds bestaande plannen en acties wordt het
‘stapeleffect’ voorkomen. Dit maakt MVO hanteerbaar en zichtbaar in het dagelijks werk. Een belangrijk neveneffect is dat veel mensen nu beseffen dat zij al aan MVO doen. Het bleek dat er al veel ‘MVO-bekwaamheid’ aanwezig is, maar dat deze tegelijkertijd vaak ‘onbewust’ is.
Footprint
De grootste ‘footprint’ van een waterschap wordt gevormd door de rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI’s).
Aa en Maas startte als eerste waterschap in Nederland in 2008 met een onderzoek naar meer duurzame oplossingen. Door ‘out of the box’ denken met verschillende partijen is het concept van ‘de Energiefabriek’
ontstaan. (Zie vraag 18 en www.energiefabriek.com). In december 2009 ontving Aa en Maas hiervoor een innovatieprijs uit handen van Al Gore tijdens de klimaatconferentie te Kopenhagen. Inmiddels werkt Aa en Maas met 14 andere waterschappen aan de realisatie van een drietal varianten.
Een slimme combinatie van bestaande en nieuwe technieken maakt het mogelijk energie te winnen uit afvalwater. Energie die de waterschappen kunnen inzetten om hun waterzuiveringen van energie te voorzien. En energie die geleverd kan worden aan burgers en bedrijven. In theorie zit in afvalwater acht keer meer energie dan nodig is om het water te zuiveren, dus de mogelijkheden zij n enorm.
Uw grote boodschap is goed voor veel energie. Hoe dat kan?
Naast droge voeten en veilige dijken zorgt het waterschap voor schoon water.
Zo maakt de rioolwaterzuivering (RWZI) in ’Den Bosch dagelijks 45 miljoen liter rioolwater schoon. Zo schoon dat u er zelfs weer in kunt zwemmen en vissen.
Tijdens dat schoonmaken halen we energie uit uw grote boodschap: biogas.
Dat zetten we nu al om in stroom, dat wij zelf weer gebruiken. Een deel gaat het elektriciteitsnet op en kunt u kopen (kijk op www.waterschapsenergie.nl).
Als de nieuwbouw van de RWZI in 2015 een feit is, gaan de huisvuilwagens van de gemeente op dit gas rijden. En dat is mooi: rijden op biogas is tien keer schoner dan diesel en kost maar de helft.
Winst voor het klimaat én uw portemonnee!
Organisatie-gegevens
Website: www.a aenmaas.nl
Loca ti es in Nederland: Hoofdkantoor i n Den Bosch met districtskantoren i n Lith, Cuijk, Loosbroek en Deurne en ri oolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) i n Den Bosch, Oijen, Haps, Dinther en Aarle- Ri xtel, Vi nkel en Asten
Acti vi teiten i nternationaal: Egypte en Ma cedonië
Aa nta l fte: ca . 400
Wa terkeringen 110 km pri maire waterkering (de Ma asdijk)
58 km regi onale waterkering (dijken langs regionale wateren en compa rtimenteringsdijken)
140 km overi ge waterkeringen (dijken ten behoeven va n regionaal waterbeheer)
Wa terkwantiteit: Hoofdwatergangen : 2.700 km
Schouwwaterlopen : 1.400 km Gema len : 61
Wa terkwaliteit: Ri oolwaterzuiveringsinstallaties : 7 Ri oolgemalen : 102
Tra ns portleiding : 389 km
Vervui lingseenheden (netto) : 1.209.000
De zeven MVO principes
Wereldwijd zijn er zeven principes afgesproken voor MVO. Deze normen en waarden vormen een soort ‘paraplu voor goed bestuur’ voor elke organisatie. Uiteraard is er wereldwijd sprake van maatschappelijke, politieke, economische en culturele diversiteit. Elke organisatie dient deze zeven MVO-principes te respecteren en toe te passen, waarbij het vrij staat om eigen principes toe te voegen.
1. MVO Principe Rekenschap afleggen
Aa en Maas legt rekenschap af over
De effecten van onze bedrijfsvoering op de maatschappij, het milieu en de economie en in het bijzonder over de eventuele nega tieve effecten;
De maatregelen die we hebben genomen om herhaling van die negatieve effecten te voorkomen;
Aa en Maas legt op de volgende manieren rekenschap af:
a. Via het jaarlijkse bestuursverslag wordt rekenschap afgelegd over de effecten en prestaties en activiteiten op de hoofdgebieden:
- Veilig en bewoonbaar beheergebied - Voldoende water
- Schoon water
- Natuurlijk en recreatief water
Zie: Bestuursverslag op www.aaenmaas.nl
In dit Bestuursverslag wordt tevens inzicht gegeven in de investeringen en exploitaties.
Zie tevens: Jaarverslag op www.aaenmaas.nl
b. Het INK zelfevaluatie-rapport geeft inzicht in de prestaties van de dienstverlening maar ook van de organisatie zelf en bevat een uitgebreid overzicht met prestatie-indicatoren. Het rapport is intern openbaar, maar niet op de website toegankelijk.
c. Unie van Waterschappen Benchmarks:
- Waterschapsspiegel 2012, zie www.uvw.nl/transparante-overheid-2.html - Waterschapspeil 2012, zie www.uvw.nl/transparante-overheid-2.html - HR Monitor 2012, zie: http://www.aenowaterschappen.nl
- Meerjarenafspraken energiebesparing, MJA3
Maatregelen ter voorkoming van negatieve effecten zijn:
d. Het jaarlijkse bestuursverslag legt ook rekenschap af over de activiteiten die zijn/worden verricht om negatieve effecten te voorkomen en positieve effecten te bevorderen.
e. Het INK zelfevaluatie-rapport geeft inzicht in de management-systemen en leer- en verbeterpunten die de organisatie nog kan nemen. Deze informatie is bedoeld voor de eigen medewerkers en leidinggevenden.
f. KAM beleidsverklaring en jaarlijkse management beoordeling voor de sector Zuiveren
Dagelijks bestuurslid, Francien van de Ven:
‘ISO 26000 helpt ons bij het zichtbaar maken en stroomlijnen van MVO bij het waterschap’
‘MVO is onlosmakelijk verbonden met de dagelijkse activiteiten van het waterschap.
Het zit als het ware in de genen van onze organisatie. Het stellen van prioriteiten is daarbij een belangrijk instrument. Het blijft daarom belangrijk dat we bij het behalen van onze doelen richting geven aan de inspanningen.’
2. MVO principe Transparant zijn
Aa en Maas is transparant over:
Het doel, de aard en de plaats van onze activiteiten;
Wie het meerderheidsbelang in onze organisatie heeft;
De manier waarop besluiten tot stand komen;
Welke verantwoordelijkheden en bevoegdheden bij die functies horen in het kader van de besluitvorming;
Wie welke functie binnen onze organisatie heeft in het kader van de besluitvorming;
Hoe onze MVO-prestaties worden geëvalueerd;
Onze MVO-prestaties op significante onderwerpen;
Onze financiële prestaties;
Waar onze financiële middelen vandaan komen
De gevolgen van ons beleid en onze organisatiebeslissingen en activiteiten op de omgeving (belanghebbenden, de maatschappij, het milieu etc.);
Wie wij als onze stakeholders beschouwen;
□
De manier waarop deze stakeholders zijn geselecteerd; Hoe deze stakeholders worden betrokken bij de organisatie;
Deze informatie is:
Openbaar en gemakkelijk beschikbaar
Begrijpelijk voor onze stakeholders
Tijdig, feitelijk juist, duidelijk en objectief
Eind 2007 is de Waterschapswet gewijzigd. De hoofddoelstellingen van deze wetswijziging zijn het versterken van de democratische legitimatie van de waterschappen, vereenvoudiging en vergroting van de transparantie. De
wijzigingen bieden een prima kapstok om invulling te geven aan ‘good governance’: goed overheidsbestuur, d at ook aan de orde komt in WaterWegen, de strategische visie van de waterschappen voor de periode tot en met 2015.
Aa en Maas is transparant door vele bestuurs - en beleidsdocumenten en rapportages openbaar beschikbaar te stellen via haar website, zoals:
- Strategienota Waterproof 2014: www.aaenmaas.nl - Bestuursakkoord Water: www.aaenmaas.nl - Waterbeheerplan 2010-2015: www.aaenmaas.nl - Commissie en Bestuursverslagen: www.aaenmaas.nl - Kengetallen en organigram: : www.aaenmaas.nl
- Heffingen 2012: watersysteem, zuivering en verontreiniging: www.aaenmaas.nl - Algemene Inkoopvoorwaarden: www.aaenmaas.nl
- Salarisschalen waterschapspersoneel: www.aaenmaas.nl - Inkoop- en aanbestedingsbeleid: www.aaenmaas.nl
Aa en Maas wil de informatie duidelijk en begrijpelijk maken voor de verschillende belanghebbenden. Dit is gezien de watertechnische aspecten en de soms ingewikkelde regelgeving niet altijd even gemakkelijk. Aa en Maas heeft voor verschillende stakeholders ook informatie ‘op maat’ op haar website (zie tevens vraag 4).
Voor iedereen die op zoek is naar informatie is op de website ‘een loket’ ingericht met de meest voorkomende vragen en antwoord. http://www.aaenmaas.nl/loket/vraag_en_antwoord
3. MVO principe Ethisch gedrag vertonen
Aa en Maas onderneemt de volgende activiteiten:
Maken onze kernwaarden en principes bekend;
Richten onze bestuursstructuren op een manier in die ethisch gedrag bevorderen (bijvoorbeeld door het voorkomen van belangenverstrengeling)
Benoemen en passen normen voor ethisch gedrag toe, die aansluiten bij onze eigen doelstellingen en activiteiten bij NEN-ISO 26000;
Bemoedigen het naleven van deze normen aan;
Maken de gedragsnormen bekend die worden verwacht van verschillende mensen in en om de organisatie (bijvoorbeeld bestuur, medewerkers, leveranciers, contractanten, eigenaren en managers);
Voorkomen of lossen belangenconflicten op in de hele organisatie die zouden kunnen leiden tot onethisch gedrag;
Stellen toezicht- en beheersingsmechanismen in om ethisch gedrag te monitoren, te ondersteunen en te versterken;
Stellen mensen binnen en buiten onze organisatie in staat onethisch gedrag te melden, zonder angst voor represailles;
□
Herkennen en pakken situaties waarin lokale wet- en regelgeving niet bestaat, of conflicteert met ethisch gedrag aan; Leven internationaal erkende normen van ethisch gedrag bij medisch onderzoek na;
Respecteren het welzijn van dieren;
Als overheidsorganisatie vindt Aa en Maas ethisch handelen een belangrijke maatschappelijke waarde voor haar bedrijfsvoering en streeft er naar om dit in alle geledingen van haar organisatie en dienstverlening tot uiting te laten komen.
Belangrijke kernwaarden die Aa en Maas stimuleert en uitdraagt zijn:
- Vernieuwen: Wij zijn innovatief, willen vooruit, veranderen en verbeteren.
- Verbinden: Wij zoeken de samenwerking met collega‟s en externen actief op, leggen verbanden en brengen de belangen van de omgeving naar binnen.
- Vertrouwen: Wij kunnen op elkaar rekenen, gaan open het gesprek met elkaar aan en komen onze afspraken na, wij zijn integer en betrouwbaar, want wij zeggen wat we doen en doen wat wij zeggen.
- Realiseren: Wij boeken resultaten, wij pakken door en gaan er voor.
Aa en Maas hanteert gedragscodes zoals:
- Gedragscode voor bestuurders: : www.aaenmaas.nl
- Gedragscode Flora en Faunawet voor Waterschappen: www.aaenmaas.nl - Gedragscode Publiek Opdrachtgeverschap: www.aaenmaas.nl
- Gedragscode Medewerkers (Integriteitsbeleid ambtenaren): www.aaenmaas.nl
In het inkoop- en aanbestedingsbeleid is ethisch handelen met (en door) leveranciers vastgelegd.
Daarnaast maakt Aa en Maas gebruik van de volgende instrumenten voor haar ethisch gedrag:
1. Regeling melding van misstanden (intranet) 2. Regeling voor belangen verstrengelen (intranet)
3. Melding ongewenste initimiteiten (in sociaal jaarverslag) 4. Klokkenluidersregeling
Aa en Maas is voor de externe procedure klokkenluidersregeling aangesloten bij de Commissie Klokkenluiders Gemeentelijke Overheid. Daarnaast kennen we een interne vertrouwenspersoon klokkenluidersregeling, en een externe en interne vertrouwenspersoon ongewenste omgangsvormen. De externe klachtencommissie en - procedure en externe vertrouwenspersoon in het kader van ongewenste omgangsvormen / sexuele intimidatie is ondergebracht bij de ArboUnie.
Aa en Maas houdt rekening met het welzijn van dieren door haar kerntaken op het gebied van natuurlijk water. Dit heeft positieve effecten op de flora en fauna.
Voorbeelden hiervan zijn o.a.
- Aanleg van vistrappen, pilot voor weidevogels, muskusratbestrijding, ijsvogel project Bossche Stadsdommel
4. MVO principe Respect voor de belangen van stakeholders
Stakeholders zijn organisaties of personen die worden beïnvloed door de activiteiten en besluiten van een organisatie. Daarom hebben zij belang bij wat de organisatie doet en beslist en worden zij ook wel belanghebbenden genoemd.
Aa en Maas
Weet wie haar stakeholders zijn;
Erkent en waardeert stakeholders en we reageren op bezorgdheid van stakeholders;
Onderkent dat stakeholders de activiteiten van onze organisatie kunnen beïnvloeden;
Heeft vastgesteld of stakeholders in staat zijn met ons in contact te treden om invloed uit te oefenen en dat we hiermee rekening houden;
Weegt de belangen van onze stakeholders in het licht van bredere maatschappelijke verwachtingen;
Houdt rekening met de belangen van stakeholders waarmee we geen formele relatie hebben;
Aa en Maas heeft te maken met een groot aantal sta keholders met diverse belangen binnen de waterketen en daarbuiten, waardoor er sprake is van een complex stakeholderlandschap (zie vraag 9). Zo zijn er alleen al lokaal, regionaal, provinciaal, nationaal en internationaal verschillende belangen die op elkaar moeten worden afgestemd.
Aa en Maas is ervan overtuigd dat goede communicatie met haar stakeholders van cruciaal belang is om te komen tot een goede afweging van de verschillende belangen.
Op de website zijn specifieke ingangen voor belangrijke stakeholdergroepen gecreëerd om gericht in te spelen op hun belangen, namelijk voor:
- Burgers
- Agrariërs en tuinbouw - Industrie
- Samenwerkingspartners - Onderwijs
Tevens kunnen stakeholders op de website zien welke projecten bij hen in de buurt worden uitgevoerd.
Voor agrariërs en industrie is een servicedesk beschikbaar en agrariërs ontvangen periodiek nieuwsbrieven die op hun belangen inspelen.
Voor gemeenten, industrie en agrariërs zijn Account Managers actief om de stakeholder belangen in dialoog te behartigen. In september 2012 zijn de behoeften, meningen en tevredenheid van de genoemde stakeholdergroepen geïnventariseerd door een uitgebreid onderzoek: dit ‘klanttevredenheidsonderzoek’ (KTO) is beschikbaar voor intern gebruik.
Bij stakeholders gaven aan welke factoren van een waterschap zij het meest belangrijk vinden:
1. deskundig (48%) 2. Kostenbewust (47%) 3. betrouwbaar (35%)
Vier belangrijke stakeholdergroepen (Gemeenten, Industrie, Agrariërs en Burgers) zijn vertegenwoordigd in zowel het Algemeen Bestuur (AB) als het Dagelijks Bestuur (DB). Zodoende is de belangenbehartiging zelfs op bestuurlijk niveau geborgd.
5. MVO principe Respect voor rechtsorde (geldende wet- en regelgeving)
Aa en Maas:
Stelt zich op de hoogte van de toepasselijke wet- en regelgeving;
Leeft wetgeving na in alle landen waar wij actief zijn, ook als handhaving vanuit de overheid gebrekkig is;
Treft maatregelen om ervoor te zorgen dat onze relaties en activiteiten in overeenstemming met de wet- en regelgeving zijn;
Informeert medewerkers over recente en relevante wet- en regelgeving en hoe zij deze kunnen naleven;
Beoordeelt periodiek of de organisatie nog voldoet aan wet- en regelgeving;
Als overheidsorganisatie heeft Aa en Maas zelf ook te maken met diverse wet- en regelgeving op provinciaal, nationaal en Europees niveau.
Voorbeelden hiervan zijn:
- Waterschapswet - Waterwet
- Wabo (Wet algemene bepaling omgevingsrecht) - Europese Kaderrichtlijn water
Interessant bij de reguliere wet- en regelgeving is om te kijken naar onderwerpen waarin een beleids keuze kan worden gemaakt en/of beleidsvrijheid aanwezig is inzake maatschappelijke verantwoordelijkheid.
Bijvoorbeeld in het kader van aanbesteden. De nieuwe Aanbestedingswet spreekt over het creëren van
‘maatschappelijke waarde’. Dit is een vrij abstract begrip, maar kan worden ingevuld door bij aanbestedingen naast de prijs en de AgentschapNL-criteria, waarde toe te kennen aan milieuvriendelijkheid, energiebesparing, hergebruik van materialen of grondstoffen of aan het inzetten van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.
6. MVO principe Respect voor internationale gedragsnormen
Aa en Maas:
Respecteert minimaal de internationale gedragsnormen in landen waar wetgeving het milieu of de maatschappij onvoldoende beschermt of conflicteert met internationale gedragsnormen;
Heroverweegt haar relaties en activiteiten in gebieden wanneer de internationale gedragsnormen niet worden nageleefd;
Probeert relevante organisaties en autoriteiten te overtuigen om conflictering van wet- en regelgeving met internationale gedragsnormen op te lossen;
Voorkomt dat we medeplichtig zijn aan het schenden van de internationale gedragsnormen door andere organisaties;
Internationaal gezien zijn toegang tot schoon water, een goede afvalwatervoorziening en bescherming tegen overstromingen mensenrechten die de staat dient te effectueren. De Verenigde Naties hebben recht op schoon water en een goede afvalwatervoorziening zelfs als ‘consumentenrecht’ aangemerkt. Overheden, maar ook bedrijven kunnen hier een bijdrage aan leveren.
Zodoende opereert Aa en Maas in Oost-Brabant namens de Nederlandse overheid om deze rechten te waarborgen.
Aa en Maas heeft in principe niet te maken met ‘aanvullende’ internationale gedragsnormen, doordat de huidige Nederlandse wet- en regelgeving toereikend is.
Aa en Maas onderneemt op beperkte schaal activiteiten in het buitenland op een drietal sporen:
1. In afstemming met de Unie van Waterschappen waarin vijf deltalanden centraal staan. Dat zijn landen die veel overeenkomsten vertonen met Nederland qua probl ematiek: Bangladesh, Egypte, Indonesië, Mozambique, Vietnam. Zie het voorbeeld inzake het programma ‘Water mondiaal’.
2. Topsector Water, waarbij Aa en Maas aanhaakt bij het Nederlandse bedrijfsleven.
3. Waterlanden die vanuit ontwikkelingssamenwerking (Ministerie van Buitenlandse Zaken, Handel &
Ontwikkelingssamenwerking) de focus hebben.
Aa en Maas participeert in het programma:
- Water mondiaal: De Nederlandse overheid wil met de 5 deltalanden Bangladesh (delta van de
Ganges/Brahmaputra), Egypte (Nijl delta), Indonesië (o.a. delta van Jakarta), Mozambique (o.a. Inkomati delta), Vietnam (Mekong delta) langjarige samenwerkingsrelaties ontwikkelen.
Met als focus mensen te beschermen tegen overstromingen en zorgen voor voldoende en schoon water.
Dit vindt plaats door onder andere het uitwisselen van kennis tussen deltalanden op het gebied van klimaatadaptatie en watermanagement.
Op deze manier wil de Nederlandse overheid tevens de positie van de Nederlandse watersector versterken.
De deltalanden functioneren als internationale voorbeelden van de kennis en expertise die de Nederlandse watersector te bieden heeft.
Lees meer op www.partnersvoorwater.nl
Zo geeft Buitenlandcoördinator Paula Dobbelaar aan:
7. MVO principe Respect voor mensenrechten
Staten hebben de plicht en verantwoordelijkheid om mensenrechten te respecteren, beschermen en na te komen.
Een organisatie heeft de verantwoordelijkheid om mensenrechten te respecteren, ook binnen haar invloedssfeer.
Aa en Maas:
Respecteert deze rechten onverkort in alle landen, culturen en situaties;
Onderneemt stappen in situaties waarin de mensenrechten worden geschonden in het kader van onze bedrijfsvoering, de waardeketen en/of onze invloedssfeer;
Maakt geen misbruik van of voordeel halen uit situaties waarin de mensenrechten onvoldoende zijn beschermd;
Respecteert altijd minimaal de internationale gedragsnormen;
Internationaal gezien zijn toegang tot schoon water, een goede afvalwatervoorziening en bescherming tegen overstromingen mensenrechten die de staat dient te effectueren. De Verenigde Naties hebben recht op schoon water en een goede afvalwatervoorziening zelfs als ‘consumentenrecht’ aangemerkt. Overheden, maar ook bedrijven kunnen hier een bijdrage aan leveren.
Aa en Maas opereert in Oost-Brabant en respecteert de mensenrechten door de huidige Nederlandse wet- en regelgeving zo goed mogelijk toe te passen, door duurzaam in te kopen en door participatie in
buitenlandactiviteiten vanuit de Nederlandse overheid.
Zie ‘Water mondiaal’ bij vraag 6 en bijgaande voorbeelden:
- Rwanda: voor de hoofdstad Kigali en zijn nieuwe oplossingen nodig voor de afvalwaterzuivering en drinkwatervoorziening. Voor de omgeving is een betere waterverdeling van groot belang voor de landbouwgebieden en de toenemende voedselbehoefte. Aa en Maas draagt bij aan het onderzoek welke bijdrage door Nederlandse waterschappen kan worden geleverd.
- Macedonië: in dit land zijn maar een paar werkende rioolwaterzuiveringen en dit is niet bevorderlijk v oor de volksgezondheid. Aa en Maas is inmiddels drie jaar actief en ondersteunt met het opzetten van een integrale wateraanpak. Dit gebeurt in samenwerking met Brabant Water, Dienst Landelijk Gebied (DLG), gemeente Den Bosch en het ministerie van Infrastructuur en Milieu. Vragen de aan de orde komen zijn bijvoorbeeld:
‘Hoe zorg je dat het grondwater niet verontreinigd raakt?’, ‘’ Hoe organiseer je afvalwaterinzameling en - zuivering?’, ‘Hoe kun je waterbelastingen innen?’.
De Uni versele Verklaring va n de Rechten va n de Mens is in 1948 a angenomen door de Al gemene Vergadering va n de Verenigde Na ti es, en is het bekendste document betreffende mensenrechten. Het biedt de basis voor wetgeving betreffende
mens enrechten, en elementen ervan vertegenwoordigen i nternationaal gewoonterecht dat bindend is voor a lle s taten, personen en orga nisaties.
Het Internationaal Verdrag va n de Rechten va n de Mens bestaat uit:
- de Uni vers el e Verkl a ri ng va n de Rechten va n de Mens ,
- het Interna ti ona l e Verdra g i nza ke Burgerrechten e n Pol i ti eke Rechten,
- het Interna ti ona l e Verdra g i nza ke economi s che, ma a ts cha ppel i jke en cul turel e rechte n en - de opti onel e protocol l en bi j de verdra gen wa a rva n één i s geri cht op a fs cha ffi ng va n de doods tra f.
Da a rnaast maken zeven kerndocumenten betreffende mensenrechten deel uit va n internationale wetgevi ng betreffende mens enrechten, betreffende:
- het ui tba nnen va n a l l e vormen va n ra s s endi s cri mi na ti e,
- het ui tba nnen va n a l l e vormen va n di s cri mi na ti e tegen vrouwen,
- ma a tregelen om marteling, onmenselijke of vernederende behandeling of mishandel i ng te voorkomen of ui t te ba nnen, - de rechten va n het ki nd , betrokkenhei d va n ki nderen bi j gewa pende confl i cten, het verkopen va n ki nderen,
ki nderpros ti tuti e en ki nderpornogra fi e,
- bes chermi ng va n a rbei ds mi gra nten en hu n gezi nnen,
- bes chermi ng va n a l l e pers onen tegen gedwongen verdwi jni ng Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.en - rechten va n pers onen met een ha ndi ca p.
Stakeholders en waterketen
Stakeholders zijn organisaties of personen die worden beïnvloed door de activiteiten en besluiten van een organisatie. Daarom hebben zij belang bij wat de organisatie doet en beslist en worden zij ook wel belanghebbenden genoemd.
Het betrekken van stakeholders is belangrijk bij het implementeren van MVO. MVO betekent immers dat een organisatie verantwoordelijkheid neemt voor de effecten van haar besluiten en activiteiten op de maatschappij en haar stakeholders. Een organisatie heeft haar stakeholders nodig om te bepalen welke effecten zij ondervinden, wat deze stakeholders van de organisatie verwachten en waaraan de organisatie dus aandacht behoort te geven.
8. Hoe heeft de organisatie haar stakeholders geïdentificeerd?
Aa en Maas onderhoudt met het overgrote deel van haar stakeholders al jarenlange relaties, waardoor deze stakeholders voldoende bekend zijn. Voor de volledigheid is een stakeholder -overzicht samengesteld.
9. Wie zijn de stakeholders van uw organisatie?
Zie het overzicht van onze stakeholders:
10. Waarom en waarbij betrekt uw organisatie haar stakeholders?
Aa en Maas betrekt haar stakeholders om:
Inzicht te krijgen in de impact van onze besluiten en activiteiten op specifieke stakeholders;
Er achter te komen of onze positieve impact op de omgeving kan worden vergroot en negatieve impact kan worden vermind erd;
Er achter te komen of onze claims met betrekking tot maatschappelijke verantwoordelijkheid geloofwaardig worden gevonden;
Onze MVO-prestaties te beoordelen;
Mogelijke conflicten tussen onze eigen belangen, die van onze stakeholders en de algemene maatschappelijke verwachtingen te bespreken en zo mogelijk op te lossen;
Aan bepaalde wettelijke verplichtingen die we ten opzichte van stakeholders hebben te voldoen;
Transparant te zijn in wat we doen (activiteiten en besluiten);
Waar mogelijk partnerschappen te vormen die voor ons en onze stakeholders voordelen biedt;
Aa en Maas betrekt stakeholders op vele verschillende manieren. Al ons handelen wordt afgestemd op de wensen en eisen van klanten, afnemers, burgers, bedrijven, maatschappelijke organisaties, belastingbetalers,
belanghebbenden, partners en bestuur. We betrekken hen bij de verbetering van onze dienstverlening,resultaten en processen. We richten de organisatie flexibel hierop in, zonder de eigen doelen en rol uit het oog te verliezen.
Een ketenbenadering is hierbij erg belangrijk.
Voorbeelden van het betrekken van stakeholders zijn:
- Het project SOURCE is het eerste project geweest waarin de water- en landbouwsector samenwerkten om de oppervlaktewaterkwaliteit te verbeteren. Deze samenwerking is cruciaal gebleken voor het winnen van grondstoffen uit afvalwater en mest. SOURCE deed onderzoek naar het terugwinnen van fosfaat en het verwijderen van stikstof en medicijnen uit dierlijke dunne mest en menselijke urine. Daarmee worden drie vliegen in één klap geslagen: het mestoverschot verkleint, de waterkwaliteit verbetert en samen maken we goede nieuwe meststoffen. De partners zijn Aa en Maas, de ZLTO, de provincie Noord-Brabant, STOWA en het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie.
- Waterkansen-kaart: gemeenten en adviesbureaus zien bij het maken van ruimtelijke plannen in één oogopslag wat waar speelt op watergebied.
- Europese Kaderrichtlijn Water (KRW): zowel waterschap Aa en Maas, als de gemeenten en de burger spelen een actieve rol bij de uitwerking van Europese samenwerking.
- Deltaplan Hoge Zandgronden: Vanuit bezorgdheid over de gevolgen van klimaatverandering voor de watervoorziening op de hoge zandgronden werken in Zuid-Nederland elf partijen samen aan het project Deltaplan Hoge Zandgronden. Dit gezamenlijke plan moet leiden tot een klimaatbestendig regionaal watersysteem en ruimtelijke inrichting in Noord-Brabant en Limburg.
- Handreiking voor vispassages : In januari 2013 is de Handreiking Vispassages in Noord-Brabant uitgekomen.
Deze handreiking is een product ontstaan uit de samenwerking tussen de drie Brabantse waterschappen - De Dommel, Aa en Maas en Brabantse Delta - en vormt een weergave van jarenlang opgebouwde praktijkervaring met vismigratie en vispassages.
- Slibvergisting in samenwerking met SNB.
- Project met ZLTO voor terugwinning van nutriënten uit slib en mestverwerking.
en
- Attero: Aa en Maas gaat voor de voormalige stortplaats in Haps van Attero het stortgas verwerken tot groene energie. Ook gaat Aa en Maas het verontreinigd water zuiveren dat op de voormalige stortplaats vrijkomt.
Door de inzet van nieuwe techniek (deelstroombehandeling) komt er aanzienlijk meer energie en warmte vrij dan nu het geval is. Deze energie wordt grotendeels gebruikt voor het aansturen van het zuiveringsproces.
De energie die overblijft, wordt als groene energie in het elektriciteitsnet gebracht. De samenwerking tussen beide partijen levert directe milieuwinst op.
Frans Föllings, Directeur Markt en Technologie van Attero:
‘Het geleverde stortgas van Attero wordt in de nieuwe situatie ook in warmte omgezet. Dat is een efficiënter gebruik van het biogas.
Bovendien is er geen inzet meer nodig van chemicaliën, elektriciteit en aardgas bij de voorzuivering van het afvalwater bij Attero. Ook betekent de nieuwe energieopwekkingsinstallatie lagere emissies’.
Foto: Fra ns Föllings (Attero) en Piet Beltman (Aa en Maas) bekrachtigen de s a menwerking
De zeven MVO Kernthema’s
De integrale MVO-benadering volgens de ISO 26000 richtlijn omvat zeven kernthema’s, die relevant zijn voor elke organisatie. De zeven MVO-kernthema’s zijn:
1. Bestuur van de organisatie 2. Mensenrechten
3. Arbeidspraktijk 4. Het milieu 5. Eerlijk zakendoen
6. Klanten- en consumentenaangelegenheden
7. Betrokkenheid bij en ontwikkeling van de gemeenschap
11. Geef aan waar u bij het bepalen van relevante onderwerpen naar heeft gekeken
Vanuit de Unie van Waterschappen heeft Aa en Maas te maken met een scala aan onderwerpen die relevant zijn en prioriteit hebben voor de kerntaken. Zie: www.uvw.nl
Aa en Maas heeft een onderzoek uitgevoerd (nul-meting) waarbij alle 7 kernthema’s van ISO 26000 zijn beschouwd.
Er is evenwel geen uitgebreide onderwerpenmatrix gemaakt. Bij dit onderzoek naar relevante onderwerpen zijn onder andere de volgende factoren beschouwd:
1. Verbonden met de kernprocessen van waterkeringenbeheer, waterbeheer en het transporteren en zuiveren van afvalwater,
2. Gelieerd aan wet -en regelgeving zoals Waterwet, Waterschapswet en Europese Kaderrichtlijn Water 3. Impact van activiteiten van andere organisaties (zoals Rijkswaterstaat, andere waterschappen, gemeenten) in
de waterketen welke verbonden zijn met de kernactiviteiten van Aa en Maas.
12. Welke onderwerpen zijn relevant?
Hier komt een verwijzing naar een lijst met onderwerpen per ISO 26000 kernthema, gebaseerd op de nulmeting- tabel en aangevuld met onderwerpen uit de innovatietabel.
13. Welke criteria heeft u gebruikt bij het bepalen van de significante onderwerpen?
Aa en Maas heeft geen aparte diepgaande analyse uitgevoerd voor de mate van significantie van de relevante onderwerpen. Met betrekking tot de significantie kan het volgende worden gezegd:
- Waterkeringen- en waterbeheer (veilig en voldoende water): onderwerpen in dit hoofdgebied hebben veelal (een grote) impact op de veiligheid van de maatschappij en stakeholders (burgers, industrie, agrariërs, gemeenten etc.), waardoor ze bijna altijd significant zijn. Daarnaast is er impact op fauna zoals vissen.
- Waterzuivering en transport (schoon water): onderwerpen in dit hoofdgebied hebben veelal
(bedrijfs)economische en impact op bedrijven en burgers, vanwege zuiveringseis en en financiële bijdrage.
Daarnaast is er (milieu) impact op de waterkwaliteit. Dit maakt de onderwerpen op een andere manier significant.
- Natuurlijk en recreatief water: onderwerpen in dit hoofdgebied hebben impact op de flora en fauna en op de belevingswereld van burgers. Dit maakt de onderwerpen vanuit dat perspectief significant.
15. Welke criteria heeft u gebruikt bij het bepalen van prioritaire onderwerpen?
Criteria gericht op de prestaties op basis van wet- en regelgeving spelen een belangrijke rol bij de prioritering. De afweging van kosten en baten is ook een belangrijk criterium.
State-of-the-art oplossingen is niet zonder meer een criterium, maar wel (duurzame) innovatie.
Dit heeft er mede toe geleid dat Aa en Maas het duurzaamheidsconcept van de Rioolwaterzuiveringsinstallatie als
‘Energiefabriek’ al in 2009 heeft uitgewerkt.
De MVO prioriteiten worden gekoppeld aan:
1. (duurzaam) uitvoeren primaire taken van Aa en Maas
2. (duurzame) innovaties die Aa en Maas wil realiseren in haar primaire taken
16. Welke onderwerpen hebben prioriteit?
Aa en Maas heeft ervoor gekozen om een drietal duidelijke speerpunten te benoemen:
1. Energie: energieverbruik verminderen en energie opwekken en leveren met als resultaat dat het Waterschap energiepositief zuivert. Dit energie speerpunt wordt beschouwd in combinatie met:
Hergebruik materialen en nutriënten: de kwaliteit van het oppervlaktewater verbeteren en de kringloop van waardevolle grondstoffen te sluiten door het herwinnen van nutriënten zoals stikstof, fosfaat en nitraat.
2. Klimaatbestendig & duurzaam beheer watersystemen & -keringen: Duurzaam en veerkrachtig watersysteem waardoor de functies in het gebied ook onder extreme omstandigheden goed bediend kunnen worden.
3. Aquatische biodiversiteit (KRW): het verbeteren van de leefomgeving van planten en dieren in en aan het water. Ten behoeve van flora en fauna heeft Aa en Maas een programma ‘Natuurlijk en recreatief water’.
Deze speerpunten hebben de grootste duurzaamheidsimpa ct. Bij de keuze voor de speerpunten is ook gelet op:
- Aansluiting op bestaande ontwikkelingen en projecten binnen Aa en Maas.
- Zichtbaar en tastbaar (te maken).
- Ondersteunen van de organisatiedoelen.
17. Tot welke acties heeft dit geleid of gaat u nemen?
Aa en Maas onderneemt o.a. de volgende acties en projecten:
1. Energie:
- Slibvergisting (in samenwerking met SNB) - Gasmotoren met verhoogd rendement - Verbeterde voorbezinking
- Deelstroombehandeling voor stikstofverwijdering (RWZI Den Bosch) - Super kritisch vergassen van slib (onder hoge druk en temperaturen) - Energienetwerk RWZI Den Bosch (uitwisseling biogas & warmte)
2. Klimaatbestendig & duurzaam beheer watersystemen & -keringen:
- Deltaplan Hoge Zandgronden - Pilot AHS
- Peilbeheer op maat Verdroging - WATAK
- LOP stuwtjes
- Stimuleren afkoppelen (OAS) - Peilbeheer 3.0
- HOWABO
- Waterberging Piekbelasting
- Ruimtelijke ordening
- AMICE (grensoverschrijdende samenwerking) - Waterhouderij agrarische hoofdstructuur - Dijkdenken
- Building with nature
- Dynamisch Beekdal (mutual gains approach, 32 partijen)
3. Hergebruik materialen en nutriënten:
- Terugwinning van nutriënten uit slib en mestverwerking.
- Zandfilterinstallatie om stikstof te verwijderen en fosfaatgehalte te verlagen (RWZI Land van Cuijk in Haps).
- Winnen van grondstof voor (bio)kunstmest (struviet) (RWZI Cuijk & RWZI Den Bosch) - Vermindering gebruik chemicaliën/zoeken naar biologische alternatieven voor chemicaliën - Winnen van cellulose vezels uit afvalwater (RWZI Aarle Rixtel)
- Maaisel als compost oesterzwammenteelt (SKAL)
- Maaisel als veevoeder biologische boerderij (planvorming) -
4. Aquatische biodiversiteit:
- Gevarieerde oever van nat naar droog met eilandjes in de Bossche Stadsdommel (paaiplaats voor vissen, veel verschillende plantensoorten waar zoogdieren, insecten en amfibieën op afkomen).
- IJsvogel: In de Bossche Stadsdommel legt Aa en Maas vier steile oeverwanden aan die voor ijsvogels aanlokkelijk zijn om broedplaatsen te maken
- Onderhoud waterlopen (op maat)
- Landbouw emissie reducerende maatregelen - Groene stuwen
- Nieuw type vispassage waarbij ook energie wordt opgewekt (binnen Winnend Samenwerken)
18. Toelichting op prioriteitsstelling
MVO-iconen
Bij elk speerpunt wordt een activiteit of project als ‘MVO-icoon’ gekozen dat op een onderscheidende en innovatieve wijze bijdraagt aan het doel van het speerpunt. Dit leidt tot de keuze van:
■ MVO-speerpunt 1: MVO-iconen ‘Energiefabriek’ en ‘SOURCE’.
De rioolwaterzuiveringsinstallatie als ‘Energiefabriek’. Zie: www.energiefabriek.com en www.aaenmaas.nl
Bij een waterschap wordt meer dan 90% van de energie gebruikt voor de rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI’s). De doelstelling van het project ‘Energiefabriek’ is om het huidige energiegebruik van deze RWZI’s om te zetten in energielevering. Hiertoe zijn voor Nederland Waterschapsland een verwerkingsconcept en een businessplan ontwikkeld. Daarmee kunnen de waterschappen rioolwater, eventueel in combinatie met andere energiehoudende organische stromen (bijvoorbeeld mest, maaisel of industriële reststromen), energieneutraal - dus zelfvoorzienend - zuiveren en mogelijk energie leveren, zoals groene elektriciteit, groen gas en warmte.
In een samenwerkingsverband met kennisinstituten en adviesbureaus zi jn nieuwe concepten ontwikkeld, die zelfs energiepositief kunnen worden.
Binnen het project zijn drie typen ‘Energiefabrieken’ gedefinieerd:
1 Basisvariant, met bewezen technieken een energieneutrale zuivering.
2 Plusvariant, met enkele nieuwe technieken een energieleverende zuivering.
3 Supervariant, met nog uit te ontwikkelen technologie een grote energieleverende zuivering.
Waterschap Aa en Maas is samen met veertien andere waterschappen bezig om zijn zuiveringen door te rekenen en te ontwikkelen in ‘Energiefabrieken’.
De nieuw te bouwen/renoveren RWZI Den Bosch (2014-2015) wordt als basisvariant en zo mogelijk plusvariant gerealiseerd. De mogelijkheden tot het realiseren van de supervariant worden via onderzoek (onder andere trajectverkenning superkritisch vergassen) de komende jaren verder verkend.
SOURCE is een installatie op de RWZI waarin dierlijke mest en menselijke urine samen worden verwerkt.
Hierdoor worden fosfaten, stikstof en medicijnen uit het afval gehaald voordat het naar de rioolzuiveri ng gaat. Zie: www.aaenmaas.nl
■ MVO-speerpunt 2: MVO-iconen ‘Deltaplan Hoge Zandgronden’ en ‘HOWABO’. Deltaplan Hoge
Zandgronden is een speciaal project: in tegenstelling tot het voorkomen van over-stroming gaat het om water toevoeren naar hoger gelegen gebieden die dreigen te verdrogen. HOWABO staat voor
hoogwaterbeschermingsprogramma Den Bosch. Een samenwerking tussen gemeente en waterschappen om Den Bosch te beschermen tegen hoog water. Zie: www.aaenmaas.nl
■ MVO-speerpunt 3: MVO-icoon ‘Dynamisch Beekdal’. Dynamisch Beekdal is een project in Heeswijk-Dinther met als doel het water in het Aa-dal meer ruimte te geven door het herinvoeren van meanderen,
waterberging en vispassages. Zie: www.aaenmaas.nl
19. Geef aan welke stakeholders - en op welke wijze – u heeft betrokken bij het identificeren van relevante, significante en prioritaire onderwerpen
Bij alle projecten van Aa en Maas worden stakeholders betrokken. In dit document zijn bij een groot aantal projecten de stakeholders genoemd die worden betrokken.
Ketenverantwoordelijkheid en invloedssfeer
Het is belangrijk dat de organisatie haar maatschappelijke verantwoordelijkheid integreert in haar kernprocessen.
Hier volgen de verschillende onderdelen die ISO 26000 omschrijft bij het integreren van MVO (dus de maatschappelijke verantwoordelijkheid) in de organisatie.
20. Welke (typen) organisaties bevinden zich in uw invloedssfeer en hoe verhouden die zich tot uw organisatie?
Zoals het stakeholder-overzicht (zie uitgelicht bij vraag 9) laat zien, bevindt Aa en Maas zich in een complexe keten met een grote diversiteit aan stakeholders.
Veel stakeholders zijn direct of indirect gelieerd aan de kerntaken van Aa en Maas.
Aa en Maas oefent invloed uit op een groot aantal stakeholders.
Zie ook vraag 31 betreffende communicatie.
Om de invloedssfeer als waterschap verder te vergroten kiest Aa en Maas voor diverse samenwerkingsverbanden met collega-waterschappen:
- Natuurlijke Grenswateren (Nagrewa): Aa en Maas werkt met de Nederlandse waterschappen (Rivierenland, Peel en Maasvallei) samen met twee Duitse waterschappen Niersverband en Schwalmverband. Doel is de verbetering van de waterkwaliteit en de leefgebieden voor planten en dieren in beken en riviertjes die afwateren in de Maas.
De samenwerking gebeurt onder meer door uitwisseling van kennis en informatie, het opzetten van
gezamenlijke meetstations in de Niers en de Swalm. Op diverse plaatsen worden gekanaliseerde beektrajecten en –mondingen weer natuurlijk heringericht. Andere activiteiten betreffen het weer optrekbaar van waterlopen voor migrerende vissen. Ook is er aandacht voor het verminderen van schadelijke landbouw- en reststoffen in het water. Zie ook: www.nagrewa.eu
- Winnend samenwerken: met waterschappen Brabantse Delta en De Dommel .
De secretaris directeuren (v.l.n.r.) Hein van Stokkom (Brabantse Delta), Ruud Viergever (De Dommel) en Piet Sennema (Aa en Maas):
‘Doel van Winnend Samenwerken is gezamenlijk winst boeken op kwaliteit, kwetsbaarheid en kosten.’
21. Op welke manier stimuleert uw organisatie maatschappelijke verantwoordelijkheid bij andere organisaties?
Aa en Maas stimuleert dit door:
Maatschappelijke criteria mee te nemen in contractuele voorwaarden;
Een openbare verklaring over maatschappelijke verantwoordelijkheid af te leggen;
Het betrekken van de gemeenschap, politieke leiders en andere stakeholders;
Bij het nemen van investeringsbeslissingen maatschappelijke criteria te hanteren;
Kennis over maatschappelijke issues met stakeholders te delen, en hiermee het bewustzijn te vergroten;
□
Het opstarten van een lobby en het gebruik van relaties met media; Het promoten van goede voorbeelden;
Samen te werken met leveranciers, klanten en branchegenoten aan duurzaamheidsprojecten te werken;
Invloed uitoefenen op stakeholders in en buiten de waterketen gebeurt continu door middel van de vele projecten (zie projecten bij de speerpunten in vraag 17) die Aa en Maas uitvoert. MVO aspecten zijn in deze projecten va ak standaard van toepassing. Het invloed uitoefenen naar stakeholders op de MVO -aspecten van de projecten gebeurt bewust en soms ook onbewust. Hier liggen nog kansen voor Aa en Maas om dit nog bewuster en duidelijker te communiceren naar de stakeholders.
Andere voorbeelden van gezamenlijk MVO-invloed uitoefenen zijn:
- Streekgericht samenwerken: bij de aanleg van ecologische verbindingszones (EVZ) werkt Aa en Maas samen met een groot aantal partijen: Provincie, gemeenten, natuurverenigingen, terreinbeherend e organisaties, heemkundekringen, agrariërs, ZLTO en Dienst Landelijk Gebied (DLG). Door middel van EVZ’s langs diverse waterlopen worden natuurgebieden weer met elkaar verbonden. De aanleg verloopt succesvol omdat Aa en Maas in haar trekkersrol het ‘verbi nden’ van alle partijen veel aandacht geeft.
- Bavaria: Boer, bier, water:
Bavaria gebruikt grondwater om bier te brouwen. Boeren in de omgeving krijgen hierdoor te maken met overlast door verdroging. Om het watersysteem te verbeteren, gaat Bavaria restwater van het productieproces inzetten. In samenwerking met Aa en Maas en ZLTO. Met als gezamenlijk belang: schoon en voldoende water, nu en later.
Marthijn Junggeburth, Manager QHES bij Bavaria:
‘Ons bedrijf ligt in een omgeving met veel agrarische activiteit.
Door het onttrekken van bodemwater voor ons
bierbrouwproces, krijgen boeren in de buurt last van verdroging.
Hiervoor betalen wij de agrariërs een schadevergoeding.
Maar, zo dachten we, waarom pakken we het probleem niet bij de bron aan? Bovendien wil Bavaria ook op langere termijn over voldoende schoon water blijven beschikken. Dan kan de
komende generatie ook nog een lekker biertje maken.’
Bavaria zuivert het proceswater uit de brouwerij met een eigen afvalwaterzuivering. En loost dat vervolgens direct op het watersysteem. Het idee ontstond om dit restwater, 1,5 miljoen kuub per jaar, gericht in te zetten om de verdroging in het gebied tegen te gaan. Maar hoe?
Op dat moment is Aa en Maas erbij betrokken in de persoon van Liesbeth de Theije (Waterbeheerder):
‘Samen met de ZLTO hebben we huiskameravonden georganiseerd om de wensen van agrariërs te inventariseren.
Innovatieve maatregelen kwamen naar voren om te komen tot een andere waterverdeling, zoals de aanleg van stuwen, nieuwe sloten, en peilgestuurde infiltratie. Steeds meer partners, zoals bijvoorbeeld Rijkswaterstaat sloten zich aan. De aanleiding van het project was de verdroging in een klein gebied. Inmiddels is het uitgegroeid tot het optimaliseren van het watersysteem in de hele gemeente Laarbeek.’
Junggeburth geeft aan: ’Aa en Maas is een volwaardige partner die meedenkt over alle watergerelateerde problemen. Ik zou zeggen: maak daar gebruik van. Er is echt veel meer mogelijk dan je denkt.’
Due diligence (Gepaste zorgvuldigheid)
22. Op welke manier beoordeelt uw organisatie (potentiële) negatieve effecten van de eigen activiteiten en besluiten op de maatschappij, milieu en economie?
Veiligheidsrisicomanagement burgers en bedrijven: gericht op de primaire taken van Aa en Maas: water beheren, water keren, zorg voor goede waterkwaliteit. Hieruit volgt de taak om de burgers en bedrijven te beschermen tegen de invloeden van calamiteiten waardoor het oppervlaktewater of waterkeringen onmiddellijk en ernstig in gevaar komen.
Kenmerkend voor deze risico’s is dat de oorzaken van buitenaf komen. Hoewel alles is gericht op het voorkomen van ernstige problemen kunnen onvoorziene omstandigheden leiden tot incidenten, een calamiteit of een crisis.
Zoals wateroverlast, droogte, verontreiniging van het oppervlaktewater, persleidingbreuk of een (dreigende) dijkdoorbraak. Maar ook de effecten van klimaatverandering (extreme droogte of wateroverlast) waarop de huidige installaties niet zijn berekend, met als gevolg overstromingen of dijkdoorbraken (ook doo r droogte bijvoorbeeld zoals bij Wilnis).
In dergelijke gevallen komt de calamiteitenorganisatie van het waterschap in actie. Daarbij wordt nadrukkelijk rekening gehouden met het regionaal crisisplan, regionale calamiteiten- en of crisisbeheersings-plannen, gemeenschappelijke rampenplannen en relevante plannen van andere (water)beheerders. In verschillende bestrijdingsplannen staat voor elke soort crisis een plan van aanpak beschreven.
Bedrijfsvoeringsrisicomanagement
Aa en Maas kent naast de veiligheidsrisico’s een scala van andere risico’s, zoals schade als gevolg van gebrekkige organisatie van processen of projecten, technisch falen, niet naleven van regelgeving, fouten door personeel, onvolledig geïnformeerd bestuur of organisatie. Aa en Maas wordt gefinancierd met publieke gelden. Daarover dient het waterschap aantoonbaar ‘in control’ te zijn en verantwoording af te leggen.
Kenmerkend voor de geformuleerde risicocategorieën is dat de oorzaken voornamelijk binnen de eigen
(bestuurlijke) organisatie liggen. Ook de extern veroorzaakte risico’s die niet tot calamiteiten leiden (bijvoorbeeld uitval van elektriciteitsleverantie) vallen onder de bedrijfsvoeringsrisico’s.
Uitgangspunt is dat de essentiële onderdelen van de bedrijfsvoering altijd door kunnen gaan (voorbeelden zijn toegankelijkheid informatievoorziening, ICT-infrastructuur, communicatie en energievoorziening).
In vrijwel alle lopende inrichtingsprojecten worden recreatieve aspecten meegenomen door o.a. medewerking aan versterking routestructuren, aandacht voor verbetering van de landschappelijke en cultuurhistorische waarden (versterking beekdallandschap) en beleefbaarheid, verbetering waterkwaliteit, verbetering visstand etc.
23. Op welke manier beoordeelt uw organisatie (potentiële) negatieve effecten van de activiteiten en besluiten van organisaties in uw invloedssfeer op de maatschappij, milieu en economie?
Het beoordelen van negatieve en positieve effecten door andere organisaties is een complex geheel vanwege het grote aantal stakeholders waarmee Aa en Maas in te maken heeft. Voorbeelden zijn onder andere:
Handhaving
Het waterschap wil door middel van voorlichting, preventieve en of repressieve controles en het toepassen van sancties, verbetering in het naleefgedrag bereiken. Dit ter bescherming van de goede werking van zuiverings - technische werken alsmede de kwaliteit en kwantiteit van het oppervlaktewater, grondwater en een goede conditie van de waterkering.
Binnen de afdeling Handhaving valt zowel de preventieve handhaving (toezicht) als de repressieve handhaving en binnen de laatste zowel bestuursrechtelijk als strafrechtelijk optreden. Aa en Maas handhaaft o nder andere op de Waterwet en Keuren, wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden en het activiteitenbesluit (onderdeel van Wet Milieubeheer).
Duurzaam inkopen
Aa en Maas past bij inkoop de duurzaamheidscriteria van AgentschapNL toe voor alle producten en diensten, waarvoor deze zijn opgesteld. Dit is conform afspraken met de Rijksoverheid in april 2010 (klimaatakkoord 2010 - 2015).
Vernatten t.b.v. weidevogels: Aa en Maas, het Brabants Landschap, ANV d’n Beerse Overlaet, lokale weidevogelgroepen en een aantal agrariërs zijn een proef van 2 jaar gestart met het vernatten van
landbouwpercelen ten behoeve van weidevogels. De vogels hebben natte gebieden hard nodig omdat in droge grond te weinig insecten en bodemdieren voorkomen om van leven. Het probleem is dat er in Nederland te weinig van dit soort plas- drasgebieden zijn. Met als gevolg dat de weidevogelstand al jaren een neerwaartse trend kent.
Afhaakproblematiek
Aa en Maas is zich er van bewust dat wegvallen van inkomsten als bedrijven zelf gaan zuiveren een negatieve invloed kan hebben op de Zuiveringsheffing van de overige belastingbetalers.
Om dit risico te reduceren is gekozen voor een actieve benadering van industriële lozers. Samen met de bedrijven worden problemen geïnventariseerd en wordt indien nodig advies gegeven, waarbij gestreefd wordt naar win -win situaties. Op dit moment zijn er actieve gesprekken in de regio's Oss, Veghel en Helmond. Op deze wijze worden acute verassingen voorkomen.
24. Hoe wordt gepaste zorgvuldigheid uitgeoefend of geïmplementeerd in uw organisatie?
Aa en Maas implementeert due diligence met hulp van:
Richtlijnen over hoe aan Aa en Maas verbonden personen gepaste zorgvuldigheid in acht kunnen nemen;
□
Instrumenten om de impact van geplande en bestaande activiteiten in kaart te brengen;□
Instrumenten om de MVO-kernthema’s in de Aa en Maas organisatie te integreren; Instrumenten om uw prestaties te volgen en aanpassingen te doen in prioriteit en benadering;
Instrumenten om eventuele negatieve effecten aan te pakken;
Due diligence wordt door Aa en Maas toegepast op de hoofdtaken.
Voorbeelden van due diligence uitwerking zijn o.a.:
- Waterbergingsgebieden: Met het oog op de klimaatverandering (o.a. hevige en langere regenbuien) is het pure noodzaak om waterbergingsgebieden te ontwikkelen in dunbevolkte gebieden waar relatief weinig schade kan optreden. Zo zorgen wij dat bewoonde en/of economisch waardevolle gebieden niet onder water lopen. Als een waterbergingsgebied wordt ingezet, kan het tijdelijk niet worden gebruikt, door bijvoorbeeld de agrariër.
Afhankelijk van de hoeveelheid neerslag duurt het gemiddeld een paar dagen voordat het water weg is en de grond is hersteld. Als vegetatie, gewassen en bodemstructuur zijn aangetast door de waterberging, ontvangt de gebruiker van de grond daarvoor een schadevergoeding van het waterschap.
- Visserijbeleid en vispassages: Er is een Brabantbreed visserijbeleid opgesteld. Dit ligt bij Aa en Maas, en De Dommel ter inzage. De Handreiking vispassages in Noord Brabant is eind 2012 afgerond. In de handreiking is de Brabantbreed opgebouwde kennis over de aanleg van vispassages en de effectmonitoring gebundeld en breed beschikbaar gesteld voor advisering over aanleg van nieuwe vispassages en beheer en onderhoud. In de Handreiking staat beschreven aan welke (technische) voorwaarden een vispassage moet voldoen om te kunnen functioneren. Deze voorwaarden kunnen bijvoorbeeld bij Des ign-and-construct opdrachten meegegeven worden.
- Gewasbescherming: Agrariërs en loonwerkers krijgen adviezen om spuitapparatuur gewasbescherming op juiste manier schoon te maken. Tevens zijn er fysieke controles op bijv. afvoer van gewasbestrijdingsmiddelen en wasplaatsen.
- Controles onrechtmatig gebruik bestrijdingsmiddelen: Bestrijdingsmiddelen vergemakkelijken het onderhoud aan sloten en slootkanten, maar het gebruik ervan is in veel gevallen strafbaar want dit tast de natuur aan. De afdeling Handhaving van Aa en Maas controleert regelmatig hierop bij particulieren, tuinders en agrariërs wiens perceel aan oppervlaktewater grenst.
- Verminderen waterrisico’s gedurende de winter: Als de natuur zijn winterslaap houdt, zijn er specifieke risico’s die worden aangepakt: "Duikers die zijn verstopt met bladeren. Bevroren pompen van gemalen. Zoveel neerslag dat het Maaspeil stijgt. Dat kan problemen opleveren met de waterafvoer, zeker bij strenge vorst en hevige regenval. Dit betekent preventief te werk gaan door het repareren van oevers, baggeren van de waterbodem, uitvoeren van snoeiwerkzaamheden en praten met grondeigenaren. Burgers maar vooral ook agrariërs zijn hierbij gebaat. Dit zogenaamde ‘herprofileren' gebeurde in de winter 2012/2013 bijvoorbeeld langs de Laarakkerse Waterleiding in Haps, het Peelkanaal in Mill en de Weierloop in Helmond. Of houtopslag (zoals struikgewas) langs waterlopen en waterkeringen weghalen. In totaal zijn op wel op 200 locaties (verspreid over het hele werkgebied) snoeiwerkzaamheden uitgevoerd.
- Preventie wateroverlast en natuurschade door plant ‘waternavel’: Het betreft de opsporing en bestrijding van de grote waterplant genaamd ‘waternavel’. Deze plant zorgt voor overlast: ze groeit explosief waardoor sloten, beken en kanalen kunnen di chtgroeien. De waterafvoer wordt belemmerd en er ontstaan risico’s op
wateroverlast. Daarnaast verdringt de waternavel de oorspronkelijke planten die in een gebied thuishoren en de daarvan afhankelijke dieren. De drijvende ‘dekens’ van de plant veroorzaken problemen bij stuwen, gemalen en zorgen daarmee voor een stijging van kosten voor het onderhoud van de watergangen. In het voorjaar van 2013 zijn 400 ton 'drijvende dekens' door Aa en Maas verwijderd.
25. Welke (potentiële) negatieve effecten op maatschappij, milieu en economie heeft uw
organisatie geïdentificeerd?
Visie, missie, beleid en strategie
26. Wijze waarop onze organisatie richting heeft gegeven aan haar maatschappelijke verantwoordelijkheid
Aa en Maas heeft richting gegeven aan haar maatschappelijke verantwoordelijkheid door:
De rol van maatschappelijke verantwoordelijkheid op te nemen in onze visie en missie;
Belangrijke principes en onderwerpen van maatschappelijk verantwoordelijkheid op te nemen in ons beleid en strategie;
Een gedragscode of ethische code aan te nemen waarin de principes en waarden van maatschappelijke verantwoordelijkheid zijn vertaald naar richtlijnen voor passend gedrag;
Prioriteiten voor actie op kernthema’s door te vertalen in doelstellingen (SMART)
Het opstellen van een actieprogramma (met verantwoordelijkheden, tijdlijn, budget, enz)
Missie
Het ontwikkelen, beheren en in stand houden van gezonde en veerkrachtige watersystemen, die ruimte bieden aan een duurzaam gebruik voor mens, dier en plant in het gebied, waarbij de veiligheid is gewaarborgd en met een open oog voor economische aspecten.
De missie is vastgelegd in het Waterbeheerplan 2010-2015. Zie: www.aaenmaas.nl
Visie
Werken met water voor nu en later. Er is een langetermijnvisie (tot 2050) voor elk van de vier maatschappelijke doelstellingen die worden nagestreefd:
1. Veilig en bewoonbaar beheergebied 2. Voldoende water
3. Schoon water
4. Natuurlijk en recreatief water
MVO-ambitie
Aa en Maas is participant van het Klimaatakkoord 2009 vanuit de Unie van Waterschappen. Dit akkoord omvat onder meer de volgende acties:
- reductie van broeikasgassen met 30% in 2020 en eigen energieopwekking (EEO) ≥ 40% in 2020;
- meerjarenafspraak (MJA) Zuiveren: 30% verbetering energie-efficiency in 2020;
- meerjarenafspraak Watersystemen/-kering: 30% verbetering energie-efficiency in 2020;
- duurzaam inkopen: 50% in 2010 en 100% in 2015.
Aa en Maas wil nog een stap verdergaan: van het streven om minder schadelijk te zijn (eco -efficiënt) naar slimmer omgaan met energie, waarbij de kringloop zich weer sluit (eco-effectief). Aa en Maas heeft als eerste waterschap in Nederland het initiatief genomen om de kringloop te sluiten bij het energiegebruik in het zuiveringsproces. Hiertoe is het concept uitgewerkt van de ‘Energiefabriek’ (zie vraag 18).
Gedragscode
Aa en Maas hanteert een interne gedragscode welke kaders biedt voor de eigen medewerkers voor de uitvoering van hun werkzaamheden in relatie tot opdrachtnemers (industrie, agrariërs, gemeenten). Dit is de gedragscode
‘Publiek opdrachtgeverschap c.q. ‘Integriteitsbeleid ambtenaar’ met o.a. maatschappelijke verantwoordelijkheid, integriteit, betrouwbaarheid en transparantie. Zie: www.aaenmaas.nl
Ontwikkelen van draagvlak en competenties
27. Op welke manier creëert uw organisatie draagvlak voor maatschappelijke verantwoordelijkheid- binnen én buiten de organisatie?
Aa en Maas besteedt aandacht aan:
Het vergroten van kennis en de principes, MVO-kernthema’s en –onderwerpen;
De betrokkenheid van de top van de organisatie bij het nemen van haar maatschappelijke verantwoordelijkheid;
Het creëren van een cultuur van maatschappelijke verantwoordelijkheid;
Het waterschap is in de kern van zijn activiteiten gericht op het leveren van een maatschappelijke bijdrage. De afdeling cluster KAM heeft een belangrijke rol kunnen s pelen bij de introductie in 2010 van MVO en ISO 26000 in de organisatie. KAM vond direct draagvlak bij de algemeen directeur. Deze verklaarde zich bereid om een sturende rol in de MVO-regiegroep te vervullen.
Omdat MVO strategisch is, is het belangrijk om draagvlak op bestuurlijk niveau te bewerkstelligen. In dit geval bij Dagelijks Bestuur en het Algemeen Bestuur. Net zo belangrijk is het om draagvlak te creëren op managementniveau, vanwege het implementeren in de dagelijkse bedrijfsvoering. Dit vraagt om een dialoog met alle betrokkenen en het zichtbaar maken van de toegevoegde waarde van MVO.
Door middel van het ISO 26000 Championship Programma (zie: www.iso26000bestpractices.com) is hier al de nodige aandacht aan besteed. Zo is gebleken dat er al veel ‘MVO-bekwaamheid’ aanwezig is, maar dat deze
tegelijkertijd vaak ‘onbewust’ is. Binnen de organisatie zijn diverse stappen gezet om de medewerkers te begeleiden naar bewust MVO-bekwaam, bijvoorbeeld:
- MVO nulmeting
- MVO Ideeën-dag met Jort Kelder (resultaat: Remote sensing, Beekdal in beweging, Dijkdenken) - MVO mini symposium i.s.m. De Dommel en Brabantse Delta
Duurzaam innoveren vraagt dat afdelingen onderling samenwerken in multidisciplinaire teams. Samenwerking intern en extern is en wordt de sleutel van het succes. Dit betekent dat er extra aandacht wordt besteed aan een cultuur die hierop is gericht: een extern gerichte en structureel samenwerkende organisatie waarbij ketenpartners vanaf het begin worden betrokken, zoals bij het ZLTO-project. Zie: www.aaenmaas.nl
28. Op welke manier ontwikkelt uw organisatie de benodigde competenties voor het nemen van maatschappelijke verantwoordelijkheid – binnen en eventueel buiten de organisatie?
Er is al veel ‘MVO-bekwaamheid’ aanwezig binnen de eigen organisatie.
KAM adviseert en ondersteunt de interne organisatie bij het vormgeven van MVO maar is niet de trekker. Elke sector en afdeling is zelf ‘trekker’ van de activiteiten en projecten die binnen de MVO-speerpunten worden uitgevoerd.
Er zijn dus géén aparte MVO-functies onderscheiden.
Competenties die van belang zijn voor MVO worden ondersteund door de opleidingsmogelijkheden. Door de duurzame ambities van Aa en Maas (zie vraag 26) en de verdergaande samenwerking in de keten wordt duurzame kennis en ervaring continu verder ontwikkeld. Zie onderstaand voorbeeld.
Maaiafval wordt duurzame voedingsbodem
Aa en Maas werkt samen met een biologische oesterzwammenkweker (Verbruggen Paddestoelen uit Erp) aan een proef om maaisel (gemaaid gras en riet) te gebruiken voor het kweken van de oesterzwammen. Het betreft maaisel afkomstig van de Ecologische verbindingszone (EVZ) waar de afgelopen 3 jaar niet is gespoten en bemest (waarvoor SKAL certificaat is behaald door Aa en Maas).
Als proef is in 2012 ruim 50 ton gemaaid gras en riet van de slootkanten gebruikt als voedingsbodem voor de oesterzwammen.
John Verbruggen (Verbruggen Paddestoelen) is blij met de samenwerking met Aa en Maas:
‘Het stro waarop de zwammen nu groeien komt uit het buitenland. Het transport kost tijd, geld en bovendien zorgen de vrachtwagens voor CO2 -uitstoot. Als ik dit streekproduct straks continu kan gebruiken heeft dit veel voordelen en kan ik milieuvriendelijker produceren.’
Het onderhoud ziet er als volgt uit: Aa en Maas maait de EVZ en duinen/persen het maaisel. De transportkosten zijn voor de kweker. Voordeel voor Aa en Maas bij onderhoud EVZ: geen transportkosten en composteringskosten wat een groot aandeel is van de totale kosten van het onderhouden van EVZ’s.
Doel is om in 2015 alle maaisel af te zetten als duurzame grondstof voor biologische landbouw.
Het is goedkoper, nuttiger en draagt bij aan de samenwerking met onze agrariërs.
