Voorbereiding en gebruik van educatief lesmateriaal

Allereerst wordt besproken hoe leerkrachten zich hebben voorbereid op de les. Vervolgens wordt de handleiding besproken en daarna het gebruik van de website, welke bestaat uit achtergrondinformatie voor de leerkrachten en een leerlingendeel. Tabel 5 geeft een overzicht van de resultaten in deze paragraaf.

Tabel 5

Overzicht voorbereiding en gebruik van educatief lesmateriaal

Leerkrachten

Code Annet Barbara Chantal Daan Erik

Voorbereiding + + + + +/-

Handleiding algemeen en gebruik +/- +/- +/- +/- -

Site achtergrondinformatie - + - - +/-

Site leerlingendeel +/- + + + +/-

Noot. De antwoorden zijn ingedeeld op een driepuntsschaal: van positief (+), noch positief/noch negatief (+/-) tot negatief (-). Als een leerkracht geen informatie geeft over een code, dan is dit weergegeven met een nul (0).

- Voorbereiding

Alle leerkrachten staken tijd in de voorbereiding van de lessen. Hierbij benadrukten Annet, Barbara en Chantal dat voor hun gevoel een goede voorbereiding meer tijd kostte dan ze hadden. Hierdoor lazen ze niet alles, zoals de achtergrondinformatie, of zochten ze niet zelf filmpjes op bij de tweede les. Ook Erik gaf aan dat de twee lessen bovenop de bestaande werkdruk kwamen en er dus weinig tijd was voor voorbereiding. Hij sloeg daarom als enige leerkracht de handleiding bijna volledig over: “Ik denk: ik moet het gewoon hiermee [site] op zich al kunnen redden. Zo'n filmpje moet al duidelijk genoeg zijn.”

De manier waarop leerkrachten zich voorbereidden op de lessen, gegeven de beperkte tijd die ze ervoeren, verschilde. Zo analyseerde Annet thuis ook filmpjes met de les in

MASTERSCRIPTIE EDUCATIEF LESMATERIAAL MEDIAWIJSHEID

Daan had de kern van de les uitgeschreven in een eigen aantekeningenschrift: “Want het is een soort mantra hè. Je bent eigenlijk de hele tijd met hetzelfde bezig met ze.”

Daarnaast zochten leerkrachten ook collega’s op om de les voor te bereiden, zoals eerder aangegeven. Ze bespraken hierbij vooral hoe ze de les moesten uitvoeren.

De leerkrachten maakten dus keuzes in de voorbereiding op basis van de tijd die ze hiervoor hadden. Verdiepende informatie of het bedenken van eigen aanvullingen op het lesmateriaal lijken hierbij niet essentieel en worden achterwege gelaten, afgezien van Barbara die hier wel tijd in heeft gestoken. Aan overleg met collega’s over de praktische uitvoering van de les werd wel tijd besteed.

- Handleiding algemeen en gebruik

Alle leerkrachten gaven aan dat ze de handleiding zeer uitgebreid vonden en soms lastig te lezen. Chantal las de handleiding hierdoor vaker door. Barbara benoemde dat de les deels in de handleiding stond en dat je de site ook nodig had om de les goed te begrijpen. Ook vonden zowel Annet als Barbara het niet helemaal duidelijk wat bij de voorbereiding en wat bij de uitvoering van de les hoorde. Zowel Barbara als Chantal vonden dat ondersteunende informatie bij de uitvoering van de les zelf kon staan. Barbara gaf aan tijdens de les niet terug te gaan naar de informatie die bij de voorbereiding stond. Chantal gaf aan dat ze informatie graag meer schematisch had gezien en bijvoorbeeld bij de uitvoering van de les geplaatst.

Tijdens de observatie van de tweede les lieten vier van de vijf leerkrachten zien dat ze de stappen van de handleiding volgden: voorkennis activeren, doel benoemen, uitleg geven en de kern van de les behandelen. Alle leerkrachten kozen voor een klassikale uitvoering bij het bekijken van het eerste filmpje zoals aangegeven in de handleiding. Vier van de vijf

leerkrachten lieten de vlog en het Jeugdjournaal in groepjes bespreken. Tevens lieten vier leerkrachten zien dat ze gebruik maakten van de voorbeeldchecklisten uit de handleiding, doordat ze vergelijkbare checklisten maakten met de leerlingen. Barbara liet de leerlingen in groepjes overleggen over wat echt en gemanipuleerd was aan de filmpjes en gebruikte hierbij een didactische werkvorm die niet in de handleiding stond. Barbara en Annet gebruikten een zelfgemaakte checklist voor de leerlingen. Daan gaf tijdens de les veel extra informatie vanuit zijn eigen kennis over media. Geen van de leerkrachten ging aan het eind van de les terug naar de checklist om te bespreken wat het meeste bijdroeg aan ‘echt’ en ‘gemanipuleerd’. Wel bespraken ze allemaal wat de leerlingen nu hadden geleerd.

Erik week als enige sterk af van de handleiding en het gebruik ervan. De filmpjes werden bekeken, maar de vijf punten waarmee de leerlingen de filmpjes konden analyseren

MASTERSCRIPTIE EDUCATIEF LESMATERIAAL MEDIAWIJSHEID

kwamen in zijn les nauwelijks aan bod. Alleen bij montage werd besproken op welke wijze dit wel of niet was gemanipuleerd. Erik ging meer in op wat de leerlingen concreet zagen en wat zij hierbij ervoeren.

“Dus ik wil eigenlijk niet eens al te veel de gebruiksaanwijzing volgen, want een gebruiksaanwijzing is vreemd. Dan moet je helemaal in het spoor van de ander. Maar als ik de strekking, de bedoeling begrijp, wil ik het gewoon eigenlijk met mijn eigen woorden, met mijn eigen insteek, in een levende situatie met de kinderen, misschien iets heel anders aankaarten dan wat feitelijk dat filmpje je aangeeft. Die vrijheid geeft de meest levende klassensituatie. Anders zit steeds die apparatuur en die instructie ertussen en dat vind ik irritant.”

De handleiding werd als uitgebreid ervaren, maar vier van de vijf leerkrachten lazen de informatie omtrent de lessen wel. Ook volgden vier van de vijf leerkrachten bij de

geobserveerde les alle stappen in de methode, behalve de aanpassing van de checklist aan het eind van de les. Ze kozen allemaal voor een klassikale uitvoering, waarbij ze leerlingen wel samen lieten overleggen en antwoorden lieten noteren op papier. Of een leerkracht startend of ervaren was leek niet van invloed op de manier waarop de leerkrachten de handleiding

gebruikten. Slechts één van de vijf leerkrachten volgde de handleiding niet tijdens de les en richtte zich vooral op de site.

- Site achtergrondinformatie

Barbara en Erik gebruikten ter voorbereiding van de lessen de achtergrondinformatie op de site. Ze waardeerden hierbij vooral de filmpjes over beeldanalyse. Ook noemde Barbara dat de achtergrondinformatie op de site fijner was dan die in de handleiding, omdat er veel afbeeldingen en filmpjes in stonden: “Ik denk dat ik meer in beelden denk.” Wel vond Erik het overzicht van de competentieniveaus niet prettig qua layout en hij wist niet wat hij met

Kahoot! moest. Kahoot! is een digitale quiztool waarbij leerlingen met een eigen device antwoord kunnen geven op een vraag die op het digibord wordt gesteld. Erik dacht echter dat de uitleg over Kahoot! reclame was.

Annet gaf aan de achtergrondinformatie alleen snel te hebben bekeken, maar er niks mee te doen. Chantal zei dat ze het niet heeft bekeken vanwege tijdgebrek en ook Daan gaf aan het niet te hebben bekeken. Het viel dus op dat maar twee leerkrachten de

achtergrondinformatie op de site uitgebreid lazen ter voorbereiding op de les. Eén van deze twee leerkrachten vond niet alle informatie ondersteunend of direct duidelijk.

MASTERSCRIPTIE EDUCATIEF LESMATERIAAL MEDIAWIJSHEID

- Site leerlingendeel

De leerkrachten waren positief over het leerlingendeel van de site. Ze vonden het handig, duidelijk, praktisch, makkelijk om de structuur van de les aan te houden,

ondersteunend en de filmpjes waren treffend.

Wel benoemde Annet dat de lesdoelen nog uitgebreider mochten zijn en dat voor leerlingen kon worden aangegeven wat ze precies moesten doen bij de verschillende

onderdelen. Chantal daarentegen vond de lesdoelen duidelijk: “Bij elk onderdeel van de les, zowel les 1 als les 2, werden daarbij de doelen heel goed duidelijk [weergegeven] en [hoe] er aan gewerkt [wordt].”

Voor Erik was niet altijd duidelijk welke informatie voor leerlingen en welke informatie voor leerkrachten was. Dit komt overeen met de lesobservatie waar hij een deel van de achtergrondinformatie voor leerkrachten met de leerlingen behandelde.

Concluderend vonden de leerkrachten het leerlingendeel van de site ondersteunend en duidelijk bij het lesgeven, waarbij twee leerkrachten nog behoefte hadden aan extra

aanwijzingen voor leerlingen en een duidelijker onderscheid tussen het leerlingendeel en de achtergrondinformatie.