BIBLIOTHEEK
NN31545.0572
« T A B I W G G E B O U W
1
I
NOTA 572 s e p t e m b e r 1970 Instituut voor C u l t u u r t e c h n i e k en Waterhuishouding
Wageningen
EEN PROGRAMMA VOOR H E T BEREKENEN VAN DE
ARBE1DSBEHOEFTE PER P E R C E E L BIJ VARIËRENDE
P E R C E E L S G R C O T T E EN -VORM, KAVELGROOTTE
EN AFSTAND
G-H- R e i n d s
N o t a ' s v a n h e t Instituut zijn in p r i n c i p e i n t e r n e c o m m u n i c a t i e m i d d e • len, dus geen officiële p u b l i k a t i e s
-Hun inhoud v a r i e e r t s t e r k en kan zowel b e t r e k k i n g h e b b e n op een eenvoudige w e e r g a v e van c i j f e r r e e k s e n , a l s op een c o n c l u d e r e n d e d i s c u s s i e van o n d e r z o e k s r e s u l t a t e n . In de m e e s t e gevallen zullen de c o n c l u s i e s e c h t e r v a n v o o r l o p i g e a a r d zijn o m d a t h e t o n d e r z o e k nog niet i s a f g e s l o t e n .
B e p a a l d e n o t a ' s k o m e n n i e t voor v e r s p r e i d i n g buiten h e t Instituut in a a n m e r k i n g
0000
INLEIDING
Bij de c o n s t r u c t i e van n a t u u r g e t r o u w e m o d e l l e n welke de v e r k a v e -l i n g s t o e s t a n d v o o r een b e p a a -l d gebied m o e t e n r e p r e s e n t e r e n t r e e d t een g r o t e v a r i a t i e in g r o o t t e en v o r m van k a v e l s en p e r c e l e n , a l s m e d e in de o n t s l u i t i n g s t o e s t a n d op. Om de invloed van deze s i t u a t i e op de a r beidsbehoefte op v e r a n t w o o r d e wijze in een b e d r i j f s b e g r o t i n g t e k u n -n e -n v e r w e r k e -n m o e t z e e r v e e l r e k e -n w e r k w o r d e -n v e r r i c h t . Ka-n m e -n voor de invloed van de v e r k a v e l i n g s t o e s t a n d op de j a a r l i j k s e a r b e i d s -behoefte v o l s t a a n m e t een b e r e k e n i n g p e r gewas (SPRIK, nota 558), voor een b e d r i j f s b e g r o t i n g dient m e n de a r b e i d s b e h o e f t e p e r g e w a s p e r p e r i o d e t e k e n n e n .
Voor h e t gemengde b e d r i j f m e t tuinbouw a l s n e v e n a c t i v i t e i t z o a l s w o r d t b e g r o o t t e n behoeve van h e t o n d e r z o e k in B r o e k h u i z e n , houdt dit in dat p e r p e r c e e l c i r c a 200 a r b e i d s t i j d e n m o e t e n w o r d e n b e r e k e n d .
Voor de b e r e k e n i n g van de a r b e i d s b e h o e f t e ten b e h o e v e van genoemd o n d e r z o e k i s d a a r o m een p r o g r a m m a g e s c h r e v e n dat h e t m o g e l i j k m a a k t de a r b e i d s b e h o e f t e p e r c o m p u t e r t e b e r e k e n e n . Het p r o g r a m m a i s e r op a f g e s t e m d dat de r e s u l t a t e n r e c h t s t r e e k s , z o n d e r t e w o r d e n u i t g e s c h r e -ven, in de u i t g a n g s t a b l e a u s van de l i n e a i r e p r o g r a m m e r i n g e n kunnen w o r d e n o p g e n o m e n , h e t g e e n een a a n z i e n l i j k e a r b e i d s en k o s t e n b e s p a -r i n g tot gevolg h e e f t . N a a s t de b e -r e k e n i n g van de a -r b e i d s b e h o e f t e biedt h e t p r o g r a m m a de m o g e l i j k h e i d t e v e n s h e t s a l d o t e b e r e k e n e n , dat o n d e r i n vloed van v a r i a t i e in o n t w a t e r i n g , b o d e m t y p e , l o o n w e r k k o s t e n en k a n t -v e r l i e z e n k a n -v a r i ë r e n .
Om h e t r e k e n p r o g r a m m a een r u i m e r e b r u i k b a a r h e i d te geven zijn ook f a c t o r e n opgenomen welke in h e t genoemde gebied geen r o l s p e l e n .
DE BASISFORMULE De f o r m u l e w a a r m e e de a r b e i d s b e h o e f t e p e r p e r c e e l w o r d t b e r e -kend luidt in de e e n v o u d i g s t e v o r m : / F p . a p F p . v p . i * / F D . _. + <S-Et..tt + v + 2 V F k) E t , t t Tw - F p - a p + ls_E t #.t t + + 2 \\ w a a r i n de e e r s t e t e r m van h e t r e c h t e r l i d de w e r k t i j d v o o r s t e l t en de
overige termen de transporttijd representeren. s
T w = totale tijd per perceel in luren • .i • v; .
Fp = de perceelsgrootte in ha ' "'" "" *_ '"'''""'• ap . :.= de .werktijd per ha in uren
S = de schaftlengte in uren , : (>i,
E t = p e r c e e l s a f s t a n d i n k m :i:
.-t .-t = .-transpör.-t.-tijd per re.-tourri.-t per km afs.-tand
vp = hoeveelheid af te voeren of aan te voeren produkt per ha
v = de vraahtgrootte" • • • • . . : /, .•. rrr Fk = de kavelgrootte
Fp.ap = de werktijd per perceel
• • . . . ' . . . . • • . ' • . . . . • • y J S - E t . t t = d e n e t t o s c h a f t l e n g t e 5—^I.aP = a a n t a l r i t t e n s a m e n v a l l e n d m e t b e g i n e n e i n d e v a n e e n s c h a f t P ' ^ P = a a n t a l t r a n s p o r t r i t t e r i . ; ƒ . — ; ••,-,' ..i 2 \l p v ' - a a n t a l e x t r a r i t t e n t e n g e v o l g e v a n h e t r i i e t V o l m a k e n v a n è e n * s c h a f t r e s p e c t i e v e l i j k v r a c h t « : U i t g a n g s p u n t i s d a t b i j a f z o n d e r l i j k g e l e g e n p e r c e l e n ( F p = F k ) i n h e t a l g e m e e n g e e n c o m b i -n a t i e m e t w e r k z a a m h e d e -n bp! a n d e r e p e r c e l e n p l a a t s v i n d t . D i t b e t e k e n t d a t p e r w e r k z a a m h e i d:e e n h a l v e e x t r a r i t w o r d t r g e m a a k t . W o r d e n b e p a a l d e w e r k z a a m h e d e n d o o r g a a n s g e c o m b i n e e r d u i t g e v o e r d , d à n ' w o r d t d e z e c o m b i n a t i e a l s é é n w e r k -\!' z a a m h e i d o p g e n o m e n . " L i g g e n e e n a a n t a l p e r c e l e n b i j e e n o p é é n k a v e l ( F p 4. F k ) d a n w o r d t d e m o g e l i j k h e i d v a n c o m b i n a -t i e v a n p e r c e l e n w a a r o p d e z e l f d e w e r k z a a m h e i d p l a a -t s v i n d -t g r o t e r , w a a r d o o r h e t a a n t a l e x t r a r i t t e n p e r p e r c e e l a f n e e m t . D e h i e r v o o r g e h a n t e e r d e f o r m u l e jV'Fp/F'k.j,houdt.een p o g i n g i n : d e . , u i t t r a n s p o r t b o e k h o u d i n g e n op g e m e n g d e b e d r i j v e n v e r -k r e g e n K e n n i s t e -k w a n t i f i c e r e n . " '-' ' • > : . : E t . t t = d e t r a n s p ö r t t i j d p e r r i t 1 : r> . ; ' • S A M E N S T E L L I N G VAN D E E L E M E N T E N VAN D E F O R M U L E """' D e w e r k t i j d p e r p e r c e e l F p . a p = F a . a a + F b . b a + F e . c a + B m a x ; t b f C p . t e + Gf;-.itf.:Gp + + \ (B m a x - B m i n ) . L p . t e > ' 4=j£H-^-:. j ( G p + l ) . t d + G p . t g U + + R p . t r + N h . t h + t p F a , F b e n F e = d e o p p e r v l a k t e v a n r e s p e c t i e v e l i j k b o d e m t y p e a , b e n c a a , b a e n c a = b a s i s t i j d i n u r e n p e r h a o p r e s p e c t i e v e l i j k b o d e m t y p e a , b e n c B m a x = g r o o t s t e b r e e d t e g e m e t e n l o o d r e c h t o p d e b e w e r k i n g s -r i c h t i n g i n h m
tb = wendtijd in uren per hm perceelsbreedte J'
Cp.tc = correctieterm in verband .-met .extra loos te: rijden af-t stand bij bepaalde rondgaande werkzaamheden op L-yor' mige percelen
Gf = wendakkerversmalling in meters tengevolge van te vér doorlopende greppels
Gp = aantal greppels
tf = extra wendtijd per greppel in uren per m
wendakkeryer-ismalling . s
B min = kleinste breedte gemeten loodrecht op de bewerkings-richting in hm
Lp = perceelslengte in hm
jr(B max - B min) Lp = oppervlakte gerend gedeelte van het perceel
in ha
te = extra wendtijd in uren pèr ha geer
=—— = gemiddelde lengte per werkgang resp. greppel, in hm Gp + 1 = aantal akkers
td = extra tijd door onvolledige werkgang per.hm . . : ' _ : tg , •; = extra tijd langs greppels.in .uren per,hm greppel
Rp 1ù:' - = perceelsómtrék in hni : • .:.•.-.. '~
^tr. ,j, ,; , = ; e x t r a t i j d i n u r e n . p e r h r n o m t r e k N h ""•' a a n t a l h o e k e n
-t h = : e x -t ^ a , -t i j d p e r h o e k i n u r e n V t p •'•.-'•'• r - aanlooptijdpeï;pere eel in uren (zie bijlage 1)
De werktijd'per perceel bestaat dus uit r ;
-Fä'. à a ^ ' ^ b i b à + 'Fe.ca;= zuiverewerktijd
B max. tb + Cp-tc + \ (B max -VB rniri) Lp.te, = wendtijd
Gf.tf.Gp = extra tijd docr te ver doorlopende greppels
=—2—. (Gp + l ) . t d = extra tijd door onvolledige werkgangen =—£ Gp.tg = extra tijd langs greppelkanten
Rp.tr = extra tijd langs de perceelskant ' "*
Nh'.Th = extra tijd in de hoeken .•_;<-.. tp = aanlooptijd per perceel
D e t r a n s p o r t t i j d p e r p e r c e e l S - E v . T vF? £ w . t w - £ o . t o , - t l s " ( E w"t v + E w"t w ~+ E o"t o + t s) + • F a . v a + F b . v b + F c . v ç ( E + E w t w + E o t o + t n ) +
W
'V F p / F k . (Ev'.tv + E w . t w + E o - t o + tn) w a a r i n : • F p a p . = de. w e r k t i j d p e r p e r c e e l S = b r u t o schaftlengte £ v , E w , Eo= r e s p - afstand v e r h a r d , s e m i - v e r h a r d , o n v e r h a r d in k m t v , tw, to = tijd p e r k m afstand o v e r r e s p v e r h a r d , s e m i v e r h a r d , o n -v e r h a r dt s = aanlooptijd per* schaft
F a , F b , F e = o p p e r v l a k t e van r e s p ; b o d ë m t y p è a, b en c
v a , vb en vc= t e v e r v o e r e n pfbdukt p e r ha bij ' r e s p - b o d e m t y p ë a', b en c v = de v r a c h t g r o o t t e •-•-.-•[• •"<.
tn = aanlooptijd p e r rit F p = p e r c e e l s g r o o t t e
F k = k a v e l g r o o t t e ' " ' "'' " L
De t r a n s p o r t t i j d i s dus afhankelijk van h e t a a n t a l schaften w a a r i n h e t w e r k kan w o r d e n v e r r i c h t , het a a n t a l t e v e r v o e r e n v r a c h t e n , h e t a a n t a l e x t r a
r i t t e n en de t r a n s p o r t t i j d p e r
rit-Het a a n t a l schaften w o r d t b e r e k e n d door de w e r k t i j d t e delen door de n e t t o schaftlengte." A l s n e t t o schaftlengte w o r d t b e s c h o u w d de b r u t o schaft -lengte v e r m i n d e r d m é t de t r a n s p ó r t t i j d ë n ' d e aanlooptijd p e r s c h a f t .1
Het a a n t a l v r a c h t e n w o r d t b e p a a l d ' d o o r de p e r b o d e m t y p e t e v e r v o e r e n h o e v e e l h e i d p r o d u k t of m e s t s t o f t e d e l e n d o o r de v r a c h t g r o o t t e . Rij typisch«» t r a n s p o r t w e r k z a a m h e d e n a l s b i j v o o r b e e l d g i e r e n w o r d t h e t a a n t a l r i t t e n a l -leen b e p a a l d d o o r h e t a a n t a l v r a c h t e n en kan a l s onafhankelijk van de schaft-lengte w o r d e n b e s c h o u w d . D a a r t o e w ó r d t v ó ó r S = schaftschaft-lengte een hoge w a a r d e i n g e v o e r d "waardoor het e e r s t e lid van de f o r m u l e n a d e r t tot 0.
' H e t a a n t a l e x t r a r i t t e n i s afhankelijk van de ligging van de p e r c e l e n t e n opzichte van e l k a a r , z o a l s r e e d s w e r d b e s p r o k e n .
De t r a n s p o r t t i j d p e r r i t i s afhankelijk van de af t e l e g g e n afstand o v e r d i v e r s e s o o r t e n w e g e n en de d a a r b i j b e h o r e n d e r i j s n e l h e d e n . V e r d e r dient te w o r d e n t o e g e v o e g d een aanlooptijd p e r r i t welke v o o r r i t t e n die m e t h e t begin en eind van een schaft s a m e n v a l l e n h o g e r i s dan v o o r de o v e -r i g e -r i t t e n ( t -r e k k e -r v e -r z o -r g i n g , s t a l l i n g , e n z . ) .
De t o t a a l t ij d p e r p e r c e e l
D De formule voor de totale tijd per.perceel wördt nu volledig uit-geschreven,
Tw = J F a . a a + Fb-ba + Fe-ca + B max. tb + Cp.ïc + Gf. tf. Gp +
\ (B max - B min) Lp. te + g ^ x . i (Gp + l ) . t d + Gp-tg^J +
n j. . Tvn. ^ . ^ ~~\ IA J_ E v - t v + E w . t w + E o . t o + t S x , R p . t r + N h . t h + t p . (1 + R ^—r =,—-7 g; r ?—)+
* rj \ s - Ev-tv - jti,w.tw - Eo. to - ts '
/Fa-va + Fb-vb + Fc-vc , r\/Fp» ttr': * x c * . ••=' * J_ * \
( — + 2 y ^f)i (Ev-tv +Ew.tw + ü.o-to + tn) DE ÀRBÈÏDSBËHOEFTÈ PER GEWAS PER PERIODE
Ten behoeve van de bedrijfsbegroting dient men de arbeidsbehoefte van de verschillende gewassen per periode te kennen in manuren per ha.
Deze arbeidsbehoefte per werkzaamheid is Twi = Ni.M. ïï^ Fp
waarin
Twi = tijd per werkzaamheid per ha in periode i Ni = frequentie van de werkzaamheid in periode i M = aantal arbeidskrachten dat hét werk verricht ' Tw = bruto werktijd per perceel
Fp = perceelsgrootte in ha
Sommatie van de arbeidsbehoefte van de verschillende werkzaam-heden die voor een bepaald gewas.in de de betrokken periode dienen te
worden verricht levert tenslotte de arbeidsbehoefte per gewas.per periode.
BEREKENING VAN HET SALDO PER PERCEEL ;
Zoals reeds in de inleiding is opgemerkt is het mogelijk ook de saldoberekening met behulp van de besproken formule uit te voeren. Hiertoe wordt een aparte 'periode' ingevoerd- Het saldo wordÇ bepaald door de opbrengst per bodemtype, de kantverliezen en de loonwe rkko sten -H e t s a l d o v ó ó r a f t r e k ïo oh w e r k k o st en
Voor de berekening van dit saldo wordt een aparte 'werkzaam-heid' ingevoerd- Bij déze 'werkzaam'werkzaam-heid' wordt in plaats van de ar7
b e i d s b e h o e f t e p e r b o d e m t y p e de geldelijke o p b r e n g s t m i n u s t o e g e r e k e n -de k o s t e n o p g e v o e r d (aa, ba en c a ) . Voor -de eventuele k a n t v e r l i e z e n op de w e n d a k k e r s , l a n g s . d e lengtezijden, l a n g s de g r e p p e l s en in de hoeken w o r d e n op analoge wijze op de p l a a t s van w e n d - en randtijden
e - d . de geldelijke o p b r e n g s t v e r l i e z e n ingebouwde De f o r m u l e voor h e t saldo p e r p e r c e e l w o r d t , w a n n e e r de o n d e r d e l e n welke de w a a r d e 0 k r i j g e n b u i t e n b e s c h o u w i n g w o r d e n g e l a t e n : ' ' •'••<• •••'• •••->'':' • - i .:-: ' -•••a-: . : .••• -.- :; . r .;. S . = F a . a a + F b . b a + F e . c a i i B roax.tb;-+ ( F p / B m a x ) G p - t g ..r, + Rp.tr + Nh.th • \ - . ' i t : . ' - r :>••/ •.. • ••-..:-o\ •'•- ; 'T.- • ••. •:•:•'• ,:•-; ••- : * . . . - . , • - . . . . w a a r i n - -
••-S. = saldo v ó ó r a f t r e k loonwerkko sten ;
F a , F b , F c = o p p e r v l a k t e van r é s p . b ó d e m t y p e a, b en c in h à ! "'"*'
a a , b a , ca= geldelijke o p b r e n g s t m i n u s t o e g e r e k e n d e k o s t e n v o o r r e s p ë c -?: tievelijk. b o d e m t y p e a>ïbj en c in guldens p e r ha,V i
B m a x = g r o o t s t e p e r c e e l s b r e e d t e g e m e t e n l o o d r e c h t op de b e w e r -king s richting, in h m
; : r i •'"• • !- <•••••:•• • •: :tT.;.'; ; •;<; 'r.< : ; ; • . . : j . . ;
tb - = t w e e m a a l de e x t r a o p b r e n g s t d e p r e s s i e op w e n d a k k e r t e n opzichte van l e n g t e z i j d e n in guldens p e r1 h m r ' :-: -•
F p / B m a x = g e m i d d e l d e g r e p p e l l e n g t e in h m Gp = a a n t a l g r e p p e l s
tg = o p b r e n g s t d e p r e s s i e l a n g s g r e p p e l s in guldens p e r h m g r e p p e l Rp = p e r c e e l s o m t r e k in h m
t r = o p b r e n g s t d e p r e s s i e op de zijden evenwijdig aan d e b e w e r k i n g s -r i c h t i n g in guldens p e -r h m Nh = a a n t a l h o e k e n th = o p b r e n g s t d e p r e s s i e p e r h o e k n a v e r r e k e n i n g van de d e p r e s -s i e -s op w e n d a k k e r en l e n g t e z i j d e n De o p b r e n g s t d e p r e s s i e s t b , tg en t r w o r d e n a l s n e g a t i e v e w a a r d e n i n g e v o e r d . De f a c t o r th kan, d o o r d a t e e r s t de w e n d a k k e r en l e n g t e z i j d e d e p r e s s i e s m o e t e n w o r d e n v e r r e k e n d , ook positief w o r d e n -D e l o o n w e r k k o s t e n
De b e r e k e n i n g van de door de l o o n w e r k e r t e b e s t e d e n tijd vindt p e r w e r k z a a m h e i d p l a a t s op dezelfde wijze a l s de d o o r de b o e r t e b e
steden tijd. De l o o n w e r k k o sten w o r d e n b e r e k e n d door d e z e tijd t e v e r -m e n i g v u l d i g e n -m e t de k o s t e n in guldens p e r u u r , welke e v e n t u e e l uit b e s t a a n d e h a - t a r i e v e n zijn afgeleid.
H e t s a l d o
Om het saldo te berekenen wordt een extra periode ingevoerd.
Het. symbool voor de frequentie (Ni) in 'deze periode in de formule r
Tw Twi = Ni. M. ~
. .Fp
wordt gebruikt om de loonwerkkosten van het saldo a £ t e trekken. Bij het saldo voor aftrek loonwerkkosten is Tw het saldo in guldens p e r p e r c e e l indien geen loonwerkkosten zouden worden gemaakt. Bij de loonwerkkosten is Tw het aantal door de loonwerker te besteden uren. Wordt nu M = 1 gesteld en bij het saldo voor aftrek loonwerk-kosten Ni = -1 en bij de loonwerkloonwerk-kosten Ni, = het tarief in guldens per uur, dan levert de sommatie.per periode.per gewas v o o r d e toegevoegde periode, daar het saldo voor aftrek van loonwerkkosten
en de loonwerkkosten een tegengesteld tekenhebben, het saldo op. Omdat het p r o g r a m m a is géschreven ten behoeve van het opstellen van lineaire programmeringstableaus wordt een positief saldo g e -geven als een negatief getal en een negatief saldo als eesri positief
getal-Bijlage 1
De v e r d e l i n g van de aanlooptijd
Onder aanlooptijd w o r d t v e r s t a a n de tijd v o o r h a n d e l i n g e n die vooraf nodig zijn o m e e n b e p a a l d e w e r k z a a m h e i d t e kunnen beginnen en die welke nodig zijn na beëindiging van h e t eigenlijke w e r k , u i t g e z o n d e r d
Ï
C * de tijd benodigd voor het rijden van de b o e r d e r i j n a a r het p e r c e e l en » t e r u g . De aanlooptijd i s in v i e r g r o e p e n v e r d e e l d n a m e l i j k : 1. Aanlooptijd p e r w e r k z a a m h e i d i 2. Aanlooptijd p e r schaft (ts) | 3 . Aanlooptijd p e r e x t r a r i t (tn) ! 4- Aanlooptijd p e r p e r c e e l (tp)
De aanlooptijd p e r w e r k z a a m h e i d i s onafhankelijk van de d u u r van de w e r k z a a m h e i d . Hij i s nauw v e r w a n t aan h e t m a c h i n e - o n d e r h o u d en omvat het g e b r u i k s k l a a r m a k e n van het w e r k t u i g aan het begin van de j g e b r u i k s p e r i o d e en h e t w e e r o p b e r g e n aan h e t eind van deze p e r i o d e . I D e z e aanlooptijd w o r d t a l s c o n s t a n t e p e r b e d r i j f b e s c h o u w d en n i e t
in de f o r m u l e o p g e n o m e n .
! De aanlooptijd p e r schaft o m v a t de v e r z o r g i n g van de t r e k k e r , h e t b r a n d s t o f bijvullen, het e v e n t u e e l a a n - en afkoppelen van het w e r k t u i g , het s m e r e n en c o n t r o l e r e n van h e t w e r k t u i g , h e t g e b r u i k s k l a a r m a k e n van h e t w e r k t u i g op h e t land, h e t w e e r v o o r t r a n s p o r t g e r e e d m a k e n
! van h e t w e r k t u i g op h e t land en h e t afloopwerk a a n h e t eind van de
t e r u g r i t .
i
De aanlooptijd p e r e x t r a r i t i s gelijk aan de aanlooptijd p e r schaft m i n u s j de v e r z o r g i n g van de t r e k k e r , h e t b r a n d s t o f bijvullen en het s m e r e n en
c o n t r o l e r e n van het w e r k t u i g
I De aanlooptijd p e r p e r c e e l i s de aanlooptijd die ligt t u s s e n h e t g e b r u i k s * k l a a r m a k e n van het w e r k t u i g t e velde en het w e e r t r a n s p o r t k l a a r m a -j J ken van het w e r k t u i g . Hij omvat h e t e v e n t u e e l openen en sluiten van
! hekken en het rijden op het p e r c e e l n a a r het begin en vanaf h e t e i n d i punt van de b e w e r k i n g , h e t b e p a l e n en e v e n t u e e l u i t z e t t e n van de w e r k
-route en de c o n t r o l e van de w e r k i n g en e v e n t u e e l b i j s t e l l i n g van het
i
