4. Bewaken van de orde
4.5 De plicht om te handelen
De handelingen van Snowden worden tot nu toe gerechtvaardigd vanuit het feit dat zijn openbaringen ernstige overtredingen aantonen. Individuen die ernstige overtredingen aanschouwen, zijn moreel geoorloofd om deze te openbaren. Snowden is volgens deze interpretatie verplicht om geweest om het publieke belang te dienen, door de informatie te openbaren dat de handelingen van de inlichtingendiensten democratisch tegenstrijdig zijn. De verregaande geheimhouding heeft geleid tot betwijfelbare praktijken van surveillance en actieve omzeiling en misleiding van toezicht. Deze interpretatie is consequentialistisch.
Een sterkere rechtvaardiging zou voort kunnen komen vanuit het idee van burgerlijke ongehoorzaamheid. Het probleem is echter dat de situatie van Snowden niet helemaal sluitend is met dit concept. Volgens de liberale theorie van burgerlijke ongehoorzaamheid moet Snowden respect tonen voor de wet, door zich te verdedigen tegenover de rechter. Hierdoor kan hij tonen dat het rechtssysteem betrouwbaar is, maar het toont ook een erkenning van de legitimiteit van het rechtssysteem in zijn geheel. De acceptatie van straf is een manier om te laten zien dat de onrechtmatige handelingen in het belang van het publiek waren gedaan. En dat zijn handelingen onzelfzuchtigheid waren. De ernst van de zaak kan hierdoor op politiek en moreel gebied concreet gemaakt worden.240
Het feit dat Snowden momenteel nog steeds in Moskou lijkt in zijn nadeel te werken. In zeker zin voldoet hij niet aan de eis voor burgerlijke ongehoorzaamheid. Hij moet zich rechtmatig procederen om zijn handelingen te verdedigen. Wat niet vergeten moet worden is dat zijn verblijf in Moskou voortkomt uit het feit dat zijn paspoort door de Amerikaanse overheid is ingetrokken. Voor de publicatie van de documenten leefde Snowden in een huis op Hawaï, met een riant inkomen. Dit leven heeft ingeruild voor een bestaan met weinig 237 Williams (2014) Inside the mind of Edward Snowden
238 Snowden, E. (2014) Snowden’s getuigenis aan het Europese Parlement.
239 Delmas (2014:100)
uitzicht om terug te keren naar zijn eigen land. Volgens Scheuerman toont dit wel degelijk de morele ernst van zijn handelingen. Daarnaast kan niet ontkent worden dat zijn handelingen niet gericht waren op het inlichten van een groot internationaal publiek.241
Voor Snowden zijn er goede redenen om zichzelf niet over te dragen aan de autoriteiten. Het is niet alleen dat hij weinig kans op een openbaar en eerlijk proces heeft vanwege de Espionage Act. Daarnaast wordt hij niet beschermt als klokkenluider volgens de wet. Dit komt omdat hij niet erkend wordt als een federale werknemen, aangezien hij via het bedrijf Booz-Allen Hamilton werkzaamheden verrichtte voor de NSA.242 Tot op het heden
verschijnt Snowden bij interviews en blijft vragen beantwoorden over zijn handelingen. Als het onwaarschijnlijk is om op een eerlijke manier berecht te worden, is het te rechtvaardigen om te vluchten. Het kan weliswaar de enige garantie zijn voor de publiciteit van mogelijke wandaden.243
Het juridische systeem van de Verenigde Staten biedt de mogelijkheid om genadig te zijn bij bijzondere situaties en wetten daardoor milder toe te passen. Maar Scheuerman stelt dat dissidenten niet op dezelfde manier berecht moeten worden als reguliere criminelen. Dit verbergt met name het verschil in motivatie.244 Snowden verbrak de wet om het misbruik bij
inlichtingendiensten aan te tonen in het belang van het volk. De Espionage Act is daarnaast een wet die te breed is en afwijkt van de basale juridische en grondwettelijke idealen.245
Vreedzame wetsovertreders kunnen gerechtvaardigd zijn om hun straf te vermijden zodat ze hun boodschap kunnen verspreiden. Wanneer ze in een situatie bevinden waar er geen recht is voor een openbare rechtsgang, waar geen mogelijkheid bestaat om de straf te gebruiken om hun boodschap te verspreiden, of wanneer weten overmatig streng zijn gemaakt om dissidenten tegen te houden blijven er weinig andere opties over.246 Het geval
van Chelsea Manning is een voorbeeld van hoe streng de wet tegenwoordig toegepast wordt. Vanwege het lekken van kabels en videobeelden over de oorlogen in Irak en Afghanistan, werd ze veroordeeld dankzij de Espionage Act. Momenteel is haar een straf opgelegd van 35 jaar.247
Er zijn ook argumenten die aangeven dat de eis voor dissidenten om zich juridisch te laten procederen onhoudbaar is. Er is geen morele verplichting om alle wetten zonder twijfel te gehoorzamen. Sommige wetten kunnen namelijk onrechtvaardig zijn. Wanneer wetten afwijken van de normen van rechtvaardigheid vervalt de verplichting om deze wet te
241 Scheuerman (2014:619) 242 Idem. 243 Singer (1973:83–4) 244 Scheuerman (2014:620) 245 Idem. 246 Ibid. (2014:619) 247 Ibid. (2014:620) 64
volgen.248 Als een dissident zich laat oppakken, kan dat zowaar er voor zorgen dat hij geen
mogelijkheid krijgt om de wandaden te openbaren. Hierdoor wordt hij dus tegengehouden om zijn informatie naar de burgers te communiceren.249 De eis die Rawls beschrijft om een
bepaalde trouw aan de wet te tonen, kan in sommige gevallen niet aan voldaan worden. Het is in het geval van Snowden niet realistisch om zich te houden aan deze eis. Hoewel hij aan andere voorwaarden van burgerlijke ongehoorzaamheid heeft voldaan, kan hem nog steeds een eerlijk proces ontnomen worden.
Geheimhouding is niet alleen een bron van misbruik, maar in deze situatie ook een blokkade voor de mogelijkheid voor een individu om zich te rechtvaardigen. Dit weerhoud klokkenluiden ervan om gezien te worden als een vorm van burgerlijke ongehoorzaamheid. De noodzaak voor ongehoorzaamheid in dit geval ontstaat door de asymmetrie van
informatie tussen de uitvoerende macht en het volk. Een burger kan deze geheime informatie openbaren om overtredingen te tonen. De wetten die overtreden worden zijn gerechtvaardigd vanuit het feit dat hij een morele plicht heeft om niet alleen de overtredingen te tonen, maar ook omdat hij daardoor weigert om hieraan deel te nemen.250
Volgens Kumar kan klokkenluiden onder burgerlijke ongehoorzaamheid vallen, als er rekening gehouden kan worden met de verschillen in kennis en de invloed die problemen van autonomie die hieruit voortkomen. Doordat een klokkenluider in zijn positie binnen de organisatie toegang heeft tot belangrijke informatie, kan hij bepalen of er een noodzaak is om burgers te informeren. Hij kan namelijk zien in welk opzicht de rechten van burgers geschonden worden.251 Geheimhouding ontneemt burgers van belangrijke informatie
omtrent beleid dat hun rechten kan beïnvloeden. Niet alleen is er een sprake van een tekortkoming, maar ook van een gebrek aan rechtvaardiging voor het beleid. Burgers moeten kunnen discussiëren over de wijze waarop de overheid in hun naam dit beleid uitvoert, maar ook om te kunnen vaststellen wat of het beleid gelegitimeerd is. 252
De invloed van beleid om de keuzes van burgers hoeft niet per se direct te zijn. Door de asymmetrie van informatie kunnen keuzes en besluiten van individuen beïnvloed worden door handelingen vanuit de overheid die voortkomen uit geheim beleid. Ook wanneer er geen sprake is van invloed van buitenaf, bezit een individu niet over de volledige
achtergrond van informatie die nodig is voor het maken van geïnformeerde besluiten. Geheimhouding kan dus niet alleen resulteren in de uitoefening van invloed op de keuzes van individuen, maar beperkt ook de omvang van handelingen die beschermt worden door
248 Zinn (1990:914)
249 Smart (1978:206)
250 Kumar (2013:157)
251 Ibid. (153)
rechten.253
Individuen moeten in staat zijn toegang te hebben tot de volledige epistemische condities omtrent de rechten die door de staat gewaarborgd worden. Ondanks het feit dat geheimhouding in sommige gevallen noodzakelijk is, moeten burgers kunnen evalueren of hun burgers op een rechtvaardige manier gelimiteerd worden. Geheimhouding beperkt niet alleen deze mogelijkheid, maar ook de wijze om te bepalen of ze voldoen aan hun
verplichtingen. Burgers kunnen niet oordelen tussen rechtvaardige en onrechtvaardig beleid.254 Een klokkenluider kan daarom informatie bieden die de autonomie hersteld die
door geheimhouding is geschaad. Ondanks dat ze een geheimhoudingsplicht hebben kunnen ze in het belang van het volk de problematische zaken openbaren.
De inlichtingendiensten van de Verenigde Staten horen de veiligheid van burgers te waarborgen. Geheimen zijn aan de ene kant noodzakelijk om levens te beschermen en om programma’s effectief en succesvol uit te voeren. Snowden heeft daarom informatie
meegenomen die dat belang ondermijnen. Klokkenluiden vanuit het publieke belang is een vorm van burgerlijke ongehoorzaamheid. Het belang om informatie verborgen te houden kan overstemt worden wanneer er een hoger belang nagestreefd moet worden. Snowden heeft door het openbaren van geheime informatie niet alleen getoond dat er beleid in het geheim is opgesteld waar het volk over mee moet discussiëren. Hierbij gaat het om zaken van problematisch toezicht, maar ook over omzeiling van wetten en twijfelachtige programma's die gebruikt worden om terroristen op te sporen. Snowden heeft door zijn handelingen ervoor gezorgd dat het epistemische tekort voor een gedeelte is afgenomen. Daardoor heeft hij geholpen met het herstellen van de inperkingen van de autonomie van burgers.
Geheimhouding beperkt de kennisgeving over de procedures waardoor het democratische bestuur verloopt. Zij beschikken nu over meer informatie om illegitiem beleid en
problematische procedures effectiever te bekritiseren. Omdat er geen adequate middelen zijn om de geheime praktijken van de overheid te controleren, is Snowden moreel
gerechtvaardigd om de wet te overtreden zodat hij belangrijke informatie kan tonen aan de relevante individuen. Zonder deze onthullingen, waren burgers zich niet bewust op welke manieren hun rechten ingeperkt werden. De onthullingen bieden de mogelijkheid voor herstel waar juist democratische tekortkomingen de mogelijkheid van herstel tegengaan.
253 Ibid (159)
254Kumar (2013:160)
5 Conclusie
Beleidsveranderingen hebben ervoor gezorgd dat de surveillancepraktijken van de NSA ook privacygevoelige gegevens van Amerikaanse burgers verzameld. Ondanks dat de oorspronkelijke FISA wet was opgesteld om dit tegen te houden, zijn er mogelijkheden om deze wet te omzeilen. Het feit dat de wet jaren later is aangepast, maakt het makkelijker voor de inlichtingendiensten om hun doel te bereiken. Terwijl er geen bewijs is voor de effectiviteit van de programma's wordt informatie van Amerikaanse burgers toch verzameld. Het contrast tussen de uitspraken en de daadwerkelijke praktijken zijn pas duidelijk
geworden door de onthullingen van Snowden. Doordat functionarissen van de overheid de FISC hebben misleid, kunnen ze daardoor hun taak van toezicht niet goed meer uitvoeren.
Politici moeten hun handelingen rechtvaardigen aan het publiek. Ze kunnen dit openlijk presenteren of inzichtelijk maken. Publiciteit is noodzakelijk om het beleid democratisch te legitimeren. Publiciteit kan beleid legitimeren omdat het deliberatie stimuleert. Het volk kan daardoor geïnformeerd worden, instemmen met besluiten, elkaar wederzijds respect tonen, en kritiek geven wanneer het beleid niet voldoet Geheimhouding is principieel in conflict met het principe van publiciteit. Geheimen moeten daarom
democratisch gerechtvaardigd worden. In het geval van diepe geheimen kan vanuit veiligheidsoverwegingen gevoelige informatie verborgen blijven. De handelingen van de overheid worden vooralsnog gerechtvaardigd vanuit de noodzaak om terrorisme te voorkomen.
Omdat er sprake is van gevoelige informatie, is het noodzakelijk dat het toezicht op een verantwoorde wijze kan functioneren. Daarbij komt dat geheimhouding ook zorgt voor een verschuiving van macht. In het geval van het voorkomen van terroristische aanslagen, moet de uitvoerende macht snel en effectief kunnen handelen. Hierdoor ontstaat een situatie waarbij geheimhouding de kans op misbruik vergroot. De epistemische asymmetrie kan in het belang van de geheimhouder gebruikt worden.
Het weegschaalmodel werkt het metafoor uit waarin veiligheid en vrijheid met elkaar gebalanceerd moeten worden. De vraag naar meer veiligheid in een noodsituatie kan een tijdelijke inperking van rechten daardoor rechtvaardigen. De tekortkomingen van dit model, hebben echter ook invloed op de karakterisatie van een weegschaal. Rechten kunnen niet gekwantificeerd of ontvreemd worden. Dergelijke modelen kunnen de rechten van
minderheden schenden in plaats van beschermen.
De epistemische asymmetrie zorgt voor een probleem met toezicht vanuit gebruikelijke democratische methoden. De geheimhouder kan in zijn voordeel bepalen welke informatie openbaar wordt. Zolang er geen institutionele beperking op de
deze verschuiving permanent gemaakt worden.
Ik heb geprobeerd aan te tonen dat Snowden als een parrhesiast beschouwd kan worden. Hij heeft enorme moed getoond door problemen aan het licht te brengen met gevaar voor zijn eigen leven. Hij is tot op het heden regelmatig te zien bij conferenties en interviews waarin hij zijn motieven uitlegt. Ondanks dat hij in Moskou vast zit, blijft hij zijn rechtvaardigingen uitleggen. Daarnaast blijft hij informeren over de democratische problematiek van de inlichtingendiensten. Zijn bewustwording van de democratische implicaties heeft hem aangespoord om deze informatie te openbaren. De huidige middelen om verandering aan te brengen bleken onvoldoende. Zijn situatie maakt het onwaarschijnlijk dat hij de onthullingen vanuit persoonlijke belangen heeft ondernomen.
Klokkenluiders zijn in veel gevallen beschermt wanneer hun onthullingen het publieke belang dienen. Omdat Snowden niet direct voor de overheid werkte, geldt deze bescherming niet voor hem. Daarnaast wordt hij volgens de Espionage Act als spion aangeklaagd. Hierdoor is het voor hem onmogelijk om in een proces zijn handelingen te rechtvaardigen. De handelingen van Snowden moeten echter niet beperkt worden tot het idee van klokkenluiden. Zijn handelingen vallen namelijk ook onder burgerlijke
ongehoorzaamheid. Critici stellen dat hij zich voor de rechter moet vertonen om zichzelf te rechtvaardigen. Deze eis die ook door de liberale theorie van burgerlijke ongehoorzaamheid wordt gesteld, is problematisch wanneer de wet de handelingen van dissidenten weerhoudt. Hierdoor kunnen ze mogelijkerwijs hun daad niet volbrengen, waardoor illegitiem beleid kan blijven bestaan. Omdat Snowden burgers heeft geïnformeerd over het problematische beleid, hebben burgers de mogelijkheid om hierover te discussiëren. Voorheen was deze informatie niet toegankelijk, waardoor burgers niet geïnformeerd konden zijn over de wijze waarop hun rechten mogelijkerwijs ingeperkt worden. Burgers kunnen geinformeerd discusseren over de rechtvaardigheid van het beleid van de overheid dat verborgen zat. Hierdoor kunnen ze meedenken en problemen bekritiseren als ze het niet eens zijn met de wijze waarop de overheid haar taak volbrengt. Door de onthullingen van Snowden hebben geholpen aan het herstel van de autonomie van burgers, dat door geheimhouding wordt veroorzaakt.
6. Bibliografie
6.1 Internet
Ackerman, S, Roberts, D. (2013). Anger Swells after NSA phone records court order revelations. Geraadpleegd op 25 juni 2015 van
http://www.theguardian.com/world/2013/jun/06/obama-administration-nsa-verizon-records Balkin, J. (2009). The Inspector General's Report and The Horse That is Already Out of the Barn Door. Geraadpleegd op 16 juni 2015 van
http://balkin.blogspot.com.br/2009/07/inspector-generals-report-and-horse.html Bates, J.D. (2011). FISC mening over de ongrondwettelijkheid van NSA surveillance. Geraadpleegd op 23 juni 2015 van https://www.eff.org/document/october-3-2011-fisc- opinion-holding-nsa-surveillance-unconstitutional
Borger, J, Hopkins, N. (2013). Exclusive: NSA pays £100m in secret funding for GCHQ. Geraadpleegd op 23 juni 2015 van http://www.theguardian.com/uk-news/2013/aug/01/nsa- paid-gchq-spying-edward-snowden
Congres van de Verenigde staten. (2008). Text of the FISA Amendments Act of 2008. Geraadpleegd op 17 juni 2015 van https://www.govtrack.us/congress/bills/110/hr6304/text Currier, C, Devereaux, R, (2014). The Ghost of Ronald Reagan Authorizes Most NSA Spying. Geraadpleegd op 25 juni 2015 van https://firstlook.org/theintercept/2014/09/29/new- documents-confirm-expansive-spying-powers-reagan-era-order/
Defense Intelligence Agency. (2004). Intelligence Law Handbook. Geraadpleegd op 24 juni 2015 van https://www.aclu.org/sites/default/files/field_document/Intelligence%20Law
%20Handbook%20Defense%20HUMINT%20Service_0.pdf
Ellsberg, D. (2014) Daniel Ellsberg: Snowden would not get a fair trial – and Kerry is wrong. Geraadpleegd op 1 juni 2015 van
http://www.theguardian.com/commentisfree/2014/may/30/daniel-ellsberg-snowden-fair-trial- kerry-espionage-act
Fantz, A,(2013) NSA leaker ignites global debate: hero or traitor? Geraadpleegd op 19 augustus 2015 via http://edition.cnn.com/2013/06/10/us/snowden-leaker-reaction/
Foucault, M. (1983). Discourse and truth: the Problematization of Parrhesia. Geraadpleegd op 15 mei 2015 via
http://foucault.info/system/files/pdf/DiscourseAndTruth_MichelFoucault_1983_0.pdf Feinstein, D. (2013). Sen. Dianne Feinstein: Continue NSA call-records program.
Geraadpleegd op 18 juni 2015 van http://www.usatoday.com/story/opinion/2013/10/20/nsa- call-records-program-sen-dianne-feinstein-editorials-debates/3112715/
Global Comunications Headquarters, MI6. (2010). Supporting HMG’s Climate Change Ambitions. Geraadpleegd op 25 juni 2015 van
https://search.edwardsnowden.com/docs/SupportingHMG
%E2%80%99sClimateChangeAmbitions%28%E2%80%A6or%E2%80%9CAGCO %E2%80%99stalesfromCancun%E2%80%9D%2920141101
Greenberg, A. (2013). Watch Top U.S. Intelligence Officials Repeatedly Deny NSA Spying On Americans Over The Last Year. Geraadpleegd op 23 juni 2015 van
http://www.forbes.com/sites/andygreenberg/2013/06/06/watch-top-u-s-intelligence-officials- repeatedly-deny-nsa-spying-on-americans-over-the-last-year-videos/
Greenwald, G. (2013). NSA Prism program taps in to user data of Apple, Google and others. Geraadpleegd op 19 augustus 2015 via http://www.theguardian.com/world/2013/jun/06/us- tech-giants-nsa-data
Greenwald, G. (Verslaggever). (2013, 9 juni). Edward Snowden: the whistleblower behind the NSA surveillance revelations [videobestand]. Geraadpleegd op 30 oktober 2014, van http://www.theguardian.com/world/2013/jun/09/edward-snowden-nsa-whistleblower- surveillance
Greenwald, G. (2013). Fisa court oversight: a look inside a secret and empty process. Geraadpleegd op 17 juni 2015 van
http://www.theguardian.com/commentisfree/2013/jun/19/fisa-court-oversight-process- secrecy
Greenwald, G. (2013). The crux of the NSA story in one phrase: 'collect it all'. Geraadpleegd op 2 juni 2015, van http://www.theguardian.com/commentisfree/2013/jul/15/crux-nsa-collect- it-all
Greenwald, G, MacAskill, E. (2013). NSA Prism program taps in to user data of Apple, Google and others. Geraadpleegd op 17 juni 2015 van
http://www.theguardian.com/world/2013/jun/06/us-tech-giants-nsa-data
International Security Issues. (2006) NSA Washington Mission. Geraadpleegd op 26 juni 2015 van https://search.edwardsnowden.com/docs/NSAWashingtonMission20140513 Lawson, S. (2013). Did Intelligence Officials Lie to Congress about NSA Domestic Spying? Geraadpleegd op 23 juni 2015 van http://www.forbes.com/sites/seanlawson/2013/06/06/did- intelligence-officials-lie-to-congress-about-nsa-domestic-spying/
Leopold, J. (2014). Pentagon report: scope of intelligence compromised by Snowden 'staggering', Geraadpleegd op 16 augustus 2015 via
http://www.theguardian.com/world/2014/may/22/pentagon-report-snowden-leaks-national- security
Maass, P. (2015). The philosopher of surveillance. Geraadpleegd op 18 augustus 2015 via 70
https://firstlook.org/theintercept/2015/08/11/surveillance-philosopher-nsa/
MacAskill, E, Borger, et al. (2013). JGCHQ taps fibre-optic cables for secret access to world's communications. Geraadpleegd op 25 juni 2015 van
http://www.theguardian.com/uk/2013/jun/21/gchq-cables-secret-world-communications-nsa MacAskill, E, Borger, J, et al. (2013). The legal loopholes that allow GCHQ to spy on the world. Geraadpleegd op 26 juni 2015 van http://www.theguardian.com/uk/2013/jun/21/legal- loopholes-gchq-spy-world
McAdams, III, J. G. Foreign Intelligence Surveillance Act (FISA): An Overview. Geraadpleegd op 25 juni 2015 van:
https://www.fletc.gov/sites/default/files/imported_files/training/programs/legal- division/downloads-articles-and-faqs/research-by-
subject/miscellaneous/ForeignIntelligenceSurveillanceAct.pdf
Masnick, M (2014). New Snowden Docs Reveal How The FISA Court Reinterpreted The Law -- And Its Own Role -- In Total Secrecy. Geraadpleegd op 16 juni 2015 van
https://www.techdirt.com/articles/20140311/17562426536/new-snowden-docs-reveal-how- fisa-court-reinterpreted-law-its-own-role-total-secrecy.shtml
Mayer, J. (2011) The Secret Sharer. Geraadpleegd op 16 juni 2015 van
http://www.newyorker.com/magazine/2011/05/23/the-secret-sharer?currentPage=all Miller, G, Nakashima, E. (2013). Officials’ defenses of NSA phone program may be unraveling. Geraadpleegd op 26 juni 2015 van
http://www.washingtonpost.com/world/national-security/officials-defenses-of-nsa-phone- program-may-be-unraveling/2013/12/19/6927d8a2-68d3-11e3-ae56-
22de072140a2_story.html
Nakashima, E. (2015). DOJ approved NSA targeting of foreign hacker ‘signatures’ under 2008 law. Geraadpleegd op 17 juni 2015 van
https://www.washingtonpost.com/world/national-security/doj-approved-nsa-targeting-of-