De burgercorrespondent van RTVNH

De burgercorrespondent van RTVNH

Media, Informatie en Communicatie Afstudeeropdracht

Jessica Douma Begeleider: Robert Slagt Nieuws en Media

Voorwoord

Het rapport dat voor u ligt is het resultaat van zes maanden onderzoek bij RTV Noord-Holland. Het onderzoek is uitgevoerd in het kader van de afstudeeropdracht ter afronding van de studie Media Informatie en Communicatie bij de Hogeschool van Amsterdam.

Bij de totstandkoming van dit rapport heb ik natuurlijk de nodige steun gehad vanuit diverse hoeken. Enkele mensen wil ik via deze weg persoonlijk bedanken. Ongeveer een jaar geleden heb ik kennisgemaakt met het bedrijf RTV Noord-Holland. Hierbij deed ik eerst een stage van zes maanden en vervolgens ben ik mijn afstudeeropdracht in opdracht van RTV Noord-Holland gaan schrijven. Vanaf de eerste oriënterende gesprekken tot het document wat er nu ligt is er van de kant van RTV Noord-Holland altijd sprake geweest van vertrouwen in een goed eindresultaat. Ik wil daarom Jacky de Vries, Mark van Wonderen, Roderick van der Veen, Marije de Nijs en Fieke Vreeburg bedanken voor de kans die jullie mij hebben gegeven om bij RTV Noord-Holland een mooi onderzoek uit te kunnen voeren.

Daarnaast wil ik begeleider, Robert Slagt, bedanken voor zijn kritische blik en begeleiding, maar bovenal voor de plezierige samenwerking.

Verder wil ik alle collega’s van RTV Noord-Holland bedanken voor een fantastische stageperiode. Het afstuderen is voor mij een leuke tijd in een plezierige omgeving geweest. Zowel op als naast de werkvloer heb ik me altijd prima thuis gevoeld.

Managementsamenvatting

Voordat RTV Noord-Holland (verder te noemen RTVNH) ging werken met

burgercorrespondenten was de redactie vooral gebonden aan Amsterdam. De redactie bevond zich niet alleen in Amsterdam, ook kwam het nieuws voornamelijk uit Amsterdam. Hierdoor was niet veel bekend over wat er in de rest van Noord-Holland gebeurde. De bronnen die werden gebruikt om aan nieuwsfeiten uit Noord-Holland te komen, kwamen van het Noordhollands Dagblad en Dichtbij.nl. Naast het feit dat het nieuws van RTVNH zich vooral in Amsterdam afspeelde en er geen regionale dekking was, had RTVNH ook de behoefte aan meer mankracht met betrokkenheid tot zijn/haar regio. Tegelijkertijd ontstond er in de journalistieke wereld een trend waarbij er steeds meer journalistiek door burgers zelf werd bedreven. RTVNH is daarom in februari 2014 met een nieuwe strategie begonnen, waarbij zij samenwerkt met burgercorrespondenten uit de regio.

Vanaf de implementatie van deze nieuwe strategie waren er echter al signalen dat het nieuwe beleid onvoldoende werd gedragen door de redactie van RTVNH en dat er vragen waren van de medewerkers over de kwaliteit van de berichtgeving. Verder was onduidelijk in hoeverre de berichtgeving op het gebied van herkomst, onderwerpkeuze en bronnen, was veranderd en welke gevolgen dit had voor de kwaliteit en voornamelijk de herkomst van de berichten. Een belangrijk doel van RTVNH om burgercorrespondenten in te zetten was namelijk om de herkomst van de berichten meer uit de lokale gebieden van Noord-Holland te krijgen en zij wisten niet of dat nu al gelukt was. Er was nog geen systematisch

onderzoek gedaan naar deze vraag. Dit leidde tot de hieronder genoemde probleemstelling:

'In hoeverre is de lokale berichtgeving van RTVNH veranderd door het inzetten van burgercorrespondenten in de periode februari, maart, april 2014, in vergelijking met diezelfde periode in 2013 en wat kan er eventueel worden verbeterd aan de inzet van deze burgercorrespondenten?'

De voornaamste conclusies die uit het onderzoek kunnen worden getrokken, is dat er met betrekking tot de herkomst van de berichtgeving een klein verschil is tussen 2014 en 2013. Er zijn ten eerste meer berichten geschreven en ten tweede is de berichtgeving uit de lokale gemeentes in 2014 met vijf procent gestegen. Er is bij RTVNH in 2014 enigszins meer aandacht voor klein nieuws. Ook het aantal berichten en bronnen dat gaat over Bekende Nederlanders is fors gestegen.

De opstart van het nieuwe beleid bij RTVNH verloopt niet vlekkeloos. Gebrek aan communicatie op de redactie, maar ook richting de burgercorrespondenten is een

belangrijke oorzaak hiervan. Zo is bij de redactie niet duidelijk wat precies het doel is van de inzet van burgercorrespondenten en andersom weten de burgercorrespondenten niet wat er van hun verwacht wordt. Jacky, initiator van het nieuwe beleid, heeft het in theorie allemaal mooi bedacht, maar praktisch is het nieuwe beleid nog niet goed doorgevoerd, waardoor er ontevredenheid en miscommunicatie ontstaat bij de redactie.

Uit het onderzoek blijkt ook dat de burgercorrespondent van RTVNH redelijk oud is, namelijk 47,7 jaar. Ze werken vrijwel allemaal fulltime en doen het werk als burgercorrespondent meer als hobby. De meeste burgercorrespondenten wonen in grote steden in en rondom Amsterdam. RTVNH zou graag willen dat ze meer betrokken zijn bij hun omgeving en op pad gaan om informatie te verzamelen. Uit de enquête blijkt dat dit onvoldoende gebeurt. Het is aan RTVNH nu de taak de communicatie binnen het bedrijf en met de

Samenvatting in het Engels

Before RTV Noord-Holland (further called RTVNH) started to work with citizen

correspondents, news was mostly tied to Amsterdam. The editors worked most of their time in- and around Amsterdam and also the news came mainly from Amsterdam. Due to this fact there was little knowledge of knew what was happening in the rest of North Holland. Directors mainly gathered news from other news sites such as Noord-Hollands Dagblad and Dichtbij.nl. Besides the fact that the news items of RTVNH where mainly focussed on Amsterdam, RTVNH was also in the need for more manpower and involvement with its region. At the same time there was a trend in the journalistic world, where more and more journalism was practiced by citizens themselves. RTVNH therefore started with a new strategy in February 2014, by working closely with citizen correspondents from the region. Since the implementation of this new strategy, there were signs that the new policy was not sufficiently supported by the staff of RTVNH and there were questions about the quality of reporting. Furthermore, it was unclear in what extent the coverage in the area of origin, subjects and sources had changed and what consequences this would have regarding the quality and especially the locality of the messages. One of the biggest goals of RTVNH was namely to get also messages from the local areas of North Holland. They didn't know whether their strategy was already successful. No systematic research has been done regarding this question. This led to the problem statement listed below : 'To what extent did

the local news coverage of RTVNH through the use of citizen correspondents in the period February, March, April 2014 , compared to the same period in 2013 and what can be improved? "

Main conclusions that can be drawn from the research, is that the origin of the messages since the deployment of the citizen correspondents, has gain with just five percent. It also appears that since the deployment of citizen correspondents, there has not been a significant difference in the relationship between small versus big news. The third analysis was focussed on the resources used by the citizen correspondents. Since the deployment of citizen correspondents the number of citizens and authorities, which were interviewed, degreased with a small percentage.

The introduction of the new policy at RTVNH does not run smoothly. Lack of communication in the newsroom but also towards the citizen correspondents, is a major cause. Jacky, the initiator of the project does not communicate sufficiently about the purpose and expectations to the other editors and vice versa, citizen correspondents do not know what is expected from them. Jacky, initiator of the new policy has it figured out pretty well in theory, but practically the new policy has not been implemented properly, causing dissatisfaction and miscommunication among by the editors.

The study also shows that the citizen correspondents of RTVNH are mostly old, namely 47.7 years of age average. In general they work full-time and they do the work as a citizen correspondent more as a hobby. Most citizen correspondents live in large cities in and

around Amsterdam. RTVNH would like them to be more involved with their communities and go out to gather information. The survey shows that this is not the case. It is now up to RTVNH to maintain communication within the company and towards the citizen correspondents, so the new policy will lead to a success.

Inhoudsopgave

Voorwoord 3

Managementsamenvatting 5

Samenvatting in het Engels 7

Inhoudsopgave 9

1 Inleiding 13

1.1 Aanleiding van het onderzoek 13

1.2 Praktijkprobleem 13 1.3 Probleemstelling 14 1.4 Doelstelling 14 1.5 Opbouw 14 1.6 Begrippenlijst 15 2 Methoden en technieken 17 2.1 Inleiding 17

2.2 Soort onderzoek en onderzoekspopulatie 17

2.3 Dataverzameling en analyse 17 3.5 Betrouwbaarheid en validiteit 20 3.6 Afbakening en beperkingen 20 3 Literatuuronderzoek 23 3.1 Inleiding 23 3.2 Onderzoeksmethode 23

3.3 Ontstaansgeschiedenis van burgerjournalistiek 24

3.3.1 Ontstaan en definitie van burgerjournalistiek 24

3.3.2 Informatiedeling door de komst van het internet. 25 3.3.3 Internet als stimulans voor de burgerjournalistiek 25

3.3.4 De rol van social media in burgerjournalistiek 26

3.4 Varianten van burgerjournalistiek 27

3.4.1 Inleiding 27

3.4.2 Incidentele burgerjournalistiek 27

3.4.3 Structurele burgerjournalistiek 27

3.4.4 Burgerjournalistiek als onderdeel van een nieuwsorganisatie 28

3.4.5 Burgerjournalistiek als marketingtool 28

3.5 Verschillen tussen een burgerjournalist en een professionele journalist 29

3.5.1 Inleiding 29

3.5.2 Herkomst van de berichten: lokaal versus regionaal 29 3.5.3 Onderwerpkeuze: klein nieuws versus groot nieuws 29 3.5.4 Bronnen die gebruikt worden: burgers versus professionele instanties 30

3.6 Criteria voor een goede burgercorrespondent 31

3.6.1 Inleiding 31

3.6.3 Actief op social media 31

3.6.4 Betrokken bij eigen omgeving 31

3.7 Kritiek op de berichtgeving van burgercorrespondenten. 33

3.7.1 Inleiding 33

3.7.2 Genuanceerde inhoud 33

3.7.3 Transparantie van de berichtgeving 33

3.7.4 Betrouwbaarheid van de berichtgeving 33

3.7.5 Evenwichtigheid van de berichtgeving 35

3.7.6 Kwalitatief goede foto’s en films 35

4 Praktijkonderzoek 37

4.1 Het nieuwe beleid van RTVNH 37

4.1.1 Context 37

4.1.2 Doelstellingen 37

4.1.2 Strategie 37

4.1.3 Werkwijze 38

4.1.4 Belangrijkste bevindingen 41

4.2 Verschillen in berichtgeving voor- en na het project 43

4.2.1 Inleiding 43

4.2.2 Herkomst van berichtgeving website RTVNH na inzetten

burgercorrespondenten 43

4.2.3 Onderwerpkeuze berichtgeving website RTVNH na inzetten

burgercorrespondenten 45

4.2.4 Brongebruik nieuwsberichten website RTVNH na inzetten

burgercorrespondenten 46

4.2.5 Belangrijkste bevindingen 46

4.3 Criteria voor het evalueren van burgercorrespondenten bij RTVNH 49

4.3.1 Identiteit van de burgercorrespondent 49

4.3.2 Evaluatie burgercorrespondenten 51

4.3.3 Belangrijkste bevindingen 52

4.4 Best practices om de inzet van burgercorrespondenten te verbeteren 53

4.4.1 Inleiding 53 4.4.2 Dichtbij.nl 53 4.4.3 Dorpspleinen.nl 54 4.4.4 Belangrijkste bevindingen 56 5 Conclusie en aanbevelingen 57 5.1 Probleemstelling en aanpak 57 5.2 Conclusie 57 5.3 Discussie en aanbevelingen 59

5.2 Eventueel verder onderzoek 60

6 Evaluatie 63

6.1 Bruikbaarheid 63

6.2 Betrouwbaarheid en validiteit 64

Bijlagen 71

Deelvragen 71

Schema's 72

Lokale en niet-lokale berichtgeving 72

Schema klein nieuws en groot nieuws 73

Enquête vragenlijst 75

Uitgewerkte vragenlijst 77

Interview Dichtbij.nl, Juliette van Eeten 77

Interview medewerker RTVNH, Mark van Wonderen 79

Interview Twentsche Courant Tubantia, Hans Berkhout 81

Interview medewerker RTVNH, Jacky de Vries 83

Interview medewerker RTVNH, Marije de Nijs 85

1 Inleiding

1.1 Aanleiding van het onderzoek

Steeds meer nieuwsorganisaties maken gebruik van burgercorrespondenten, zo zijn er bedrijven als Dichtbij, NOS en Nujij, die burgers gebruiken om nieuws te vergaren. Het is voor hen een nieuwe manier van efficiënte en goedkope journalistiek, waarbij de

nieuwsconsument ook meehelpt met het verzamelen van nieuws. Er is echter ook kritiek op deze vorm van journalistiek, vooral door professionele journalisten. Sommige journalisten zijn het er bijvoorbeeld helemaal niet mee eens dat er gebruik wordt gemaakt van burgerjournalistiek en zijn van mening dat dit de benaming journalistiek niet verdient. Zo vinden zij de inhoud simplistisch en de foto´s en films van lage kwaliteit. Daarnaast is er kritiek op de transparantie van de identiteit van de burgercorrespondent, de objectiviteit die veel burgercorrespondenten hebben en de meerwaarde die burgercorrespondenten wel en niet hebben op de berichtgeving van de burgercorrespondent.

Burgerjournalistiek is ook van belang geworden voor RTV Noord-Holland (RTVNH): sinds februari 2014 werkt RTVNH samen met burgercorrespondenten. De redactie is sindsdien verspreid over verschillende regio’s, met als taak om in deze regio’s een netwerk van burgercorrespondenten op te bouwen en zo hét nieuwsplatform te worden van Noord-Holland. Ook het aantal onderwerpen dat dicht bij de bevolking staan (zoals human-interestonderwerpen), zou door het inzetten van burgercorrespondenten moeten stijgen.

Bij aanvang van dit onderzoek, in mei 2014, waren er inmiddels tien burgercorrespondenten actief bij RTVNH. Het was voor RTVNH echter niet duidelijk wat het effect hiervan was op de berichtgeving op de website. Of er überhaupt effect is geweest op de berichtgeving, is niet duidelijk. Vandaar dat RTVNH de schrijver van dit rapport, welke tevens werkzaam was als stagiaire voor RTVNH, heeft gevraagd om hier verder onderzoek naar te doen. Er wordt onderzoek gedaan in hoeverre de berichtgeving van RTVNH is veranderd sinds het inzetten van burgercorrespondenten bij RTVNH.

1.2 Praktijkprobleem

Voordat RTVNH te werk ging met burgercorrespondenten, was de redactie vooral gebonden aan Amsterdam. De redactie bevond zich niet alleen in Amsterdam, ook kwam het nieuws voornamelijk uit Amsterdam. Er was niet veel bekend bij de redacteuren wat er in de rest van Noord-Holland gebeurde. De nieuwsfeiten die er waren, kwamen voornamelijk van nieuwssites als Noordhollands Dagblad en Dichtbij. Naast het feit dat het nieuws van RTVNH zich vooral in Amsterdam afspeelde en er geen regionale dekking was, had RTVNH ook de behoefte aan meer lokale mankracht met betrokkenheid tot zijn/haar regio. Niet alleen de professionele journalist heeft een monopolie op nieuwsitems, bijna iedereen is nu

een journalist. Heel veel mensen zijn bezig met journalistiek zonder hier een opleiding voor te hebben gedaan.

RTVNH is daarom met een nieuwe strategie begonnen, waarbij zij samenwerken met burgercorrespondenten uit de regio. Sinds de implementatie van deze nieuwe strategie zijn er echter signalen gekomen dat dit nieuwe beleid onvoldoende wordt gedragen door de redactie van RTVNH en dat er vragen over de kwaliteit van de berichtgeving zijn bij de professionele journalisten. Zo vinden veel journalisten binnen RTVNH bijvoorbeeld dat het nieuws dat geleverd wordt onbetrouwbaar en simpel is. Er wordt geen hoor- en wederhoor toegepast. Daarnaast is er bij RTVNH onduidelijkheid in hoeverre de hierboven genoemde praktijkproblemen door de inzet van burgercorrespondenten zijn aangepakt. Het is ook onduidelijk in hoeverre de berichtgeving is veranderd en welke gevolgen dit heeft gehad voor de kwaliteit en voornamelijk de lokaliteit van de berichten. Een groot doel van RTVNH is om ook nieuwsitems uit de lokale gemeentes van Noord-Holland te krijgen, en het is onduidelijk of dat nu ook gelukt is. Allemaal vragen waar totnogtoe geen systematisch onderzoek naar gedaan is. Dit leidt tot de hieronder genoemde probleemstelling:

1.3 Probleemstelling

In hoeverre is de lokale berichtgeving van RTVNH veranderd door het inzetten van

burgercorrespondenten in de periode van februari 2014 tot en met april 2014, in vergelijking met diezelfde periode in 2013, en wat kan er eventueel worden verbeterd aan de inzet van deze burgercorrespondenten?

1.4 Doelstelling

Het doel van dit onderzoek is om te achterhalen wat het effect is geweest op de lokaliteit en kwaliteit van de berichtgeving door de inzet van burgercorrespondenten door RTVNH. Op basis hiervan worden er aanbevelingen gedaan ten aanzien van de wenselijkheid van de inzet van burgercorrespondenten en over mogelijke verbeteringen van de kwaliteit van de berichtgeving. Hiervoor wordt een vergelijkend onderzoek verricht, waarbij de inhoud van de berichten van burgercorrespondenten in de periode van februari 2014 tot en met april 2014 is geanalyseerd. Daarnaast worden er enquêtes met open vragen onder

burgercorrespondenten verspreid, alsmede semigestructureerde interviews met RTVNH-redacteuren, bedrijven die met burgercorrespondenten werken of hebben gewerkt, en een media-expert.

1.5 Opbouw

Allereerst zullen in hoofdstuk twee de resultaten van het literatuuronderzoek worden gepresenteerd aangaande burgerjournalistiek. Daarnaast wordt bepaald aan de hand van welke criteria de berichtgeving van burgercorrespondenten van RTVNH kan worden geëvalueerd. In hoofdstuk drie volgen methode en technieken. Hierin zal worden besproken

hoe aan de hand van de inzichten uit de literatuur het praktijkonderzoek moet worden opgezet. Hierna zullen in hoofdstuk vier de resultaten van het praktijkonderzoek worden gepresenteerd. Verder zal in hoofdstuk vijf de conclusie van dit rapport worden besproken, wat zal bestaan uit een herhaling van de probleemstelling, aanpak, de conclusie en aanbevelingen voor RTVNH. Tot slot zullen de gevonden resultaten worden geëvalueerd in hoofdstuk zes.

1.6 Begrippenlijst

Breaking News: nieuws dat aan de burger moet worden getoond, waardoor de reguliere

uitzending verstoord wordt.

Gatekeeper: Alle nieuwsorganisaties die verantwoordelijk zijn voor de verzameling en

distributie van nieuws aan hun nieuwsconsument.

2 Methoden en technieken

2.1 Inleiding

Om antwoord te kunnen geven op de vraag: in hoeverre is de lokale berichtgeving van RTVNH veranderd door het inzetten van burgercorrespondenten in de periode februari, maart, april 2014 in vergelijking met diezelfde periode in 2013, werd er eerst een literatuuronderzoek verricht op basis waarvan het praktijkonderzoek werd uitgevoerd. In paragraaf 2.2, zal worden uitgelegd welk soort onderzoek is gedaan en welke

onderzoekspopulatie hierbij behoort. In paragraaf 2.3 zal vervolgens de wijze van

dataverzameling worden beschreven. Tot slot zullen in paragraaf 2.4 de betrouwbaarheid en validiteit van dit onderzoek worden besproken en in paragraaf 2.5 zullen de afbakening en beperkingen worden besproken.

2.2 Soort onderzoek en onderzoekspopulatie

Dit onderzoek betreft een enkelvoudige diagnostische casestudie dat kwalitatief en kwantitatief van aard is. Het is enerzijds kwalitatief, daar er sprake is van een kleine onderzoekspopulatie waarbij vooral achtergronden en het naar boven krijgen van

contextuele informatie van belang zijn; bijvoorbeeld hoe volgens medewerkers van RTVNH het beleid met betrekking tot de inzet van burgerjournalistiek effect heeft gehad op de berichtgeving van RTVNH en wat het nieuwe beleid precies inhoudt. Hierbij werd gebruik gemaakt van semigestructureerde interviews met vier medewerkers van RTVNH, en van kwalitatieve enquêtes met open vragenlijsten met tien burgercorrespondenten. Daarnaast is dit onderzoek ook kwantitatief van aard, waarbij gedurende een periode van drie maanden in 2013 en 2014 respectievelijk circa 2421 en 4544 berichten werden geanalyseerd aan de hand van vooropgestelde criteria.

2.3 Dataverzameling en analyse

1. Wat is de organisatorische context met betrekking tot de strategie en doelstellingen van het beleid van RTVNH voor de inzet van burgercorrespondenten en het soort burgerjournalistiek?

Voor het beantwoorden van deze deelvraag is een semigestructureerd interview afgenomen met de chef van de redactie van RTVNH, die tevens initiatiefnemer was van het beleid om burgercorrespondenten in te zetten. Hierbij is ingegaan op wat de context van het beleid is, wat de doelstellingen waren, welke strategie hierbij werd gevolgd en wat de aard van de burgerjournalistiek was. De antwoorden van dit semigestructureerde interview werden hierbij gecontroleerd op consistentie. Daarnaast zijn er ook journalisten geïnterviewd om de mening over het nieuwe beleid te peilen. Ook hier betrof het een semigestructureerd interview.

2. Wat zijn de verschillen in de berichtgeving van RTVNH voor en na het project?

Om te achterhalen wat de verschillen in de berichtgeving zijn voor en na de start van het project, werden 2421 berichten van februari, maart en april 2013 vergeleken met 4544 berichten van februari, maart en april 2014, waarbij werd gelet op de in de literatuur gevonden verschillen tussen burgerjournalistiek en professionele journalistiek. Hierbij is geanalyseerd in hoeverre de volgende verschillen in deze berichtgeving terug te vinden waren:

 Herkomst van de berichten:

Hierbij werd gekeken uit welke gemeenten de berichten komen. Is er een verspreiding over de hele provincie te zien en komen de berichten niet alleen maar uit de gemeentes die in de buurt liggen van Amsterdam? Bij het tellen van de herkomst van deze berichten werd gebruik gemaakt van kruistabellen. Er is voor deze analyse onderscheid gemaakt tussen lokale en niet-lokale steden, waarbij de niet-lokale steden meer dan 50.000 inwoners bevatten. Deze steden zijn:

Stad Aantal Omgeving van

Amsterdam 779.808 Gemeente Amsterdam

Haarlem 150.000 Gemeente Haarlem en Amsterdam

Alkmaar 94.515 Gemeente Alkmaar

Hilversum 86.795 Gemeente Het Gooi

Purmerend 79.000 Gemeente Purmerend en Amsterdam

Amstelveen 80.921 Gemeente Amstelveen en gemeente Amsterdam

Zaandam 72,597 Gemeente Zaanstad en gemeente Amsterdam

Den Helder 56.506 Gemeente Den-Helder en Gemeente Hollands Kroon

Heerhugowaard 53.321 Gemeente Heerhugowaard en gemeente Amsterdam

Hoofddorp 73.442 Gemeente

Haarlemmermeer en gemeente Amsterdam

Hoorn 71.888 Gemeente Hoorn en gemeente Amsterdam

Velsen 67.294 Gemeente Velsen en gemeente Amsterdam

 Onderwerpkeuze

Hierbij werd gekeken welke onderwerpen in de berichten meer of minder aan bod kwamen in de geanalyseerde periodes. Hierbij is een verschil gemaakt in klein nieuws en groot nieuws. Voorafgaand aan het onderzoek is gekeken uit welke onderwerpen het nieuws bestaat van RTVNH en wat er bij deze onderwerpen behandeld wordt. Hieronder worden deze onderwerpen in het kort beschreven:

1. Klein nieuws: dit zijn kwesties die vooral relevant zijn en impact hebben op de eigen omgeving in een straal van 10 km. Denk hierbij aan foto's van lokale evenementen of een brand die in de omgeving is geweest. Deze items worden alleen op de website gepubliceerd.

2. Groot nieuws: dit zijn onderwerpen die veel aandacht krijgen door de regionale- en landelijke media en ook gebruikt worden in televisie- en radio-uitzendingen. Het is relevant en wordt opgemerkt door de gehele provincie. Denk hierbij aan een faillissement van een bekend en groot bedrijf of een rechtszaak van een beruchte crimineel.

 Brongebruik

Bij het brongebruik werd gekeken naar het type brongever. Het is voor RTVNH van belang dat ook de burgers van Noord-Holland meer aan het woord komen. In deze analyse wordt gekeken of dat daadwerkelijk meer is gebeurt in 2014 dan in 2013. In het onderzoek is uitgegaan van drie soorten bronnen: burgers, instanties en bekende personen. Burgers worden hier gezien als een informele bron en bestaat uit iedere inwoner afkomstig uit Noord-Holland. Instanties worden gezien als formele bronnen en zijn Noord-Hollandse bedrijven, ambtenaren en gemeentelijke woordvoerders. Bekende personen zijn de Bekende Nederlanders uit Noord-Holland.

3. Criteria voor het evalueren van burgercorrespondenten bij RTVNH

Voor het beantwoorden van deze deelvraag is een kwalitatieve enquête met open vragen afgenomen onder tien burgercorrespondenten. Deze enquête bevat twaalf open vragen en vier gesloten vragen. De vragen zijn gebaseerd op in de literatuur gevonden criteria, waar burgercorrespondenten in het algemeen aan moeten voldoen. De analyse is verdeeld in twee delen: identiteit en evaluatie. Bij identiteit worden alle gegevens van de

burgercorrespondenten op een rijtje gezet. Vervolgens worden de burgercorrespondenten in het deel evaluatie geëvalueerd op de volgende criteria:

 Ervaring met technische apparatuur;  Actief op social media;

 Betrokkenheid bij de buurt;  Goede kwaliteit leveren;  Afgaan op grote nieuwsfeiten.

4. Best practices om de inzet van burgercorrespondenten te verbeteren

Ter formulering van aanbevelingen zijn semigestructureerde interviews gehouden bij twee mediabedrijven die met burgercorrespondenten werken. Deze bedrijven vertellen hun verhaal en geven tips. Er is gewerkt met een topiclijst aan de hand van onderstaande criteria:

 Ervaring met technisch apparatuur;  Actief op social media;

 Betrokkenheid met eigen omgeving.

3.5 Betrouwbaarheid en validiteit

Er zijn een aantal aspecten die de betrouwbaarheid en validiteit van dit onderzoek negatief kunnen beïnvloeden. Zo is hetgeen wat wordt gemeten in dit onderzoek in grote mate afhankelijk van de verschillen tussen burgercorrespondenten en professionele journalisten, en criteria waar burgercorrespondenten aan moeten voldoen ,die in het literatuuronderzoek zijn gevonden. Om ervoor te zorgen dat deze criteria en verschillen correct zijn, werd een uitvoerig literatuuronderzoek verricht waarin verschillende bronnen door middel van triangulatie met elkaar werden vergeleken. Daarnaast kan door het kwalitatieve en interpretatieve karakter van deze studie ook de validiteit en betrouwbaarheid van het praktijkonderzoek negatief beïnvloed zijn. Zo kan er door de afname van

semigestructureerde interviews en open vragen met medewerkers van RTVNH en haar burgercorrespondenten allereerst sprake zijn van deelnemersvertekening. Hierbij is er de mogelijkheid dat geïnterviewden zeggen wat zij denken dat een wenselijk antwoord is, of wat de baas wil dat ze zeggen. Ook kan er sprake zijn van waarnemervertekening. Dit wil zeggen dat de antwoorden van de respondenten anders worden geïnterpreteerd door de onderzoeker, dan werkelijk bedoeld (Plooij, F, 2008). Om dit zoveel mogelijk tegen te gaan, werden de antwoorden van de verschillende respondenten met elkaar vergeleken.

Daarnaast was de onderzoeker zich steeds bewust van mogelijke aantastingen van de objectiviteit van het onderzoek. Tot slot kunnen de criteria met betrekking tot de inhoud van de berichtgeving subjectief van aard zijn en zo leiden tot vertekening. Dit werd zoveel mogelijk voorkomen door op een systematische wijze deze berichtgeving te analyseren.

3.6

Afbakening en beperkingen

Omdat dit onderzoek voornamelijk kwalitatief van aard is, kunnen de resultaten van dit onderzoek niet worden gegeneraliseerd en zijn deze alleen van toepassing in de context van RTVNH. Daarnaast wordt dit onderzoek beperkt door tijd en is er slechts sprake van een eenmalige meting onder de respondenten en een eenmalige meting van de

berichtgeving van RTVNH over de periode februari, maart en april in 2013 en 2014. Daarnaast beperkt dit onderzoek zich puur tot een vaststelling van wat er in de

burgercorrespondenten en niet op de verdere implementatie hiervan of op de implementatie van de aanbevelingen van dit onderzoek. Tot slot maakt dit onderzoek door haar beperkte omvang gebruik van slechts zeven semigestructureerde interviews met medewerkers van RTVNH en experts.

3 Literatuuronderzoek

3.1 Inleiding

Burgerjournalistiek is in het afgelopen decennium in aanzienlijke mate meer deel uit gaan maken van de traditionele nieuwsvoorziening. Een voorbeeld van een grote

nieuwsgebeurtenis waarbij veel journalistiek bedreven werd door burgers, is de tsunami in Thailand en Sumatra in 2004. Niet de mediabedrijven maakten de meeste films, foto’s en verhalen over deze gebeurtenis, maar de mensen die op de plek aanwezig waren met hun mobiele telefoons en videocamera’s. Veel van dit soort gebeurtenissen kunnen worden gezien als de eerste belangrijke momenten waarbij burgers actief deelnamen in het verspreiden en verzamelen van nieuws.

In dit hoofdstuk wordt in de eerste paragraaf uitgelegd welke onderzoeksmethode er is gebruikt voor het literatuuronderzoek. In de volgende paragrafen wordt verteld wat een burgercorrespondent is en welke termen en definities er gebruikt worden voor

burgerjournalistiek. Daarnaast is er een brede uitleg over het ontstaan van

burgerjournalistiek, wat het verschil is tussen een burgercorrespondent en een professionele journalist en aan welke kenmerken een burgercorrespondent moet voldoen.

3.2 Onderzoeksmethode

Voor het vormen van de theoretische basis om de hoofdvraag te kunnen beantwoorden, vanuit de laatste inzichten in de vakliteratuur, werd allereerst een literatuuronderzoek uitgevoerd waarbij de volgende vragen zijn beantwoord:

1. Wat is de ontstaangeschiedenis en definitie van burgerjournalistiek? 2. Welke varianten zijn er in de burgerjournalistiek?

3. Wat zijn de belangrijkste verschillen tussen een burgercorrespondent en een proffesionele journalist?

4. Wat zijn de criteria voor een burgercorrespondent?

5. Wat zijn de criteria met betrekking tot de berichtgeving van burgercorrespondenten?

Om deze vragen te beantwoorden werd gezocht naar vakliteratuur in de volgende databases: Google Scholar, Google Books, Picarta, LexisNexis en scriptiedatabanken van onder andere de Universiteit van Amsterdam en de Hogeschool van Amsterdam.

Door middel van het literatuuronderzoek werd duidelijk wat burgerjournalistiek precies is, wat het verschil is tussen een burgercorrespondent en een professionele journalist en aan welke criteria een burgercorrespondent moet voldoen. De bronnen die hierbij zijn gebruikt zijn te vinden in het hoofdstuk; literatuurlijst.

3.3 Ontstaansgeschiedenis van burgerjournalistiek

3.3.1 Ontstaan en definitie van burgerjournalistiek

Burgerjournalistiek bestond voor de komst van het internet al in verschillende vormen. Al tijdens de Franse Revolutie in de achttiende eeuw ontstond er een jarenlange

‘pamflettenstrijd’. Deze pamfletten werden door de burgers verspreid en opgehangen in de stad met daarin beschuldigingen, beledigingen en verdachtmakingen jegens de adel en de monarchie. Men probeerde hiermee een klassenstrijd aan te gaan en protesten uit te roepen (Dingemans, 2007).

Ten tijde van de Tweede Wereldoorlog waren er al mensen, die door middel van pamfletten en verzetskranten, burgers probeerden te informeren met feiten en meningen over Hitler. De bekende verzetsgroep 'Die Weisse Rose' is hier een goed voorbeeld van. Deze groep bestond uit studenten die antinazistische pamfletten uitdeelden in protest tegen Hitler (Kok, 2007).

In de jaren zeventig en tachtig bestonden er in de grote steden van Nederland muurkranten en nieuwsbrieven waarbij burgers op de hoogte werden gehouden van zaken en

gebeurtenissen die speelden in de buurt. Deze werden door actieve burgers geschreven en verspreid. Vaak als reactie op sociale ontwikkelingen met betrekking tot werkloosheid en discussies rond atoomenergie (Gillmor, 2006).

Burgerjournalistiek is een woord dat verschillende benamingen heeft. Zo staat burgerjournalistiek ook bekend als civiele journalistiek, grassroots journalism, citizen journalism en user generated content. Deze termen hebben allemaal min of meer dezelfde betekenis: dat burgers zich bezighouden met het verzamelen en publiceren van nieuws. In dit onderzoek worden er drie verschillende termen gebruikt voor burgerjournalistiek. Deze drie termen komen het meest voor in de burgerjournalistiek. Aangezien deze termen ook veelvuldig worden gebruikt in dit onderzoek, zullen ze kort besproken worden:

 Public Journalism. Public Journalism is een soort burgerjournalistiek, waarbij

burgers betrokken worden in het verzamelen van nieuws. Hierbij blijft de

‘gatekeeper’ rol wel intact voor de professionele journalisten, die de berichten van de burgercorrespondenten na insturen controleren (Nip, 2006).

 Citizen Journalism. Hierbij wordt bedoeld dat burgers verantwoordelijk zijn voor het

verzamelen en verspreiden van nieuws. Een burger is hierbij een zelfstandige journalist, die zonder hulp van een professionele journalist of een traditioneel nieuwsmedium verhalen selecteert, onderzoekt, schrijft en publiceert (Deuze, M., 2006).

 Burgerjournalistiek op social media. Hiermee wordt vooral de rol van

burgercorrespondenten op social media als Facebook of Twitter bedoeld (Walraven, 2010).

Het laatste decennium zijn er door de toegang tot het internet en de hiermee

van teksten en het maken van foto’s en film. In paragraaf 2.2.2 wordt daarom dieper ingegaan hoe de toegang tot het internet een grote stimulans is geweest voor het ontstaan van burgerjournalistiek. Vervolgens zal in paragraaf 2.2.3 worden toegelicht wat de rol van social media hierin is geweest.

3.3.2 Informatiedeling door de komst van het internet.

Het internet heeft een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van de burgerjournalistiek, omdat hierdoor de mogelijkheid is ontstaan voor iedereen om kennis met heel de wereld te delen en betere toegang te krijgen tot informatie en nieuwsbronnen.

Tot het begin van de twintigste eeuw kostte het veel tijd om informatie te delen en er was maar een beperkt bereik. Informatie werd verspreid via de krant, post of telefoon. Brieven werden voornamelijk gebruikt om contacten te onderhouden tussen familie, vrienden en geliefden. Het duurde bijvoorbeeld dagen voordat een brief aankwam bij de ontvanger. Daarnaast was de telefoon een handige manier om snel contact te krijgen, maar dit kon echter niet altijd, omdat telefoneren in het begin nog redelijk duur was en vooral bestemd was voor rijke burgers. Burgers werden voornamelijk van nieuws op de hoogte gesteld via de krant, welke minder up to date was als bijvoorbeeld het huidige nieuws op websites. Daarnaast gingen burgers voor minder tijdgebonden informatie naar de bibliotheek (Andel, 2009).

Met de komst van radio in Nederland in 1919 en televisie in 1960, hoefden

nieuwsconsumenten niet langer meer te wachten op een krant die op de deurmat viel om geïnformeerd te worden. Het allerlaatste nieuws was bereikbaar via televisie en radio. Het aantal zenders was echter in het begin zeker beperkt. Bovendien bepaalden de krant, televisie en radio wat relevant nieuws was voor de nieuwsconsument. Tevens bestond er een kloof tussen de journalist en de nieuwsconsumenten; al het nieuws dat binnen kwam via televisie, radio of de krant werd geschreven door professionele journalisten (Stephen & Ballinger, 2001).

3.3.3 Internet als stimulans voor de burgerjournalistiek

Met de komst van het internet twintig jaar geleden, raakte de snelheid waarmee burgers nieuws konden ontvangen of verspreiden in een stroomversnelling. Hierdoor vervaagde ook de traditionele kloof tussen journalist en burgercorrespondent. Daarnaast vervaagden ook de traditionele grenzen tussen krant, radio en televisie (Picone, 2007). Met de komst van het internet kreeg men toegang tot nieuws over de hele wereld. Nieuwsconsumenten konden nu bronnen raadplegen die professionele journalisten ook gebruikten en ze konden zelf berichten uitbrengen (Deuze & Blanken, 2003). De burger werd van een ‘news reader’ een ‘news user’. Met ‘news reader’ bedoelt men het publiek dat nieuws alleen leest, met ‘news user’ bedoelt men het publiek dat nieuws niet alleen leest, maar ook commentaar geeft en met anderen deelt (Hoffmann, 2009). Het waren dus niet langer meer alleen de

professionele journalisten die burgers voorzagen van nieuws, maar ook de burger zelf die door het maken van blogs en eigen websites nieuws ging verspreiden. De burger kreeg door

het internet de mogelijkheid om zelf nieuws te vergaren. Hierdoor werd het voor burgers makkelijker om deel te nemen aan de nieuwsproductie.

3.3.4 De rol van social media in burgerjournalistiek

Een belangrijke ontwikkeling in verband met de komst van het internet is de opkomst van social media in het laatste decennium. Social media hebben sindsdien een belangrijke rol in de komst van de burgercorrespondent gespeeld (Navarro, 2009). In de eerste tien jaar na de introductie van het internet, werd het internet vooral gezien als een bron van informatie en niet zozeer als een manier om zelf informatie te verspreiden. Dit wordt ook wel ‘Web 1.0’ genoemd, waarbij er vooral sprake is van communicatie in één richting: van zender naar ontvanger. Met de komst van social media ontstond het ‘Web 2.0’, waarbij de interactie tussen gebruikers van het internet centraal staat, waarbij het onderscheid tussen zender en ontvanger vervalt. Web 2.0 heeft hierbij een sociale en participerende dimensie, omdat iedereen mee kan doen en er veel interactie mogelijk is (Governor, 2009). Gebruikers kunnen namelijk via social media op elkaar reageren, een dialoog aangaan en berichten verspreiden en plaatsen. Sites zoals Twitter, Facebook, Youtube en Flickr geven hierbij mensen deze mogelijkheid om interacties met elkaar aan te gaan (Kok, 2012).

Eén van de gevolgen van Web 2.0 is dat burgers door deze toegenomen interactie een krachtigere stem hebben gekregen in het publieke debat. Dan Gillmore, een voormalig journalist, merkte hierover al vroegtijdig op: "Uw stem telt. Als je nu iets waardigs te zeggen hebt, kun je je laten horen. U kunt uw eigen nieuws maken. Wij kunnen dit allemaal. Laten we beginnen" (Gillmor, 2006). Door social media is het mogelijk zelf je mening te uiten over gebeurtenissen die in ons land gebeuren. Daarnaast is het ook mogelijk om te reageren op meningen van anderen via nieuwswebsites, forums en weblogs. Het internet is een democratisch middel geworden waarbij iedereen iets van zichzelf kan laten horen en zien (Gillmor, 2006).

Door de komst van social media is het, zoals voorheen besproken, mogelijk om eigen nieuws te verspreiden. Veel professionele bedrijven pikken dit op en gebruiken social media bij belangrijke gebeurtenissen. In 2009 crashte er bijvoorbeeld een vliegtuig in de Hudson River in New York. Niet de traditionele media zoals CNN waren hier het snelste bij, maar de getuigen en mensen die aan boord waren. Zij maakten via Twitter foto’s en deden verslag van de gebeurtenis. Janis Krums, één van de passagiers van het vliegtuig, maakte als eerste een foto en kon direct aan de rest van de wereld duidelijk maken dat iedereen aan boord in orde was. "Er is een vliegtuig neergestort in de Hudson. Ik ben op de veerboot mensen gaan halen. Gek", is wat hij op Twitter plaatste. Krums werd dertig minuten later door veel mediabedrijven geïnterviewd.

Uit dit voorbeeld kan worden opgemaakt dat social media een belangrijke rol spelen in de burgerjournalistiek. Het zijn nu niet alleen de journalisten en professionele mediabedrijven die verslag doen, maar ook de burgers, die vaak sneller bij een ongeval aanwezig zijn dan nieuwszenders (Editors Weblog, 2009).

3.4 Varianten van burgerjournalistiek

3.4.1 Inleiding

Burgers worden steeds informatierijker en durven daardoor ook steeds meer hun mening te geven. Dit zorgt er voor dat er steeds meer burgercorrespondenten zijn. Feitelijk gezien kan iedereen een burgercorrespondent zijn. Arjan van de Gaag beschrijft een

burgercorrespondent ook wel als: "mensen die vroeger de krant belden met een tip of die een ingezonden brief stuurden, waarvan de meesten

onder beleefde dankzegging naar de prullenbak werden verwezen (Gaag, 2009)". Volgens Luke Goode is burgerjournalistiek het werk van ‘gewone’ mensen die nieuws publiceren (Goode, 2009). Burgercorrespondenten worden vaak gezien als alledaagse, gewone mensen of mensen die alleen lezersreacties, feiten en meningen op social media plaatsen. Daarnaast zijn er ook mensen die daadwerkelijk bij een nieuwsbedrijf aan de slag gaan als correspondent. Over het algemeen wordt burgerjournalistiek vooral op vrijwillige basis, naast het gewone werk gedaan (Goode, 2009). In de burgerjournalistiek bestaan er verschillende soorten burgercorrespondenten. De meest voorkomende soorten worden in de volgende subparagrafen besproken:

3.4.2 Incidentele burgerjournalistiek

Bij incidentele burgerjournalistiek gaan burgercorrespondenten incidenteel te werk. Zij zijn niet altijd burgercorrespondent, maar willen eenmalig ergens aandacht voor vragen en zoeken websites en lokale omroepen om ze hierbij te helpen. Dit kan gaan over kleine gebeurtenissen in de buurt waaraan ze zich storen, of standpunten van de gemeente waar ze het niet mee eens zijn. Door het maken van items op websites en bij de lokale omroep kunnen ze aandacht krijgen voor hun probleem en er voor zorgen dat er naar ze geluisterd wordt (Eeten, 2014).

Daarnaast zijn er belangrijke nieuwsmomenten zoals het wereldkampioenschap voetbal, waarbij nieuwsbedrijven eenmalig burgercorrespondenten inschakelen. Het is dan voor de redactie niet haalbaar om overal tegelijk aanwezig te zijn. Ze schakelen dan de hulp in van lokale burgers om mee te helpen met het vergaren van nieuws. Het NOS doet dit vaak bij dit soort momenten. Mensen kunnen zich dan aanmelden via de website en ze kunnen items en verhalen opsturen wanneer zij dat willen. Het zijn vaak kleine verhalen en foto’s die dan worden opgestuurd (Media Redactie, 2014).

3.4.3 Structurele burgerjournalistiek

Ook zijn er burgercorrespondenten die het belangrijk vinden deel te nemen (naast hun huidige baan) in het produceren en bediscussiëren van nieuws. Zo zijn er

burgercorrespondenten die hiertoe weblogs bijhouden. Het fenomeen weblog is inmiddels al vijftien jaar oud en heeft in Nederland wel 880.000 gebruikers (Pfauth, 2009). Met behulp van een weblog kunnen burgercorrespondenten informatie plaatsen, bekijken, met anderen delen en bediscussiëren. Een weblog is een aantrekkelijk instrument voor mensen die iets kwijt willen en dit ook graag doen (Wopereis, 2009).

Naast het maken van een weblog zijn er ook mensen die af en toe bij een burgercorrespondentiewebsite artikelen plaatsen. Dit gebeurd bijvoorbeeld ook bij Dichtbij.nl. Sommige aangemelde burgercorrespondenten plaatsen dagelijks items of columns op de website. Je kunt hierbij denken aan hobbyisten die het leuk vinden mensen uit de buurt te informeren. Ook kunnen dit gemeenteraadsleden van de gemeente zijn die hun standpunten wekelijks met de lezers willen delen (Bakker, 2012).

3.4.4 Burgerjournalistiek als onderdeel van een nieuwsorganisatie

Bij RTVNH vindt men burgercorrespondenten die al meer ervaring hebben in het gebruik van multimedia. Zij hebben meestal al een baan, maar houden naast hun baan ook het nieuws in hun eigen omgeving in de gaten. Zij sturen dan gemiddeld drie keer per week items op naar RTVNH. Ze krijgen van RTVNH hiervoor gratis cursussen aangeboden, maar mogen ook de verslaggevers van RTVNH zelf het één en ander bijleren. Alle items die worden gemaakt, worden door de redactieleden gecontroleerd en wanneer dit nodig is aangevuld. Pas daarna mag het gepubliceerd worden. De burgercorrespondenten zijn vrij in wat zij maken maar zijn daarnaast toch deels lid van de redactie van RTVNH. Zij mogen ook aan hun materiaal werken op de redactie zelf (RTVNH, 2013).

3.4.5 Burgerjournalistiek als marketingtool

Tot slot zijn er mensen die alleen reclame maken voor zichzelf. Dit gebeurt bijvoorbeeld ook bij Dichtbij.nl. Vaak zijn het mensen die net hun eigen bedrijf zijn begonnen en via websites als Dichtbij.nl de kans grijpen hun eigen bedrijf in een goed daglicht te plaatsen. Naast het gebruiken van gewone sites, gebruiken zij ook social media om reclame te maken (Eeten, 2014).

3.5 Verschillen tussen een burgerjournalist en een

professionele journalist

3.5.1 Inleiding

Er zijn een aantal belangrijke verschillen aan te wijzen tussen burgerjournalistiek en professionele journalistiek, welke in de volgende paragrafen zullen worden beschreven. Deze verschillen hebben betrekking op de herkomst van de berichten, de bronnen die gebruikt worden en de onderwerpkeuze. Daarnaast zijn er volgens sommigen ook verschillen ten aanzien van de kwaliteit en betrouwbaarheid van de berichtgeving.

3.5.2 Herkomst van de berichten: lokaal versus regionaal

Berichten van burgercorrespondenten hebben vaak een lokale herkomst. Ze doen verslag door middel van een foto en/of film van iets uit hun omgeving en verspreiden dit via social media. Er komt hierdoor nieuws uit plekken van Nederland waar nieuwsbedrijven eerder nooit vertegenwoordigd waren. Hierdoor wordt het nieuws meer lokaal. Een goed voorbeeld hiervan is het grootschalige gebruik van Twitter en Facebook tijdens de Arabische Lente. Social media was een uitlaatklep voor alle mensen die gehoord wilden worden (Boom Lemma, 2013). Ze verspreidden het nieuws uit hun omgeving over de hele wereld. Voor de plaatselijke bevolking was het een handige informatiebron om meer te weten te komen over wat er zich in de buurt afspeelde. Ook de wereldpers maakte van deze lokale berichten gebruik. De wereldpers had echter geen toegang tot de plaatsen waar de protesten zich afspeelden, waardoor social media uitgroeiden tot een belangrijke lokale nieuwsbron. De kleinste conflicten in de kleinste gebieden kwamen aan het licht door het gebruik van social media. Deze berichten zouden anders nooit de pers hebben bereikt.

Journalistieke bedrijven in Nederland kunnen niet overal tegelijk zijn en nemen daardoor steeds vaker hulp aan van burgercorrespondenten die dit wel kunnen. Ze krijgen hierdoor meer nieuws uit lokale gebieden. Dit nieuws wordt echter vooral gepubliceerd op het internet. Landelijk nieuws is meer geschikt voor televisie en radio: nieuws uitgezonden op televisie en radio moet namelijk relevant zijn voor een groot kijk- en luisterpubliek. Hierdoor halen lokale nieuwsfeiten nauwelijks het nieuws op televisie (Boom Lemma, 2013).

3.5.3 Onderwerpkeuze: klein nieuws versus groot nieuws

Als willekeurige burgers gevraagd wordt welk soort nieuws zij het belangrijkst vinden, staat ‘nieuws uit de eigen omgeving’ vrijwel altijd bovenaan. Mensen willen op de hoogte blijven van wat er in hun omgeving gebeurt. Het gaat hierbij om lokaal (plaatselijk) nieuws (Persinnovatie, 2013). Mensen voelen zich verbonden met hun dorp of stad, maar ook met hun buurt en straat en zijn daardoor geneigd zich te verdiepen in nieuws uit deze buurt (Nesta, 2012). Burgerjournalistiek zorgt voor eigenzinnige en vernieuwende onderwerpen, omdat de feiten en de inhoud van nieuws van burgercorrespondenten anders zijn dan bij de traditionele media. Burgercorrespondenten schrijven over lokale gebeurtenissen, waar de traditionele media vaak niet bij kunnen zijn omdat het simpelweg niet door de traditionele media wordt opgemerkt. Vaak is het zo dat burgercorrespondenten berichten over simpele onderwerpen zoals bijvoorbeeld een drukke rij bij de ijscoman. Grote mediabedrijven zien dit

niet als belangrijk nieuws, terwijl veel burgers, zoals hierboven genoemd, dit soort lokale nieuws belangrijk en leuk vinden (Tomaiuolo, 2009).

Uit een onderzoek uit 2007 (Keen, 2007) bleek dat 37 procent van de

burgercorrespondenten op blogs schrijven over gebeurtenissen uit eigen ervaringen. Verder heeft elf procent het over politiek en de overheid, zeven procent houdt zich bezig met amusement, zes procent met sport, vijf procent met nieuws over algemene ontwikkelingen, vijf procent met algemene zaken, vier procent met technologie en twee procent met religieuze onderwerpen.

3.5.4 Bronnen die gebruikt worden: burgers versus professionele instanties

Naast het verschil in herkomst en onderwerpkeuze, wordt er door de burgercorrespondent ook meer gebruik gemaakt van lokale bronnen. Bij veel nieuwsbedrijven worden de laatste tijd burgercorrespondenten gebruikt voor het aanvullen van berichten. Hierbij schrijven de professionele journalisten het verhaal, maar om het bericht lokaal te maken, gebruiken ze burgercorrespondenten die met datzelfde verhaal te maken hebben. Zij moeten contact maken met de buurtbewoners zodat zij ervoor zorgen dat het bericht persoonlijker en intiemer wordt. Het is een unieke manier om niet alleen het professionele verhaal te laten zien over de feiten en getallen, maar ook de gemeenschap te betrekken bij deze verhalen. Burgercorrespondenten staan in verbinding met hun gemeenschap en met hun buurt. Zij kunnen dus sneller dan een professionele journalist in contact komen met de buurt (Poynter, 2005).

Ook zijn er steeds meer professionele bedrijven die de hulp van social media inschakelen bij het verkrijgen van nieuws. Vooral bij 'breaking news' zoals rampen, oorlogen en conflicten is niet meer de professionele journalist de ‘gatekeeper’, maar zijn de mensen en burgers die er omheen staan dat. Bij de Arabische Lente hadden mediabedrijven een persverbod in de Arabische landen. Hierdoor waren zij genoodzaakt filmpjes en foto’s te gebruiken van burgercorrespondenten die ter plekke waren. Deze burgercorrespondenten gebruikten lokale bronnen zoals burgers en filmden alles wat er in hun nabije omgeving gebeurde. Hierdoor konden deze berichten niet altijd even betrouwbaar zijn (Boom Lemma Tijdschriften, 2013).

Bij alle rampen en oorlogen zijn het nu vooral de burgercorrespondenten die aanwezig zijn bij de gebeurtenissen en hierbij beelden maken. Een goed voorbeeld hiervan is het verhaal van de overleden 27-jarige Neda Salehi Soltan. De wereld werd getuige van haar dood bij een demonstratie in Teheran in Iran. Beelden van het moment van overlijden werden door de burgers om haar heen vastgelegd met hun mobiele telefoon en verspreid via social media. Andere burgers kwamen in beeld en vertelden wat ze zagen en wat er gebeurde (Erdbrink, 2009).

3.6 Criteria voor een goede burgercorrespondent

3.6.1 Inleiding

Om een burgercorrespondent als effectief middel in te kunnen zetten binnen een

nieuwsorganisatie zijn er een aantal criteria die van belang zijn ten aanzien van kennis en vaardigheden: ervaring met technische apparatuur, men moet actief zijn op social media en burgercorrespondenten moeten weten wat er in hun omgeving speelt. Deze verschillende criteria zullen hieronder verder worden behandeld.

3.6.2 Ervaring met technische apparatuur

Burgers willen meedoen aan de nieuwsproductie en nieuwe technologische ontwikkelingen, en dat gaat ze ook goed af. Veel burgers kunnen zich steeds meer mengen met de

traditionele journalistiek, omdat ze meer ervaring hebben met techniek. Als

burgercorrespondent moet je goed om kunnen gaan met technologie. Je moet snel kunnen reageren op gebeurtenissen, waardoor er snel en gehaast gefotografeerd en gefilmd moet worden. Tegenwoordig zijn er steeds meer mensen met een dure spiegelreflexcamera te zien in het straatbeeld. Al deze mensen maken van alle gebeurtenissen die ze meemaken foto’s en films (Thurman, 2008).

3.6.3 Actief op social media

Daarnaast is het gebruik van social media en internet van belang als burgercorrespondent. Men moet, hoe oud of jong men ook is, gebruik kunnen maken van internet en social media. Dit omdat nieuws van burgercorrespondenten voornamelijk verspreid wordt via social media en internet. Het gebruik van internet en social media neemt nog steeds toe, ook bij ouderen in Nederland. Het aantal internetgebruikers onder 65- tot 75-jarigen is sinds 2005

verdubbeld. Bijna drie op de tien 65- tot 75-jarigen maakten in 2013 gebruik van social media. Jong en oud weten steeds meer om te gaan met het internet (CBS, 2013). Het is dus van belang hier actief op in te spelen en social media in te zetten om zoveel mogelijk mensen te bereiken.

3.6.4 Betrokken bij eigen omgeving

Tegenwoordig bestaan er strenge veiligheidsregels voor journalisten, waardoor het vaak moeilijk is om op een plek aanwezig te zijn. Bijvoorbeeld, zoals eerder al genoemd, in gebieden waar oorlog of conflicten zijn zoals de Arabische Lente. Burgercorrespondenten kunnen hier wel aanwezig zijn. Het zijn vaak de mensen die in de omgeving wonen die foto’s en films maken voor het nieuws. Door technologische ontwikkelingen op het gebied van videografie en mobiele telefonie zijn zij in de gelegenheid om alles wat om hen heen gebeurt op te nemen en te verspreiden via social media en het internet. Het is dan ook van belang om als burgercorrespondent te weten wat er in je omgeving speelt om hier goed op in te kunnen spelen. Daarnaast zijn goede sociale contacten in de buurt van belang, om overal van op de hoogte te zijn (Boom Lemma Tijdschriften, 2013).

3.7 Kritiek op de berichtgeving van burgercorrespondenten.

3.7.1 Inleiding

De meningen over de opkomst van burgerjournalistiek verschillen enorm. Sommige journalisten zijn het er totaal niet mee eens dat er gebruik wordt gemaakt van

burgercorrespondenten en zijn van mening dat het de benaming ‘journalistiek’ niet verdient. Ze vinden allereerst de inhoud te simplistisch en de foto’s of films van lage kwaliteit. Bovendien is er kritiek op de transparantie, objectiviteit en evenwichtigheid van de berichtgeving van burgercorrespondenten. Er zijn echter ook tegengeluiden die het omgekeerde beweren.

3.7.2 Genuanceerde inhoud

Door de professionele journalisten wordt vaak gezegd dat burgercorrespondenten voor simplistische inhoud zorgen. Volgens hen schrijven burgercorrespondenten geregeld nieuwsitems die alleen maar ‘wie, wat, waar’-onderwerpen bevatten, zoals: "er is een overval gepleegd bij de McDonald's op het Leidseplein". Verder worden volgens deze critici regels die normaliter wel gelden voor professionele journalisten, zoals hoor- en wederhoor, niet toegepast door de burgercorrespondent. Burgercorrespondenten worden dan ook vaak amateurs genoemd die de expertise van een professionele journalist missen. Hierdoor vinden critici het werk van burgercorrespondenten over het algemeen oppervlakkig en kwalitatief niet te vergelijken met nieuws afkomstig van een echte nieuwsredactie (Hoffman, 2009).

Aan de andere kant zijn er ook journalisten die vinden dat de burgercorrespondenten juist wél op een waardevolle manier een bijdrage leveren, door de lokale kijk die zij hebben op het nieuws. Zo komen er onderwerpen aan bod die door grote mediabedrijven niet zouden zijn uitgezonden. Rozane de Cock hield een enquête onder 110 beroepsjournalisten en hieruit kwam naar voren dat driekwart van deze beroepsjournalisten vindt dat het werk van burgercorrespondenten daadwerkelijk een aanvulling is op wat professionele journalisten doen. Volgens De Cock zorgen zij er bijvoorbeeld voor dat de berichten van de

professionele journalist vollediger zijn en ze zorgen voor nieuwsitems die vernieuwend en apart zijn (Toekomst van de journalistiek, 2009).

3.7.3 Transparantie van de berichtgeving

De identiteit van burgercorrespondenten blijkt vaak moeilijk te achterhalen en te controleren en dit zorgt voor weinig transparantie in berichtgeving. Met de groei van het gebruik van social media is er ook een groei van het aantal nepgebruikers op social media. Iedereen kan namelijk onder een valse identiteit social mediapagina’s aanmaken.

3.7.4 Betrouwbaarheid van de berichtgeving

Kijkt men naar de betrouwbaarheid van de berichtgeving, dan blijkt dat professionele mediabedrijven feiten van burgercorrespondenten vaak niet checken en klakkeloos overnemen (Kaskazi, 2014). De betrouwbaarheid van de berichten valt ook moeilijk te controleren, doordat er geen professionele journalisten ter plekke aanwezig waren.

Professionele journalisten checken bij het plaatsen van een bericht altijd of alles klopt en betrouwbaar is. Daarnaast moet het bericht ook nog goedgekeurd worden door een hoofdredacteur, voordat het geplaatst mag worden. Burgercorrespondenten en Twittergebruikers kennen dergelijke controles niet en zijn volgens critici vrij in wat ze plaatsen. Volgens deze Twittergebruikers is er namelijk niemand die de

burgercorrespondent aanspreekt op wat hij of zij doet. Als een professionele journalist berichten verspreidt die niet waar zijn, dan kan dit ontslag tot gevolg hebben.

Burgercorrespondenten kennen dit gevaar niet en zouden daarom nonchalanter omgaan met informatie die zij verspreiden via het internet (Drok, 2006).

Aan de andere kant kunnen berichten van Twittergebruikers via Twitter ook vaak weer door anderen worden gecorrigeerd. Ook twitteraars kunnen namelijk worden beoordeeld door anderen op de betrouwbaarheid van hun berichten. Hierdoor neemt volgens sommigen de transparantie en betrouwbaarheid juist toe. Veel gebruikers van het internet beseffen niet dat elk bestand dat zij leveren aan een nieuwsgroep wordt gecontroleerd door de lezers en gebruikers van het internet zelf. Dit heeft een grote impact op de persoonlijke levenssfeer. Bijna alles wat geplaatst wordt via websites en social media sites is voor iedereen toegankelijk. Daarnaast wordt eenmaal gegenereerde content vaak lang bewaard op het internet (Goldberg, 1997). Volgens journalist Jaap Stronkers valt het daarom wel mee met de ‘onbetrouwbaarheid’ van de burgerjournalistiek. Twitter is volgens Stronkers namelijk niet anoniem, dus als mensen leugens gaan verspreiden en men komt daar achter, dan zullen de volgers een volgende keer niet meer deze tweets gaan volgen (Andel, 2009).

Ook vinden critici dat burgercorrespondenten de feitelijkheid en objectiviteit van hun nieuws onvoldoende checken. Het nieuws wordt soms klakkeloos overgenomen door de media. Met de komst van het WK in 2010 in Zuid-Afrika leek het veel mediabedrijven leuk om aanwezig te zijn in de verschillende landen die deelnamen aan het WK. Voor bijvoorbeeld het relatief onbelangrijke voetballand Japan was dit voor veel mediabedrijven niet haalbaar, omdat het te veel kosten met zich mee zou brengen. Vandaar dat het Algemeen Dagblad (AD) met het idee kwam om burgercorrespondenten in Japan te werven. Het AD zocht hierbij

Nederlandse immigranten in Japan, die het voetbalnieuws in Japan zouden gaan verslaan. Hiervoor meldde zich Luuk Koelman, een Tilburgse columnist, aan, die helemaal niet in Japan woonde maar benieuwd was of het AD een verzonnen verhaal klakkeloos zou overnemen. Zo verzon hij het verhaal dat bondscoach Van Marwijk een slechte relatie zou hebben met de Japanse bondscoach. Tot zijn verbazing werd het stuk meteen op de website van het AD geplaatst. Ook hierna stuurde Koelman nog vele andere verzonnen verhalen naar het AD. Het AD kwam er echter pas na lange tijd achter, dat de verhalen van Luuk niet klopten en stopte de samenwerking (Koelman, 2010). Met deze actie wilde Koelman laten zien dat het als burger gemakkelijk is zomaar verhalen te verzinnen en te verspreiden via de media. Hij pleit er dan ook voor dat mediabedrijven bij het gebruik van burgercorrespondenten goed moeten nagaan of de bronnen kloppen.

3.7.5 Evenwichtigheid van de berichtgeving

Critici van burgerjournalistiek vinden dat de berichtgeving van burgercorrespondenten vaak onevenwichtig is. Vaak zijn burgercorrespondenten bijvoorbeeld actief als actievoerder en zouden daardoor soms feiten verdraaien. Aan de andere kant vinden anderen juist dat de inzet van burgercorrespondenten de evenwichtigheid van de berichtgeving kan verbeteren. Zo pleit Paul Lewis, een Amerikaanse onderzoeksjournalist van The Guardian, dat het gebruik van burgercorrespondenten juist verhalen van meerdere kanten kan belichten. Zo gebruikte hij voor het eerst de hulp van burgers in 2009 in Londen na de dood van de 47-jarige krantenverkoper Iam Tomlinson. Er waren protesten geweest bij de G20-top en de politie beweerde dat de dood van de krantenverkoper niets te maken had met de oproer. Toen de familie van Ian echter twijfels kreeg over de dood van de man, ging Lewis op onderzoek uit. Via het internet riep hij hulp van het publiek in om meer informatie te

verkrijgen over wat er bij de protesten precies was gebeurd. Naar aanleiding hiervan stuurde een zakenman een filmpje naar Lewis waarop duidelijk te zien was dat de politie de

krantenverkoper in elkaar sloeg. Later bleek dat de verwondingen die Tomlinson hieraan overhield tot zijn dood hadden geleid (De Nieuwe Reporter, 2013)

3.7.6 Kwalitatief goede foto’s en films

Naast het feit dat critici het nieuws dat burgercorrespondenten genereren vaak simplistisch vinden, vinden zij ook de kwaliteit van de gebruikte foto’s en video’s slecht. Volgens deze critici maken burgercorrespondenten vaak amateuristische opnames. Veel

burgercorrespondenten hebben volgens hen namelijk onvoldoende ervaring met het gebruik van film- en fotoapparatuur. Volgens hen kan vrijwel iedereen een film met de mobiele telefoon maken, maar ze hebben niet de kwaliteit van een professionele journalist die daar wel voor is opgeleid (Hoffman, 2009).

Voorstanders beweren echter dat de mogelijkheden om als amateur kwalitatief goede beelden te maken steeds meer toenemen door nieuwe technologische ontwikkelingen. Daarnaast komen er steeds meer mensen, met name hobbyisten die hier hun vrije tijd aan besteden en hierdoor het gebruik van een camera onder de knie krijgen (Hoffman, 2009).

4 Praktijkonderzoek

4.1 Het nieuwe beleid van RTVNH

4.1.1 Context

In 2013 was RTVNH nog een zender die nauwelijks actief was in de kleine lokale

gemeentes rondom Amsterdam. De redacteuren zaten op de redactie en keken via websites zoals Dichtbij.nl en Noordhollands Dagblad of er nog nieuwswaardige dingen gebeurd waren in de regio. Zij deden dit echter zonder zelf deel uit te maken van de

gemeenschappen waar dit nieuws betrekking op had. Ook kwam het nieuws dat zij

produceerden vooral uit de grote steden in de omgeving van Amsterdam (Vries, 2014). Ook merkte RTVNH dat klein en persoonlijke nieuws, dat dichter bij het volk staat, beter aanslaat dan regionaal nieuws. Zo merkte redacteur Roderick van de Veen bijvoorbeeld op, dat de kleinere persoonlijkere nieuwsfeiten uit de dorpen van Noord-Holland meer hits hadden op de website dan grotere regionale onderwerpen als een inbraak, brand of faillissement (Veen, 2014). Verder bleek dat veel burgers in Noord-Holland het lokale nieuws uit hun eigen buurt veel interessanter vonden dan wat er in de rest van Noord-Holland gebeurde.

Vandaar dat Jackie de Vries eind 2013 met een plan kwam om in 2014 journalisten meer de regio in te sturen en meer samen te laten werken met de burgers van Noord-Holland door deze burgers in te zetten als burgercorrespondenten (Vries, 2014). Samen met Marije de Nijs en Mark van Wonderen houdt hij zich sinds februari 2014 bezig met de

burgercorrespondenten.

4.1.2 Doelstellingen

Het plan van RTVNH om eind 2013 burgercorrespondenten in te zetten had de volgende doelstellingen (Vries, 2014):

- Uitgroeien tot hét regionale nieuwsplatform van Noord-Holland.

- Vergroten van betrokkenheid van verslaggevers met hun nieuwsconsumenten. - Grotere spreiding van de herkomst van berichten.

- Meer lokale, kleine berichten dan ‘groot’ nieuws.

- Grotere beschikbaarheid van verslaggevers uit heel Noord-Holland.

4.1.2 Strategie

Op basis van de hiervoor genoemde doelstellingen is uiteindelijk de volgende strategie bepaald:

- Uitgroeien tot hét regionale nieuwsplatform van Noord-Holland.

Door samen te werken met onder andere lokale omroepen en burgers uit Noord-Holland, probeert RTVNH het grootste regionale nieuwsplatform te worden van Noord-Holland, waar iedereen zijn nieuws vandaan kan halen. Daarom is het van belang om alle lokale onderwerpen van burgers en lokale omroepen te ontvangen

en te verspreiden, zodat dit nieuws ook beschikbaar komt. Dit proberen zij te verwezenlijken met deze nieuwe samenwerking.

- Vergroten van betrokkenheid van verslaggevers met hun nieuwsconsumenten Het is van belang voor RTVNH dat de verslaggevers meer betrokkenheid krijgen met hun nieuwsconsumenten. Deze betrokkenheid willen zij realiseren door verslaggevers een eigen regio te geven, waardoor ze ‘expert’ van de regio worden. De verslaggevers moeten contacten onderhouden met buurtbewoners en instanties uit hun regio. Daarnaast moeten zij veel te weten zien te komen over hun gebied. Ze moeten een belangrijk aanspreekpunt worden voor burgers en instanties als zij iets nieuwswaardigs te vertellen hebben.

- Grotere spreiding van de herkomst van berichten

Door burgercorrespondenten aan te nemen die allemaal in verschillende delen van Noord-Holland wonen, probeert RTVNH nieuws te produceren uit gebieden buiten de regio en niet dichtbij Amsterdam of Haarlem.

- Meer lokale, kleine berichten dan ‘groot’ nieuws

Naast het feit dat spreiding van de herkomst van de berichten gestimuleerd moeten worden, is het uiteindelijk ook de bedoeling dat het aantal lokale- en kleine

nieuwsfeiten stijgt. Alles wat de burgercorrespondenten belangrijk vinden in hun omgeving. Het maakt niet uit hoe klein of groot het verhaal is. Zo krijgen ze gevarieerd nieuws op de website.

- Grotere beschikbaarheid van verslaggevers uit heel Noord-Holland

Door de komst van burgercorrespondenten, is het aantal verslaggevers in het bedrijf aanzienlijk gegroeid. Met tien nieuwe burgercorrespondenten zijn er ook weer tien nieuwe verslaggevers bij, die gratis voor RTVNH te werk gaan (Vries, 2014).

4.1.3 Werkwijze

- Werven van burgercorrespondenten

In januari 2014 is RTVNH begonnen met het werven van burgercorrespondenten. Bewoners van Noord-Holland die via de toen al bestaande tiplijn belden, werden door de redacteuren gevraagd, of zij als burgercorrespondent aan de slag wilde gaan voor RTVNH. Daarnaast was het ook de bedoeling dat regioverslaggevers van RTVNH in hun werkgebied burgercorrespondenten zouden werven. Deze regioverslaggevers zijn verbonden met een bepaalde regio waar zij te werk gaan. Hier moeten zij ook connecties opbouwen met de bewoners en instanties van dit gebied. Het werven van burgercorrespondenten door regioverslaggevers is echter nog niet gebeurd.

In totaal zijn er sinds februari 2014 twintig aangemelde burgercorrespondenten, waarvan tien burgercorrespondenten daadwerkelijk vrijwillig aan de slag zijn voor RTVNH. Zij krijgen geen geld voor wat zij doen. Op deze wijze maakt RTVNH geen kosten, maar hebben zij wel meer werknemers (Vries, 2014).

- Hoe werkt het nieuwe beleid in de praktijk?

Er zijn drie redacteuren actief bezig met de burgercorrespondenten. Marije de Nijs is redacteur en onderhoudt het contact met de burgercorrespondenten en leest de nieuwsitems door die worden gestuurd. Mark van Wonderen is internetredacteur en leest de nieuwsitems door en zet deze vervolgens op de website. Jackie de Vries is initiator van het hele project. Hij heeft er voor gezorgd dat er al een aantal

bijeenkomsten zijn geweest met de burgercorrespondenten. Bij deze

bijeenkomsten werd het nieuwe beleid uitgelegd aan de burgercorrespondenten en hoe het er tot nu toe voor stond. Jackie de Vries weet van het project het meeste af en is hier dan ook het meeste meebezig (Vries, 2014).

Voordat de burgercorrespondenten werden aangenomen waren er eisen van Jacky, waaraan de burgercorrespondenten moesten voldoen. Zo moeten de burgercorrespondenten van RTVNH volledig bij het bedrijf betrokken worden. Ze moeten bijvoorbeeld samenwerken met de journalisten die op de redactie werken. Ze mogen ook op de redactie hun eigen materiaal bewerken. Er wordt daarnaast ook verwacht dat de burgercorrespondenten al enige ervaring hebben met camerawerk. Burgercorrespondenten die niet veel ervaring hebben of meer ervaring willen opdoen, kunnen cursussen volgen die gegeven worden door journalisten van RTVNH. Hier kunnen zij hun camera- en montagetechnieken verbeteren. Dit is nog niet gebeurd (Vries, 2014).

Zodra een burgercorrespondent een foto maakt of tekst heeft geschreven, dan wordt dit via de mail naar de redacteuren Marije de Nijs of Mark van Wonderen verstuurd. Zij controleren vervolgens dit materiaal en Mark zet dit wel of niet op de website van RTVNH.

- Het ingestuurde materiaal

Het was voor RTVNH in het begin niet duidelijk hoeveel berichten er door de burgercorrespondenten verstuurd werden naar de redactie, omdat die in de algemene-mailbox terecht kwamen. Hierdoor werd er veel weggegooid, omdat andere redacteuren geen rekening hielden met de burgercorrespondenten (Wonderen, 2014). Dit was tot aan september door Jacky de Vries niet goed besproken met de redactieleden.

Nu worden de binnengekomen berichten door Mark beter in de gaten gehouden. Er worden door de actieve burgercorrespondenten in totaal tien berichten verstuurd per week. De oudere burgercorrespondenten sturen hiervan het meest, deze burgercorrespondenten worden dan ook het meest gewaardeerd door RTVNH. Van de tien ingestuurde berichten, worden ongeveer zes gebruikt. Alle berichten die Mark en Marije binnenkrijgen moeten compleet bewerkt of herschreven worden (Wonderen, 2014).