Lessen voor de 21ste eeuw
Het gesprek tussen theologie en muziek:
Een multidisciplinaire analyse van de Via Crucis van Franz Liszt (1811-1886)
Peter De Mey & David J. Burn
1. Het gesprek tussen theologie en muziek - musicologisch
o tekstmateriaal o functie in de liturgie?
o theologische standpunten van de componist? - theologisch
o Otto Hermann Pesch o Francis Watson 2. Biografische achtergrond
- eerste fase: reist Europa rond als virtuoos - tweede fase: 1847-1861, Weimar
- derde fase: 1861-1886, Weimar, Rome, Pest; Via Crucis (1879) 3. De kruiswegdevotie als achtergrond voor de Via Crucis
- Bernardus van Clairvaux (1090-1153) - Franciscus van Assisi (1181/82-1226) - 15de eeuw: nieuwe vormen van devotie
- 17de eeuw, Spanje: devotie krijgt zijn definitieve vorm - Leonardo da Porto Maurizio (1676-1751)
- 18de eeuw: Alphonsus van Liguori (1696-1787) - John Henry Newman (1801-1890)
4. 19de-eeuwse plannen om de katholieke kerkmuziek te hervormen
- Ceciliaanse beweging gesticht in 1868 door Franz Xaver Witt (1834-88) - huisuitgever: Friedrich Pustet
5. Traditie en vernieuwing in de Via Crucis
- Via Crucis voor vierstemmig koor, solisten en klavierbegeleiding
- Tot welk genre behoort het werk? - 15 onderdelen (inleiding en 14 staties)
o 8 delen met koor (gebruik van Gregoriaans; koraal); belang van het Vexilla regis motief
o 9 delen met solisten
o 4 volledig instrumentale staties 6. De theologische betekenis van Liszts meesterwerk
- sterk geloof in de heilsbetekenis van het kruis 7. Besluit
- houdt geen rekening met de esthetische normen van de eigen tijd?
- eenmaal men de muzikale en theologische elementen die het bevat, beter verstaat, is het mogelijk het werk met meer sympathie te bejegenen
Examenvragen:
1. Waarom verwerkt Franz Liszt strofen uit de hymne “Vexilla Regis” aan het begin en het einde van zijn werk Via Crucis? Op welke manier krijgt het kruis-motief nog muzikaal gestalte in dit werk?
2 Speelt de Rooms-Katholieke devotionele praktijk van de overweging van de kruisweg een rol bij de totstandkoming van Liszts Via Crucis? Hoe verhoudt de theologische boodschap die Liszt met zijn compositie wil uitdragen zich tot de gelovige overtuigingen die de verdedigers van de kruiswegdevotie propageerden?
3. Toon aan de hand van Liszts Via Crucis aan waarom het niet als een geschikte bijdrage aan de hervorming van de katholieke kerkmuziek werd beschouwd. Is de relatie tussen kerk en kunst sindsdien veranderd volgens jou? Hoe zou die relatie er idealiter kunnen uitzien?
Lessen
voor
de
21ste
eeuw
15
maart
2010
Franz Liszt, Via Crucis: overzicht
Inleiding Koor Vexilla regis prodeunt…
EERSTE STATIE Jezus wordt ter dood veroordeeld Instrumentale inleiding
Pilatus Innocens ego sum a sanguine justi hujus.
TWEEDE STATIE Jezus ontvangt zijn kruis Instrumentale inleiding
Jezus Ave, ave Crux!
DERDE STATIE Jezus valt Koor
Trio van vrouwenstemmen
Jesus cadit.
Stabat mater dolorosa…
VIERDE STATIE Jezus ontmoet zijn gezegende Moeder Instrumentaal -
VIJFDE STATIE Simon van Cyrene helpt Jezus zijn kruis te dragen Instrumentaal -
ZESDE STATIE De heilige Veronica Instrumentaal
Koor O Haupt voll Blut und Wunden…
ZEVENDE STATIE Jezus valt voor de tweede maal Koor
Trio van vrouwenstemmen
Jesus cadit.
Stabat mater dolorosa…
ACHTSTE STATIE De vrouwen van Jeruzalem Instrumentale inleiding
Jezus Nolite flere super me, sed super vos ipsas flete, et super filios vestros.
NEGENDE STATIE Jezus valt voor de derde keer Koor
Trio van vrouwenstemmen
Jesus cadit.
Stabat mater dolorosa…
TIENDE STATIE Jezus wordt van zijn kleren beroofd Instrumentaal -
ELFDE STATIE Jezus wordt aan het kruis genageld Koor Crucifige, crucifige!
TWAALFDE STATIE Jezus sterft aan het kruis Jezus
Koor
Eli, Eli lama Sabachthani… O Traurigkeit, o Herzeleid…
DERTIENDE STATIE Jezus wordt van het kruis afgenomen Instrumentaal -
