TOP SECRET//NOFORN//HUMINT//FOUO//20150820
(NL)Achter slot en grendel
De problematiek van waarheid
en geheimhouding in een democratie
willekeurige tekst
Masterscriptie Wijsbegeerte
Universiteit van Amsterdam
Nicolas Krul, Titel 6118305
Begeleider: Dr. R. Celikates 2e Lezer: Dr. J. F. Hartle Voltooing: 20-08-2015 Eindelijk.
Inhoudsopgave
Inleiding………..3
1. De verborgen waarheid………..6
1.1 Systemen van macht……….7
1.2 De grootste bedreiging voor nationale veiligheid………..8
1.3 Omzeiling van toezicht……….………...13
2. De staat van geheimen………18
2.1 De waarde van publiciteit………...19
2.2 Rechtvaardigen van geheimenhouding………21
2.3 “Us versus Them” ……….………..24
2.4 Toezicht en controle……….………...27
3. De macht van waarheid………32
3.1 Parrhesia ……….………....33
3.2 De relatie tussen waarheid en macht. ……….……….…37
3.3 Instrumenten voor het spreken van de waarheid……….41
3.4 Het bewijzen van waarheid……….………42
3.5 Verandering van de ziel……….………..…44
3.6 Snowden als parrhesiast……….………48
4. Bewaken van de orde………...51
4.1 De ongehoorzaamheid van een klokkenluider………52
4.2 Burgerlijke ongehoorzaamheid……….……….54
4.3 Het concept van klokkenluiden……….……….…57
4.4 In het belang van het volk……….……….……….61
4.5 De plicht om te handelen ……….……….……….63
5. Conclusie……….67
6. Bibliografie………..70
6.1 Internet……….………..70 6.2 Literatuur……….………...74 6.3 Video……….………..76 2Inleiding
In 1969 begon het Defense Advanced Research Projects Agencyaan een revolutionair project dat de communicatie tussen individuen en groepen zou transformeren. Dat project is na enige jaren geëvolueerd in wat we nu kennen als het internet. Tegenwoordig is het internet, mede door de opmars van mobiele telefonie diep verweven in het alledaagse leven. Op 6 juni 2013 publiceerde The Guardian een artikel dat uitgebreid beschreef dat de
Amerikaanse inlichtingendiensten volledige toegang hebben gekregen tot de databanken van grote IT bedrijven. Door het gebruik van geheime bevelen werden bedrijven zoals Google, Microsoft, Facebook en Apple gedwongen om de berichten en informatie van gebruikers te overhandigen om de jacht naar terroristen te bevorderen.1
Na dit artikel volgden er vele anderen. De dader liet echter kort na het eerste artikel zijn gezicht zien. Edward Snowden was de persoon die deze informatie vanuit de National Security Agency had meegenomen en aan journalisten had overgedragen. De onthullingen die door Snowden tot stand zijn gekomen, hebben een wereldwijd debat geïnitieerd. De meningen over zijn handelingen zijn uiteenlopend. Sommige mensen zien hem als een held; anderen zien hem als een verrader.2
De onthullingen van Snowden tonen de wijze waarop de inlichtingen diensten van de Verenigde Staten alle communicatiekanalen aftappen. De rechtvaardiging voor deze
technologische capaciteiten, komt in zekere zin voort uit de angst voor toekomstige
terroristische aanslagen. Om terrorisme te bestrijden, moet er meer geïnvesteerd worden in deze technologieën. De afgelopen jaren, heeft het Amerikaanse senaat wetten ingevoerd die de werkzaamheden van de inlichtingendiensten uitbreiden. De boodschap van Snowden is dat de overheid hierdoor wetten overtreed, rechten schend en aan democratische
verantwoording ontkomt.3
Mijn onderzoek richt zich op het dilemma dat hieruit is ontstaan. Snowden heeft de wet overtreden door geheime informatie openbaar te maken. De documenten die hij heeft overgedragen aan journalisten bevatten informatie die schadelijk kunnen zijn voor de veiligheid van de Verenigde Staten. Het lekken van informatie bevat ook een groter gevaar. Het kan in de handen van de vijand komen waardoor ze geheime operaties kunnen
ondermijnen. In het ergste geval komen individuen in gevaar omdat er informatie naar buiten is gekomen die hun identiteit ontmaskerd.
Deze documenten tonen aan de andere kant aan dat de inlichtingendiensten in de afgelopen vijftien jaar steeds meer zijn gaan steunen op de mogelijkheden van grootschalige surveillance. Hiervoor worden databanken en glasvezelkabels vaak direct afgetapt. In 1978 werd de FISA wet opgesteld om de macht van de inlichtingendiensten in te perken, Om Amerikaanse burgers te surveilleren, moest er eerst een bevelschrift worden aangevraagd per individu. De documenten van Snowden laten zien hoe deze eis in de afgelopen vijftien jaar is verzwakt. Omdat burgers geen informatie over het geheime beleid heeft, is het nog maar de vraag of deze programma’s democratisch legitiem te noemen zijn.
Om deze problematiek aan te pakken, ga ik mijn onderzoek als volgt indelen. De vraag die ik uiteindelijk wil beantwoorden luidt: Kan parrhesia in de vorm van klokkenluiden een gerechtvaardigd middel zijn om de democratische problemen van geheimhouding tegen te gaan? De hoofdstukken zullen als volgt opgedeeld worden.
In het eerste hoofdstuk ga ik kijken naar een gedeelte van de onthullingen van
1 Greenwald, (2013). NSA Prism program taps in to user data of Apple, Google and others. 2 Fantz (2013) NSA leaker ignites global debate: hero or traitor?
Snowden. Met name ben ik geïnteresseerd in de zaken die gericht zijn op wijze waarop het beleid van de Verenigde Staten sinds 11 september is geëvolueerd. Daarnaast ga ik kijken naar de toezicht methoden voor de inlichtingendiensten. In de loop der jaren zijn er nieuwe wetten doorgevoerd om de macht van de inlichtingendiensten te vergroten. De Amerikaanse president heeft zelf ook bijzondere instrumenten om toe te passen wanneer er sprake is van een noodsituatie. Een geheime rechtbank is opgezet om de inlichtingendiensten te
controleren. Deze houdt toezicht op de praktijken van de inlichtingendiensten zodat misbruik voorkomen kan worden. De documenten van Snowden tonen echter aan dat het vermogen om toezicht te houden omzeilt wordt. Dit wordt onder andere gefaciliteerd door de recente wetsveranderingen. Daarom wil ik kijken naar de implicaties voor de legitimiteit van de praktijken van de inlichtingendiensten die in het geheim opereren.
Het tweede hoofdstuk onderzoekt het concept van geheimhouding. Democratisch beleid moet voldoen aan het principe van publiciteit om legitiem te kunnen zijn. Publiciteit is echter een ideaal dat in sommige situaties niet haalbaar is. Noodsituaties kunnen
bijvoorbeeld een uitzondering vormen, waarbij geheimhouding het publieke belang dient. Zonder geheimhouding ontstaat het gevaar dat geheime operaties mislukken. De keerzijde is dat geheimen veel ruimte bieden voor misbruik. Geheimenhouding moet daarom
democratisch gerechtvaardigd worden. Het bestrijden van terrorisme wordt gerechtvaardigd met het idee dat rechten gebalanceerd moeten worden. Dit idee is echter problematisch, en kan leiden naar een machtsverschuiving. Daarom ga ik kijken of er democratische
mogelijkheden zijn om toezicht te houden op partijen die geheimen hebben.
Het derde hoofdstuk onderzoekt het idee van een waarheids-verteller. Dit concept heeft Foucault onderzocht in de vorm van “parrhesia”. Het vertellen van de waarheid wordt in zijn werk op twee manieren benaderd. Ten eerste als het produceren van machtsrelaties. Ten tweede als een moedige kritiek van een individu om de macht van anderen te
doorbreken. Hiermee wil ik een parallel trekken met de situatie van Snowden. Zijn onthullingen kunnen gezien worden als een kritiek op de Amerikaanse overheid. Een bijzonder element van parrhesia is de ethische dimensie. Dit toont het verschil aan tussen een individu dat zijn eigen belangen nastreeft, of die van het publiek.
In het vierde hoofdstuk bekijk ik de mogelijkheden om toezicht te houden die buiten de democratische structuur vallen. Snowden wordt omschreven als een klokkenluider. Normaliter zijn er beschermingen voor klokkenluiders, maar Snowden is hierbij een uitzondering. Omdat hij niet officieel bij de overheid in dienst was, valt hij buiten deze bescherming. De aanklachten tegen Snowden weerhouden hem van het geven van een rechtvaardiging voor zijn handelingen. Hierdoor kan de overheid hem berechten zonder te kijken naar de redenen voor zijn handelingen. Daarom ga ik kijken of zijn handelingen gerechtvaardigd kunnen worden als een vorm van burgerlijke ongehoorzaamheid.
1. De verborgen waarheid
Niemand begreep hoe de enorme verzameling van geheime documenten in de handen van een aantal prominente kranten waren gekomen. Op 9 juni 2013 kwam Edward Snowden plots naar voren. In een interview met The Guardian liet hij aan iedereen weten dat hij de persoon was die de documenten had verspreid. De persoon die de grootste lek van
inlichtingendocumenten ooit heeft veroorzaakt, kwam enkel een week na publicatie in beeld: "I have no intention of hiding who I am because I know I have done nothing wrong,".4
We zijn inmiddels twee jaar verder. Edward Snowden verblijft momenteel nog steeds in Moskou. Zijn paspoort werd in opdracht van de Amerikaanse overheid geannuleerd, en sindsdien kan hij geen kant op.5 Van Snowden wordt verwacht om zichzelf aan te geven bij de autoriteiten, zodat hij zich kan verantwoorden tegenover een rechter. Het feit dat hij dit tot nu toe niet heeft gedaan biedt de mogelijkheid om zijn werkelijke intenties in twijfel te
trekken. Obama stelde dat als zijn werkelijke doel was om het publieke belang te dienen, dan zou Snowden dat moeten kunnen onderbouwen in een rechtszaak.6 Maar in een van de vele interviews die Snowden heeft gegeven, geeft hij aan dat hij weinig vertrouwen heeft in een eerlijk proces.7
In de tussentijd is er een gedeelte van de “Snowden-bestanden” door kranten gepubliceerd, waaronder The Guardian, The Washington Post, en The New York Times. Deze kranten hebben een klein gedeelte van de documenten openbaar gemaakt. Het blijft tot op het heden onduidelijk hoeveel Snowden uiteindelijk heeft meegenomen. Maar de documenten die wel gepubliceerd zijn hebben de inlichtingendiensten in flinke verlegenheid gebracht. De zaken die aan het licht gekomen zijn, hebben ervoor gezorgd dat er nationaal en internationaal een grote discussie gevoerd wordt.
De informatie die naar buiten is gekomen toont een selectie van een verscheidenheid aan geheime programma’s van de National Security Agency. Volgens Glenn Greenwald, de journalist die door Snowden werd vertrouwd om de geheime documenten in te mogen zien, is het uiteindelijke doel van de NSA: “Collect it all”.8 Dit geldt niet alleen voor de
Amerikaanse inlichtingendienst, maar ook voor de vier bondgenoten waarmee ze een intensieve samenwerking zijn aangegaan: De Verenigde Staten, Australië, Canada, Nieuw Zeeland, en het Verenigd Koninkrijk vormen de alliantie de “Five Eyes”. Samen vormen ze een bondgenootschap dat niet alleen de instrumenten biedt om de veiligheid van het land te bewaken, maar ook om hun eigen macht binnen de staat te vergroten.
4 Greenwald, G. (2013) Edward Snowden: the whistleblower behind the NSA surveillance revelations
5 Rusbridger, A, MacAskill, E. (2014) Edward Snowden interview - the edited transcript. 6 Obama, B. (2013). Remarks by the President in a Press Conference.
7 Williams, B. (2014) Inside the mind of Edward Snowden
In dit hoofdstuk zal ik de democratische implicaties van geheimhouding bespreken. De documenten van Snowden tonen dat geheimhouding in een democratie problematisch kan zijn. Praktijken zijn aan het licht gekomen die aantonen de Amerikaanse overheid haar macht vergroot heeft in de afgelopen jaren. Hierdoor zijn er mogelijkheden voor misbruik ontstaan. Belangen van burgers kunnen hierdoor buiten beschouwing blijven. In andere gevallen is het mogelijk dat hun rechten worden geschaad. Er zijn weliswaar situaties waarbij geheimhouding noodzakelijk is. Toch opent daardoor een mogelijkheid voor misbruik van macht wanneer het toezicht niet adequaat is. In dit hoofdstuk ga ik bespreken in welk opzicht de inlichtingendiensten hun macht hebben gebruikt om democratisch toezicht te omzeilen. Ik wil me daarbij vooral op de praktijken van de NSA richten; de praktijken van andere landen en inlichtingendiensten die de documenten hebben onthuld zijn te omvangrijk om in detail te behandelen.
1.1 Systemen van macht
Het model van een democratie berust op het idee dat macht gescheiden en verspreid wordt over verschillende instituten. Macht moet gebalanceerd worden, zodat misbruik voorkomen kan worden. Geheimhouding heeft verregaande implicaties voor een democratie. De scheiding van macht kan bijvoorbeeld omzeilt worden. De uitvoerende macht kan bepalen welke informatie gedeeld wordt met andere instituten of individuen. Hierdoor is het mogelijk dat belangrijk controlemiddelen niet effectief kunnen werken. 9 Een gebrek aan transparantie biedt voldoende ruimte om de macht te gebruiken voor privé of sektarische belangen die tegenstrijdig zijn met die van het volk.10 Daarnaast zijn er mogelijkheden dat een
geheimhouder zijn machtspositie misbruikt om andere instituten te manipuleren, of zelfs de huidige wetgeving in haar voordeel te veranderen.11
De gevolgen voor burgers zijn als volgt: Het misbruik kan leiden tot sociale controle, manipulatie en indoctrinatie zonder enig besef van de werkelijke praktijken die spelen. Een ander probleem is dat burgers geen idee hebben wat de staat in hun naam doet.12
Overmatige geheimhouding kan de rechten van burgers en hun soevereiniteit ernstig schaden. Individuen moeten de mogelijkheid hebben om keuzes te maken zonder invloed van de overheid. Als beslissingen overgedragen worden aan de uitvoerende macht, kunnen burgers buitengesloten worden bij belangrijke discussies. Hierdoor ontstaat er een zekerheid omtrent de kwaliteit van de besluiten die genomen worden, wanneer de hoeveelheid
participanten beperkt blijft.13 Geheimhouding kan daardoor hun autonomie en soevereiniteit
9 Kumar (2014:45) 10 Ibid. (47) 11 Idem 12 Ibid. (46) 13 Kumar (2014:52) 6
schaden. De mogelijkheid om de rechtvaardigheid van beslissingen en wetten te bepalen wordt door geheimhouding uitgesloten.14 Hierdoor kunnen burgers niet bepalen of de handelingen van de overheid wel democratisch legitiem zijn.
Een belangrijk instrument om de macht van instituten in te perken komt vanuit de juridische macht. Een rechtbank kan toezicht houden op de praktijken van
inlichtingendiensten om misbruik te voorkomen. Daarbij wordt er op een aantal zaken gelet: Allereerst moet voorkomen worden dat er misbruik gemaakt wordt van de macht. Ten tweede moeten de rechten van burgers beschermt blijven. Ten derde moet de rechtsgang van individuen die beschuldigt worden van misdaden rechtvaardig blijven.15 Juridisch toezicht biedt een democratische oplossing voor geheimhouding, ondanks het feit dat informatie geheimgehouden wordt. Informatie hoeft niet volledig openbaar gemaakt te worden, maar kan wel in bepaalde mate gecontroleerd worden door een onafhankelijke partij.
1.2 De grootste bedreiging voor nationale veiligheid
De oorspronkelijke FISA wet werd in 1978 doorgevoerd om de macht van de overheid in te perken. De wet beperkte voornamelijk de mogelijkheid om inwoners van de Verenigde Staten te bespioneren. Inlichtingendiensten mochten niet meer zomaar informatie opeisen van binnenlandse organisaties. Het was een reactie op meerdere voorvallen waarin de privacy rechten van inwoners van de VS waren geschonden door de overheid. Dankzij de wet (Issuance of order, 50 U.S. Code § 1805) kwam er een legale maar beperkte methode om informatie te verzamelen van individuen binnen de VS. 16
Er werd een nieuw systeem voor toezicht geïmplementeerd. De inlichtingendiensten konden nu een bevelschrift aanvragen bij een nieuw instituut: de FISA rechtbank (FISC). Inlichtingendiensten moesten een bevelschrift aanvragen bij de rechtbank, voordat ze de bevoegdheid kregen voor het uitoefenen van elektronische surveillance. Hier waren echter strenge eisen aan verbonden. Per individu moest een bevelschrift opgevraagd worden aan de hand van bewijs; analisten moesten een bepaalde waarschijnlijkheid aantonen van de verdenking dat het doelwit een agent van een buitenlandse regering was, of geaffilieerd was met terroristische organisaties.17
Naar aanleiding van de aanval op de World Trade Center op 9 September 2011, kregen de inlichtingendiensten onder het bewind van Bush een enorme uitbreiding op hun surveillancemogelijkheden. De aanslag zorgde voor de ontwikkeling van het programma Stellar Wind, een verzameling van systemen om informatie te verzamelen dat door de NSA
14 Ibid. (50) 15, Ibid. (114)
16 McAdams, Foreign Intelligence Surveillance Act (FISA): An Overview. 17 Idem
werd opgezet. Een speciale presidentiele opdracht van de toenmalige president Bush maakte het mogelijk voor de NSA om de inhoud en metadata te verzamelen van
telefonische en internet communicatie tussen individuen in het buitenland.18 Dit vond plaats onder het bevel “Executive Order 12333”. Deze opdracht verleende de NSA de bevoegdheid om 30 dagen lang informatie te verzamelen zonder het toezicht van de FISC. Dit was in dat geval formeel gezien niet noodzakelijk aangezien het communicatie betrof dat vanuit of naar het buitenland verstuurd werd.19 Activiteiten onder dit bevel vallen daarentegen wel onder het toezicht van de uitvoerende macht en functionarissen van de
inlichtingengemeenschap.20
Ondanks het feit dat bedrijven zoals Google en Yahoo in de VS gevestigd zijn, worden de datacenters in het buitenland door de NSA onder dit bevel ook onderzocht. Niet alleen worden in sommige gevallen alle telefoongesprekken van een land verzameld, de communicatie gegevens uit datacenters van bovengenoemde bedrijven worden direct afgetapt en gebruikt voor onderzoek. Om deze gegevens te verzamelen, moet de data volgens de “Defense Intelligence Agency”, minstens in één van de 16 categorieën vallen die bepaald zijn. Twee categorieën zijn echter zeer breed te interpreteren. Surveillance mag toegepast worden op bedrijven die vermoedelijk een connectie hebben met buitenlandse organisaties of personen, of het moet een mogelijke bron zijn voor inlichtingenactiviteiten. Daardoor is het mogelijk dat Amerikaanse burgers en organisaties het doelwit worden van surveillance. De databases die het doelwit zijn, bevatten namelijk ook informatie van
Amerikaanse burgers, die mogelijkerwijs door de programma's onder dit bevel meegenomen kunnen worden.21
Omdat de angst voor terroristische aanslagen nu gegroeid was, zocht men naar meer mogelijkheden om aanslagen te voorkomen. Hoewel er meer informatie beschikbaar was, moest er ook naar manieren gezocht worden om deze effectiever toe te passen. De
18 Wanneer twee individuen met elkaar telefonisch in contact zijn, wordt het gesprek beschouwd als de inhoud. De metadata beschrijft informatie met betrekking tot het gesprek of data over
communicatiemiddel. Het beschrijft onder andere de telefoonnummers die met elkaar in verbinding zijn, het tijdstip, maar ook de duur van het gesprek. Voor communicatie dat via internet verloopt geldt hetzelfde. Bij email gaat het dan bijvoorbeeld om de emailadressen. Metadata werd onder Stellar Wind bijvoorbeeld gebruikt om contacten met elkaar te verbinden. Hierdoor kon een gedetailleerd netwerk opgesteld worden van individuen die met elkaar in contact waren. Deze activiteit wordt omschreven als “chaining”. Door middel van chaining, was het mogelijk om ook detailinformatie te verzamelen binnen de VS. De NSA kon vervolgens door middel van dit systeem, zonder juridisch toezicht Amerikaanse burgers surveilleren. Voor informatie over chaining, zie het artikel van Ackerman, S, Roberts, D. (2013). Anger Swells after NSA phone records court order revelations. Meer informatie over de toepassing van chaining bij Stellar Wind kan gevonden worden in het rapport: National Security Agency. (2009). Rapport over de verzameling van email en internet data onder
Stellar Wind.
19 National Security Agency. (2009). Rapport over de verzameling van email en internet data onder
Stellar Wind. p7
20National Security Agency. (2013). Legal Fact Sheet: Executive Order 12333. p4
21 Currier, C, Devereaux, R, (2014). The Ghost of Ronald Reagan Authorizes Most NSA Spying.
aanslag van 11 september toonde volgens de generale inspecteur van de NSA een gat van kennis aan tussen de CIA, FBI en NSA, waarin onvoldoende informatie onderling gedeeld kon worden waardoor dergelijke aanslagen voorkomen hadden kunnen worden. Door de invoering van de Patriot Act, werd de FISA wet aangepast om meer bevoegdheden te geven aan de NSA voor ze zoektocht naar terroristen. De FBI richt zich op binnenlands crimineel gerelateerd onderzoek, terwijl de NSA zich richt op buitenlandse gevaren. De
oorspronkelijke FISA wet, beperkte de mogelijkheden om informatie te delen tussen de inlichtingendiensten. Door de invoering van de Patriot Act werd het mogelijk om deze “muur” te beslechten, en daardoor een beter beeld te ontwikkelen van de mogelijke gevaren die zich afspeelden.22
Ten eerste golden de vereisten dat het primaire doel gericht moest zijn op het
verzamelen van buitenlandse inlichtingen van verzoeken aan de FISC voor surveillance niet meer. Een verzoek kon ingediend worden wanneer surveillance enkel van een significant belang was voor buitenlandse inlichtingen. Ten tweede verzwakte de wetswijziging de werking van procedures om de verzamelde informatie te anonimiseren. Voorheen moest de NSA alle elementen die personen identificeerde rondom verzamelde data verwijderen voordat het gebruikt moet worden om andere diensten te helpen. De FBI kreeg door de wetswijziging toegang tot de ongeanonimiseerde informatie.
Met hulp van grote organisaties zoals AT&T en Verizon, kon de NSA onder andere de metadata en inhoud van telefoongesprekken verzamelen binnen de VS. Amerikaanse burgers mochten niet gesurveilleerd worden door programma’s die door de FISA wet toegestaan waren. Maar de inlichtingen met betrekking tot buitenlanders mochten wel binnen de VS verzameld worden. Doordat het programma op grote schaal informatie
verzamelde, was het echter toch mogelijk dat privacygevoelige informatie over individuen uit de VS er betrokken raakte. Desalniettemin ontweek de NSA het toezicht van de FISC, aangezien de Amerikaanse burgers niet het directe doelwit van surveillance waren. Het gebrek aan officiële bevelschriften maakten het werk voor de NSA eenvoudiger om sneller en op grotere schaal informatie te bemachtigen
Dat het beleidsprogramma Stellar Wind tot 2011 actief is gebleven is opmerkelijk. Op meerdere momenten zijn er namelijk protesten en heftige discussies gevoerd omtrent de legaliteit van het programma binnen de NSA23. De FISC heeft ondanks de protesten extra tijdelijke wetten goedgekeurd om de surveillancepraktijken voort te zetten.24 Het gebrek aan bevelschriften bij de verzameling van informatie van Amerikaanse burgers zorgde voor
22 National Security Agency. (2009). Rapport over de verzameling van email en internet data onder
Stellar Wind, p3
23 Mayer, J. (2011). The Secret Sharer
24 Masnick, M. (2014). New Snowden Docs Reveal How The FISA Court Reinterpreted The Law --
controverse in de media en in de juridische wereld. Verscheidene rechtszaken waar de NSA bij betrokken was hebben weinig resultaat opgeleverd, aangezien het departement van justitie cruciale informatie geheim heeft gehouden. Deze geheimhouding wordt omschreven als een state-secret privilege. Meerdere rechters hebben de handelingen van de
inlichtingendiensten ongrondwettelijk verklaard. Daarnaast zijn er verschillende aanklachten tegen de staat geweest, maar konden niet bewijzen dat er sprake was van
onrechtmatigheid.25 De mate van geheimhouding heeft daardoor de werking van de
democratie kunnen ondermijnen. Hoewel er een aanwijzing van misbruik was, werd verder onderzoek geblokkeerd zodat er geen verdere informatie openbaar gemaakt zou worden. Wanneer informatie niet openbaar gemaakt kan worden voor de juridische macht, blijft ze net zo machteloos als de burgers.26
Binnen de inlichtingendienst werd het programma Stellar Wind goed geheim
gehouden. Meerdere werknemers, waaronder Thomas Drake, een senior executive van de NSA, waren overtuigd van de ongrondwettelijkheid van Stellar Wind. Drake besloot daarom om geheime documenten naar de senaat te sturen om hen in te lichten over het vermeende misbruik van macht.27 Dit was de eerste keer dat er informatie over het programma ook door de media werd gepubliceerd. Alles was tot nu toe strikt geheim gebleven. Dit zorgde
uiteindelijk voor een onderzoek dat drie jaar heeft geduurd naar de legaliteit van de
werkzaamheden van de NSA. Dit onderzoek heeft geleid tot een verdere aanpassing van de FISA wet.
Deze wetswijziging staat bekend als de FISA Amendments Act (FAA), en is in 2008 door het senaat goedgekeurd. Ondanks de controverse rondom binnenlandse surveillance, is de wetswijziging veel meer in het belang van de overheid dan van de burgers gebleken. In feite, worden de waarschijnlijk illegale surveillance praktijken door de wetswijziging
gelegaliseerd. Voorheen werd van surveillance programma's nog verwacht dat ze per individu een verzoek indienden. In 2009 waarschuwde professor Jack Balkin dat de FAA de macht geeft aan de president, om veel massaler informatie te verzamelen van Amerikaanse burgers. Dit wordt mogelijk gemaakt doordat de rapportage en verantwoordings-systemen voor inlichtingsprogramma's veranderd zijn.28
De NSA stelt vooralsnog dat het volledig binnen de contouren van de wet handelt. Gebleken is echter dat bevelschriften door de FAA niet meer per individu opgevraagd hoeven te worden. Wanneer het gaat om binnenlandse inlichtingen verzameling of
Amerikaanse burgers moet nog wel per individu een verzoek ingediend zijn. Het gevolg is echter dat de NSA door een gebrekkig toezicht veel meer informatie over de Amerikaanse
25 Savage, C., Risen, J. (2010) J. Federal Judge Finds N.S.A. Wiretaps Were Illegal. 26 Kumar (2014:119)
27 Mayer, J. (2011). The Secret Sharer
28 Balkin, J. The Inspector General's Report and The Horse That is Already Out of the Barn Door.
burgers verzameld dan oorspronkelijk bedoeld is volgens de FAA.
Sectie 702 van de FAA is gericht op het gebruik van zakelijke archieven voor inlichtingendoeleinden. Hierin staat expliciet dat de overheid niet intentioneel inwoners van de verenigde Staten mag markeren als doelwit.29 Twee belangrijke programma's van de NSA, PRISM en UPSTREAM, verzamelen desondanks wel informatie van Amerikaanse burgers. Dit is mogelijk omdat de wetswijziging niet verbied om deze informatie “incidenteel” te verzamelen.30 Volgens Glenn Greenwald, worden veel bestanden van Amerikanen
“incidenteel” meegenomen in het proces.31 Dat houdt in dat de surveillance systemen per ongeluk meer informatie verzamelen dan bedoeld is, waaronder de informatie over burgers. Weinig informatie is bekend over het programma Upstream, maar The Guardian toont een document dat het een belangrijk systeem is voor analisten. Verder wordt omschreven dat het informatie verzameld op strategische locaties, door direct af te tappen van glasvezel kabels.32
De wijzigingen in toezicht en de wijze waarop doelwitten uitgekozen kunnen worden hebben een grote rol gespeeld in de ontwikkeling van deze programma's. Ten eerste zijn de criteria breder geworden voor het verzamelen van buitenlandse inlichtingen. De FAA stelt dat informatie dat relevant is voor buitenlandse inlichtingen verzameld mag worden. Hierdoor kunnen doelwitten uitgekozen worden die eventueel geen verband hebben met terroristische activiteiten.33
Volgens Snowden is het oneerlijk dat de overheid de aanslag van 11 september heeft gebruikt om de programma’s te rechtvaardigen terwijl deze de rechten van burgers inperken.34 De bescherming van de nationale veiligheid heeft in de afgelopen vijftien jaar meerdere keren als argument gediend om de bevoegdheden van de inlichtingendiensten te vergroten. Hoewel de inlichtingendiensten geen Amerikaanse burgers mocht surveilleren, hebben ze de mogelijkheden ontwikkeld om dit toch te doen. Terwijl de inlichtingendiensten op zoek waren naar nieuwe mogelijkheden om terrorisme te bestrijden, moesten de rechten van burgers opgeofferd worden in het belang van veiligheid.
29 Congres van de Verenigde Staten. (2008). Text of the FISA Amendments Act of 2008.
30 Het programma PRISM, verzameld honderden miljoenen communicatiebestanden van individuen die door de NSA als doelwit gemarkeerd zijn. Hieronder vallen onder andere video's, de inhoud van e-mails en chatgesprekken, en de zoekgeschiedenis van individuen. De NSA heeft hiervoor een directe verbinding opgezet met de databases van grote organisaties zoals Google, Microsoft, Facebook, Yahoo en Apple. Hierdoor is het voor NSA mogelijk om zonder hulp van deze organisaties de informatie op te vragen.
31 Greenwald, G., MacAskill, E. (2013). NSA Prism program taps in to user data of Apple, Google
and others.
32 Greenwald, G., MacAskill, E. (2013). NSA Prism program taps in to user data of Apple, Google
and others.
33 Nakashima, E. (2015). DOJ approved NSA targeting of foreign hacker ‘signatures’ under 2008 law. 34 Williams, B. (2014) Inside the mind of Edward Snowden
1.3 Omzeiling van toezicht
De FISC is een rechtbank die jarenlang in het departement van justitie in de VS was gevestigd. Deze rechtbank is voor lange tijd één van de grootste geheimen van de staat geweest. De cruciale rol die de rechtbank speelt, heeft betrekking op het toezicht houden op de surveillance praktijken van de inlichtingendiensten. Alle zaken die behandelt worden door deze rechtbank worden direct als “Top Secret” aangewezen. Na de oprichting in 1978 tot 2002 heeft de rechtbank geen enkel verzoek geweigerd. Tussen 2002 en 2012 zijn er twaalf verzoeken geweigerd. In totaal heeft het meer dan 20.000 verzoeken behandeld.35
De procedure om een verzoek in te dienen bij deze rechtbank gaat als volgt: Een verzoek beschrijft in algemene zin welke richtlijnen gebruikt worden door analisten om hun doelwitten te bepalen. Hier hoeven geen specifieke identificerende gegevens bij vermeld te worden. De rechtbank kan vervolgens het verzoek accepteren en stelt daarbij een formulier op. Hierin staat in een enkele paragraaf dat de inlichtingendiensten zich aan de betreffende wetten houdt. Dit formulier is een bevelschrift, waardoor de bijvoorbeeld de NSA de
programma's kan gebruiken die onder dit bevel vallen.36
Welke doelwitten precies gesurveilleerd worden en op welke manier, is uiteindelijk de verantwoordelijkheid van de inlichtingendiensten. The Guardian heeft een document waarin bevestigd wordt dat de NSA bekijkt of een individu in de VS woont, of in het buitenland. Hiervoor wordt alle informatie gebruikt die tot hun beschikking staat, waaronder de
informatie die verzameld is van bijvoorbeeld telecom organisaties. Er is geen verder toezicht op de wijze waarop deze informatie wordt verzameld, en of de informatie op een legale manier wordt verzameld. Nadat de FISC een bevelschrift heeft opgesteld, is er geen verdere juridische controle die de verzoeken en procedures bekijkt.37 Elk jaar moet de NSA een bevelschrift opvragen met een generieke beschrijving van de surveillance dat moet worden uitgevoerd. Maar met deze methode, kan de NSA de individuele bevelschriften voor
Amerikaanse bewoners volledig omzeilen. Veel programma's zijn gericht op het zoeken naar buitenlandse individuen. Er is namelijk niemand die actief de zoektocht controleert, los van andere NSA medewerkers. Hiermee wordt de FISC volledig buitenspel gezet, wat lijnrecht tegen de oorspronkelijke bedoelingen van de FISA wet gaat.
Het Congressional Intelligence Comittee houdt overzicht bij van activiteiten die vallen onder EO 12333. Maar volgens Greenwald bestaat deze groep uit de grootste voorstanders van de inlichtingen programma's. Hoorzittingen bedoelt om de NSA te ondervragen, werden gevuld met lange monologen over de aanslagen van 11 september 2001. In plaats van kritische vragen te stellen over de werkwijze en de programma's van de NSA, werd
35 Greenwald, G. (2014). No place to hide: Edward Snowden, the NSA, and the US surveillance state p94
36 Greenwald, G. (2013). Fisa court oversight: a look inside a secret and empty process. 37 Idem
nogmaals herhaald hoe belangrijk de inlichtingendiensten waren voor de bescherming van veiligheid.38 Het hoofd van het comité, is volgens Greenwald altijd al een felle voorstander geweest; Diane Feinstein heeft de oorlog op Irak en de programma's van Bush altijd al verdedigd. Greenwald claimt daarnaast dat er een bijzonder conflict van belangen heerst, aangezien haar man profiteert van militaire contracten.39 Feinstein heeft daarnaast ontkend in USA TODAY, dat de verzameling van metadata een inbreuk op privacy is van burgers. Het gebruik van contact “chaining” toont echter het tegendeel. Gecombineerd met metadata van internetcommunicatie, is het mogelijk om een gedetailleerd beeld te creëren van een individu, dat een algemeen patroon van zijn leven kan weergeven.40
De documenten van Snowden geven eveneens een beeld weer van de praktijken van de inlichtingendiensten, een beeld waarin ze volledig de beperkingen van de wet omzeilen. Het toezicht op vanuit het comité is onvoldoende gebleken om de privacy van de Amerikaanse burgers te beschermen. De tekortkomingen van het toezicht zijn nog voor een groot gedeelte verhuld achter het belang van het beschermen van de nationale veiligheid. Greenwald noemt de FISC niets meer dan een rubberen stempel.41 Zonder Snowden zou de discussie omtrent de surveillance van Amerikaanse burgers wellicht pas over tientallen jaren gevoerd worden; sommige documenten worden namelijk pas na 25 jaar na opstellen of wanneer ze in werking treden bekendgemaakt. Controversiële documenten kunnen zelfs langer geheim gehouden worden.
Toch is het niet zo dat de FISC alle verzoeken pertinent goedkeurt. De rechter John Bates heeft er namelijk over geklaagd dat binnen drie jaar, de NSA hem al drie keer heeft misleid. De overheid zou substantieel verkeerde informatie hebben geleverd met betrekking tot de reikwijdte van de dataverzameling. Pas in 2011, werd het duidelijk dat de NSA enorme hoeveelheden communicatiedata verzamelde waardoor binnenlandse informatieberichten van niet-criminele burgers ook meegenomen werden.42
Wanneer leidinggevenden reageren op vragen over surveillancepraktijken, wordt de gegeven informatie constant verdraaid. Het voormalige hoofd van de NSA, Generaal Keith Alexander heeft bijvoorbeeld meerdere malen vragen vanuit de senaat moeten
beantwoorden. Vragen met betrekking tot het verzamelen van informatie van Amerikaanse burgers werden beantwoord met de officiële procedure waarop surveillance mag worden toegepast. De NSA zou echter geen informatie bezitten van burgers.43
Op 12 maart 2013 moest James Clapper, het hoofd van de inlichtingen
38 Greenwald, G. (2014). No place to hide: Edward Snowden, the NSA, and the US surveillance state, p96 39 Idem
40 Feinstein, D. (2013). Sen. Dianne Feinstein: Continue NSA call-records program.
41 Greenwald, G. (2014). No place to hide: Edward Snowden, the NSA, and the US surveillance state. p94 42 Bates, J.D. (2011). FISC mening over de ongrondwettelijkheid van NSA surveillance.
gemeenschap, vragen beantwoorden tegenover het Congres. In reactie op de vraag van Senator Ron Wyden, of de NSA data verzameld van Amerikanen antwoorde hij: “...I wanted to see is if you could give me a yes or no answer to the question, does the NSA collect any type of data at all on millions or hundreds of millions of Americans?”. Clapper antwoordde vervolgens met “No, sir”.44 Voor Snowden was dit het moment waarop hij naar eigen zeggen besloot om naar voren te treden als klokkenluider. Het feit dat hoofdfunctionarissen van de inlichtingendiensten onder eed liegen tegenover het congres, geeft aan dat er actief tegen toezicht wordt gevochten. Clapper heeft later toegegeven dat zijn antwoord onjuist was. Zijn rechtvaardiging voor zijn antwoord was dat de vraag niet duidelijk op een ja– of nee-wijze was te beantwoorden. Hij probeerde daarom de minst onware uitspraak te doen in reactie op de vraag.45 Meerdere malen heeft hij dit antwoord verder bijgeschaafd en aangepast, maar zijn intentie is duidelijk: De waarheid moet goed verborgen gehouden worden.
De huidige president Obama heeft in een interview gepoogd om de surveillance van Amerikanen te ontkennen. “What I can say unequivocally is that if you are a U.S. person, the NSA cannot listen to your telephone calls and the NSA cannot target your e-mails”.46 Deze
uitspraak lijkt door de onthullingen onwaar te zijn. Volgens het juridische jargon dat toegepast wordt is de uitspraak echter technisch correct, hoe misleidend het ook klinkt. Obama gebruikt namelijk de term “targeting” wat inderdaad niet direct door de NSA wordt gedaan. PRISM en UPSTREAM zijn desondanks wel in staat om een grote hoeveelheid gegevens van Amerikanen onbedoeld en ongericht te verzamelen.
Een handboek voor procedures en definities geeft meer inzicht in de wijze waarop de minst onware uitspraken geconstrueerd kunnen worden. De definitie voor “collecting” heeft bijvoorbeeld niet dezelfde betekenis zoals het normaliter begrepen wordt. Leden van de inlichtingendiensten worden erop geattendeerd dat data alleen verzameld wordt, wanneer een andere medewerker expliciet de opdracht heeft gegeven om die informatie te
verzamelen. Daarbij moet ook een doel geformuleerd worden voordat het officieel als “collected” kan worden beschouwd.47
Toch gaat het hier niet alleen om het misleiden van het toezicht. De stelling van Clapper dat de NSA geen mogelijkheid heeft om te meten hoeveel data ze verzamelen, wordt weerlegd door de publicatie van het programma Boundless Informant. Dit programma geeft een overzicht in de vorm van een heatmap, met de daarbij horende cijfers van de verzamelde metadata dat de NSA bezit.48
44 Greenberg, A. (2013). Watch Top U.S. Intelligence Officials Repeatedly Deny NSA Spying On
Americans Over The Last Year.
45 Reilly, M. (2013) James Clapper: I Gave 'Least Untruthful' Answer Possible On NSA Surveillance. 46 Rose, C. (Verslaggever). (2013, 16 juni). President Barack Obama Sits Down with Charlie Rose 47 Defense Intelligence Agency. (2004). Intelligence Law Handbook
48 Greenwald, G. (2014). No place to hide: Edward Snowden, the NSA, and the US surveillance state. p28
Het is niet onbegrijpelijk dat inlichtingendiensten hun uiterste best doen om hun activiteiten geheim houden, in het kader van nationale veiligheid. Wat de publicatie van de documenten echter heeft getoond, is dat de inlichtingendiensten heel ver gaan in hun verdediging. Daarmee proberen ze niet alleen informatie te verdraaien naar het publiek, maar ook tegenover de senaat en de rechtbank. In sommige gevallen, zoals hiervoor in het geval van James Clapper beschreven gaat het zelfs zover dat hooggeplaatste ambtenaren leugens vertellen terwijl ze onder eed staan. De inlichtingendiensten baseren hun legitimiteit op het feit dat alle activiteiten binnen de grenzen van de wet uitgevoerd worden. Het
geïnstitutionaliseerde toezicht helpt hen met het bepalen van de legaliteit van surveillance. Door de publicatie van de documenten is echter pas duidelijk geworden dat het toezicht bijzonder ineffectief is gebleken. De legaliteit van de programma's is mede daardoor sterk in twijfel getrokken door verschillende journalisten. Het bijzondere van de programma's onder EO 12333 is dat een gedeelte van het toezicht door de NSA zelf wordt beheerd. Ook hier kunnen grote vraagtekens bij geplaatst worden, aangezien het duidelijk is dat de NSA veelvuldig de grenzen zoekt van wat mogelijk is en daar op technologisch en juridisch vlak aan voorbij gaat.
De alliantie van de Five Eyes lijkt in dat opzicht een stap verder te gaan. Dit is te zien bij de samenwerking tussen de NSA en de Britse inlichtingendienst GCHQ. Hier blijkt
volgens de onthullingen de samenwerking voor beide partijen zeer gunstig te zijn. De GCHQ ontvang bijvoorbeeld grote bedragen van de Verenigde Staten om hun eigen systemen op te zetten.49 Volgens de Guardian, lag de verantwoordelijkheid voor het opzoeken van
informatie in de databases van GCHQ volledig bij analisten van de NSA.50 Het beleid dat de toegang tot TEMPORA geeft wordt door de Britse overheid bepaald, via wetten die veel minder toezicht vereisen voor surveillance.51 Analisten moeten ook rekening houden met de Amerikaanse wetgeving, maar het toezicht hierop ligt in handen van de NSA zelf. 52
Door de omvang van deze programma's en samenwerkingsverbanden, verkrijgen inlichtingendiensten een bijzonder machtige positie. Nieuwe gevaren ontstaan echter
49 Borger, J, Hopkins, N. (2013). Exclusive: NSA pays £100m in secret funding for GCHQ. 50 MacAskill, E, Borger, et al. (2013). JGCHQ taps fibre-optic cables for secret access to world's
communications.
51 MacAskill, E, Borger, J, et al. (2013). The legal loopholes that allow GCHQ to spy on the world. 52 Één van de projecten die de GCHQ heeft opgestart heet TEMPORA. Dit programma tapt direct belangrijke glasvezelkabels af, waardoor het de volledige data stroom kan kopiëren en opslaan voor 30 dagen. Toegang tot de database van TEMPORA wordt mogelijk gemaakt door het programma XKEYSCORE. Dit is een instrument dat toegang verleend tot verschillende databases, door middel van een eenvoudige Google-achtige zoekmachine. Analisten kunnen informatie opzoeken met eenvoudige zoektermen, maar ook unieke gegevens selecteren zodat ze in de toekomst actuele informatie kunnen ontvangen van individuen. De rechten voor het gebruik van de TEMPORA
database, worden aan medewerkers verleend na het volgen van een specifieke cursus, enkel gericht op vaardigheden voor het gebruik van XKEYSCORE. Meer informatie is te vinden in een presentatie van de NSA: National Security Agency. (2012), TEMPORA — “The World’s Largest XKEYSCORE” —
wanneer deze instrumenten niet meer gebruikt worden voor de bewaking van de nationale veiligheid. Naast het feit dat er nog geen bewijs is voor de effectiviteit om terroristische aanslagen te voorkomen door effectief gebruik van privacygevoelige informatie, komen er steeds meer aanwijzingen voor het navolgen van andere belangen.53 De retoriek van
nationale veiligheid heeft het debat in de afgelopen jaren voor een groot gedeelte geleid. De wetten die hieruit zijn ontstaan, hebben de macht van de inlichtingendiensten uitgebreid tot problematische proporties. De handelingen van de NSA zijn direct in conflict met de
oorspronkelijke idee achter de FISA wet die de macht van inlichtingendiensten moest inperken. Daarbij is ook gebleken dat hoofdfunctionarissen hebben gelogen over de werkelijke praktijken van de inlichtingendiensten. Het aantonen van deze misbruik van macht is alleen maar mogelijk gemaakt doordat Snowden documenten heeft gepubliceerd die voorheen voor het volk verborgen was. De rol van de juridische macht is daarbij
ineffectief gebleken. Een gebrek aan controle van de juridische macht en de burgers van de Verenigde Staten heeft geleid tot een machtsverschuiving die de soevereiniteit van het volk schaad. Het is volgens Snowden nog maar de vraag of deze praktijken werkelijk in het belang van het volk zijn.54
Hoewel de documenten zaken aan het licht hebben gebracht die op zijn zachtst uitgedrukt controversieel zijn, is het probleem van klokkenluiden alleen maar complexer geworden. Het is bijvoorbeeld moeilijk om te bepalen wat de schade is die ontstaat door de publicatie van documenten van deze omvang. Het is daarom nog maar de vraag in welk opzicht een individu gerechtvaardigd is in het onthullen van geheimen van de staat. De omvang van de geheimen die aan het licht zijn gekomen tonen meerdere problemen die geen duidelijk antwoorden lijken te hebben. Geheimhouding en democratie zijn een problematische combinatie. Aan de ene kant is het noodzakelijk voor de soevereiniteit van het volk om beschikking te hebben over de procedures en beslissingen van de overheid. Aan de andere kant zijn er situaties waarbij geheimhouding noodzakelijk is. De publicatie van deze geheimen kunnen zelfs de veiligheid en vrijheid van burgers schaden. In het volgende hoofdstuk zal ik verder ingaan op deze tegenstrijdigheid.
2. De staat van geheimen
In dit hoofdstuk beschrijf ik hoe de dreiging van terrorisme heeft geleid tot hervormingen van het beleid omtrent surveillance. Hierdoor zijn er nieuwe programma’s opgezet waardoor de capaciteit van de overheid om inlichtingen te verzamelen exponentieel gegroeid is.
Geheimhouding kan ook als een instrument werken, waarbij de geheimhouder een bepaalde
53 Miller, G., Nakashima, E. (2013). Officials’ defenses of NSA phone program may be unraveling.
54 Rusbridger, A., MacAskill, E. (2014) Edward Snowden interview - the edited transcript.
macht kan uitoefenen op anderen. Het kan daardoor leiden tot misbruik en misleiding. De maatregelen die ontstaan zijn om terrorisme te voorkomen zijn vaak in het geheim bepaald. Hierdoor mist er duidelijkheid omtrent de rechtvaardigingen die hiervoor gebruikt zijn. De vraag die hieruit komt, is de vraag omtrent de legitimiteit van het nieuwe beleid. Zijn de nieuwe maatregelen die in het geheim worden ontwikkeld wel democratisch gelegitimeerd? Kunnen noodzakelijke geheimen wel gelegitimeerd worden?
De Patriot Act gaf de inlichtingendiensten de mogelijkheid om informatie met elkaar uit te wisselen zonder daarvoor per instituut een bevelschrift aan te vragen. Daarnaast konden ze op basis van een vermoeden actie ondernemen. De verschuiving die plaats heeft gevonden, waarbij hard bewijs plaats heeft gemaakt voor handelen op basis van een
vermoeden, heeft te maken met een groter fenomeen. Het toont een verandering van beleid dat eerst was gericht op de consequenties van terreur, naar een beleid dat terreur moet voorkomen.55 De willekeurigheid dat gepaard gaat met terroristische aanslagen maakt oorspronkelijke methoden voor het bepalen van risico’s onbruikbaar. Er is een bepaalde onzekerheid dat hierdoor meegenomen moet worden bij het bepalen van beleid dat aanslagen moet voorkomen.56 Dit idee biedt de mogelijkheid om op basis van een
vermoeden actie te ondernemen. Het feit dat er veel onzekerheid aanwezig is, mag geen reden zijn voor uitstel. Elke handeling kan namelijk het verschil betekenen tussen het voorkomen van een aanslag, of het herstellen van schade van een aanslag.
Het idee om terroristische aanslagen te voorkomen op basis van vermoedens, brengt andere gevolgen met zich mee. Er vindt ook een verschuiving plaats van de juridische naar de uitvoerende macht. Functionarissen krijgen steeds meer de verantwoordelijkheid om te bepalen wie aangehouden moet worden, of wie voor de rechter moet verschijnen.57 Beleid voor anti-terreur vereist een bepaalde snelheid om effectief te kunnen handelen.
Snowden stelt dat de mate van geheimhouding van de Amerikaanse overheid te ver is gegaan. Hij zegt dat de overheid de democratische structuur in de loop van de jaren steeds meer is gaan ondermijnen. De publicatie van de documenten is daarom een
handeling geweest om het volk mee te laten discussiëren zodat er op een democratischere manier de rechtvaardigheid van het beleid bepaald kan worden. De dreiging van terrorisme heeft ervoor gezorgd dat de inlichtingendiensten teveel middelen heeft gekregen om de rechten van de Amerikaanse burgers te ondermijnen. Het probleem van geheimhouding is dat dit alle vormen van misbruik van informatiemacht verborgen houdt.58 Snowden is een voorstander van publieke representatie, rechtvaardiging en toezicht. Hij stelt dat het grootste probleem met de huidige democratische systeem van de Verenigde Staten, een
55 Banks (2004:30-1)
56 De Goede (2008)
57 Butler (2004:51)
fundamenteel gebrek aan structurele bescherming van burgerlijke rechten bevat.59 In dit hoofdstuk ga ik het democratische belang van publiciteit en het conflict met geheimhouding bespreken. Daarnaast zal ik verder in gaan op het argument dat veiligheid vereist dat de rechten van individuen op sommige vlakken ingeperkt mogen wordenTen slotte wil ik kijken naar de democratische methoden om toezicht te houden op beleid dat voor noodzakelijke geheimen bedoeld is.
2.1 De waarde van publiciteit
Het principe van publiciteit, of openbaarheid van bestuur, is inherent aan het idee van democratie. Politici moeten hun handelingen rechtvaardigen door redenen aan het publiek te presenteren, of inzichtelijk maken. Burgers kunnen vervolgens bepalen in welke mate ze het er mee eens zijn, en of de politici wel in hun belang gehandeld hebben. Door een bepaalde mate van transparantie te bieden, krijgt het volk de macht om toezicht te houden op de uitvoerende macht in hun land. Publiciteit dient er ook voor om burgers te betrekken bij de discussie. Door informatie te publiceren, kunnen individuen een waardevolle bijdrage leveren aan de ontwikkeling van het beleid. Het geven van rechtvaardigingen is niet voldoende voor het legitimeren van beleid. Het hele proces wordt gevormd door de participatie van burgers en hun inbreng bij de ontwikkeling van beleid.60
Het principe van publiciteit schetst daarmee een beeld dat de overheid te alle tijde transparant moet zijn. Maar dit beeld is slechts een ideaal. In de realiteit zijn er zaken die wel degelijk geheim gehouden moeten worden. Niet alleen voor mensen buiten de staat, maar ook daarbinnen. Het principe van publiciteit is volgens Rawls een fundamenteel belang voor het volk. Om de mogelijkheid van misbruik van macht door de overheid te voorkomen, moeten wetten en handelingen hieruit voortkomend publiekelijk toegankelijk zijn. Dergelijke wetten moeten enkel die wetten zijn, die rationele mensen door middel van discussie kunnen accepteren, en weten dat anderen ze ook accepteren. 61
In een artikel van Kant is er een beschrijving te vinden waarom er morele redenen zijn om het principe van publiciteit te volgen. Hij beschrijft een gedachtenexperiment om te testen of een bepaald beleid legitiem is. Kant stelt dat alle handelingen met betrekking tot de rechten van andere mensen verkeerd zijn, wanneer de maximes waaruit ze volgen
inconsistent zijn met publiciteit.62 Politici zijn daarom genoodzaakt om hun argumenten en vooroordelen te articuleren. Wanneer ze niet geaccepteerd zullen worden door het volk bij openbaring, zal het hoogstwaarschijnlijk geen goede onderbouwing zijn voor het beleid. Maar de Kantiaanse test is alleen een hypothetisch instrument; het vereist geen
59 Soghoian, C., Wizner, B. (2014) A virtual conversation with Edward Snowden
60 Gutmann, A., Thompson, D. (1996:101)
61 Rawls (1995:66-71) 62 Kant (1795:185)
daadwerkelijke publicatie van redenen. Een wetgever kan dit gedachtenexperiment uitvoeren wanneer hij nieuw beleid opstelt. Wanneer hij zelf concludeert dat alle
rechtvaardigingen publiekelijk acceptabel zijn, voldoet hij aan de eisen van de test. De test vereist geen werkelijke publicatie van informatie. Het is daarom mogelijk om de eisen van de test te doorstaan en toch de informatie geheim te houden.63
Bentham toont een sterk wantrouwen in het democratische bestuur. Het volk moet te alle tijde de overheid wantrouwen omdat ze zich in een bijzonder machtige positie begeven, maar ook en enorme verleiding moeten weerstaan. Ze bezitten de mogelijkheden en
instrumenten om hun eigen belang te dienen, en tegelijkertijd ook om noodzakelijke verantwoording te voorkomen.64 Hij is daarom ook een grote voorstander van publiciteit. Deze openheid waarborgt vertrouwen en zekerheid van mensen in de wetgeving. Het principe zorgt voor de mogelijkheid van kritiek en terugkoppeling op het beleid van de staat. De toegevoegde waarde van de inbreng van burgers ligt in het feit dat er meer kennis beschikbaar komt. Problematisch beleid kan op die manier aangepast worden wanneer meerdere mensen er kritisch naar kunnen kijken. Volgens Bentham is iedereen in staat om te oordelen. Wanneer er niet goed geoordeeld wordt, dan komt het omdat bepaalde
informatie van die persoon weerhouden wordt. Dan mist de oordelende persoon de belangrijke feiten die noodzakelijk zijn om een goed oordeel te kunnen vormen. Hij erkent dat er waarschijnlijk een hoop individuen zijn die geen constructieve toevoeging kunnen bieden. Maar de toegevoegde waarde van de meest politiek actieve mensen maakt openheid juist zinvol65
De morele kracht van publiciteit komt voort uit het utilistische principe dat goeie morele handelingen resulteren in het meeste nut. Bentham interpreteert nut als datgene wat het geluk of blijdschap van mensen vergroot. De juiste morele handelingen zijn in zijn perspectief die handelingen die het geluk van mensen maximaliseert.66
Toch biedt hij ook de mogelijkheid voor een uitweg van de morele noodzaak voor publiciteit. Oordelen van het volk hoeven niet altijd overwogen te worden in gevallen van nood. Dan zijn er situaties mogelijk die niet te voorspellen zijn. Ook hij accepteert dat bepaalde informatie ook in het voordeel van de vijand kan zijn, waardoor geheimhouding noodzakelijk kan zijn.67 Daarnaast is de norm van publiciteit niet bindend. Ze bezit geen morele kracht tenzij politici een utilistisch principe volgen.68
Publiciteit moet meer dan als een hypothetische test kunnen fungeren om
63Gutmann, A., Thompson, D. (1996:100)
64 Bentham (1843: ch. 2, sec. 2, para 21)
65 Ibid (ch.2, sec. 2, para. 10)
66 Bentham, J. (1879)
67 Bentham (1843:ch.2, sec.4, para.1)
rechtvaardigingen democratisch te kunnen legitimeren. Een praktische implementatie van het principe kan mogelijk gemaakt worden door de stimulering van deliberatie. Gutmann en Thompson geven vier redenen waarom publieke deliberatie beleid kan legitimeren.
Allereerst, kan alleen een publieke rechtvaardiging instemming van het volk verkrijgen. Het is noodzakelijk dat burgers mee willen werken, ondanks het feit dat samenlevingen te maken hebben met een zekere morele onenigheid.69 Ten tweede, helpt rechtvaardiging doordat redenen openbaar gemaakt worden. Hierdoor worden burgers geïnformeerd over de verscheidenheid aan morele en politieke perspectieven in de samenleving. Ten derde moeten redenen openbaar gemaakt worden. Deliberatie kan daardoor de mogelijkheid bieden aan burgers om elkaar wederzijds respect te tonen, en om de aard van morele onenigheid te achterhalen.70 Als laatst biedt deliberatie een corrigerend vermogen voor het ontwikkelen van beleid. Openbaring van redenen motiveert burgers en vertegenwoordigers niet alleen om hun redenen te verdedigen, maar biedt ook de mogelijkheid om van mening te veranderen. Deliberatie kan onrechtvaardig beleid alleen corrigeren als deze redenen bekritiseerd kunnen worden door burgers. De verscheidenheid aan perspectieven kan daarmee problematisch beleid voorkomen.71
Als rechtvaardigingen openbaar gemaakt worden, is het voor burgers mogelijk om een onderdeel te zijn van de discussie. Kritiek en reflectie zijn van cruciaal belang wanneer beleid wordt opgesteld waar het leven van burgers door beïnvloed wordt. Burgers moeten niet alleen toezicht houden op de wijze waarop beleid wordt opgesteld. De samenleving wordt door deliberatie over het beleid gevormd omdat het verschillende perspectieven in achting kan nemen. Publiciteit is daarom noodzakelijk om deliberatie mogelijk te maken.
2.2 Rechtvaardigen van geheimenhouding
Noodzakelijke geheimhouding creëert een probleem voor het democratische belang van publicatie. Hoewel hierboven besproken is dat openbaring voor een democratie belangrijk is, kan het soms ook schadelijk zijn. De wijze waarop de overheid informatie naar buiten brengt verschilt sterk. Geheimen bestaan er in verschillende soorten van openheid. Een mogelijk perspectief is om het onderscheid te maken tussen “oppervlakkige” geheimen en “diepe” geheimen. Oppervlakkige geheimen zijn diegene waarvan bekend is dat ze bestaan, maar waarvan de details niet bekend zijn. Bush maakte de ontwikkeling van een anti-terroristen programma na 11 september publiek bekend. Het feit dat Stellar Wind daaronder viel, en daarbij verschillende gegevens verzamelde van burgers werd echter geheim gehouden. Daarnaast zijn er “diepe” geheimen, waarbij het bestaan en de details beide niet bekend zijn.
69 Ibid (100) 70 Ibid (101) 71 Idem.
De werkzaamheden van de NSA kunnen beschouwd worden als diepe geheimen. Als Snowden geen documenten had gepubliceerd, waren deze programma’s misschien nog jarenlang verborgen gebleven. Niet alleen het publiek, maar ook de juridische macht en wetgevende macht worden niet ingelicht over de details van dergelijke geheimen.
Zaken waarbij oppervlakkige geheimhouding voorkomt kunnen voldoen aan het principe van publiciteit. Bepaalde toepassingen van surveillance kunnen democratisch gerechtvaardigd worden. De privacy van burgers zou eventueel geschonden kunnen worden in een specifiek beleidsvoorstel, om het nationale belang te kunnen dienen wanneer de veiligheid in het geding komt. Maar ook wanneer frauduleus en onwetmatig gedrag aangevochten moet worden. Dit beleid wordt vervolgens besproken door de wetgevende macht, en gelegitimeerd door de rechtsprekende macht. Wanneer de algemene beschrijving openbaar gemaakt is, terwijl de details verborgen blijven, kan er gezegd worden dat dit beleid aan het principe van publiciteit voldoet.72
Hoewel dit beleid door de democratische instituten is goedgekeurd, blijven de details verborgen voor het publiek. Dit is het punt waar volgens Kumar problemen op kunnen treden. Omdat de details niet besproken kunnen worden, is het mogelijk dat bepaalde overtredingen van de wet niet gecontroleerd kunnen worden. De geheimhouding kan juist de cruciale informatie verbergen waar de juridische macht toezicht op moet kunnen houden. Burgers hebben daardoor niet de mogelijkheid om belangrijke informatie in te zien, en kunnen daardoor dergelijk beleid niet aanvechten.73
Er zijn situaties waarbij het bestaan van een bepaald beleid gevaarlijk kan zijn, en dus geheim gehouden wordt. Soms zullen er mensenlevens op het spel staan, of de hele operatie die gepland is zal erdoor kunnen mislukken. Diepe geheimen, blijven daarom volledig verborgen afgezien van een paar individuen of groepen. Diepe geheimen komen vaak voor bij inlichtingendiensten of andere zaken die te maken hebben met het
beschermen van de nationale veiligheid. Het beleid en de details zullen enkel door een kleine groep van de uitvoerende macht opgesteld worden. De juridische macht, wetgevende macht en het volk zullen hier niet van op de hoogte worden gesteld. Omdat alle informatie verborgen blijft, zal het niet mogelijk zijn om hier een publieke discussie over te voeren. Elke vorm van toezicht is hierbij uitgesloten vanwege de verregaande vorm van geheimhouding.74
Maar dit onderscheid tussen oppervlakkige- en diepe geheimen doet tekort aan de complexiteit van de werkelijke wijze waarop geheimhouding wordt gebruikt. Pozen geeft aan dat geheimhouding meer als een continuüm gezien moet worden. Hij stelt dat er een aantal
72 Kumar (2013:105-6) 73 Ibid. (107)
factoren zijn die de mate van geheimhouding beïnvloeden, namelijk: 1. De hoeveelheid mensen die ervan af weten. 2. Welke functies en bevoegdheden ze hebben. 3. Hoeveel ze weten. 4. Wanneer ze bepaalde informatie hebben verkregen.
De diepte van geheimhouding kan volgens deze indicie worden bepaald. Hierbij wordt het probleem op een andere manier omschreven. Een geheim is bijvoorbeeld heel diep, wanneer een select groepje van de uitvoerende macht ervan af weet. Een geheim is heel oppervlakkig wanneer het publiek kennis heeft van de belangrijkste details. Hij bekijkt geheimhouding niet vanuit het perspectief van geheimhouding ten opzichte van een individu, maar naar geheimhouding ten opzichte van de hele samenleving.75 Het belang van het perspectief van een continuüm ligt hem in het feit dat geheimen niet in twee categorieën worden opgedeeld. Dit is bijvoorbeeld ook te zien in de classificatiedocumenten die in de afgelopen jaren naar buiten zijn gekomen. De Patriot Act werd ingevoerd om meer
mogelijkheden te bieden aan inlichtingendiensten om informatie uit te wisselen en meer mogelijkheden te creëren om inlichtingen te verzamelen. De werkelijke toepassing daarvan, werd in de afgelopen twee jaar pas onthuld. Hierin is bijvoorbeeld te zien dat informatie binnen de organisatie sterk wordt gecompartimentaliseerd. Informatie is per “feit” opgedeeld om vervolgens een bepaald geheimhoudingsniveau aan te wijzen. De documenten tonen veelal een netwerk aan feiten die verbindingen tonen tussen verschillende programma's, organisaties, groeperingen, wetten, etc.76 De definitie van Pozen lijkt hiermee meer op een beschrijving van de “metadata”, of de context waarin geheimen bestaan, dan enkel een beschrijving van de diepte. Hij toont hierdoor een andere dimensie van het geheim waar naar gekeken wordt, maar erkend dat dat termen diep en oppervlakkig nog wel een functie hebben bij abstracte analyses.77
In de praktijk zijn er toch momenten waarop geheimhouding noodzakelijk is. Omdat we al hebben gezien dat het in conflict is met het publiciteitsprincipe, moet de toepassing democratisch gerechtvaardigd worden. Het paradoxale aspect van geheimhouding, is dat het gerechtvaardigd kan worden door dezelfde argumenten die ook ertegenin gebracht kunnen worden. Geheimen kunnen een democratisch belang dienen. Hoewel dit echter alleen geldt voor beleid waar het volk mee zou instemmen, mochten ze er kennis van hebben.78 Geheimhouding kan gerechtvaardigd worden vanuit drie bronnen:
Ten eerste is geheimhouding belangrijk voor het bewaken van de veiligheid van een staat. Binnen en buiten de staat ontwikkelen constant dreigingen die de veiligheid van de burgers aantasten. De overheid heeft de verantwoordelijkheid om de veiligheid te
beschermen. Daarom moet ze speciale operaties geheim houden om ze uit te kunnen
75 Ibid (267
76 STELLARWIND classification guide, (2009) 77 Pozen (2010:409)
78 Thompson (1999:182)
voeren. Dit houdt ook in dat burgers niet ingelicht worden om te voorkomen dat de informatie ook in de handen van de vijand komt.79
Waar publiciteit kan zorgen voor een verbetering van de discussie, kan het in sommige gevallen ook tegenwerken. De tweede rechtvaardiging voor geheimhouding is namelijk dat het meer ruimte overlaat voor expertise en zorgvuldige overwegingen. De mogelijkheid van kritiek van buitenaf kan een remmend effect hebben op de wijze waarop individuen met elkaar delibereren. Juist door deze deliberaties geheim te houden, kunnen ze meer open hun mening verkondigen, en op een effectieve manier compromissen sluiten.80 Publiciteit kan individuen verleiden om zich aan te passen aan de geldende mening van het publiek. Nadat er een bepaald standpunt is aangenomen, zullen besluitvormers beïnvloed kunnen worden door de reacties van buitenaf. Hierdoor zullen ze misschien hun standpunt niet willen verzachten, of compromissen willen sluiten.81 Daarnaast zal men geneigd zijn om het publiek meer aan te willen spreken door een algemeen beroep te doen op hun belangen. Dit tast echter de mogelijkheid tot verantwoording aan om aan te tonen dat het een
weloverwogen standpunt is.82
Als laatst kan er gezegd worden dat de uitvoerende macht in sommige gevallen een belang heeft bij geheimhouding om snel en effectief te kunnen handelen. De staat is
verantwoordelijk voor het bewaken van de veiligheid. De uitvoerende macht is een orgaan dat deze taak moet realiseren, en de veiligheid in stand moet houden. Wanneer zij handelt vanuit publiek belang, kan ze haar expertise toepassen om snel te regeren op terroristische dreigingen of andere noodsituaties. Geheimhouding kan hiervoor een belangrijke functie dienen om de veiligheid te garanderen.
2.3 “Us versus Them”
De strijd tegen terrorisme staat bekent onder het motto “Us versus Them”. Het debat voor de bescherming van rechten wordt gekaderd in een weegschaal van “onze” rechten tegen “hun” rechten.83 Sinds de aanslagen van 11 september 2001 is deze metafoor van een weegschaal in populariteit toegenomen. Veiligheid en vrijheid zijn met elkaar in conflict om terrorisme effectief te bestrijden. Daarnaast is het zeer gewenst om snel te handelen in noodsituaties. Het weegschaalmetafoor stelt dat de rechten van individuen op een rechtvaardige manier opgegeven kunnen worden wanneer er een grotere vraag voor veiligheid is.
Een uitgewerkte argumentatie hiervoor kan gevonden worden in het trade-off model
79 Kumar (2013:19-20)
80 Gutmann, Thompson(1996)
81 Bok (1983:184) 82 Chambers (2004:398) 83 Loader (2007)
van Posner. Hij gebruikt het model van pareto efficiëntie om deze weegschaal in kaart te brengen. Vrijheid en veiligheid worden op een economische manier geïnterpreteerd om de juiste afweging te kunnen maken tijdens bijzondere situaties. In die zin worden veiligheid en vrijheid gezien als goederen die uit te ruilen zijn. Geen van beide kan gemaximaliseerd worden zonder de ander in te perken. Wanneer de dreiging van gevaar groter wordt, dan wordt de waarde van veiligheid ook groter. Een rationele overheid zal dan de veiligheid moeten vergroten ten kosten van vrijheid. Wanneer de dreiging daalt, dan daalt de waarde van veiligheid, en kan de weegschaal opnieuw aangepast worden. Door deze afwegingen komen we terecht op een tijdelijk optimaal punt; Waar de baten van veiligheid groter zijn dan de verliezen van vrijheid, of vice-versa.84
Het is aan ieder om te bepalen wat de waarde en het belang van de goederen in deze kwestie zijn. Men moet zich afvragen of een bepaalde veiligheidsmaatregel meer of minder schade aanbrengt aan vrijheid, dan dat het veiligheid biedt. Als individuen het idee hebben dat de opoffering van vrijheid te groot is, dan kunnen ze dat vermijden door de mate van veiligheid in te perken.85 Voor Posner, is deze bepaling van waarde overeenkomstig met de wijze waarop utilisten de nuttigheid van een resultaat bepalen. Hij stelt dat we een pragmatische utilistische calculus in ons dagelijks leven gebruiken, en dat op deze manier het model ook benaderd moet worden. Door middel van een kosten-baten analyse kunnen we adequaat bepalen wat de waarde van vrijheid en veiligheid is.
Tijdens noodgevallen is het noodzakelijk dat er snel beslissingen genomen kunnen worden. Hier moet een afweging gemaakt worden. Moet bijzonder beleid via de gebruikelijke wegen verlopen? Dit betekent dat de juridische en wetgevende macht van de overheid meebeslist bij het discussiëren en invoeren van het beleid. Of is het misschien belangrijker dat de verantwoordelijkheid bij de uitvoerende macht wordt gelegd? In het geval van de Verenigde Staten is dat de president, die zich waarschijnlijk zal informeren vanuit de expertise van zijn topfunctionarissen. De keuze voor de juiste plaats voor beslissingsmacht in noodsituaties is moeilijk te generaliseren, en zal per situatie bekeken moeten worden. Noodgevallen verschillen enorm qua schaal en duur van elkaar.86 Als de
verantwoordelijkheid volledig in de handen van de president komt te liggen, dan kan beleid snel opgesteld en uitgevoerd worden. Het kan zelfs de situatie tegenwerken wanneer rechters zich gaan bemoeien met de overwegingen en handelingen van de president. Rechters bezitten niet de capaciteit en expertise om in noodgevallen zeer snel te beoordelen of de uitvoerende macht juist heeft gehandeld. In deze tijden, is er geen zinnig alternatief dan de verantwoordelijkheid volledig over te dragen aan de uitvoerende macht.87
84 Posner, Vermeule,(2007:27)
85 Ibid. (32-3)
86 Posner, Vermeule,(2007:27)
87 Ibid. (17-8)
De kosten van vrijheid die mogelijkerwijs hieruit zullen resulteren zijn eventueel te tolereren. Tijdens noodgevallen is de wijze waarop oordelen gevormd worden niet minder rationeel dan in andere tijden. Een gebrek aan rationaliteit is volgens Posner helemaal niet de oorzaak van fouten. Omdat we hier over een bijzondere situatie hebben, moeten we de uitvoerende macht ook niet via de gebruikelijke wegen ter verantwoording roepen. De context waarin deze besluiten gemaakt worden, worden beïnvloed door de natuur van de dreiging, en de snelheid waarmee gehandeld wordt.88
Allereerst zijn er methodologische bezwaren. Economische modellen gaan namelijk uit van neutraliteit tussen concurrerende goederen. De pareto efficiëntie diagram toont vervolgens de voorkeur van de consument of producent. Het trade-off model van Posner biedt daarentegen geen neutraliteit van goederen. Daarbij komt kijken dat Posner rechten niet als onvervreemdbaar ziet. De reden is dat ze de efficiëntie tegenwerken. Omdat het model aangepast kan worden op de actuele vraag naar veiligheid, krijgt het daarmee ook voorrang op vrijheid. Het discours wordt bepaald door veiligheid. Vrijheid moet daarmee gebalanceerd worden Het model geeft daardoor een grotere waarde aan veiligheid dan aan vrijheid.89
Een ander probleem is dat rechten niet te kwantificeren zijn. Posner stelt dat de praktisch utilistische calculatie niet in staat is om dit probleem te overkomen, maar stelt daarbij dat het voldoende is om tot een goed waardeoordeel te komen. Dit is echter niet voldoende om beleid te rechtvaardigen. De criteria waarop beslissingen genomen worden verschillen sterk tussen individuen in het algemeen, en op beleidsniveau. De wijze waarop ze keuzes maken kan soms vaag zijn, en vaak ontbreken er van tevoren bepaalde criteria. Democratisch beleid moet gerechtvaardigd worden. Besluitvormers moeten daarin rekening houden met de belangen van het volk. Redenen waarop beleid wordt bepaald moeten openbaar gemaakt worden, en mogen daarom niet vaag zijn. De staat kan daarom niet de waarde van de goederen bepalen op dezelfde wijze waarmee individuen hun eigen waarde bepalen.90
Aangezien vrijheid en veiligheid niet gekwantificeerd kunnen worden, biedt de representatie van een pareto efficiëntie model geen mogelijkheid als analytische hulpstuk voor publiek beleid. Maar noodgevallen vereisen een bijzondere aanpak. Belangrijke besluiten kunnen in het geheim genomen worden door de uitvoerende macht. In dit opzicht bevat het model geen criteria om de juiste weegschaal te vinden. Deze verantwoordelijkheid wordt volledig overgelaten aan de uitvoerende macht. Geheimhouding biedt echter veel ruimte voor willekeurigheid in het besluitvormingsproces.91
88 Idem
89 Kumar (2013:72) 90 Kumar (2013:73) 91 Ibid. (74)
Het publiciteitsprincipe vereist dat dergelijke besluiten en de wijze waarop zij tot stand zijn gekomen, openbaar gemaakt worden. Het vol moet de mogelijkheid hebben om in te zien op welke manier waarde toegekend is aan vrijheid en veiligheid. In tegenstelling tot de aanname van het model, kennen burgers wel degelijk een waarde toe aan deze
goederen. Wanneer deze rechten worden ingeperkt, moet er wel een rechtvaardiging voor gegeven worden aan het volk.92
Er kan misschien gezegd worden dat het grootste gedeelte van de bevolking niets zal merken van de inperking van hun rechten. Individuen die verdacht worden van terrorisme behoren in de Verenigde Staten veelal tot een specifieke etnische groep. Bij de discussie over het balanceren van vrijheid en veiligheid, moet er dan ook gekeken worden naar de doelgroepen die getroffen worden. De aanslagen van 11 september mogen geen reden zijn om structureel de rechten van een bepaalde etnische groep in te perken. Rechten zijn universeel en egalitair van aard en mogen daarom niet onrechtmatig ingeperkt worden voor etnische groepen.93 Etnische groepen kunnen het grootste slachtoffer zijn van surveillance, omdat ze vergeleken worden met het beeld van de terroristen. Mensen die verdacht worden van terrorisme kunnen zich daardoor minder beschermen tegen beschuldigingen en
veroordelingen wanneer ze onschuldig zijn. Rechten zijn er ook om de vrijheid van
individuen te waarborgen en te beschermen tegen onjuiste veroordelingen. De rechten van etnische groepen mogen daarom niet ingeperkt worden om de veiligheid van de
meerderheid te beschermen.94 Het is onrechtvaardig om de rechten van mensen in te perken die beschuldigd, of verdacht zijn van misdaad. De onrechtvaardigheid van veroordeling is dan net zo groot als het veroordelen van een individu voor een kleinere misdaad. Modellen die rechten in een weegschaal plaatsen, zullen dit principe van gelijkheid schenden. Als beleid op deze manier wordt opgesteld, kan het in staat zijn juist de rechten te schenden die het tracht te beschermen.95
2.4 Toezicht en controle
Voor het volk is het van belang dat ze geïnformeerd wordt over de beslissingen en handelingen die in naam van de staat worden uitgevoerd. Zij moet namelijk diegene verantwoordelijk kunnen stellen wanneer de staat illegale handelingen verricht.
Democratische verantwoording vereist publiciteit van informatie niet alleen om goed te functioneren. Deze verantwoording is noodzakelijk om de beslissingen van de overheid te legitimeren. Een belangrijk aspect van een democratie, is dat verschillende instituten elkaar kunnen controleren. Het weegschaalmodel biedt geen oplossing voor de prioritering van de
92 idem
93 Waldron (2006) 94 Waldron (2003:204)
95 Dworkin (2002: part 2, para 20)
