Wat is de verwachting hoe we omgaan met open data in de toekomst? Advocaten Chantal Bakermans en Peter Kits geven een beeld van hoe open data er

in de toekomst uit zou kunnen zien. Zodra het over de toekomst voorspellen gaat op open data gebied zijn er weinig bronnen die daar uitspraak over willen en kunnen doen. Er zijn een aantal punten die terugkomen en als relevant gezien kunnen worden.

Zolang open data in het binnen en buitenland nog steeds tot de nodige kritiek leidt, is het nog niet zeker te noemen hoe we er in de toekomst mee omgaan. Volgens de advocaten Bakermans en Kits wordt open data gepresenteerd als een geneesmiddel dat overal tegen zou kunnen helpen. Dit is niet waar want het opengooien van data door de overheid lijkt namelijk niet te leiden tot meer vertrouwen. Hiernaast melden Bakermans en Kits dat de data op zich niet voldoende zijn, er moeten de juiste tools bij geleverd worden om de data ook daadwerkelijk te kunnen gebruiken.

Hiervoor zijn de volgende punten belangrijk volgens Bakermans en Kits:

zich willen verdiepen in open data en hoe ze open data een stap verder kunnen helpen.

1. Toegankelijkheid: Wegens beperkingen vanuit de overheid zijn er niet eenvoudig te hergebruiken formats, die geen ruwe data omvatten. Dit heeft tot gevolg dat de burger bijna geen invloed meer kan uitoefenen.

2. Bruikbaarheid: Er dienen formats beschikbaar gemaakt te worden die ervoor zorgen dat data ook daadwerkelijk hergebruikt kan worden.

3. Betrouwbaarheid: Bij het beschikbaar maken van data, dient duidelijk gemaakt te worden hoe betrouwbaar de data is.

4. Continuïteit: Dit is van belang voor bedrijven en organisaties die business modellen aan de data willen hangen. (Bakermans, Kits, 203)

Ton Zijlstra een van de ‘open data goeroes’ van Nederland, verwacht de komende jaren nog een tegenreactie. Hij stelt in een interview dat het op dit moment hip en trendy is om transparantie te bepleiten, maar mensen die dat eigenlijk niet willen houden hun mond. Zodra die hun kans zien, zullen ze nog tegengas gaan geven. (Zijlstra, 2)

6.3.5. Conclusie

Zoals je hebt kunnen lezen zijn er verscheidene redenen waarom de overheid open data heeft ingevoerd. De voornaamste redenen zijn uit economisch en principieel opzicht. De risico’s met betrekking tot open data zitten hem met name in de privacy. Open data kan persoonlijke gegevens bevatten die tot een bepaald persoon kunnen leiden. Naast deze directe risico’s zijn er ook indirecte risico’s. Verschillende

databronnen kunnen gecombineerd tot persoonlijke data leiden. Dat het een aantal keer is misgegaan blijkt uit de directe en indirecte voorbeelden. Dit heeft tot gevolg dat de overheid nu strenger controleert op persoonlijke data.

Voor het open data gebruik door privé/commerciële bedrijven zijn nog geen beperkingen. Zij zouden hun privé databases kunnen combineren en hierdoor nieuwe inzichten kunnen krijgen. Dit kan een positief punt zijn (vooral voor de bedrijven zelf), maar kan wellicht ook tot gevoelige informatie met betrekking tot persoonlijke gegevens leiden. Kijk hier naar het voorbeeld van de elektronica winkel op pagina 17.

Bij het gebruik van open data moet je ook rekening houden met de eventuele risico’s en gevolgen. Bij het gebruik van open data binnen een project is het raadzaam om altijd na te gaan hoe betrouwbaar de data is.

6.4. Deelvraag 4: Wat zegt de literatuur over de privacy gevolgen binnen een smart city?

Het hebben en krijgen van een smart city is niet alleen maar positief, er hangen ook gevolgen aan vast met betrekking tot de privacy. Naast het weten wat de risico’s van open data zijn, is het ook van belang te weten wat de privacy gevolgen zijn binnen een stad die steeds ‘slimmer’ wordt. Om de risico’s van open data en de gevolgen die deze hebben binnen smart city te kunnen zien is bewustzijn op dit vlak van belang.

6.4.1. Wat is privacy?

Er bestaan verscheidene omschrijvingen van wat het begrip privacy inhoudt. Degene die het meest wordt gebruikt is die van de Amerikaan Thomas Cooley. In 1879 omschrijft hij privacy als het recht om met rust te worden gelaten. Een jaar later nemen de rechters Warren en Brandeis deze omschrijving over. (Warren & Brandeis, The Right to Privacy) Dit is de eerste juridisch getinte definitie.

In het handboek van de Nederlandse staatsrecht is de volgende internationale wetgeving beschreven.

‘’1. Niemand mag worden onderworpen aan willekeurige of onwettige inmenging in zijn privéleven, zijn gezinsleven, zijn huis en zijn briefwisseling, noch aan onwettige aantasting van zijn eer en goede naam.

2. Een ieder heeft recht op bescherming door de wet tegen zodanige inmenging of aantasting.’’ (Elzinga, 389)

In Nederland is de Wet Bescherming Persoonsgegevens in 2000 geïntroduceerd. Deze wet richt zich op de verwerking van persoonsgegevens en omvangt een groot deel van de privacy wetgeving. (wetten.overheid.nl, Wet bescherming

persoonsgegevens) 6.4.2. Gevolgen

De combinatie van open data en data van privé organisaties kunnen leiden tot nieuwe informatie over een persoon en dus ook meer inzicht in een persoon bieden. De koppeling van deze data is hetgeen waar mensen zich druk om maken volgens het onderzoek van VINT. (Bloem, 9)

Het is dan ook niet merkwaardig dat het Humanistisch verbond de volgende punten heeft vastgesteld op het gebied van privacy (Humanistisch verbond, Dossier

mensenrechten: Het recht op privacy: introductie)

‘’1. Een zorgelijke toename van privacy schendende maatregelen. 2. De gebrekkige aandacht voor efficiëntie en doelgerichtheid. 3. De feilbaarheid van technologie.’’

Deze punten hebben met name betrekking op de verzameling van data in het algemeen, waaronder ook persoonlijke data door de overheid en privé bedrijven. Dit zijn geen open data, maar dit neemt niet weg dat de punten ook invloed hebben op het gebruik van open data. Hier is tijdens het onderzoek dan ook niet verder over uitgeweid, in verband met het tijdsbestek van het onderzoek.

De feilbaarheid van de technologie is een punt dat betrekking heeft op de risico’s van open data, maar ook op de gevolgen voor de privacy binnen een smart city. Zoals

ook al besproken is bij de risico’s van open data kan er geconcludeerd worden dat de risico’s voor de privacy groter worden. Met name als er meer data en systemen worden gekoppeld in een smart city. Deze zouden namelijk weer gekoppeld kunnen worden aan de open data, waardoor er voor bijvoorbeeld commerciële/privé

bedrijven nieuwe inzichten ontstaan over hun doelgroep. Met als gevolg dat er helemaal geen data meer privé is over de burger.

6.4.3. Ontwikkelingen/toekomstperspectief

Er zijn op dit moment een aantal spraakmakende steden op het gebied van smart cities. Deze steden springen eruit doordat zij gebruik maken van nieuwe

technologieën om de stad duurzamer, veiliger, efficiënter en prettiger om in te leven maken.

Volgens Martijn de Waal onderzoeker/schrijver over onder andere smart cities is een van die steden Songdo een stad in Zuid Korea. Songdo is gebouwd om de almaar groeiende bevolking uit de regio Seoul op te vangen. Wereldwijd wordt Songdo op het moment gezien als de modelstad op smart city gebied.

De stad is uitgerust met de laatste technologieën, deze zijn nauw verweven in het dagelijks leven zonder dat je het merkt. Er is een centraal computersysteem die alle data uit de stad verzamelt. Dit gaat van de energie die gebouwen verbruiken tot de parkeerplekken die vrij zijn. Zelfs de hoeveelheid afval per persoon kunnen ze meten. Er is namelijk een chipkaart nodig om toegang te krijgen tot de afvalcontainers. Door al deze data te combineren kan de stad worden geoptimaliseerd. Efficiëntie,

duurzaamheid, prettiger en veilig leven zijn de streefpunten van de stad.

In het geval hierboven zijn het geen open data. Het geeft wel aan waar we naartoe kunnen gaan binnen een smart city. Een stad waarin alles keurig wordt gemeten en wordt gekoppeld aan een persoon. Men kan zich voorstellen dat er nog

persoonlijkere data wordt verzameld, waardoor de stad en bedrijven een beter inzicht hebben in hun bewoners. Hiernaast blijft het een risico, stel dat deze data openbaar wordt gemaakt. Bijvoorbeeld om bedrijven en personen betere data te geven om slimmere oplossingen te bedenken. Dit zou inzicht geven in de behoeften en het gedrag van mensen.

Van de smart city merkt de Waal nog niet veel als hij in Songdo is. Af en toe schemert het door het straatbeeld heen. Een voorbeeld zijn de camera’s die bij speelplaatsen staan. Deze zullen niet alleen door de gemeente worden gebruikt, maar de ouders kunnen de beelden ook bekijken (zij zullen hier wel voor moeten betalen).

In dit geval zou de data van de camera’s bij de speelplaatsen, gezien kunnen worden als open data. Het is dan wel beschikbaar tegen betaling, maar bij andere steden zoals bijvoorbeeld in Amsterdam, zijn beelden bij speelplaatsen niet beschikbaar gesteld door de gemeente. Ook niet tegen betaling. Het risico voor de privacy zit hem in het feit dat als er geen controle op wordt gehouden, iedereen met de camera’s mee kan kijken die daarvoor wil betalen. Hierdoor kan de privacy van de kinderen die op de speelplaatsen spelen in gevaar komen. Met name als mensen met verkeerde bedoelingen naar de kinderen toe, hier gebruik van gaan maken. Het bedrijf Cisco is hier verantwoordelijk voor. Cisco is een van de bedrijven dat vooruitloopt met technieken op smart city gebied. Het plan is dat er ook armbandjes ter beschikking komen die de kinderen kunnen omdoen. In het geval dat ze de weg kwijtraken kunnen ze gemakkelijk worden teruggevonden. (de Waal, Smart cities). Ook aan deze gegevens zitten risico’s voor de privacy.

6.4.5. Bij privacy horen trade-offs

Als je het over privacy hebt dan heb je het over trade-off. Een voorbeeld is privacy tegenover gezondheid. Een elektronisch patiënten dossier breekt in in onze privacy, maar er is baat bij om een betere kwaliteit van leven aan te bieden.

Een van de belangrijkste trade-offs is die van privacy tegen veiligheid. We vinden het goed dat de overheid controleert op kinderporno, dat er camerabewaking is en vingerafdrukken worden genomen. Hier leveren we alleen wel privacy voor in, maar krijgen er wel meer veiligheid voor terug. (Bloem, 29)

Dit geldt ook voor een groot deel voor open data in een stad die steeds slimmer wordt. Wil je dat de overheid transparanter wordt of dat het alle data bij zichzelf houdt? Met als gevolg dat wij als burgers niet weten wat een overheid over hun volk weet.

6.4.6. Conclusie

Zoals je hebt kunnen lezen is er na de omschrijving van de Amerikaan Thomas Cooley, niet veel veranderd aan het principe uit 1879. Privacy komt nog steeds neer op het recht om met rust gelaten te worden. Vooralsnog schaadt de gedachte van open data op het moment geen van de niveaus. De combinatie van open data en privé data kan tot een bron aan informatie over een persoon leiden. Dit kan gevolgen hebben voor de privacy. Denk hierbij aan bedrijven die zoveel mogelijk willen weten, om zo beter te kunnen verkopen. Dit zou kunnen leiden tot het hebben van geen privé data. In sommige landen is er toegang voor de burger tot het bekijken van bepaalde beelden in de openbare ruimte. Dit is een begin van data die privé is en openbaar wordt gemaakt voor commerciële doeleinden.

Uiteindelijk moet de burger de keuze maken. Bij privacy horen namelijk trade-offs, willen we minder camera’s op straat of meer criminaliteit, geen open data of geen transparantie vanuit de overheid.

6.5. Deelvraag 5: Welke ontwikkelingen zijn er op het gebied van privacy bescherming met betrekking tot open data?

Als je met open data aan de slag wilt voor een applicatie binnen een smart city, dan zijn er een aantal privacy aspecten waar je rekening mee moet houden. Er zijn een aantal wetten en maatregelen die ervoor zorgen dat onze privacy zoveel mogelijk blijft gewaarborgd. Om je eigen privacy te behouden en om bewuster met die van iemand om te kunnen gaan, is het van belang dat je weet welke ontwikkelingen er op het gebied van privacy bescherming zijn.

6.5.2. Juridische aspect

Er zijn allerlei wetten en regels vastgelegd met betrekking tot open data. De meest relevante zijn er voor jullie uitgehaald. Het is een wirwar aan wetten en informatie, omdat de kennis over recht en wetgeving ontbreekt zal hier niet diep op worden ingegaan.

Jurriaan Amesz die zijn master thesis schreef over open data, heeft het op een toegankelijke manier beschreven en heeft er de belangrijkste zaken uitgehaald. Zo blijft het begrijpelijk en overzichtelijk. Om een beeld te schetsen van de juridische aspecten zullen zijn omschrijvingen als leidraad gebruikt worden.

Als jullie open data willen gebruiken, is het grootste struikelblok waar je rekening mee moet houden de ‘juridische check’. Deze omvat de juridische, privacy en beveiligingsaspecten van open data.

Als je zelf met de open data bezig gaat dan moet de veiligheid met betrekking tot persoonsgegevens niet uit het oog worden verloren. De belangrijkste wet die de privacy beschermt en dus ook een struikelblok is als er met open data wordt begonnen is de Wet bescherming persoonsgegevens. Data.overheid.nl stelt het volgende over de Wet bescherming persoonsgegevens: ‘’Het regime van de Wbp is in zijn effecten tegenovergesteld aan dat van de Wob (Wet openbaarheid van bestuur): openbaarmaking (of liever ‘verwerking’) van persoonsgegevens is verboden, tenzij de Wbp het toestaat. Nu kan bestuurlijke informatie

persoonsgegevens bevatten zodat, bij verstrekking zowel de Wob als de Wbp van toepassing zijn. Simpel gezegd, bepaalt de Wob dan dat bij het nemen van die beslissing het bestuursorgaan het (algemene) belang van verstrekking moet afwegen tegen de eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer van de in de informatie

genoemde personen. De cruciale term is dus het begrip persoonsgegeven: is er geen sprake van een persoonsgegeven, dan is de Wbp niet van toepassing en kan verstrekking voor hergebruik gewoon plaatsvinden. ‘’ (Data.overheid.nl, Handreiking, Stel vast of de data openbaar is)

Het is belangrijk om te weten wanneer iets een persoonsgegeven is. Op

Data.overheid.nl wordt beschreven wanneer iets een persoonsgegeven kan zijn. Met een persoonsgegeven wordt bedoeld dat het gaat om alle gegevens die omtrent een bepaald persoon informatie kunnen verschaffen. Dit is niet alleen een naam van een persoon, maar ook indirecte gegevens die iets vertellen over een persoon. Een voorbeeld kan een kenteken van een voertuig zijn of foto’s en verkoopprijzen van huizen. De context in de bepaling of iets een persoonsgegeven is of niet is bepalend. Het is van belang zodra het gegeven bepalend kan zijn voor de wijze waarop de betrokken persoon in de maatschappij wordt beoordeeld of behandeld.

(Data.overheid.nl, Handreiking, Stel vast of de data openbaar is)