Bevindingen van het onderzoek

72

“Hoe zijn delen van de integriteitssystemen van vergelijkbare Caribische eilanden ontwikkeld en ingericht en hoe kunnen ze onderling worden vergeleken en op basis daarvan worden versterkt?”

In de vergelijking van de inrichting integriteitssystemen valt een aantal verschillen op. Een belangrijk verschil betreft het aantal pilaren waaruit het integriteitssysteem bestaat: Anguilla kent een systeem met het minst aantal pilaren en op de Turks- en Caicoseilanden bevat het systeem het meeste aantal pilaren. Ook bleek de samenstelling van de pilaren bleek anders te zijn: bepaalde functies vallen bij de ene cases onder een andere pilaar dan bij de andere cases, zoals de wet over partijfinanciering. Opvallende verschillen in het functioneren van de pilaren zijn het relatief goed functioneren van de pilaren Algemene Rekenkamer en de Ombudsman van Sint-Maarten in vergelijking met deze pilaren op de andere eilanden. Tevens is het opvallend verschil dat de pilaar media op de Turks- en Caicoseilanden relatief goed functioneert.

Er zijn ook overeenkomsten zichtbaar in de inrichting van het integriteitssysteem. Voor alle drie de cases geldt dat er in een bepaalde mate sprake van een kloof tussen de wettelijke regelgeving en de naleving ervan in de dagelijkse praktijk. De wetten die er zijn, worden namelijk in de praktijk lang niet altijd consistent nageleefd. Een andere opvallende overeenkomst tussen de drie cases betreft de fundamenten van het integriteitssysteem. Voor alle drie de cases geldt dat er weinig maatschappelijk draagvlak aanwezig is voor versterking van het integriteitssysteem. Op Sint-Maarten en de Turks- en Caicoseilanden wordt dit voornamelijk veroorzaakt door de economische migratie. Veel mensen wonen tijdelijk op het eiland en zijn gericht op de eigen (economische) vooruitgang, waardoor er weinig maatschappelijk draagvlak is voor de versterking van het integriteitssysteem. Voor Anguilla kan de afwezigheid van maatschappelijk draagvlak worden verklaard door het relatief slecht functioneren van de pilaren media en civil society, waardoor er in de samenleving weinig bekend is over het functioneren van de overheid. Tevens blijkt er op eilandelijk niveau weinig sprake te zijn van politieke wil om de bestuurlijke integriteit te versterken. Het is een onderwerp dat geen belangrijke rol heeft gespeeld in verkiezingen en het onderwerp heeft over het algemeen niet hoog op de eilandelijke agenda gestaan. Als het onderwerp werd aangekaart, werd dit meestal gemotiveerd vanuit het Koninkrijk der Nederlanden of het Verenigd Koninkrijk.

Er bleek in alle drie de cases sprake te zijn van padafhankelijkheid, waarin het pad werd gedefinieerd als de structuur en de werking van het integriteitssysteem. De fundamenten maatschappelijk draagvlak en politieke wil creëerden een padafhankelijkheid met een historical lock- in: de werking van fundamenten stimuleerde het behoud van de status quo van de

integriteitssystemen. Met andere woorden: door het gebrek aan eilandelijke politieke wil en maatschappelijk draagvlak werd de mogelijkheid tot versterking van het integriteitssysteem beperkt.

73

Dit diende als een belangrijke verklaring voor de mate van stabiliteit die er zichtbaar is in de werking van de integriteitssystemen. Op de Turks- en Caicoseilanden was er naast historical lock-in ook sprake van een “self-reproducing sequence”, waarin de politieke elite de eigen macht versterkte en daardoor zorgde voor een versterking van het ingeslagen pad. Naast verklaring voor de stabiliteit van het integriteitssystemen is er ook aandacht besteed aan de abrupte verandermomenten binnen de systemen. In de cases Sint-Maarten en de Turks- en Caicoseilanden was een c

ritical juncture zichtbaar: een (kans op) meer abrupte verandering van het integriteitssysteem. Voor

Sint-Maarten was dit het geval gedurende de tijd van de staatkundige transitie en bij de Turks-en Caicoseilanden was dit het geval tijdens de direct rule vanuit het Verenigd Koninkrijk. Of het pad nu daadwerkelijk is veranderd, kon niet met zekerheid worden vastgesteld.

Uit de analyse volgde dat er tussen de eilanden onderling mogelijkheden liggen voor versterking van het integriteitssysteem. Zo kan Anguilla een voorbeeld nemen aan de snelle ontwikkeling van de Ombudsman van Sint-Maarten, als het eiland daadwerkelijk besluit om een Complaints

Commissioner in de wet op te nemen. Als de integriteitskamer van Sint-Maarten wordt opgericht,

kan er worden geleerd van de ontwikkelingen in de integriteitscommissie van de Turks- en Caicoseilanden: vooral op het gebied van onderwijs en wettelijke bescherming voor klokkenluiders zijn er mogelijkheden tot policy transfer.

In deze studie is gebruik gemaakt van het nationaal integriteitssysteem model van Pope (2000), het historisch institutionalisme en policy transfer. Het nationaal integriteitssysteem bood een overzichtelijk inzicht in de instituties. Het model bood tevens inzicht in het belang van de vier fundamenten voor de drie integriteitssystemen: het bleek dat voor de ontwikkeling van de drie onderzochte integriteitssystemen de fundamenten cultuur, politiek, samenleving en economie een belangrijke invloed hadden op het functioneren van het integriteitssyteem. De cases van de studie bewezen het belang van de interactie van de onderdelen van het integriteitssysteem. Dit wordt niet inzichtelijk gemaakt door het nationaal integriteitssysteem model. Deze bevinding wijst op de potentie van de toepassing van het vogelnestmodel van Sampford et al (2005).

De benadering van het historisch institutionalisme vormde het uitgangspunt voor een analyse van de ontwikkeling van de integriteitssystemen in de afgelopen tien jaar. De benadering bleek geschikt voor het maken van een analyse aan de hand van de kernelementen padafhankelijkheid en critical juncture. Binnen padafhankelijk bleken historical-lock-in en self reproducing sequence geschikt om de paden van de ontwikkeling van de integriteitssystemen te beschrijven.

74

Met behulp van policy transfer theorie kon inzichtelijk worden gemaakt op basis waarvan er policy transfer plaats zou kunnen vinden. Het raamwerk van Dolowitz & Marsh (2000) is toegepast om te onderzoeken welke mogelijkheden er zouden zijn voor policy transfer (ceteris paribus). Dit raamwerk paste goed in de studie en er waren voor elke case mogelijkheden om te komen tot versterking van de werking van het integriteitssysteem.