Hollandsche Schouwburg
Bijlage 2 Volledige Concurrentenanalyse
In dit hoofdstuk worden de concurrenten van de Hollandsche Schouwburg bekeken. Er zijn in Nederland buiten de Hollandsche Schouwburg geen instellingen die gericht zijn op het herdenken van de Sjoa. Maar dit betekent niet dat de Hollandsche Schouwburg geen concurrenten kent. Er zijn in Nederland verschillende instellingen gericht op het herdenken van de Tweede Wereldoorlog. Omdat deze instellingen zich in dezelfde branche begeven als van de Hollandsche Schouwburg, waarbij gedenken centraal staat zullen deze instellingen in de concurrentenanalyse besproken worden.
De Hollandsche Schouwburg is een instelling met herdenking als kernwaarde. Omdat herdenking voor iedereen is, is de Hollandsche Schouwburg dan ook gratis voor iedereen toegankelijk. In de concurrentenanalyse zal gekeken worden naar welke toegangsprijzen, indien die aanwezig zijn, gehanteerd worden en of er ook speciale aandacht is voor de herdenking van de Sjoa.
Anne Frank Huis
www.annefrank.org
Het Anne Frank Huis is een museum, gelokaliseerd in het huis waar Anne Frank en haar familie tijdens de Tweede Wereldoorlog zaten ondergedoken. Het zo genoemde achterhuis biedt nu het toneel om de leefomstandigheden van onderduikers te illustreren.
In samenwerking met de vader van Anne Frank, Otto Frank is op 3 mei 1957 de Anne Frank Stichting opgericht. De stichting beheert de onderduikplaats en dagboeken van Anne Frank en wil zo haar levensverhaal wereldkundig maken. De stichting is een non-profitorganisatie (Tweede Wereldoorlog, 2015).
Locatie
Het Anne Frank Huis is te vinden in Amsterdam, Noord-Holland.
Toegangsprijs
Volwassenen 9 euro, 10-17 jaar 4,50 euro, 0-9 jaar gratis.
Doelgroep
Het Anne Frank Huis heeft verschillende doelgroepen. Het voornaamste doel van het Anne Frank Huis is het verhaal vertellen van de gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog door de ogen van een jong meisje dat zich er middenin bevond. Op deze manier wil de stichting de gevaren van antisemitisme, racisme en discriminatie, en het belang van vrijheid, gelijke rechten en democratie tot de bezoeker door laten dringen.
Een hele belangrijke doelgroep zijn de toeristen uit binnen- en buitenland. Dit is ook aan alles te merken rondom het Anne Frank Huis. De twee meest gebruikte talen in het museum zelf zijn Nederlands en Engels. Bij verschillende auto-onderdelen zijn palen te vinden van waaruit de informatie in verschillende talen te beluisteren is. Ook zijn de Nederlands gesproken films Engels ondertiteld. Verder zijn er bij de ingang van het museum gratis rondleidingfolders te vinden die in twaalf verschillende talen meer informatie geven over het museum.
Een andere belangrijke doelgroep is de educatieve doelgroep. Het Anne Frank Huis biedt veel lesmateriaal, trainingen en activiteiten aan scholen uit binnen- en buitenland. Doel hiervan is om ook jongeren te leren wat de gevaren zijn van antisemitisme, racisme en discriminatie. Door het verhaal zelf te beleven heeft de informatie meer een impact op de jongeren.
Een andere, ietwat minder waarschijnlijke doelgroep, zijn de politie en gemeentes. Voor de politie zijn er verschillende gespreksprogramma’s waarin de samenleving in relatie tot de politie wordt besproken, zijn er studiedagen in het kader van discriminatie en politiewerk en worden er communicatietrainingen voor de politie georganiseerd waarin de agenten getraind worden om te reageren op discriminatie. Ook voor de gemeentes zijn er verschillende trainingen in diversiteit, vrijheid en ander dilemma’s te volgen, zijn er expertmeetings in het kader van discriminatie voor (lokale) overheden en is er net als voor de politie een training die gemeentes helpt beter te reageren op discriminatie.
Producten/diensten
Het grootste product/dienst die het Anne Frank Huis levert is uiteraard het Anne Frank Huis zelf. In dit grachtenpand is het voormalig onderduikadres te bekijken van Anne Frank en haar familie. Hoewel het voormalige Achterhuis leeg staat (op verzoek van Otto Frank), is de rest van het pand in dezelfde staat gelaten als ten tijde van de onderduiking. Hierdoor krijgt de bezoeker een idee van de omstandigheden waarin Anne Frank was ondergedoken.
Herinneringscentrum Kamp Westerbork
www.Kampwesterbork.nl
Herinneringscentrum Kamp Westerbork is een museum dat in het teken staat van de slachtoffers en overlevenden van het voormalig concentratiekamp. Door middel van persoonlijke verhalen zijn de tentoonstellingen en films die te zien zijn in het museum toegankelijk voor zowel volwassenen als kinderen. Op het terrein is te vinden: filmbeelden uit 1944, een gedeeltelijke ingerichte barak, een laatste afscheidsgroet die uit de trein was geworpen, een maquette van het kamp vroeger en tekeningen van spelende kinderen (Tweede Wereldoorlog, 2015).
Kamp Westerbork is één van de grootste concurrenten van de Hollandsche Schouwburg en zal daarom uitgebreid beschreven worden.
Locatie
Herinneringscentrum Kamp Westerbork is te vinden in Hooghalen, Drenthe.
Kosten entree
De kosten van entree voor kamp Westerbork zijn tot 8 jaar gratis. Tussen de 8 en 18 jaar kost het entree €4,00. 18 jaar en ouder betaalt €8,50 om binnen te komen. Vrienden en Veteranen betalen niks. De museumjaarkaart kan niet gebruikt worden bij entree. Eén ticket geeft toegang tot het museum, het kampterrein en de pendelbus naar het kampterrein.
Doelgroep
Er is geen duidelijke doelgroep voor het herinneringscentrum. Iedereen die geïnteresseerd is in de Tweede Wereldoorlog, mensen met een familiegeschiedenis die aan kamp
Westerbork bindt, educatie en toeristen zijn op basis van de website de hoofddoelgroepen.
Producten/diensten
Herinneringscentrum Kamp Westerbork heeft verschillende diensten. Het voornaamste is het herinneringscentrum, dat uit het museum en het voormalig kampterrein bestaat. Het museum is 2,7 kilometer verwijderd van het kampterrein.
Het kampterrein is het terrein waar tussen 1942 en 1945 meer dan 100.000 Joden vanaf gedeporteerd werden naar kampen in Oost-Europa. Op het terrein zijn originele barakdelen op hun oorspronkelijke plek terug te vinden, net als een woning van de kampcommandant die gedurende de geschiedenis nooit is verplaatst of afgebroken.
Monumenten
Verder zijn er op het terrein verschillende monumenten te vinden, zoals: - De Gesproken Namen
Elke dag klinken de 107.000 namen van de mensen die vanaf Kamp Westerbork naar elders werden gedeporteerd op het terrein.
- Nationaal Monument Westerbork
Dit oorlogsmonument is misschien wel een van de meest bekende van Nederland. Met zo min mogelijk middelen zijn door middel van het einde van de negentig meter lange rails de gruweldaden van de oorlog te ervaren. “De omhoog gekrulde rails drukken de wanhoop uit, ze zijn bewerkt alsof er op geschoten is. De spoorbielzen laten de vernietiging zien. Hoe dichter bij het eind, hoe meer ze versplinterd zijn. De rails rust op 93 bielzen die verwijzen naar het aantal
rails symboliseren vier transporten die van elders naar Oost-Europa vertrokken. De muur van Drentse zwerfkeien lijkt van een afstand op een stapel schedels. De muur sluit het monument als het ware voor het oog af. Daarvoor het stootblok, vlak bij de plaats waar ook in de oorlog de spoorlijn van Hooghalen naar het kamp haar eindpunt vond.”(Kamp Westerbork, 2015).
- De 102.000 Stenen
102.000 van de uit Westerbork gedeporteerde mensen keerden nooit meer terug naar huis. Op de meeste van deze gedenkstenen is een davidster geplaatst om de joodse mensen te herdenken. Op 100 stenen staat geen teken, om de
verzetsstrijders te herdenken die in het kamp gevangen zaten om weggevoerd te worden. De stenen zijn op een gelijkmatige manier geplaatst in de vorm van de Nederlandse kaart. De stenen zijn willekeurig in hoogte om zo elk individu te benadrukken.
- Tekens in Westerbork
Op het terrein zijn vijf gedenkstenen te vinden met daarop het aantal gedeporteerde mensen en het aantal slachtoffers. Voor elk van de vijf bestemmingen die Kamp Westerbork had staat er één: Sobibor, Mauthausen, Bergen-Belsen, Auschwitz en Theresienstadt.
- Jerusalem Stone
De Jerusalem Stone is een monument ter nagedachtenis van de slachtoffers van de naziterreur en kamp Westerbork. Het monument is een geschenk van de staat Israël en werd op 3 maart 1993 onthuld door de toenmalige president in
aanwezigheid van koningin Beatrix en belangstellenden. Een soortgelijke steen is ook in Auschwitz en in Bergen-Belsen geplaatst. Op de steen staat de Bijbeltekst: “…en mijn smart staat mij bestendig voor ogen”(Psalm 38 vers 18. (Kamp Westerbork, 2015).
- Verzetsmonument
Op dit monument staan de tien namen van de verzetsstrijders die in 1943 door het Duitse leger gedood werden.
Tentoonstellingen
Buiten het terrein is er ook een tentoonstelling te vinden in het aangrenzende museum. Buiten de vaste tentoonstelling “Durchgangslager Westerbork” zijn er ook regelmatig exposities te zien die vertellen over het kampleven door de oorlogsjaren heen. Verschillende tentoonstellingen:
Durchgangslager Westerbork: Een vaste tentoonstelling over de geschiedenis van kamp Westerbork.
Door Hella’s ogen: Een expositie over de zoektocht naar de familiegeheimen van Hella de Jonge.
Verhalen uit de onderduik: Deze expositie vertelt verschillende verhalen van onderduikers en laat voorwerpen die gemaakt zijn tijdens de onderduiktijd zien. Dutchbat Graffiti: Expositie van foto’s van muurschilderingen en tekeningen van de
Verder zijn er verschillende tentoonstellingen van het herinneringscentrum ook te leen/huur voor andere instellingen. Het herinneringscentrum Kamp Westerbork heeft hiervoor reizende tentoonstellingen en Bruikleen exposities.
Namenwand
Het herinneringscentrum Kamp Westerbork is ook bezig met het projecteren van een speciale Namenwand. Deze projectie vindt dag en nacht plaats en is genaamd “Een Naam en een Gezicht”. Hiermee willen ze de slachtoffers uit de anonimiteit halen. Om deze namenwand te kunnen realiseren, is er een database ontwikkeld met de namen van de slachtoffers. Dit gebeurde in samenwerking met het Rode Kruis in Den Haag die de Joodse Raad Cartotheek beschikbaar stelde. Deze Cartotheek is ook de basis van de namenwand in de Hollandsche Schouwburg. De Hollandsche Schouwburg en Kamp Westerbork hebben in het samenstellen van de database dan ook samengewerkt. Het grote verschil tussen deze twee namenwanden is dat Kamp Westerbork focust op de slachtoffers die in Kamp
Westerbork verbleven of Kamp Westerbork hebben gepasseerd. De namenwand in de Hollandsche Schouwburg focust op alle Joodse slachtoffers van de Duitse bezetting.
Financiering
De financiering van Herinneringscentrum Kamp Westerbork is vrijwel identiek aan die van de Hollandsche Schouwburg/Joods Cultureel Kwartier. Hoewel het Joods Cultureel Kwartier zelf voor de helft van de inkomsten moet zorgen (de andere helft wordt gesubsidieerd door de overheid) zijn de subsidies maar 25% van de inkomsten van het herinneringscentrum. De structurele subsidies van het Ministerie VWS zorgen voor het voortbestaan van het
herinneringscentrum maar de activiteiten en projecten kunnen alleen mogelijk gemaakt worden door giften en donaties. Deze schenkingen zijn net als bij het Joods Cultureel Kwartier vrijgesteld van successie- en schenkingsrechten. Ook moet er voor de entree van het museum betaald worden, hoewel het terrein van het voormalige kamp vrij toegankelijk is.
Net als bij het Joods Cultureel Kwartier is het mogelijk om een eenmalige gift te doen, maar ook om “vriend” te worden van het herinneringscentrum. Er zijn verschillende niveaus in giften die gedaan kunnen worden:
- Vriend (Vanaf 25 euro per jaar) Hiervoor krijgt de ‘vriend’:
o Gratis toegang tot het museum voor de ‘vriend’ en een introducé o Uitnodiging voor vriendenbijeenkomsten voor ‘vriend’ en een introducé o Twee maal per jaar ontvangt de ‘vriend’ het informatiebulletin Getekend
Nieuws
o De ‘vriend’ heeft recht op korting bij speciale boekenaanbiedingen o Vier maal per jaar ontvangt de ‘vriend’ een email met de agenda van de
activiteiten erin
- Donateur (vanaf 75 euro per jaar)
o Dezelfde privileges als de ‘vriend’ ontvangt
o Daarbij krijgt de donateur het gratis boek Westerbork 1939-1945 o De donateur betaalt geen verzendkosten bij het bestellen van een boek - Begunstiger (vanaf 300 euro per jaar)
o De begunstiger ontvangt dezelfde rechten als de ‘vriend’ en de donateur o De begunstiger wordt ook uitgenodigd voor speciale bijeenkomsten - Bijzondere begunstiger (eenmalig 2.500 euro per jaar)
o De bijzondere begunstiger ontvangt levenslang dezelfde rechten als de vriend, donateur en begunstiger
o De naam van de bijzondere begunstiger wordt genoemd in het Getekend Nieuws
Vrijwilligers
De Hollandsche Schouwburg wordt grotendeels draaiende gehouden door vrijwilligers die verschillende dagdelen per maand achter de balie staan om bezoekers wegwijs te maken in de instelling. Dit is ook bij Herinneringscentrum Kamp Westerbork het geval. Met ongeveer 70 vrijwilligers wordt het herinneringscentrum draaiende gehouden.
Communicatie
Herinneringscentrum Kamp Westerbork heeft buiten de website een Facebookpagina, Twitteraccount en een nieuwsbrief.
Website
De website is duidelijk en helder, met een sobere vormgeving. Er wordt weinig gebruik gemaakt van kleur, buiten rode en blauwe tekst. De website heeft voornamelijk een informatief doeleinde en is in het Nederlands, Duits en Engels te lezen.
Facebookpagina
De Facebookpagina heeft 1886 vind-ik-leuks en 2.799 mensen hebben aangegeven het herinneringscentrum bezocht te hebben. Dit in tegenstelling tot de 11.084 mensen die hebben aangegeven het Joods Cultureel Kwartier leuk te vinden en 5.502 het te hebben bezocht.
Op de Facebookpagina van het herinneringscentrum wordt regelmatig een event of herinnering geplaatst. Er zit geen duidelijke frequentie in, soms wordt er meerdere malen per dag wat geplaatst, andere keren meerdere malen per week.
Twitteraccount
Het Twitteraccount van het herinneringscentrum heeft 1.016 volgers en 563 tweets. Herinneringscentrum Kamp Westerbork vs. Hollandsche Schouwburg
De instituten hebben zeker overeenkomsten. De namenwand, het gedenkende thema en de Jodenvervolging zijn bij beide aanwezig en ook centraal. Een groot verschil is de locatie, het terrein en het assortiment. De Hollandsche Schouwburg is een monument met enkel de herdenking van de omgekomen joodse mensen tijdens de Tweede Wereldoorlog, in het hart van de oude joodse buurt. De Hollandsche Schouwburg diende in de jaren van de bezetting enkel als verzamelplaats maar niet als een plek waar de gruweldaden van de oorlog plaatsvonden. Het herinneringscentrum was wel een plek waar mensen naartoe gebracht werden en waar velen de dood vonden. Hoewel de herinnering en gedenken redelijk overeenkomt, is de lading daardoor van de instellingen compleet verschillend. In de Hollandsche Schouwburg is een monument in het voormalig theater te zien, in het
herinneringscentrum is het volledige terrein en originele barakken te zien waar de mensen in die tijd daadwerkelijk vastgehouden werden en zijn omgekomen. Een tegenstrijdigheid van het herinneringscentrum vind ik de namenwand tegenover de gedenkstenen. De
gedenkstenen zijn namelijk met alleen een davidster gemarkeerd en laten het aantal zien van de mensen die zijn omgekomen, niet de individuen. De stenen hebben allen een andere hoogte om zo nog meer het aantal te benadrukken. De namenwand daarentegen wil de namen van de slachtoffers terug geven. Alle namen van omgekomen joden klinken gedurende de dag over het terrein. Dus enerzijds is er een gedenkteken waar anoniem de slachtoffers worden herdacht, terwijl anderzijds de namen publiekelijk worden opgenoemd. Bij de Hollandsche Schouwburg ligt de nadruk juist alleen op het individualistische en persoonlijke karakter van de slachtoffers. Er is een duidelijke toon in de tentoonstelling, de namenwand en het monument, namelijk het persoonlijk maken van de slachtoffers van deze gruwelijke periode.
Nationaal Monument Kamp Amersfoort
www.kampamersfoort.nl
Nationaal monument Kamp Amersfoort was tijdens de Duitse bezetting een verzamelplaats voor gevangenen van de Duitse politie. Meer dan 35.000 gevangenen werden hier tussen 1941 en 1945 vastgehouden. Hoewel het kamp afgebroken is, zijn er nog wel diverse overblijfselen, monumenten en reconstructies te zien. De bezoeker kan door middel van rondleidingen, documentaires en tentoongestelde voorwerpen het verleden herinneren, laten bezinnen en ervan leren (Tweede Wereldoorlog, 2015).
Locatie
Nationaal Monument Kamp Amersfoort is te vinden in Amersfoort, Utrecht.
Doelgroep
Iedereen met een interesse in geschiedenis of die dierbaren/bekenden wilt herdenken die hier vast hebben gezeten tijdens de bezetting. Daarbij zijn er ook speciale educatieve programma’s voor onder andere kinderen uit groep 7 & 8 en groepen voor het voortgezet onderwijs. Verder zijn er speciale rondleidingen te boeken voor elke doelgroep en kan er een ooggetuigen persoonlijke ervaringen komen delen als gastspreker. Daarbij biedt Nationaal Monument Kamp Amersfoort ook de mogelijkheid om een programma op maat van een specifieke doelgroep te laten maken. Er is dus geen specifieke doelgroep, de informatie wordt afgestemd op de bezoeker.
Producten/diensten
Bij Nationaal Monument Kamp Amersfoort zijn de overblijfselen van een voormalige verzamelplaats voor gevangenen van de Duitse politie te vinden. Daarbij biedt het terrein ook ruimte om de gebeurtenissen te herdenken op speciale herdenkingsplekken. Het terrein is zo ingericht om een beeld te kunnen geven wat er vroeger gebeurde ten tijde van bezetting en gevangenschap door authentieke objecten te laten zien, maar ook door middel van reconstructies.
Financiering
Het grootste deel van de inkomsten van Nationaal Monument Kamp Amersfoort berust op giften en donaties. Indien men een donatie wilt doen, krijgt deze persoon in kwestie de titel “beschermer van Kamp Amersfoort”. Bij een jaardonatie van 250 euro of meer wordt de “beschermer: vermeld in de informatiebulletin en op de website. Daarbij krijgt de
“beschermer” uitnodigingen voor herdenkingen, lezingen en zijn zij welkom op themadagen. Met het geld wil Kamp Amersfoort de komende jaren nog meer lespakketten ontwikkelen voor scholen, digitale technieken aanbrengen om de individuele bezoekers beter te informeren, willen ze de vrijwilligers bijscholen, willen ze de gebouwen voorzien van een digitaal database van alle oud-gevangenen en willen ze vernieuwing aanbrengen van de informatieborden op het terrein.
Communicatie
Nationaal Monument Kamp Amersfoort is in het bezit van een website, een
Facebookpagina, een nieuwsblad “In Beeld” en een nieuwsbrief. De website heeft een vrij simpele vormgeving met aardig wat tekst. Op het oog is het een wat rommelige website met meerdere soorten lettertypes, verschillende kleuren en een wat onduidelijke navigatie. Het navigatiesysteem is ook bij het verder klikken niet heel handig. Sommige pagina’s zijn daarbij ook niet compleet of bevatten helemaal geen tekst. Buiten de ontbrekende pagina’s is er wel veel en duidelijke informatie op te vinden.
De Facebookpagina is heeft 594 vind-ik-leuks en 484 mensen hebben aangegeven het monument te hebben bezocht. Er worden niet regelmatig artikelen op geplaatst, gemiddeld een paar keer per maand. De uitzonering hierop is de meimaand. In die periode werd er wel meer informatie geplaatst.
Het nieuwsblad “In Beeld” is een doorzetting van de informatiebulletin die voorheen een andere titel had, namelijk “NIEUWS”. In iedere uitgave staat informatie over het bestuur, de nieuwsberichten, artikelen van gastschrijvers, medewerkers, aankondigingen en verslagen (Kamp Amersfoort, 2015).
Monument Oranjehotel
www.oranjehotel.org
Het Oranjehotel was in de tijd van de Duitse bezetting een gevangenis waar Nederlanders heen werden gebracht als ze zich verzette tegen de Duitsers. Hier werden ze verhoord en berecht. Naar schatting hebben 25.000 mensen gevangen gezeten in het Oranjehotel, waarvan er meer dan 200 zijn geëxecuteerd (Oranjehotel, 2015).
Locatie
Monument Oranjehotel bevindt zich in Scheveningen/Den Haag, Zuid-Holland.
Entreekosten
De entree voor monument Oranjehotel is gratis.
Doelgroep
Hoewel er geen duidelijke doelgroep is geformuleerd, kan er uit de tekst worden opgemaakt dat de voornaamste doelgroep vooral de overlevende van het Oranjehotel zijn, de
nabestaande of geïnteresseerde. Het heeft niet een nationale bekendheid en het is ook niet veel met marketing en/of communicatie bezig. Het voornaamste doel is het in stand houden van het verhaal van wat zich daar heeft afgespeeld voor ieder die daarin geïnteresseerd in is.
Producten/diensten
Er zijn verschillende producten en diensten te vinden in het Oranjehotel. Er zijn