Vergelijking van de integriteitssystemen

Er is een aantal overeenkomsten en verschillen zichtbaar tussen de drie integriteitssystemen van deze studie. Per pilaar zullen kort de belangrijkste overeenkomsten en verschillen worden benoemd. Allereerst verschilt het aantal pilaren waaruit het integriteitssysteem bestaat. Zo heeft de Turks- en Caicoseilanden een integriteitssysteem dat bestaat uit de meeste pilaren (dertien), gevolgd door

61

Sint-Maarten (twaalf) en als laatste Anguilla (elf). De Turks- en Caicoseilanden heeft als enige van de drie cases een anti-corruptie pilaar en op Anguilla ontbreekt daarnaast de ombudsfunctie (Integrity Commission; Transparency 2015: 105; interview 8, I 61.11)

Een belangrijk verschil tussen de kernoverheidsinstellingen van de cases betreft de macht van de Gouverneur. De Gouverneurs van de Britse overzeese gebiedsdelen hebben een grotere invloed op de uitvoerende en wetgevende macht dan de Gouverneur van Sint-Maarten. Hierdoor hebben de Gouverneurs van de Britse overzeese gebiedsdelen formeel gezien meer bevoegdheid om het integriteitssysteem te versterken. In dit onderzoek is naar voren gekomen dat de Gouverneurs deze macht nauwelijks uit eigen beweging aanwenden (Artikel 2 Statuut van het Koninkrijk der Nederlanden; Artikelen 57 juncto 73 Turks- and Caicos Constitution Order 2011; Artikel 9 Anguilla Constitution Order 1982).

Binnen de pilaar publieke sector valt het op dat er op alle drie de eilanden wetgeving is ingevoerd om deze pilaar te versterken. Dit gebeurde op Sint-Maarten en op de Turks- en Caicoseilanden op grotere schaal dan op Anguilla (Think First; ECORYS 2007). Een belangrijke overeenkomst binnen de rechtshandhavende organen is dat op Sint-Maarten en op de Turks- en Caicoseilanden de laatste jaren aanzienlijk meer integriteitsschendingen op zitting worden gebracht (Lunn 2012; SIPT ; Interview 2). Een dergelijke ontwikkeling is niet zichtbaar op Anguilla. Een andere overeenkomst tussen Sint-Maarten en de Turks- en Caicoseilanden betreft de invoering van een wet de toezicht houdt op de partijfinanciering. Op beide landen is men bezig om de partijen volledig te laten voldoen aan de gestelde eisen (Interview 1, 39:00; Interview 3, 40:00). Deze wet is niet geïmplementeerd op Anguilla.

De Ombudsman van Sint-Maarten is in korte tijd uitgegroeid tot een deugdelijk functionerende institutie en heeft in vergelijking met de Complaints Commissioner van de Turks- en Caicoseilanden het grootste mandaat om klachten ten opzichte van de overheid te onderzoeken. Naast het beperkte mandaat wordt de Complaints Commissioner op de Turks- en Caicoseilanden belemmerd door het beperkte budget (Interview CA; Transparency 2015: 85). De Algemene Rekenkamer van Sint- Maarten functioneert in vergelijking met de Turks- en Caicoseilanden en Anguilla het beste. De Algemene Rekenkamer van Sint-Maarten publiceert namelijk goede rapporten waarin ook de doelmatigheid en de rechtmatigheid van de overheidsfinanciën worden onderzocht. Op de Turks- en Caicoseilanden doet National Audit Office geen uitspraak over de doelmatigheid en de rechtmatigheid, hoewel het hier formeel gezien wel de bevoegdheden voor heeft. Op Anguilla is dit jaar voor het eerst een rapport gepubliceerd over de overheidsfinanciën, maar kon er geen clean

62

certificate worden gegeven door gebrek aan financiële data (Interview IL; PEFA 2015: 14; Transparency 2015: 94).

Zoals gesteld functioneert alleen op de Turks- en Caicoseilanden een onafhankelijke anticorruptie instantie, de integriteitscommissie. Deze pilaar is sinds de oprichting snel ontwikkeld. Er is een aantal zaken op zitting gebracht en de commissie heeft zich toegespitst op public education. Als de integriteitskamer van Sint-Maarten wordt opgericht, zal de kamer twee functies krijgen die ook behoren tot het mandaat van de integriteitscommissie van de Turks- en Caicoseilanden: het onderzoeken van vermeende integriteitsschendingen en het geven van advies over integriteitskwesties. Op Anguilla is er een Public Service Integrity Board, maar deze instantie kan door het beperkte mandaat niet tot een volledige anti-corruptie instantie worden gerekend (Interview 8, I 5:00; Interview 12, 26.40; Interview 14, Ontwerp Landsverordening integriteitskamer). De pilaar media functioneert het beste op de Turks- en Caicoseilanden. Op deze eilandengroep heeft de media zich het actiefst ingezet om integriteit te bevorderen. Op zowel Sint- Maarten als Anguilla is er weinig capaciteit beschikbaar voor onderzoeksjournalistiek, waardoor vermeende integriteitsschendingen niet veel in het nieuws komen (Transparency 2011: 143-157; Transparency 2015: 16; Interview 8I: 35.00).

Met betrekking tot de overige pilaren kunnen veel overeenkomsten worden aangewezen. In vergelijking tussen de pilaren 'politieke partijen' van de drie cases valt opdat op geen van de drie eilanden het bevorderen van integriteit geen belangrijk speerpunt is van de gevestigde politieke partijen. Op alle drie de eilanden is de pilaar civil society relatief zwak te noemen. Er zijn op de drie eilanden zijn er civil society organisations aanwezig, maar er zijn weinig tot geen organisaties die zich inzetten voor anti-corruptie of de bevordering van goed bestuur.Voor de pilaar private sector kan heel beknopt worden gesteld dat er op alle drie de eilanden signalen zijn voor belangenverstrengeling tussen de publieke en de private sector (zie bijv. Transparency 2011: 141; Transparency 2015: 14; interview 8, I 34:00).

Een overeenkomst tussen de drie integriteitssystemen is de kloof die zichtbaar is tussen het niveau van wetgeving en de dagelijkse praktijk. Vooral op Sint-Maarten en de Turks- en Caicoseilanden is er uitgebreide wet- en regelgeving aanwezig om integriteit te waarborgen. Deze wetgeving is de laatste jaren alleen maar verder uitgebreid en versterkt. In de praktijk blijkt de wetgeving in de praktijk echter nog lang niet altijd te functioneren zoals dat zou moeten, zoals bijvoorbeeld bleek uit diverse

bronnen (Interview 14, 39:00; Interview 3, 40.00). Deze bevinding komt tevens terug in de

63

kloof tussen wetgeving en praktijk, alleen is er minder uitgebreide wetgeving om integriteit te waarborgen aanwezig dan op de twee andere eilanden. Deze kloof werd in deze studie zichtbaar in het functioneren van het Public Service Integrity Board en de toepassing van de wetgeving in de publieke sector (interview 8, I 5:00).

Verder blijkt uit de cases het belang van de onderlinge interactie van de pilaren van het integriteitssysteem. Zo wordt het functioneren van de Algemene Rekenkamer van Sint-Maarten belemmerd doordat de rapporten van de Kamer niet worden besproken in de Staten. En blijkt op Anguilla het slechte functioneren van de pijler media negatieve invloed te hebben op het creëren van bewustwording in de civil society (Interview 7, 23.00; interview 8, 35.30).

Na dit overzicht van de belangrijkste overeenkomsten en verschillen tussen de drie integriteitssystemen, wordt in de volgende paragraaf ingegaan op hoe de ontwikkelingen van de integriteitssystemen verklaard kunnen worden.