KPN: collocatie-loting voorlopig van de baan 6

N

IEUWS

-

EN PUBLICATIEBLAD VAN DE

O

NAFHANKELIJKE

P

OST EN

T

ELECOMMUNICATIE

A

UTORITEIT

OPTA GAAT NIET OVER VASTSTELLEN STATUS GROND BIJ AANLEG KABELS

2

DE WERKING VAN

HET SYSTEEM VOOR HET BEOORDELEN VAN DE POSTTARIEVEN

5

UMTS-AANBIEDERS MOETEN

TOEGANG KUNNEN KRIJGEN TOT

GSM-NETWERKEN

6

MEENEMEN VAN TELEFOONNUMMER NAAR

ANDERE AANBIEDER GAAT STEEDS BETER

8

MEESTE VORMEN MARKTVERSTORINGEN BIJ

UITKOPPELEN INTERNET ZIJN TEGEN TE GAAN

10

Maand 2000 - nr.

6

OPTA is van mening dat KPN de wettelijke verplichting tot het bieden van toegang tot haar centrales niet nakomt. Bovendien mogen niet tussentijds nieuwe voorwaarden worden toegevoegd. OPTA betwijfelt of er sprake is van ruimtegebrek in de centrales van KPN. Daar komt bij dat de Europese richtlijnen voorschrijven dat KPN zelf ook moet meeloten. Met een loting zou KPN in de praktijk de concurrentie buiten de deur kunnen houden voor vormen van bijzondere toegang. De concurrenten van KPN zouden op MDF-access (ontbundelde toegang tot de aansluitlijn) gebaseerde diensten, zoals snel internet of ‘video on demand’, niet kunnen aanbieden.

Omdat KPN is aangewezen als partij met aanmerkelijke

marktmacht is zij verplicht redelijke verzoeken van concur-renten tot toegang tot het KPN-netwerk te honoreren. Op grond van het non-discriminatiebeginsel is KPN ook ver-plicht andere partijen die dienstverlening te bieden die zij ook aan zichzelf levert. Dit betekent dat KPN op locaties waar zij zelf op MDF-access gebaseerde diensten aanbiedt, ook haar concurrenten deze mogelijkheid moet bieden. OPTA liet weten zeer bezorgd te zijn over de handelwijze van KPN, met name wat betreft de loting, en maakte deze zorgen per brief kenbaar. Inmiddels heeft KPN aan haar concurrenten laten weten dat de loting voorlopig van de baan is. KPN heeft maatregelen voorgesteld om meer col-locatieruimte voor de concurrentie beschikbaar te stellen. Daarmee zou het de omvang van het door KPN gesugge-reerde schaarsteprobleem kunnen worden teruggedrongen. Intussen hebben twee concurrenten van KPN, Eager Tele-com en VersaPoint, een geschil bij OPTA ingediend over MFD-access en collocatie. Zie daarvoor een artikel elders in dit blad. De volledige tekst van de brieven die OPTA aan KPN heeft gestuurd is te vinden op de website van OPTA: www.opta.nl.

EUROPESECOMMISSIE

De Europese Commissie heeft recentelijk een verordening voorgelegd aan het Europees Parlement over ontbundelde toegang tot het aansluitnet. De verordening houdt in dat de Europese toezichthouders worden verplicht ervoor te

KPN: collocatie-loting voorlopig van de baan

De loting die KPN wilde houden om de locaties voor collocatie te

zorgen dat die ontbundelde toegang er uiterlijk eind dit jaar is. Voormalig mono-polisten moeten, volgens de Commissie, toegang bieden tot hun aansluitnet op basis van eerlijke, redelijke en niet-discri-minerende voorwaarden. Het tarief dat zij daarvoor vragen moet kostengeoriënteerd zijn. Voor Nederland hebben deze

richtlij-nen geen directe gevolgen, omdat OPTA al eind 1997 besloot dat KPN desgevraagd ontbundelde toegang tot haar net moet bieden. Verder heeft OPTA begin vorig jaar richtsnoeren (beleidsregels) gepubliceerd waaraan KPN en haar concurrenten zich moeten houden bij het exploiteren van de aansluitlijn.K

De omroepwet en de richtsnoeren zoals OPTA die heeft opgesteld, verplichten kabelmaatschappijen zoals UPC program-ma-aanbieders als Betaco toe te laten als die laatsten een redelijk verzoek daartoe indienen. Betaco probeert al sinds decem-ber 1996 toegang te krijgen. Er zijn slechts drie gronden op basis waarvan toe-gang kan worden geweigerd. Dat zijn de dreiging dat (een gedeelte van) het net-werk wordt verstoord (technische integri-teit), capaciteitsproblemen en de weige-ring door de programma-aanbieder om een kostengeoriënteerde prijs te betalen. UPC weigerde de aanvraag van 8FM in behandeling te nemen omdat de Program-maraad meerdere keren negatief heeft geoordeeld over de aanvraag. UPC

beschouwt het oordeel van de Programma-raad als zo zwaarwegend dat dit altijd zou moeten worden gevolgd. Daarnaast verwijst UPC naar capaciteitsproblemen en de tech-nische integriteit. OPTA ziet in de techni-sche integriteit en de capaciteitsproblemen geen gronden tot weigering. Bovendien bleek dat UPC in het verleden adviezen van

de Programmaraad naast zich heeft neerge-legd. Daarom is nu een aanwijzing uitge-gaan waarbij UPC wordt verplicht de aan-vraag in behandeling te nemen en 8FM een aanbod te doen.

OPTA beveelt UPC en de Programmaraad aan een eenduidige en transparante proce-dure op te stellen over hoe zij moeten omgaan met aanvragen. Daarnaast zou de Programmaraad aan moeten geven welke 25 programma’s tot het basispakket beho-ren en welke niet. Over die 25 kan de Pro-grammaraad dan zwaarwegend adviseren. Over de resterende zenders kan UPC dan zelfstandig besluiten nemen.

De volledige tekst van het besluit is te vinden op de website van OPTA: www.opta.nl.K

UPC moet verzoek Betaco om

toegang tot de kabel in

behandeling nemen

Kabelmaatschappij UPC moet het verzoek van radioprogramma-aanbieder Betaco om haar radioprogramma 8FM op de kabel toe te laten onmiddellijk in behande-ling nemen. Dat heeft OPTA bepaald na een klacht van Betaco. 8FM zendt uit in delen van Noord-Brabant in de ether en via de kabel van Essent. In Eindhoven en omgeving is de kabel in handen van UPC.

Colofon

Eindredacteur:

Alex van Kalken

Redactie:

Jasper van Delft Hetty Joosten Patrick Ooms Monique Theuerzeit Irene Verheijen Bianca van de Waardt

Basisvormgeving:

Harlon, Utrecht

Fotografie:

Kelle Schouten

Grafische productie:

Herbschleb & Slebos

Drukwerk: Meboprint, Amsterdam Redactieadres: Postbus 90420, 2509 LK Den Haag Telefoon (070) 315 35 59 Telefax (070) 315 35 02 Connecties wordt met grote zorgvuldigheid samengesteld, maar om de leesbaarheid te bevorderen zijn juridische zinsneden vaak vereenvoudigd weergegeven. Soms betreft het ook delen van of uittrek-sels uit wetteksten. In al deze gevallen is het verstan-dig de originele teksten te raadplegen. Aan de artikelen in Connecties kunnen geen rechten worden ontleend.

Vakantie

In juli en augustus is het in veel bedrijfstakken komkommertijd. Medewerkers gaan op vakantie, om na enkele weken geheel uitge-rust aan een nieuw jaar te beginnen. De telecommunicatie- en postsector kent echter geen zomerreces. Het werk gaat altijd door, 24 uur per dag, 12 maanden per jaar. Iedereen altijd on line, altijd bereikbaar, altijd traceerbaar, dat lijkt het ideaal waar wij consumenten hartstochtelijk naar toe gaan en kennelijk graag aan meedoen. Dat moedigt de bedrijven weer aan om steeds meer te bieden: innovatieve nieuwe diensten, snellere verbindingen, mul-timedia, meer lijnen tegelijk. Een intense regen van beeld en geluid, waaraan geen eind lijkt te komen.

Grote investeringen, beursgangen, enorme economische belangen, geweldige expansies, megafusies, het hoort er allemaal bij. Er zijn geen pauzes om even op adem te komen. Communicatie is bij uit-stek een sector van de 24-uurseconomie. In het telecombedrijfsleven zal voor de medewerkers dan ook weinig plaats zijn voor vakantie, laat staan voor een vakantie zonder laptop, internet en GSM. Wie twee weken het nieuws mist, komt terug in een andere communica-tiewereld, zo snel lijken de ontwikkelingen te gaan.

Toezichthouder OPTA kan zich aan deze maalstroom niet onttrekken. De OPTA-zomers zijn lange hete zomers vol bezwaren, beroepen, besluiten, consultaties en oordelen. De markt kan niet wachten en OPTA werkt dus gewoon door, bijna op volle sterkte. Als we dan toch even een last-minutetripje naar Kreta of Vlieland maken, zijn we ons ervan bewust dat de collega’s dubbel werk moeten doen. Onder de zuidelijke zon of in de druilerige Nederlandse caravan dromen we gewoon door over kerktelefoon, Bulric, Ria, collocatie, interconnec-tie, MDF, price cap, carrier preselecinterconnec-tie, kostenoriëntatie en ONP. Een vakantie zonder OPTA-gedachten is bijna uitgesloten. Want de GSM gaat natuurlijk mee en die confronteert je meedogenloos met ‘roaming’, nummerportabiliteit en de tarieven vast-mobiel. Op de

camping is natuurlijk een ‘internetpoint’ dat je herinnert aan schaarste, interconnectie 06760 en uitkoppelen van het internet-verkeer. Antennes ontdek je ongewild op rustieke kerktorens. Zelfs bij de Tour de France-renners zie je het GSM-oortelefoontje. De echte OPTA-‘diehard’ neemt in zijn vakantie natuurlijk een tele-comhandboek of een paar leuke collegebesluiten mee om nader te bestuderen. Langs het zwembad wordt afdelingsoverleg gevoerd en vanuit de berghut vergadert het Managementteam van OPTA over de begroting. OPTA laat je niet los, als die materie eenmaal in je zit kom je er niet gemakkelijk meer vanaf. Overal om je heen word je herinnerd aan het werk. De wereld is één en al telecommunica-tie. En zelfs de ansichtkaart uit het afgelegen dorp doet je denken aan kostentoerekeningssystemen en overkomstduur. Op het strand vraag je je af of je hier wel GSM-dekking hebt en welke provider het sterkst doorkomt.

OPTA-werk is uitermate verslavend, maar we lijden er niet onder. Het is immers fascinerend om te weten dat je in een sector werkt waarmee je overal ter wereld wordt geconfronteerd, ook in de vakantie. OPTA en haar medewerkers kennen dus ook geen zomer-reces en het ziet er naar uit dat dat nog wel een paar jaartjes zo zal blijven.

Ludo Korteman hoofd afdeling Communicatie

Het is niet de taak van OPTA om in con-crete gevallen te beoordelen of grond de openbare of niet-openbare status heeft in de zin van de Telecommunicatiewet. Dat heeft OPTA geantwoord op een vraag van een recreatieschap in het westen van het land.

Het recreatieschap stelde de vraag met het oog op het al of niet toestaan van het aanleggen van telecommunicatiekabels in zijn grond. OPTA heeft het schap echter laten weten geen uitspraak te doen over de status van de grond (openbaar of

niet-openbaar). Het recreatieschap moet hier zelf onderzoek naar (laten) doen. Wel moet zij daarbij als uitgangspunt de definitie van ‘openbare grond’ hanteren, die is te vinden in artikel 1.1 van de Telecommuni-catiewet. Op grond van dit artikel wordt onder openbare gronden verstaan: ‘open-bare wegen met inbegrip van de daartoe behorende stoepen, glooiingen, bermen, sloten, bruggen, viaducten, tunnels, dui-kers, beschoeiingen en andere werken’ en ‘wateren met de daartoe behorende brug-gen, plantsoenen, pleinen en andere plaat-sen, die voor eenieder toegankelijk zijn’.

Daaruit vloeit voort dat alles wat niet onder deze definitie valt, geen openbare grond is.

OPTA stelt verder dat de gedoogplicht vol-gens artikel 5.1 van de Telecommunicatie-wet wat betreft interlokale en internatio-nale kabels ook geldt voor niet-openbare gronden (uitgezonderd afgesloten tuinen en erven die één geheel vormen met een woning). Met andere woorden: als de grond van het recreatieschap niet-openbare grond is, dan moet het schap de aanleg van internationale en interlokale kabels gedogen. K

Eind vorig jaar had OPTA aangegeven dat het huidige systeem om de interconnec-tietarieven vast te stellen, het zogeheten EDC-model, zou moeten worden vervangen door een systeem dat is gebaseerd op toe-komstgerichte lange-termijnkosten. Groot-ste nadeel van het EDC-syGroot-steem is dat het achteraf tariefstijgingen tot gevolg kan

hebben, wat kan leiden tot aanzienlijke naheffingen bij de concurrenten van KPN. Voor de tarieven na 1 juli 2000 mag dit systeem niet langer worden toegepast. Het nieuwe systeem was echter op 1 juli jl. nog niet gereed omdat OPTA hierover onder meer de markt nog wil consulteren. Dit gebeurt naar verwachting in het najaar.

Daarom heeft OPTA besloten dat de voorlo-pige tarieven die golden voor de periode 1 juli 1999 – 1 juli 2000 voorlopig ook na 1 juli 2000 blijven gelden. KPN moet deze tarieven blijven hanteren tot het moment waarop OPTA een besluit heeft genomen over het nieuwe systeem voor de bereke-ning van de interconnectietarieven. Daar-mee krijgen de voorlopige tarieven die eind vorig jaar werden vastgesteld het karakter van overbruggingstarieven. Totdat het nieuwe systeem er is neemt OPTA ook geen besluit over de definitieve bepaling van de tarieven over de afgelopen periode. K

Huidige interconnectietarieven

blijven voorlopig van kracht

De voorlopige interconnectietarieven die golden voor de periode 1 juli 1999 – 1 juli 2000 blijven vooralsnog ook na 1 juli van kracht. Dit betekent dat KPN, in afwachting van het nieuwe systeem voor de vaststelling van de interconnectie-tarieven, haar concurrenten geen hogere tarieven in rekening mag brengen. Dat heeft OPTA eind juni aan KPN en de andere marktpartijen meegedeeld.

Bij OPTA is de afgelopen periode een aantal nieuwe geschillen ingediend. OPTA heeft naast een geschil over toegang tot de kabel twee spoedgeschillen in behandeling genomen over de levering van ontbun-delde toegang tot de aansluitlijn en collocatie door KPN.

MCM International diende een geschil in bij OPTA over toegang tot het kabelnetwerk van NV CasTel. Het geschil gaat over de voorwaarden waaronder CasTel bereid is het muziekprogramma Muzzik van MCM door te geven via het CasTel-netwerk. MCM verzoekt OPTA CasTel een bindende aanwijzing te geven over de doorgiftevergoeding en om CasTel op te dragen haar beleid over het doorgeven van programma’s inzichtelijk te maken.

Eager Telecom B.V. heeft een geschil met KPN Telecom over de levering van ontbundelde toegang tot de aansluit-lijn (MDF-access). Eager Telecom verzoekt OPTA een voor-lopig besluit te nemen waarin KPN Telecom onder meer wordt verplicht om Eager Telecom een volledig aanbod te doen voor MDF-access. Als levering van MDF-access (nog)

niet mogelijk is, wil Eager Telecom dat KPN haar een alternatief biedt. Het verzoekschrift van Eager Telecom is tevens ingediend bij de Nederlandse Mededingingsautori-teit (NMa). Vanwege het door Eager Telecom aangevoerde spoedeisende belang is OPTA van plan beide partijen op korte termijn vertrouwelijk te horen.

Ook VersaPoint NV heeft een spoedgeschil aanhangig gemaakt bij OPTA. Het geschil betreft de levering van MDF-access, collocatie en ‘shared access’ door KPN. Versa-Point verzoekt OPTA onder meer een voorlopig besluit te nemen. Daarin zou KPN Telecom moeten worden verplicht binnen een bepaalde termijn MDF-access en collocatie (het plaatsen van apparatuur in de centrales van KPN) te leveren aan VersaPoint en, als dat (nog) niet mogelijk is, Versapoint op deze punten een alternatief te bieden. Daarnaast verzoekt VersaPoint OPTA om KPN Telecom te verplichten een volledig aanbod te doen aan VersaPoint voor ‘shared access’ tot het aansluitnet (het delen van de aansluitlijn tussen de telefonie-aanbieder en de aanbieder van breedbanddiensten). Het verzoekschrift van VersaPoint is tevens ingediend bij de NMa. Ook in dit geval wil OPTA, vanwege het door VersaPoint aangevoerde spoedeisende belang, beide partijen op korte termijn vertrouwelijk horen.K

Begin vorig jaar kwam OPTA tot de conclu-sie dat gemeentelijke postbezorging door de sociale werkvoorziening, zoals in een aantal gemeenten gebeurde, in strijd is met de wettelijk aan TPG voorbehouden bezorging van brieven van (tegenwoordig) maximaal 100 gram. Oss en de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) waren het niet eens met dit OPTA-oordeel. Daarop nam OPTA op verzoek van Oss een zoge-noemd voor bezwaar en beroep vatbaar besluit. Daardoor stond voor Oss en de VNG de gang naar de rechter open. Doel hiervan was om duidelijkheid te krijgen over de uitleg van de wettelijke bepalin-gen van de Postwet die op deze kwestie betrekking hebben.

De rechter oordeelde op zijn beurt dat het verbod om brieven te vervoeren die vallen onder het monopolie van TPG niet slaat op rechtspersonen (bijvoorbeeld een gemeen-te) die eigen post in eigen beheer laten bezorgen. OPTA had, aldus de rechter, onvoldoende aangetoond dat het, in het

geval van de gemeente Oss, gaat om het bezorgen van brieven in eigen beheer. OPTA moest vervolgens een nieuw besluit nemen en daarin aangeven of de IBN-groep volgens haar wel of niet tot de interne organisatie van de gemeente Oss hoort. In het eerste geval is er geen spra-ke van overtreding van de Postwet, in het tweede geval wél.

OPTA heeft nu op grond van aanvullende vragen aan de gemeente Oss geconstateerd dat de werknemers van de IBN-groep wor-den gedetacheerd bij en onder gezag staan van de gemeente Oss. De IBN-groep biedt dus geen postbezorgingsdienst aan, maar leent haar medewerkers als het ware uit aan de gemeente om post te bezorgen. Daar komt bij dat Oss heeft aangegeven dat als de IBN-groep zou worden opgehe-ven, de werknemers van deze organisatie automatisch in dienst komen van de gemeente. De conclusie van OPTA luidt daarom dat bij de gemeente Oss sprake is van postvervoer in eigen beheer. Oss

han-delt dus niet in strijd met de Postwet.

RICHTSNOEREN

OPTA heeft, naar aanleiding van de kwes-tie-Oss, richtsnoeren opgesteld. Doel van deze beleidsregels is om al op voorhand duidelijkheid te scheppen over de interpre-tatie die OPTA zal geven aan een aantal begrippen uit de Postwet. Zo zal OPTA onder ‘eigen beheer’ voortaan verstaan het vervoeren van eigen post door medewer-kers van de vervoerder. Dat kunnen in dit geval ook werknemers van de sociale werk-voorziening zijn.

Om vast te kunnen stellen of er sprake is van ‘bedrijfsmatig handelen’ zoals bedoeld in artikel 2c van de Postwet hanteert OPTA een aantal criteria. Zo zullen handelingen als bedrijfsmatig worden aangemerkt als die handelingen worden verricht in het economische verkeer en een economisch doel hebben. Het feit dat een publiekrech-telijk orgaan (gemeente, sociale werkvoor-ziening) deze activiteiten uitvoert doet niets af aan het economische karakter ervan. Daarbij hoeft niet noodzakelijker-wijs sprake te zijn van winstbejag, maar kan het ook gaan om kostenvoordelen. Verder moet het gaan om handelingen die met enige regelmaat worden verricht. De volledige tekst van de richtsnoeren is te vinden op de website van OPTA: www.opta.nl.K

Oss mag eigen post laten bezorgen door

medewerkers sociale werkvoorziening

De gemeente Oss mag haar eigen post laten bezorgen door medewerkers van de

Arnbak sprak tijdens het NOT over de ‘brede’ toegangsproblematiek naar aanlei-ding van de nieuwe Europese telecomricht-lijnen. Daarbij sneed hij onder andere de toegang tot mobiele netwerken aan. Arn-bak hield zijn gehoor voor dat het betalen van mogelijk miljarden guldens voor een UMTS-frequentie, ofwel de derde generatie mobiele telefonie, pas de eerste horde is voor een nieuwe vergunninghouder die niet, zoals de huidige vijf aanbieders van mobiele telefonie in Nederland, beschikt over een GSM-900 of –1800-netwerk. Om de periode te overbruggen totdat zo’n aan-bieder zijn netwerk helemaal heeft uitge-rold, zou hij toegang moeten kunnen krij-gen tot bestaande GSM-netwerken. Voor UMTS zijn ook vele nieuwe antennes nodig, per netwerk misschien wel 10.000. In de Telecommunicatiewet staat dat tele-comaanbieders verplicht zijn redelijke ver-zoeken tot toegang tot hun

antenne-opstelpunten (site sharing) te honoreren. Maar, waarschuwde Arnbak, daarmee ben je er nog niet. ‘Niemand wil een mast in zijn achtertuin en gemeenten zijn zeer terug-houdend met het afgeven van een vergun-ning voor het plaatsen van een mast. Bovendien heeft de rechter een smalle invulling gegeven aan het begrip ‘redelijk verzoek’ bij site sharing. Daarom zouden aanbieders, waar mogelijk, samen gebruik moeten maken van antenne-opstelpunten’. Over de veiling van de UMTS-frequenties merkte Arnbak verder op dat die veiling er normaal gesproken niet toe zal leiden dat de consument straks de rekening gepresen-teerd krijgt in de vorm van torenhoge tarieven. ‘De rationele bieder zal immers rekening houden met een winstverwachting zoals die in de toekomstige concurrerende marktomstandigheden gerechtvaardigd is. Als zij straks tóch hogere winsten maken dan je normaal gesproken in een

concurre-rende markt mag verwachten, dan is er eigenlijk maar één conclusie mogelijk: er zijn onderlinge prijsafspraken gemaakt. En prijsafspraken tussen concurrenten zijn in strijd met de Mededingingswet. Het kan dus niet zo zijn dat de veilingprijzen door-werken in de telefoonrekening van de mobiele consument.’

Arnbak haalde ook een rapport van het Centraal Planbureau aan. Daarin wordt voorgesteld al vóór de veiling aan de deel-nemers duidelijk te laten weten dat toe-gang tot de vijf UMTS-netwerken ook voor derden moet worden opengesteld als er sprake is van onvoldoende concurrentie. Dat laatste zou het geval kunnen zijn als de UMTS-frequenties allemaal naar de hui-dige vijf mobiele aanbieders gaan. Arnbak: ‘Het mag dan niet zo zijn dat zij hun eigen UMTS-netwerk exclusief reserveren voor, bijvoorbeeld, hun eigen internetaanbieder. Ook bij UMTS moet de dienstenconcurrentie maximaal zijn.’

TOEGANG TOT EINDGEBRUIKER

Een ander toegangsaspect dat Arnbak aansneed was toegang voor en tot de eindgebruiker. De OPTA-voorzitter refereer-de in dit verband aan het rapport van refereer-de Commissie Grondrechten in het Digitale Tijdperk. In dat rapport wordt onder meer stilgestaan bij het recht op vrije ontvangst van informatie. Dit speelt, aldus Arnbak, des te meer als er verticale integratie in de

UMTS-aanbieders moeten toegang kunnen krijgen tot de bestaande mobiele netwerken. Ook zouden deze aanbieders elkaar toegang moeten verlenen tot hun antenne-opstelpunten. Als het ministerie van Verkeer en Waterstaat dat laatste zou garanderen bij het verlenen van de UMTS-vergunningen, dan worden die ver-gunningen ook meer waard. Het zou namelijk het uitrollen van het nieuwe mobiele netwerk vergemakkelijken. Dat betoogde OPTA-voorzitter Jens Arnbak tijdens het Nationaal Overleg Telecommunicatie (NOT), eind juni in Utrecht.

‘UMTS-aanbieders

Telecombedrijven die een interconnectie-overeenkomst (al of niet over huurlijnen)

afsluiten, zijn op grond van de Telecommu-nicatiewet verplicht een afschrift van deze

overeenkomst te deponeren bij OPTA. Voor overeenkomsten over bijzondere toegang geldt deze verplichting voor KPN als markt-partij met aanmerkelijke marktmacht. In de wet staat verder dat OPTA de overeenkom-sten kan toetsen op strijdigheid met de wet, bijvoorbeeld op het punt van non-dis-criminatie bij levering door een aanbieder die is aangewezen als partij met aanmerke-lijke marktmacht.

OPTA heeft regels opgesteld voor het deponeren van overeenkomsten tussen tele-combedrijven over interconnectie, huurlijnen en bijzondere toegang. Bedrijven zijn wettelijk verplicht een afschrift van zo’n overeenkomst aan OPTA te geven. Andere telecombedrijven kunnen op verzoek deze overeenkomsten inzien. OPTA heeft nu omschreven voor wie de deponeringsplicht en het inzagerecht geldt.

OPTA stelt regels op voor deponeren van interco

markt gaat plaatsvinden, ofwel economi-sche combinaties van netwerken en inhoud. ‘UPC is nog steeds geïnteresseerd in SBS, KPN koopt straks misschien de exclusieve uitzendrechten van de eredivi-sie. Ze willen het voetbal dan misschien via internet gaan uitzenden. Dit betekent dat geografisch dominante netwerkbedrij-ven als UPC en KPN straks volledige beheersing hebben over de toegang tot bepaalde informatie. Ik zeg niet dat derge-lijke informatie zonder meer aan de consu-ment beschikbaar moet worden gesteld, maar het mag hem evenmin zonder meer worden geweigerd. Hij moet op redelijke voorwaarden, zowel in financiële als in praktische zin, over gewenste informatie kunnen beschikken.’

Arnbak stond tenslotte stil bij het onder-werp ex-ante versus ex-post toezicht. Ofwel: toezicht vóóraf tegenover toezicht

áchteraf. Zonder het ex ante-instrument van de aanmerkelijke marktmacht zou, stelde hij, de concurrentie zich nooit heb-ben kunnen ontwikkelen zoals dat tot nu toe wel het geval is geweest. ‘Het is daar-om jammer dat de Europese Cdaar-ommissie voorstelt om de definitie van het begrip ‘aanmerkelijke marktmacht’ drastisch te wijzigen. Nu is de vuistregel dat een bedrijf een aanmerkelijke macht op de markt heeft bij een marktaandeel van ten-minste 25 procent. De Europese Commissie wil hier 50 procent van maken. Verder vindt de Commissie dat het dan moet gaan om een voormalige monopolist én boven-dien een markt waar het erg moeilijk is voor nieuwe toetreders om een plaats te veroveren.’

VERDRAGSVERPLICHTING

De Europese toezichthouders, verenigd in

de Independent Regulators Group (IRG), hebben zich over dit voorstel kritisch uit-gelaten. Arnbak: ‘Het bedrijf dat onder deze definitie nog als bezitter van ‘aan-merkelijke marktmacht’ wordt aangewezen, moet immers een soort superdominantie op de markt hebben. Het is heel goed denkbaar dat er een toekomstige oligopolistische markt ontstaat waar duidelijk geen sprake is van volledige concurrentie, maar waar je evenmin kunt spreken van de mate van dominantie, zoals de Europese Commissie die formuleert.’

Daar komt, aldus Arnbak, nog bij dat de nieuwe definitie van aanmerkelijke markt-macht zoals de Commissie die heeft voor-gesteld niet spoort met een internationale bestaande verplichting voor het onderling verlenen van netwerktoegang. ‘Alle lidsta-ten van de Europese Unie hebben die ver-plichting in 1997 in de Wereld Handels Organisatie, WTO, aanvaard. Die specifieke verplichting tot liberalisering legt de lat voor wederzijdse netwerktoegang anders en met name lager dan de Commissie nu voorstelt. OPTA en haar Europese zusters in de IRG zouden niet moeten worden opgezadeld met het niet nakomen van die verdragsverplichting.’K

moeten toegang kunnen krijgen tot GSM-netwerken’

De wet geeft belanghebbenden het recht op inzage in of een afschrift van een contract. Er is in de wet echter niets con-creet geregeld over hoe de gedeponeerde overeenkomsten bijvoorbeeld moeten worden bewaard, geregistreerd of beschik-baar gesteld. Daarom heeft OPTA nu ‘Beleidsregels inzake depot en openbaar-making van interconnectie-overeenkom-sten en overeenkominterconnectie-overeenkom-sten inzake

bijzonde-re toegang’ opgesteld.

Omdat belanghebbende bedrijven de over-eenkomsten tussen twee andere partijen kunnen inzien, weten zij welke afspraken mogelijk zijn en dat verstevigt hun onder-handelingspositie. Er komt dus minder ongelijkheid tussen onderhandelaars omdat iedereen voortaan over dezelfde informatie kan beschikken. Voor nieuwkomers wordt, als gevolg van de grotere transparantie,

het gemakkelijker tot de markt toe te tre-den. De beleidsregels inzake depot en openbaarmaking zijn te vinden op de web-site van OPTA (www.opta.nl).

OPTA komt tot dit besluit nu de bezwaren op de last onder dwangsom voor nummerportabiliteit zijn verworpen. Sinds 1 februari jl. gold die last voor negen aanbieders van mobiele telefonie. Die negen aanbieders waren: KPN, Libertel, Telfort, Dutchtone, Ben, ANWB, Talkline, IMC en Debitel. Consumenten moeten eenvoudig hun telefoon-nummer kunnen meenemen als zij van aanbieder verande-ren. Dat moet in 95 procent van de aanvragen op de datum plaatsvinden die met de nieuwe aanbieder is afge-sproken. De mobiele aanbieders hielden zich hier niet aan. Na het opleggen van de last hebben zij bezwaar aangete-kend tegen het besluit. Die bezwaren zijn nu afgewezen. Nummerportabiliteit is belangrijk om concurrentie

moge-lijk te maken tussen aanbieders van vooral mobiele telefo-nie. Immers: als het meenemen van het eigen telefoon-nummer goed verloopt, zal het voor consumenten makke-lijker zijn om over te stappen naar een concurrent. Zeker zodra de markt voor mobiele telefonie verzadigd raakt, zal nummerportabiliteit een belangrijke rol spelen omdat aan-bieders zich dan niet langer op nieuwe klanten, maar op de klanten van de concurrent zullen richten.K

Het geschil van VersaTel gaat over een ver-zoek van VersaTel aan KPN om een ‘opera-tor controlled’ aanmeldingsprocedure, bedoeld voor de zakelijke markt, in te

voe-ren voor carrier preselectie (CPS). Via CPS kunnen zowel particuliere als zakelijke telefoongebruikers hun telefoongesprekken standaard laten afhandelen door een

ande-re aanbieder dan KPN. Op dit moment biedt KPN CPS aan via een ‘customer con-trolled’ aanmeldingsprocedure. Dit gebeurt in de vorm van een zogenoemd Voice Response Systeem (VRS). De KPN-abonnee kan dan door middel van het bellen van een gratis 0800-nummer zelf telefonisch CPS instellen. Een ‘operator controlled’-aanmeldingsprocedure, ook wel bekend als een verzekeringsmodel, houdt in dat een andere partij, in dit geval VersaTel, namens de abonnee van KPN optreedt.

Omdat KPN weigerde aan het verzoek van VersaTel te voldoen, diende VersaTel een geschil in bij OPTA. VersaTel wil dat OPTA KPN verplicht over te gaan tot invoering

OPTA: tweede aanmeldingssysteem voor carrier

Het feit dat er al een – niet goed werkende – aanmeldingsprocedure voor carrier

preselectie bestaat, hoeft geen belemmering te vormen om nog een andere aanmel-dingsprocedure in te voeren. Een verzoek daartoe moet dan wel redelijk zijn. Of dat het geval is, hangt af van de inspanningen die KPN daarvoor moet verrichten en de voordelen die het biedt aan de verzoekende partij. Dat stelt OPTA in het kader van een geschil tussen VersaTel en KPN. Voordat OPTA een definitief besluit neemt in deze kwestie moeten beide partijen eerst wel met meer informatie komen.

Alleen Debitel verbeurt dwangsom

Meenemen van telefoonnummer naar

andere aanbieder gaat steeds beter

Bijna alle aanbieders van mobiele telefonie voldoen

De klachten over carrier preselectie betref-fen met name het voice response-systeem van KPN, waarmee de telefoongebruiker de telecomaanbieder van zijn keuze kan instel-len. OPTA oefent nog steeds druk uit op KPN om de werking van het voice response-systeem te verbeteren.

In juni ontving OPTA ook relatief veel klachten over de overeenkomst (contract) tussen de klant en zijn telecombedrijf. Ver-der blijken veel bellers ontevreden over de kwaliteit van de geleverde telecomdiensten. Het aantal klachten over nummerportabili-teit – het meenemen van je telefoonnum-mer naar een andere telecomaanbieder – nam echter drastisch af. Het toezicht van OPTA lijkt hier zijn vruchten af te werpen (zie elders in deze Connecties).

Naast klachten bereiken OPTA ook veel vra-gen om informatie. De aard van de vravra-gen loopt erg uiteen, maar de meeste gaan over de hoogte van de tarieven, carrier selectie, nummerportabliteit en de nieuwe Postwet.

FOLDER KLACHTEN EN GESCHILLEN

Vorige maand heeft OPTA een folder over het onderwerp klachten en geschillen uit-gebracht. Daarin wordt uiteen gezet wat een bedrijf of een particulier consument moet doen als hij niet tevreden is over een dienst van een telecomaanbieder. Ook is vermeld bij welke instantie een klacht of een geschil moet worden aangemeld. De folder is te bekijken en te verkrijgen via de website van OPTA (www.opta.nl) of via de e-mail (mail@opta.nl).K

Aantal klachten over carrier

preselectie weer toegenomen

preselectie in principe mogelijk

van een operator

controlled-aanmeldings-procedure. Ook vroeg VersaTel OPTA om een spoedbehandeling omdat zij omzetverlies lijdt en schade oploopt door het niet goed functioneren van de customer controlled-aanmeldingsprocedure voor CPS.

OPTA heeft nu in een voorlopig besluit geoordeeld dat het feit dat er al een aan-meldingsprocedure voor CPS bestaat, op zichzelf geen belemmering hoeft te vormen ook een andere aanmeldingsprocedure in te voeren. Een verzoek om zo’n andere pro-cedure moet dan wel redelijk zijn. Of dit laatste het geval is, hangt volgens OPTA af van de inspanningen die KPN moet verrich-ten om die procedure in te voeren én van de voordelen die de alternatieve

aanmel-dingsprocedure biedt voor VersaTel.

ALTERNATIEF

OPTA is verder van oordeel dat een andere aanmeldingsprocedure als tijdelijk alterna-tief voor de niet goed werkende aanmel-dingsprocedure in elk geval redelijk is. Het operator controlled- model waar VersaTel om vraagt is zo’n alternatief. VersaTel moet dan wel aantonen dat het bestaande, door KPN geboden alternatief voor de zakelijke markt in de vorm van een call-center, ook niet goed werkt. OPTA heeft zowel KPN als VersaTel gevraagd om nadere informatie over het functioneren van dit call-center. Ook vindt OPTA dat het verzoek van Versa-Tel om permanente invoering van een

ope-rator controlled-model niet op voorhand onredelijk is. VersaTel moet dan wel aanto-nen waarom de bestaande aanmeldingspro-cedure permanent niet zal voldoen. Ook moet KPN aangeven welke inspanningen het haar kost om aan het verzoek van Ver-saTel te voldoen en welke voorwaarden zij aan het operator controlled-model stelt. KPN moet, als zij het verzoek van VersaTel afwijst, dit motiveren door bijvoorbeeld aan te geven waarom de van haar gevraag-de inspanningen buiten proporties zijn. Beide partijen hebben inmiddels extra informatie aan OPTA geleverd. Op basis daarvan hoopt OPTA binnen enkele maan-den een definitief besluit over deze kwes-tie te nemen.K

Top 10 klachten juni 2000

Positie Positie in mei Onderwerp klacht Percentage

1 2 Carrier preselectie 14,3 2 3 Telefoonrekening 9,9 3 8 Overeenkomst / abonnement 8,8 4 6 Dekkingsgraad 7,7 5 1 Nummerportabiliteit 6,6 6 4 Kabel(maatschappijen) 5,5

7 Geen tariefmelding informatienummers 4,9

8 Hoogte van tarieven 4,4

9 Klantenservice 3,3

10 Post 2,2

Herziening Europese

(tele)-communicatieregels

De Europese Commissie heeft op 12 juli de vijf richtijnen voor de herziening van de (tele)communicatiesector gepubliceerd. Deze richtlijnen (te vinden op de website van de Europese Commissie: www.ispo.cec.be) zijn nu door de Europese Commissie aan het Europees Parlement gezonden. Het Europees Parlement zal na het zomerreces in eerste lezing haar amendementen indienen op de voorstellen van de Commissie. De Europese toezichthouders, ver-enigd in de Independent Regulators Group, willen een gezamenlij-ke reactie opstellen en toesturen aan de Europese Commissie.

België: altijd netnummer kiezen

In België is begin dit jaar een nieuw nummerplan ingevoerd. Wie in België binnen dezelfde zone belt moet altijd ook het netnummer kiezen, het zogenoemde ‘full dialing’. De ‘full dia-ling’ werd op 1 januari jl. ingevoerd. Tot 1 juli 2000 gold een overgangsperiode waarbij lokale nummers zowel met als zonder zonenummer konden worden gebeld. Deze overgangsperiode had tot doel iedereen te laten wennen aan het gebruik van de ‘full dialing’ en om de nodige wijzigingen aan de telecom-apparatuur uit te kunnen voeren. Sinds 1 juli ondersteunen de netwerken van de telefoonmaatschappijen alleen nog de oproepen met het zonenummer. Gebruikers die binnen de zone bellen zonder het zonenummer krijgen een bericht te horen waarin hen de te volgen procedure wordt uitgelegd.

Voor wie binnen België belt is het van belang te weten dat de invoering van de ‘full dialing’ geen enkele invloed heeft op het tarief. Voor oproepen binnen de zone blijft het gebruikelijke loka-le tarief van toepassing, ook al wordt het zonenummer toege-voegd. Voor oproepen naar korte nummers van drie of vier cijfers (bijvoorbeeld 100, 101, 1207…), mobiele nummers en niet-geografische nummers (0900, 077, 070, 078…) verandert er niets. Ook voor oproepen vanuit het buitenland naar Belgische abonnees blijft alles bij het oude. Vanuit het buitenland hoeven bellers dus niet de 0 van het zonenummer te kiezen.

Na de mini-consultatie over internettoe-gang die OPTA eind 1999 hield bleek dat er een aanhoudende bezorgdheid van partijen bestond over de mogelijke markt-verstoringen die op kunnen treden als het internetverkeer uit het net van KPN wordt gekoppeld. Ook was er onduidelijkheid over de (relatie tussen de) bevoegdheden van

OPTA en de NMa, dan wel die van het directoraat-generaal Telecommunicatie en Post (DGTP) van het ministerie van Verkeer en Waterstaat. Mede om deze redenen besloten OPTA en NMa een gezamenlijke werkgroep in te stellen. Deze werkgroep heeft de problemen rondom internetuitkop-peling in beeld gebracht en aan

marktpar-tijen duidelijk gemaakt hoe OPTA en NMa hun bevoegdheden kunnen inzetten. In het rapport van de werkgroep hebben de OPTA en NMa een beoordeling gegeven van een aantal (mogelijke) gedragingen van ondernemingen op het gebied van telefonie en uitkoppeling van internetver-keer. Vanuit het perspectief van de Tele-communicatiewet en de Mededingingswet geven beide toezichthouders in de rappor-tage aan hoe zij bij mogelijke marktversto-ringen op het terrein van internetuitkoppe-ling kunnen optreden.

Vanuit de Telecommunicatiewet bezien ver-taalt het toezicht zich in de door OPTA al in februari jl. bekendgemaakte beleidslijn met vijf punten over internetuitkoppelen.

De meeste vormen van marktverstoringen bij het uitkoppelen van het internet-verkeer uit het net van KPN kunnen OPTA en de Nederlandse Mededingingsautori-teit (NMa) tegengaan. Dat concluderen beide toezichthouders in een gezamenlijk rapport. Op grond van hun bevoegdheden houden zij toezicht op mogelijke markt-verstoringen bij internetuitkoppeling. Het rapport maakt tevens de grenzen van de bevoegdheden van OPTA en NMa op dit punt inzichtelijk.

OPTA en NMa in gezamenlijk rapport:

Meeste vormen marktvers

toringen bij uitkoppelen internet zijn tegen te gaan

Verenigd Koninkrijk: richtsnoeren

ontbundelde toegang

De Britse toezichthouder Oftel heeft richtsnoeren gepubliceerd voor aanbieders die diensten willen aanbieden via ontbundelde toegang, zoals snelle internettoegang. Deze richtsnoeren, getiteld Access Network Frequency Plan, geven de technische voorwaarden weer waaraan de installaties van deze aanbieders moeten voldoen. De richtsnoeren waren noodzakelijk om storingen aan de installa-ties van andere aanbieders te voorkomen.

Oftel heeft geprobeerd de richtsnoeren in samenwerking met de verschillende aanbieders op te stellen. Dat is echter niet gelukt. Oftel streeft er evenwel naar dat de ontbundeling van de aansluit-lijn zo spoedig mogelijk plaatsvindt. Daarom heeft Oftel nu deze richtsnoeren als handvat voor de verschillende marktpartijen gepubliceerd. Ze zijn te vinden op de website van Oftel (www.oftel.gov.uk).

Mogelijk procedure tegen

Duits-land en Verenigd Koninkrijk

De Europese Commissie dreigt Duitsland en het Verenigd Konink-rijk met een zogeheten infractieprocedure omdat beide landen niet tijdig carrier preselectie hebben ingevoerd. Een dergelijke procedure kan ertoe leiden dat een lidstaat van de Europese Unie een boete krijgt opgelegd voor het niet nakomen van de

verplich-ting die voortkomt uit Europese regelgeving. Carrier preselectie zou uiterlijk 1 januari 2000 in alle lidstaten van de Unie moeten worden aangeboden.

Bosnië-Herzegovina:

nieuw nummerplan

De Bosnische toezichthouder TRA heeft op 4 juni een nieuw num-merplan voor Bosnië-Herzegovina ingevoerd. Het oude en nieuwe nummerplan zullen nog drie maanden naast elkaar bestaan. Daar-na zal het alleen mogelijk zijn om Daar-naar Bosnië-HerzegoviDaar-na te bellen met nieuwe netnummers. Met name de grote steden heb-ben een nieuw netnummer gekregen. Voor nadere informatie kunt u bellen met 0038733217172 of faxen naar 0038733217173.

Ierland: consultatiedocument

toegang mobiele netwerken

De Ierse toezichthouder ODTR heeft een consultatiedocument gepubliceerd voor nieuwe manieren van toegang tot mobiele net-werken. Hierbij kan met name gedacht worden aan herverkoop van belminuten, bijzondere toegang en de toegang tot mobiele net-werken voor virtuele mobiele netwerkaanbieders (MVNO’s). Het consultatiedocument is te vinden op: www.odtr.ie.K

De beleidslijn is nog steeds van kracht en is als zodanig opgenomen in de rapporta-ge. Eén van deze vijf punten betrof de mogelijkheid van ‘originating access’ voor inbellen internet met 06760-nummers. Daarbij is het mogelijk internetverkeer via het telefoonnet geheel bij concurrenten van KPN te betalen. OPTA heeft op dit punt inmiddels een uitspraak gedaan in het geschil tussen MCI Worldcom en KPN.

VORMEN VAN MISBRUIK

Vanuit de Mededingingswet bezien is in deze rapportage aangegeven welke vormen van misbruik kunnen optreden en hoe de NMa deze vormen van misbruik kan tegen-gaan. Uitvoerig heeft de werkgroep stilge-staan bij de werkwijze die moet worden

doorlopen om, via het vaststellen van de relevante markt en het bepalen of een par-tij een machtspositie heeft op deze markt, te komen tot beantwoording van de vraag of er sprake is van misbruik van economi-sche machtspositie. In het rapport zijn mogelijke situaties van misbruik toege-licht, waarbij verschillende vormen van ingrijpen mogelijk zijn.

Verder is aangegeven waar de grenzen van toezicht van de beide toezichthouders lig-gen en welke mogelijke marktontwikkelin-gen en markteffecten zich voorbij deze grenzen bevinden. Zo is bij internetuitkop-pelen een scenario denkbaar dat KPN, omdat zij het enige telecombedrijf is met een fijnmazig netwerk, haar toch al stevige

positie verstevigt door Internet Service Providers naar zich toe te trekken ten koste van andere telecommunicatieaanbie-ders. De posities van deze aanbieders kun-nen daardoor onder druk komen te staan. Het is zeer waarschijnlijk dat op grond van de Mededingingswet in bovenstaande situ-atie niet gesproken kan worden van mis-bruik van economische machtspositie. Al eerder is vastgesteld dat bij uitgekoppeld internetverkeer de regels voor Open Netw-ork Provision (ONP) niet gelden. Op grond van de Telecommunicatiewet heeft OPTA op dit punt dus geen bevoegdheden.

Eind juli vorig jaar stuurde KPN OPTA ter informatie een tariefvoorstel voor ontbundelde toegang tot de aansluit-lijn (MDF-access). Dit voorstel betrof echter uitsluitend de zogeheten ADSL-transmissielijn (ATL). KPN stelde een basistarief voor van ƒ22,45 per maand en een zogeheten breedbandtoelage van ƒ10,–. OPTA kwam, nadat het om een nadere onderbouwing van dit tarief had gevraagd, eind oktober 1999 tot een voorlopig oordeel waarin aan-gegeven werd dat het basistarief redelijk leek, maar de breedbandtoeslag vooralsnog niet. Vervolgens is OPTA begonnen met een proces om, met behulp van marktpar-tijen en KPN, het tariefvoorstel te beoordelen op kosten-oriëntatie.

Gedurende dit proces werd duidelijk dat de breedbandtoe-lage wegens een gebrek aan informatie niet op kosten kon worden beoordeeld. OPTA heeft KPN vervolgens laten weten dat als KPN een dienstonafhankelijk basistarief (dus exclusief breedbandtoelage) zou voorleggen dit de beoor-deling zou bespoedigen.

Begin mei heeft KPN OPTA een aangepast tariefvoorstel gestuurd, waarin KPN het oorspronkelijke ATL-tariefvoor-stel heeft vervangen door een basistarief dat geldig is voor alle op MDF-access gebaseerde diensten. De bereke-ning van het tarief heeft KPN uitgevoerd op basis van een aantal OPTA-vereisten en -principes, zoals het principe van een redelijk rendement. Van het tariefvoorstel van ƒ27,50 per aansluitlijn per maand heeft OPTA vastgesteld dat dit kostengeoriënteerd is, dat wil zeggen: gebaseerd op wer-kelijke kosten inclusief een redelijke winstopslag.

Het bedrag van ƒ27,50 is hoger dan het eerder voorgestel-de basistarief, omdat een voorgestel-deel van voorgestel-de toen voorgestelvoorgestel-de breedbandtoeslag (inmiddels netwerkintegriteitstoeslag geheten) daarin is opgenomen. OPTA is daarmee akkoord gegaan, omdat dit tariefonderdeel onafhankelijk is van de dienst (bijvoorbeeld ADSL of HDSL) die via de aansluitlijn wordt aangeboden. Het nu goedgekeurde tarief geldt voor de periode 1 juni 2000 tot 1 juli 2001 en is een voorlopig tarief. Na een jaar zal het definitieve tarief op basis van de daadwerkelijke kosten worden vastgesteld.

DIENSTAFHANKELIJKE TOESLAG

KPN heeft aangegeven dat, naast het basistarief, afnemers van de op MDF-access gebaseerde ADSL-dienstverlening tevens een dienstafhankelijke breedbandtoelage verschul-digd zijn. KPN heeft echter aangegeven dat het op dit moment te vroeg is om met een nieuw aanbod voor deze breedbandtoelage te komen. De reden daarvan is dat een werkgroep van het Forum voor Interconnectie en Speciale Toegang (FIST) nog een standpunt moet innemen over zaken als het maximaal aantal aansluitlijnen dat mag wor-den gebruikt (inzetregels) en het aantal toegestane breed-bandtechnieken oftewel spectraalmaskers. Daarom ligt er nog geen voorstel voor deze breedbandtoelage bij OPTA ter beoordeling.

OPTA heeft in haar besluit nog eens de noodzaak her-haald van goede afspraken tussen KPN en andere markt-partijen over een breedbandtoeslag en de invulling van spectraalmanagement (de controle over het breedband-gebruik van het telefoonnet). Dat is niet alleen nodig om een eventuele breedbandtoelage te kunnen beoordelen, maar ook om het aansluitnet zo optimaal mogelijk te kunnen benutten. K

OPTA akkoord met nieuw tariefvoorstel KPN

voor ontbundelde toegang tot de aansluitlijn

OPTA gaat akkoord met het tariefvoorstel van KPN voor ontbundelde toegang tot de aansluitlijn. Andere