RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK IN HET KADER VAN VOOR- EN VROEGSCHOOLSE
EDUCATIE
basisschool de Jacobsvlinder
Plaats : Zoetermeer
BRIN nummer : 15RM|C1
Onderzoeksnummer : 289069
1 INLEIDING . . . 5
2 BEVINDINGEN . . . 7
3 CONCLUSIE. . . 11
4 REACTIE VAN KIES: BESTUUR EN/OF HOUDER . . . 12
BIJLAGE 1 OORDELEN . . . 13
INHOUDSOPGAVE
Op 12 april 2016 heeft de inspectie basisschool De Jacobsvlinder onderzocht.
Het onderzoek is gedaan vanwege het toezicht van de Inspectie van het Onderwijs op de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (vve). De inspectie monitort in 2013 en 2015/2016 de kwaliteit van vve in de 37 grote gemeenten (G37). Vve is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken.
Tijdens het onderzoek heeft de inspectie de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie beoordeeld met een set indicatoren, waarmee zij overeenkomstig de Wet op het Onderwijstoezicht (WOT) kan beoordelen of de vve-locaties op belangrijke onderdelen vve van voldoende kwaliteit biedt. Deze indicatoren hebben betrekking op:
• De voorwaarden voor vve
• De ouders
• De kwaliteit van de educatie:
- Het vve-programma, zoals dat wordt aangeboden - Het pedagogisch klimaat
- Het educatief handelen
• De ontwikkeling, zorg en begeleiding
• De kwaliteitszorg
• De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool
• De resultaten van vve
Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten:
• Analyse van de door de locatie ingevulde digitale vragenlijst.
• Analyse van documenten en gegevens over de locatie die de inspectie voorafgaand aan het onderzoek heeft opgevraagd.
• Vve-locatiebezoek, waarbij:
◦ documenten, handelingsplannen en groepsplannen zijn bestudeerd;
◦ enkele groepsbezoeken zijn uitgevoerd. Deze vve-bezoeken vonden plaats in de groepen 1B/2 en 1A;
◦ gesprekken met de directie, ouders, pedagogisch medewerkers en/of leerkrachten en de intern begeleider en een
vertegenwoordiging van het bestuur zijn gevoerd.
INLEIDING 1
Onderzoeksopzet
De inspectie heeft zich bij haar onderzoek onder andere gebaseerd op het Toezichtkader vve 2010. Dit document is te vinden op
www.onderwijsinspectie.nl.
In hoofdstuk 2 van dit rapport beschrijft de inspectie de bevindingen die uit haar onderzoek naar voren zijn gekomen. Bij de geconstateerde verbeterpunten is tevens een onderbouwing opgenomen. In hoofdstuk 3 volgt de conclusie. Bijlage 1 van dit rapport bevat een overzicht van de bij dit onderzoek gebruikte
indicatoren en de bevindingen van de inspectie daarover.
Toezichtkader
Opbouw rapport
Uit het overzicht in bijlage 1 valt op te maken dat de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie op de meeste aspecten op orde is, te weten: Ouders, Ontwikkeling, begeleiding en zorg, Kwaliteitszorg binnen de voor- en de vroegschool en Opbrengsten.
Daarnaast zijn enkele verbeterpunten geconstateerd op de volgende aspecten:
Condities, Kwaliteit van de uitvoering van vve en Doorgaande lijn.
Totaalbeeld
Basisschool De Jacobsvlinder vormt samen met peuterspeelzaal Het Mussennest een vve-koppel in de wijk Palenstein in Zoetermeer. Sinds januari 2013 zijn De Jacobsvlinder en Het Mussennest gehuisvest in een nieuw schoolgebouw. Vrijwel alle peuters van de voorschool stromen door naar de vroegschool; daarnaast is een aantal instromende kleuters afkomstig van andere locaties van Kern- Kinderopvang en heeft een aantal instromende kleuters geen voorschool bezocht. De populatie van de vroegschool bestaat voor meer dan de helft uit doelgroepkinderen volgens de brede doelgroepdefinitie van de gemeente.
Uit de het laatste inspectie-onderzoek kwam een beeld naar voren van een sterke vve-locatie met gedreven en betrokken leerkrachten die op warme en respectvolle wijze werken aan de ontwikkeling van de kleuters. Deze lijn heeft zich voortgezet, al zijn een aantal verworvenheden verloren gegaan door onder andere het wegvallen van de dubbele bezetting op de groep.
Hieronder volgt een toelichting per aspect.
Toelichting
Condities
De vroegschool voldoet niet aan alle condities. Stond de dubbele bezetting op de groep bij het laatste onderzoek in 2014 nog onder druk, nu is er geen sprake meer van een dubbele bezetting (A3). Er is weliswaar een speciaal getrainde leerkracht die op een aantal momenten tutoring aan groep 1 en 2 geeft, maar aan de tenminste 10 uur in de week komt de school in het geheel niet. Dit heeft direct gevolgen voor de kwaliteit van de uitvoering van vve: de groepen zijn groot (20-26 leerlingen) en de leerkrachten komen aan zaken als het stimuleren van de sociale vaardigheden en van de actieve betrokkenheid niet toe (zie ook Kwaliteit van de uitvoering van vve).
BEVINDINGEN
2
Ouders
Net als bij het vorige bezoek geven de ouders aan dat de band met school en leerkrachten erg goed is. Ze voelen zich gesteund en weten dat de deur altijd voor hen open staat en dat de lijntjes tussen school en ouders kort zijn.
Ouderbetrokkenheid staat hoog in het vaandel op De Jacobsvlinder. Zo heeft de school haar ouderbeleid vastgelegd en zijn er diverse activiteiten ontplooid om te stimuleren dat ouders thuis ontwikkelingsbevorderende activiteiten met hun kinderen ondernemen. De inspectie heeft hier tijdens het bezoek een mooi voorbeeld van gezien bij de presentatie aan ouders van het thema 'Kunst' voor 'VVE-thuis'. Hierbij waren meerdere ouders aanwezig die met elkaar - door middel van een groepsgewijze werkvorm - het gebruik van de VVE-thuis- materialen evalueerden. Voorts heeft de inspectie met een aantal 'gastouders' gesproken die ouder-activiteiten organiseren in de Ouderkamer, een centraal gelegen plek in de school waar ouders in alle rust met elkaar in contact kunnen komen. Ouders en school zijn met recht trots op de Ouderkamer, waar met regelmaat themaochtenden over speciale onderwerpen (voeding, opvoeding) worden georganiseerd en voorlichting over het onderwijs wordt gegeven. Nog steeds is de Ouderkamer een mooi voorbeeld van educatief partnerschap en een voorbeeld voor andere vroegscholen (B4 en B5).
De Jacobsvlinder besteedt veel aandacht aan het bevorderen van de leescultuur thuis, onder andere door het bibliotheekbezoek te stimuleren alsook door het meegeven van 'leestassen'. Binnenkort opent de school haar eigen bibliotheek, waarmee een langverwachte wens van de school in vervulling gaat.
Kwaliteit van de uitvoering van vve
De Jacobsvlinder beschikt over een uitgebreid en dekkend vve-aanbod. Naast het specifieke vve-programma biedt de school ook verdiepende en verrijkende materialen en programma's om bepaalde ontwikkelingsgebieden extra te stimuleren zoals voor lezen, rekenen, sociale vaardigheden en Engels.
Binnenkort wordt een methode met tastbare kleutermaterialen
geïmplementeerd waarmee de kleuters 'al doende' kunnen leren. Dit alles maakt dat het onderdeel 'integraal vve-programma' op De Jacobsvlinder een voorbeeld voor anderen is (C1.1).
Ten opzichte van het onderzoek in 2014 moet de inspectie helaas vaststellen dat een aantal goede praktijken niet geheel behouden zijn voor wat betreft het pedagogisch klimaat en het educatieve handelen. Een aantal onderdelen zijn beduidend achteruit gegaan, wellicht ten gevolge van het ontbreken van de dubbele bezetting op de groep. Zoals gezegd hebben leerkrachten te maken met
grote groepen en staan zij er alleen voor. Tijdens de groepsbezoeken zag de inspectie dat de leerkrachten moeite hadden de kinderen 'bij de les te houden' en dat een groot deel van de kinderen afhaakte tijdens de (veelal lange) instructie. Aan zaken als het stimuleren van actieve betrokkenheid en het bevorderen van interactie kwamen de leerkrachten eigenlijk niet toe (C3.3 en C3.4). Ook het stimuleren van de sociale vaardigheden lukte - ondanks pogingen daartoe - niet, omdat de leerkrachten het te druk hadden met het bewaren van de orde (C2.3).
Wellicht ligt een deel van de oplossing in het versterken van het
klassenmanagement, want ook het responsieve gedrag van de leerkrachten (oogcontact, luisterende houding) was nauwelijks merkbaar, zelfs in gevallen waarin het optreden van de leerkracht noodzakelijk was (C3.6). Een helder en - voor de kinderen - herkenbaar klassenmanagement is een belangrijke
voorwaarde om de grip op de groep weer terug te krijgen. De dubbele bezetting (of het verkleinen van de groepen) is en blijft echter ook een bepalende factor hierbij.
Een onderdeel dat wél op peil is gebleven is de rijke en uitnodigende inrichting van de ruimte. Net als bij het vorige onderzoek vindt de inspectie dit onderdeel op De Jacobsvlinder een voorbeeld voor anderen (C2.5). Aangezien er geen sprake (meer) is van een dubbele bezetting in de groep, heeft de inspectie een onderdeel niet kunnen waarderen, en dat is de afstemming van het educatief handelen tussen beide leerkrachten (C3.1).
Ontwikkeling, begeleiding en zorg
De kwaliteit op dit aspect is sinds het vorige onderzoek in 2014 gehandhaafd gebleven waarbij de ontwikkeling niet heeft stilgestaan. Was indertijd het formuleren van doelen in de groepsplannen nog een aandachtspunt, nu is dat op orde. Voor het volgen van de brede ontwikkeling van de kleuters heeft de vroegschool een observatie- en registratiesysteem dat netjes wordt bijgehouden. Daarnaast gebruikt de school genormeerde kleutertoetsen.
Kinderen die extra zorg nodig hebben, worden tijdig gesignaleerd en voorzien van extra (externe) ondersteuning. De school heeft aangegeven dat de 'zorgverlening' wel wat kwetsbaar is, omdat dit is belegd bij één persoon (de intern begeleider) en dat de organisatie van een regelmatig multidisciplinair overleg wenselijk is.
Kwaliteitszorg binnen de voor- en de vroegschool
Op De Jacobsvlinder is de kwaliteitszorg in het algemeen op orde. Dat geldt ook voor de vve-specifieke kwaliteitszorg. De vve-resultaten - als streefdoelen hanteert de vroegschool de SLO doelen - worden regelmatig geëvalueerd en ook
in een plan van aanpak. De inspectie vraagt hierbij nogmaals aandacht voor de prioritering van het knelpunt 'dubbele bezetting' (of het verkleinen van de groepen).
In het 'VVE plan 2015-2016' wordt specifiek ingegaan op hoe het vve-schooljaar wordt ingericht. Dit document is tevens een borgingsdocument waarin afspraken en procedures (bijvoorbeeld tutoring, externe contacten, ouderbetrokkenheid) zijn opgenomen.
Doorgaande lijn
Doordat de voor- en vroegschool nu al een paar jaar bij elkaar in een pand zitten, is de doorgaande lijn verder gestabiliseerd. De samenwerking tussen de Jacobsvlinder en de inpandige voorschool verloopt nog steeds soepel en
betrokkenen vinden elkaar makkelijk. De overdracht van ontwikkelingsgegevens van de voor- naar de vroegschool is geregeld, waarbij de Jacobsvlinder
overigens aantekent dat dit wellicht nog iets 'warmer' kan. Bij het vorige onderzoek in 2014 merkte de inspectie op dat hier nog winst behaald worden door de ouders te betrekken bij het overdrachtsgesprek ter versterking van het educatief partnerschap. De Jacobsvlinder heeft dit inmiddels op de rol staan in de notitie 'Beleid doorgaande lijn tussen voorschool en vroegschool'. In deze notitie is de afstemming van diverse vve-aspecten vastgelegd. Ook onderdelen die nog aandacht verdienen heeft de school hierin opgenomen, zoals de
afstemming van het ouderbeleid van voor- en vroegschool. Dit is een onderdeel dat tot nog toe onderbelicht is gebleven (F6).
Opbrengsten
De gemeente Zoetermeer verzamelt al een aantal jaren de resultaten van vve door het laten uitvoeren van de onderwijsmonitor. De school werkt hieraan mee door de gegevens van instroom en uitstroom en observaties en toetsresultaten aan te leveren. Er zijn op gemeentelijk niveau afspraken gemaakt over de te bereiken resultaten met vve. Het doel is dat eind groep 1, 2 en 3
maximaal veertig procent van de doelgroepkinderen (met minimaal drie jaar vve op een voor- en vroegschoolse locatie) de laagste toetsscore behaalt. Het schoolbestuur analyseert en bespreekt de gegevens per school en trekt hier conclusies uit. De bestuurder geeft aan dat de opbrengsten in de groepen 1-2 voldoen aan de door de gemeente gestelde opbrengstdoelen.
De Inspectie van het Onderwijs constateert dat de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie op basisschool De Jacobsvlinder grotendeels op orde is.
Het gaat hier dan om de onderdelen Ouders, Ontwikkeling, zorg en begeleiding, Kwaliteitszorg binnen de voor- en de vroegschool en Opbrengsten. Ook de onderdelen Condities en Doorgaande lijn zijn - elk op één onderdeel na - op orde. Het onderdeel Kwaliteit van de uitvoering van vve kent een
viertal verbeterpunten.
Het onderzoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken.
CONCLUSIE
3
Dit rapport beschrijft de oordelen van de inspectie over de kwaliteit van het onderwijs op basisschool De Jacobsvlinder.
Daarnaast heeft de inspectie de vroegschool gevraagd de oordelen van de inspectie te vertalen naar de gewenste ontwikkelingsrichting.
Hieronder geeft het bestuur zijn reactie:
Wij hebben het rapport met aandacht gelezen. Het knelpunt van de inspectie is ons uit het hart gegrepen. 'De inspectie vraagt hierbij nogmaals aandacht voor de prioritering van het knelpunt 'dubbele bezetting' (of het verkleinen van de groepen)'.
Wij hebben sinds het vorige inspectie bezoek gemerkt, dat er steeds minder gelden zijn voor het vve-onderwijs. Een dubbele bezetting is al een paar jaar niet meer haalbaar, terwijl dit wel noodzakelijk is.
In beide groepen zitten leerlingen die zowel op sociaal-emotioneel gebied als op cognitief gebied erg variëren. Met behulp van stagiaires en/of vrijwilligers proberen wij zo goed mogelijk aan te sluiten bij elke leerling.
Om echter de kwaliteit van het vve-beleid te handhaven en te verbeteren is het verkleinen van de groepen noodzakelijk. Een dubbele bezetting zou ook een verantwoorde keuze zijn.
Wij hebben dit besproken met het schoolbestuur en wij gaan gezamenlijk bekijken wat de mogelijkheden zijn.
De verbeterpunten, die door de inspectie zijn geconstateerd, hadden wij zelf ook geconstateerd. Wij hebben de punten opgenomen in een plan van aanpak om zo het onderwijs op de Jacobsvlinder en de doorgaande lijn vve nog beter te maken.
REACTIE VAN KIES: BESTUUR EN/OF HOUDER
4
In de onderstaande tabellen vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid.
De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is.
Legenda:
1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden.
2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt.
3. Voldoende
4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren.
BIJLAGE 1 OORDELEN
Condities 1 2 3 4
•
•
• A3 Beroepskracht - kind ratio ("dubbele bezetting")
A5.4 Alle beroepskrachten zijn toereikend vve-geschoold A5.5 Er is een jaarlijks vve-opleidingsplan
Ouders 1 2 3 4
•
•
•
•
•
•
• B1 Gericht vve-ouderbeleid
B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd
B3 Intake
B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen
B5 Participatie in vve-activiteiten in de voorschool/vroegschool B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind
B7 Rekening houden met thuistaal
Kwaliteit van de uitvoering van vve 1 2 3 4
Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma
•
•
• C1.1 Een integraal vve-programma
C1.2 Werken met een doelgerichte planning
C1.3 Het activiteitenaanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend en geconcretiseerd
Kwaliteit van de uitvoering van vve 1 2 3 4 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat
•
•
•
•
• Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen
•
•
•
•
•
• C2.1 Het pedagogisch handelen van de pedagogisch medewerkers/
leerkrachten is respectvol
C2.2 De pedagogisch medewerkers/leerkrachten structureren en hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen
C2.3 De pedagogisch medewerkers/leerkrachten stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke competenties van de kinderen
C2.4 De pedagogisch medewerkers/leerkrachten bevorderen de zelfstandigheid van de kinderen en tonen respect voor de autonomie van het kind
C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taal-uitlokkend
C3.2 Er worden structureel effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling uitgevoerd
C3.3 De pedagogisch medewerkers/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen
C3.4 De pedagogisch medewerkers/leerkrachten stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en verrijken het spelen en werken
C3.5 De pedagogisch medewerkers/leerkrachten bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij de kinderen C3.6 Het gedrag van de pedagogisch medewerkers/leerkrachten
met de kinderen is responsief
C3.7 De pedagogisch medewerkers/leerkrachten stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van de individuele kinderen
Ontwikkeling, begeleiding en zorg 1 2 3 4
Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep
•
•
•
• Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen
• D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen
D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep en het individuele kind
D1.3 De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg D1.4 Specifieke aandacht voor de taalontwikkeling bij begeleiding
en zorg
D2.1 De pedagogisch medewerkers/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg
Ontwikkeling, begeleiding en zorg 1 2 3 4
•
• D2.2 De pedagogisch medewerkers/leerkrachten zorgen dat
kinderen aangemeld worden voor externe zorg wanneer de voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2.3 De pedagogisch medewerkers/leerkrachten blijven de
ontwikkeling van kinderen met extra zorg bijhouden
Kwaliteitszorg binnen de voor- en de vroegschool 1 2 3 4
•
•
•
•
•
• E1 Er is vve-coördinatie op de voor- resp. vroegschool
E2 De voor- resp. vroegschool evalueert de kwaliteit van vve regelmatig
E3 De voor- resp. vroegschool evalueren de resultaten van vve E4 De voor- resp. vroegschool werkt planmatig aan vve-
verbetermaatregelen
E5 De voor- resp. vroegschool borgt de kwaliteit van haar vve- educatie
E6 In de kwaliteitszorg van de vroegschool wordt ook specifiek naar vve gekeken
Doorgaande lijn 1 2 3 4
•
•
•
•
•
• F1 Er is vve-coördinatie tussen de voor- en vroegschool
F3 De voor- en vroegschool zorgen voor een warme overdracht F4 Het aanbod van de voor- en vroegschool is op elkaar
afgestemd
F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en vroegschool is op elkaar afgestemd
F6 De manier om met de ouders om te gaan op de voor- en de vroegschool is op elkaar afgestemd
F7 De interne begeleiding en zorg zijn op de voor- en vroegschool op elkaar afgestemd
Opbrengsten van vve 1 2 3 4
•
•
• G1 De resultaten worden gemeten conform de gemeentelijke
afspraken
G2 De resultaten zijn van voldoende niveau G3 Verlengde kleuterperiode
