Examen VWO
2012
Aardrijkskunde
Bij dit examen hoort een bijlage.
Dit examen bestaat uit 43 vragen.
Voor dit examen zijn maximaal 66 punten te behalen.
Voor elk vraagnummer staat hoeveel punten met een goed antwoord behaald kunnen worden.
Als bij een vraag een verklaring, uitleg of berekening gevraagd wordt, worden aan het antwoord meestal geen punten toegekend als deze verklaring, uitleg of berekening ontbreekt.
Geef niet meer antwoorden (redenen, voorbeelden e.d.) dan er worden gevraagd. Als bijvoorbeeld twee redenen worden gevraagd en je geeft meer dan twee redenen, dan worden alleen de eerste twee in de beoordeling meegeteld.
tijdvak 1 vrijdag 25 mei 07.30 - 10.30 uur
Aanwijzingen voor de kandidaat
Opgave 1 - Hotspot Yellowstone
Bestudeer de bronnen 1 tot en met 3.
Het Yellowstone National Park bestaat voor een deel uit een enorme caldera.
1p 1 Leg uit hoe een caldera ontstaat.
De endogene krachten van Yellowstone ontstaan door de aanwezigheid van een hotspot in de aardmantel.
1p 2 Noem drie andere hotspots op aarde.
Vulkanisme als gevolg van een hotspot is bijzonder omdat het niet gerelateerd is aan platentektoniek.
2p 3 Leg het verschil uit tussen vulkanisme als gevolg van hotspots en andere
vormen van vulkanisme.
Bestudeer bron 1.
In de hotspot worden twee soorten vloeibaar gesteente onderscheiden: granitisch magma en basaltisch magma.
2p 4 Beschrijf de ligging van deze twee soorten magma ten opzichte van elkaar.
Geef tevens een verklaring voor deze ligging.
Hotspots kunnen aardbevingen op verschillende dieptes veroorzaken.
1p 5 Welk begrip, met betrekking tot de locatie van de aardbeving, is van toepassing
op de sterren in bron 1?
Bestudeer bron 2.
De jongste caldera ligt in het Yellowstone National Park.
2p 6 Wat is de bewegingsrichting van de aardkorst boven de hotspot?
Verklaar je antwoord op basis van informatie uit de bron. Informatie wordt op verschillende schaalniveaus weergegeven. Bestudeer GB 192B en vergelijk deze atlaskaart met bron 2.
2p 7 Toon aan dat het veranderen van schaalniveau kan leiden tot tegenstrijdige
informatie.
1p 8 Geef een geologische verklaring voor de naam ‘Yellowstone’.
.
Indien naar de Grote Bosatlas (GB) wordt verwezen dan wordt de 53edruk bedoeld.
Elke opgave bestaat uit enkele vragen. Bij elke vraag kun je, indien gewenst, de atlas gebruiken.
Opgave 2 - Klimaatverschillen van Indonesië
In Indonesië komen verschillende klimaten voor.
1p 10 Welke drie klimaten komen volgens de klimaatindeling van Köppen voor in
Indonesië?
Noem zowel de lettercombinaties als de namen van de klimaten.
Bestudeer GB 150A.
2p 11 Beredeneer van welk klimaat, zoals bedoeld in vraag 10, geen klimaatgrafiek is
getoond.
Bestudeer GB 150A en GB 194D.
2p 12 Beredeneer voor Tarakan de overwegende windrichting in juli met behulp van de
wet van Buijs Ballot.
Makassar heeft in juli een andere windrichting dan Tarakan.
1p 13 Wat is de verklaring voor dit verschil?
Naast stijgingsneerslag komt in Indonesië ook stuwingsneerslag voor.
1p 14 Beredeneer dat berghellingen in Indonesië gedurende het jaar zowel loefzijde
Opgave 3 - Landgrabbing in de periferie
Bestudeer bron 4.
2p 15 Hoe zal de informatie in kaart GB199 veranderen?
Noem één element met betrekking tot de productie en één element ten aanzien van transport.
In bron 4 wordt gesproken over een nieuwe globale ontwikkeling: agro-imperialisme.
2p 16 Noem zowel een overeenkomst als een verschil tussen het koloniale imperialisme
en het huidige agro-imperialisme.
2p 17 Beredeneer dat landgrabbing past in het beleid van MNO’s. Gebruik in je
antwoord het begrip productieketen.
1p 18 Beredeneer dat landgrabbing kan leiden tot een afname van de invloed van
nationale overheden in de periferie.
Grondaankopen door MNO’s vinden voor een belangrijk deel plaats in zogenaamde ‘soft states’.
2p 19 Geef een verklaring voor deze strategie.
1p 20 Leg uit dat landgrabbing leidt tot fragmentarische modernisering van de landbouw
in de periferie.
Bestudeer bron 5.
De productiewijze die de MNO’s hanteren in gebieden waar land is opgekocht heeft gevolgen voor de geofactoren.
2p 21 Beschrijf voor drie verschillende geofactoren die gevolgen.
Landgrabbing is een gevolg van globalisering. Ten aanzien van globalisering worden verschillende groepen onderscheiden: globalisten, anti-globalisten en anders-globalisten.
1p 22 Met de standpunten van welke groep komt de strekking van bron 4 het meest overeen?
Opgave 4 - 7 miljard mensen
Bestudeer bron 6.
‘Tot 2050 zal 97% van de bevolkingsgroei plaatsvinden in de ontwikkelingslanden.’
3p 23 Noem drie redenen voor de snelle bevolkingsgroei in de ontwikkelingslanden.
- Eén reden vanuit de demografische dimensie; - Eén reden vanuit de economische dimensie; - Eén reden vanuit de sociaal-culturele dimensie.
In de bron worden Rusland en Saudi-Arabië vergeleken. De informatie over deze landen blijkt het algemene verband tussen bevolkingsgroei en armoede te
ontkrachten.
2p 24 Welk algemeen verband tussen bevolkingsgroei en armoede wordt ontkracht?
Verklaar je antwoord met behulp van GB statistiek over BBP en geboorteoverschot van Rusland en Saudi-Arabië.
Bestudeer GB 202B.
De meeste landen met een sterfteoverschot kennen een laag vruchtbaarheidscijfer (= gemiddeld aantal kinderen per vrouw).
Botswana en Zuid-Afrika hebben relatief hoge vruchtbaarheidscijfers in combinatie met een sterfteoverschot.
1p 25 Wat is de belangrijkste oorzaak voor het sterfteoverschot in Zuid-Afrika en
Botswana?
‘Geslachtsselectieve abortus’ kan demografische gevolgen hebben.
2p 26 Leg dit uit.
Je uitleg moet bestaan uit een oorzaak-gevolg redenering.
Geslachtsselectieve abortus heeft in India ruimtelijke (regionale) verschillen.
1p 27 Welk ruimtelijk verschil wordt hier bedoeld?
De particuliere organisatie Plan International strijdt tegen geslachtsselectieve abortus in 50 verschillende landen.
1p 28 Welk begrip wordt gebruikt voor organisaties met een bepaald ideaal, zoals Plan
International?
Hoewel de bevolking van China (1.3 miljard inwoners) groter is dan van India (1.1 miljard inwoners), worden in China opvallend minder kinderen geboren dan in India.
1p 29 Geef een verklaring voor deze tegenstelling vanuit de politieke dimensie.
Bestudeer GB 203G.
In de figuur is vanaf 1960 een rekenkundige trend waarneembaar.
De VN spreekt, bij monde van secretaris-generaal Ban Ki-moon, bezorgdheid uit over de gevolgen van de bevolkingsgroei.
2p 31 Noem twee ecologische gevolgen van de bevolkingsgroei.
Bevolkingspolitiek kan een oplossing bieden voor sterke bevolkingsgroei.
2p 32 Noem twee maatregelen, vanuit de sociaal-culturele dimensie, die de
bevolkingsgroei kunnen remmen.
De VN voeren een globale bevolkingpolitiek. Het succes van bevolkingspolitiek is afhankelijk van het schaalniveau waarop deze toegepast wordt.
1p 33 Verklaar dit.
1p 34 Beredeneer het belang van demografie als wetenschap voor een succesvolle
Opgave 5 - Klopjacht op een drugsbaron
Bestudeer bron 7 en 8.
De interactietheorie van Ullman verklaart interactie tussen gebieden en deze theorie kan toegepast worden op de internationale drugshandel.
3p 35 Beschrijf de internationale drugshandel met behulp van de drie voorwaarden voor
interactie: complementariteit transporteerbaarheid
tussenliggende mogelijkheden.
De interactietheorie van Ullman is niet van toepassing op Cuba.
1p 36 Geef hiervoor een verklaring vanuit de politieke dimensie.
Het transportnetwerk van de internationale drugshandel heeft een grotere dynamiek dan het transportnetwerk van andere producten, zoals koffie en tabak.
1p 37 Beredeneer dit.
Het BNP wordt door de drugshandel niet direct beïnvloed, echter wel indirect.
2p 38 Verklaar dit verschil.
De Verenigde Staten kunnen op verschillende manieren invloed uitoefenen op Jamaica.
Onder druk van de Verenigde Staten heeft Jamaica de arrestatie en uitlevering van Coke uitgevoerd.
2p 39 Noem twee maatregelen waarmee de Verenigde Staten invloed kunnen uitoefenen
op Jamaica.
Stelling: ‘De informele politiemacht in Tivoli Gardens was efficiënter dan de formele politiemacht.’
1p 40 Klopt deze stelling? Beargumenteer je antwoord.
Bestudeer GB 207D.
De mate van corruptie verschilt per land.
2p 41 Noem twee maatregelen die men kan nemen om corruptie beter te beheersen.
Op mondiale schaal is sprake van verspreiding van de rastafari-cultuur van Jamaica.
1p 42 Hoe wordt de verspreiding van cultuurelementen genoemd?
