- Hier Mie, neem die helhake effe bai je!.... d'r valle puur klappe aa's foàder t'met
komp.... werm jai flesch effies.... Ko!.... kristus Hassel, se moake main puur daas....
geloof je?....
Kees wou even blijven staan, droomerig 't gangetjes-donker inkijkend, zonder iets
van de ellende te voelen. Met 'n barsch gedàg liep ie verder. Hij had Bakkerman
motte hebbe,.... stroopafspraak.... debies.... fort dan moar!
Van ellende begreep ie niks. Hij voelde zich er stikwoedend bij, maar er in
opgegroeid was ie, van jongs af. Z'n vader had 'm om z'n streken uit huis gejaagd.
Op zichzelf had ie rondgeschooierd, en om beter leven, rustiger bestaan, dacht ie
nooit. Z'n hongerleven joeg 'm op, het 'm geen tijd te denken. Kwam ie in Wiereland
al 'n enkele keer eens 'n rooie tegen, dan luisterde ie wel éven, ziedde 't wel in 'm,
begon er 'n drift in 'm te razen, maar kort, heel kort. Den volgenden dag, was ie de
poespas weer vergeten. Om anderen gaf ie geen zier; ze moesten zich maar zelf
redden. Hij most vrete hebbe voor z'n kinders, z'n zieke jonge. Wat ie alleen
dierlijk-hevig voelde, was alles-neerbeukende verzet-drift tegen lui die 'm wouen
pakken, als ie stroopte. Dan kookte in 'm 'n vuurkraterende drift. In Wierelandsche
winterellende, als er geen vuile brood-korst meer thuis lag voor z'n heele nest, zou
ie kunnen moorden, uit wanhoop en drift, wanneer ze'm afjakkerden, opjoegen onder
't stroopen. Want hij zelf had 'r 'n gruwel van, vond het 'n lam, ellendig werk. Zaten
ze 'm dan toch achter z'n hielen, dan kwam 'n rooie moorddrift in 'm opschroeien,
kwam er bloed-zware wrok, 'n felle, gierende, stil-hevige haat, hamerend z'n hart in,
maar dien ie bedwingen wou, temperen, verjagen, onderdrukken. Dat lukte soms,
maar dikwijls stond ie niet meer in voor zichzelf, was de drift zoo fel en ontzettend,
dat ie niet meer zien kon; stonden z'n oogen in nevel van woede. Dan joeg 't in 'm,
brandde, bonsde 't.... die lui die alles hadde. Zóóveel land, goed, bosch, weg, en die
hem de paar beestjes niet gunde die ie schoot, om niet te verrekke van honger met
z'n nest. Dat kon, kòn ie niet
snappen. Redeneeren dàn was 'm onmogelijk. Als ie zich dan door koddebeiers zag
opgejaagd ging er 'n siddering van moordhitte door z'n handen, voelde ie zich zwellen,
hoorde ie, zag ie zichzelf niet meer. En toch vermeed ie ontmoeting, uit angst voor
hùn leven; bleef ie soms 'n paar uur geluidloos in 'n sloot of greppel verborgen,
kromgebukt, soms tot de borst in 't water dat ze 'm niet zàgen. Maar loerden ze in 't
donker op 't padje, naderden ze, zoo dat hij uit bosch wel hen op den weg maar zij,
van paadje uit, in 't bosch, hem niet zien konden; hoorde ie hun stille ademhaling,
dàn brandde de hitte door z'n handen om de lakeiige bloedhonden neer te schieten,
kwam er stemlooze dondering in z'n strot om uit te gillen dat ie haarlie en d'r boas
d'r strot zou afsnijen als ze 'm niet met rust lieten. Dan kwam er bloed in z'n oogen,
'n rooie nevel en mikte ie.... Maar hoorde ie ze dan weer afdwalen, verder van z'n
plek, zag ie ze even sluipen van den weg, - gingen er naardere rillingen door z'n lijf
in z'n natte sloot. Dan voelde ie in ééns klààr dat ie 'n moord, 'n moord zou kunnen
doen, kalm en vast; dat ie gauw z'n drift intoomen moest of zeker zou ie 'n moord
doen.... doén!.... En z'n lamme jonge dan? z'n zieke kerel, z'n eenige zoon.... aa's tie
hèm niet had? Wat most ie zonder hem? Dan zei ie maar niks meer, kwam ie thuis
met nog ziedende drift-oplaaiing, lag ie, doorzogen van water, in bed 'n paar uur te
klappertanden en te beenbeven voor ie sliep, dat z'n vrouw 'm snauwde: of ie soms
de koorts had in z'n pens. Na dagen eindelijk was die dolle drift gesmoord, afgebroken
op ellende en verweekt door angstig oogestaren van z'n lamme jongen uit z'n bedje.
Dan kraterde 'n andere op, even hevig en bloedrood, die taaier leven bleef.... de woede
tegen kerkgangers en geloofshandelaars. Daar kon ie wel eens tegen uitluchten als
ze 'm hinderden. Uitbarstende toorn, dat z'n oogen weer in bloednevelen driftten, z'n
gezicht grauw-bleek stond van woede en z'n reuze-handen in zenuw-beweeg krampten.
Dan sidderden ze voor 'm, als ie zoo op iemand afkwam.
Nou weer, in z'n loop naar huis, langs al die winkeltjes met heiligen-beeldjes....
Nee hij kon er niet om lachen zooals
anderen deeën, hoonspottend, en gluiperig toch tegen katholieken. Eén woedestroom
kwam er door z'n reuzeknuisten gloeien, in brandenden lust om den boel rinkelend
tot gruizel te hameren, met z'n marmeren haat-vuist, om al dat laffe spul tot pulver
te hakken en te blazen als stuivende kalk in de oogen van paapsche bedotters.
Wat ie was voor zichzelf wist ie niet, kon 'm geen zier schelen. Niks braaf, niks
goed was d'r an 'm.... Maar huichelen en liegen dee ie nooit. Hij leefde om te ploeteren
en te vreten. Met z'n merakelswijf was ie nou eenmaal getrouwd. Daar zat ie nou
met z'n nest van negen. Nou, nòu eerst begreep ie, in woeste helderheid, waarom z'n
vrouw, die eerst toch, als meisje van 'm gehouen had, 'm nou verafschuwde en altijd
toch maar lief gebleven was. Nou zag ie 't; de pastoors, de biechtvader, die werkten
er achter; die hadden 'r opgestookt! Kinderen! kinderen! Alle vrouwe moste d'r hebbe,
zooveul aa's maar kon, dàn weer meer zieltjes voor de kerk! Zoo was ie met z'n
stommen kop erin geloopen! Maar nou, nou was 't vàst uit. Geen poot wou die d'r in
d'r leve meer anrake! Geen poot! Daar zat ie met nege kooters en 'n vervloekt behekst
wijf.... geen cent, geen werk. Wat 'n stommeling ie was! Daar had ze'm in goeie luim,
nog gesmeekt, d'r vader en moeder in huis te nemen; dat ouë wijf Rams dat altijd
schold op den Ouën Gerrit en zijn suffe moeder.... Wat 'n stomme kop, dat ie zoo
iets had goed gevonden. D'r uit most ie ze trappe!.... hààr 't eerst, dat ouë kreng....
die heulde en stookte met den pastoor, en venijnde tegen hem, met den biechtvader
van Wimpie. Waarom niet ging ze bij d'r andere dochter hokke in den polder?.... die
had toch te vrete?.... Maar die wou dien ouë boerehommel van d'r man niet.... hee?....
Nou zag ie, met z'n stomme beroerde kop, dat ie zich had late neme! Dat monster,
dat oud k'nijn.... dat in d'r kippige ellende, ieder in z'n gebeente vervloekte, die niet
van d'r g'loof gediend was. Dàt was heelegaar 'n helhaak, 'n heks, die hij om 'r
afgrijselijke streken d'r schedel met lol kon splijten, in één mep. Wat 'n boeven in
huis, die half lamme, zieke beroerling van 'n dooie
vent Rams met z'n roggelhoest en dàt half-blinde wijf.... En zoo moest hij, hij toelaten,
dat z'n kinderen knielden voor malle beeldjes, dat ze gebeden blerden, dat alles daar
inroestte, katholiek-gemeen, haatdragend en venijn-barstend tegen ander geloof,
tegen zijn geloof, waar ie toch ook geen duit voor gaf. Dat had ze 'm bij d'r trouwen
nog wel gezeid. Wat had ze dan toch in d'r snoet gehad, dat ze 'm zoo had weten te
beheksen? Ja, 'n knap wijf was ze geweest.... Dondersjuw, wat 'n heete!.... Wat had
ze 'm angehaald.... Maar bij 't trouwen mosten àl de kindertjes katteliek. Wat 'n
botterik ie toch geweest was. Zoo had ie maar toegestemd, blij dat ie 'r hebben mocht.
En nou 'n heele keet vol, met hatelijkst gezeur, dat 'r voor 'm te hooren was, voelde
ie z'n kinderzootje als 'n vreemde bent, 'n troepje wezentjes, van 'm vergroeien
vervreemden, volgepropt met ‘onze-vaders’ en ‘wees-gegroets’..
Soms, in z'n rauwe borst, waar alleen zware en hevige instinkten brandden, en
In document
Israël Querido, Menschenwee. Roman van het land. Deel 1 · dbnl
(pagina 110-114)