Vergelijkbare organisaties in Nederland

Er zijn in Nederland meer organisaties die het, net als EAJG, als hun belangrijkste taak zien om een kritisch geluid over Israël te laten horen. Kritiek op Israël in Nederland is niet nieuw. Het vroegste voorbeeld van een kritische organisatie is het Nederlands Palestina Komitee,

139 Rick Meulensteen, ‘In Israel is links synoniem geworden voor verrader. Journalist Gideon Levy over kritische stemmen in Israel’ De Brug (juni 2011) 12.

140 Meulensteen, ‘In Israel is links synoniem geworden voor verrader’ De Brug, 13.

141 ‘Kritische stemmen in Israel en daarbuiten’ EAJG, http://www.eajg.nl/node/125/full

142 ‘Alerts and reports’, Gush Shalom: http://zope.gush-shalom.org/home/en/events/1352932988 (laatst bezocht: 04-06-2013).

143 ‘Machsom Watch’: http://www.machsomwatch.org/en (laatst bezocht: 04-06-2013).

144 ‘About B’Tselem’, B’Tselem: http://www.btselem.org/about_btselem (laatst bezocht: 04-06-2013).

145 ‘Organisation’, Breaking the Silence: http://www.breakingthesilence.org.il/about/organization (laatst bezocht: 04-06-2013).

opgericht op 14 mei 1969 door theoloog Kees Wagtendonk en oud-verzetsman Piet Nak, precies eenentwintig jaar na de stichting van de staat Israël. Het NPK vroeg om aandacht voor de gevolgen van het handelen van Israël op de Palestijnen. Dit was zeer omstreden omdat Nederland in deze tijd nog pal achter Israël stond. Verwijten van antisemitisme vielen de stichting dan ook ten deel.¹⁴⁷ Maar meer dan veertig jaar later bestaat het NPK nog steeds. Het

NPK is uitgesproken pro-Palestijns en het is antizionistisch. Volgens de organisatie

‘impliceert het zionistische project in Palestina systematische kolonisatie, verdrijving van de autochtone Palestijnse bevolking en de vernietiging van de Palestijnse samenleving en dient het om die reden bestreden te worden’.¹⁴⁸ Een voorwaarde voor vrede is volgens haar dat Israël stopt met de bezetting van de Gazastrook en een ontmanteling van de daar aanwezige Joodse nederzettingen. Het NPK vindt daarnaast dat de Palestijnen recht hebben op zelfbeschikking, terugkeer van de vluchtelingen, compensatie en vooral recht hebben gehoord te worden in het conflict.¹⁴⁹ De stichting probeert haar doelstellingen te bereiken door middel van het beïnvloeden van de publieke opinie en het geven van materiële en immateriële steun aan de Palestijnen. Door maatschappelijke organisaties en de politiek wordt zij niet gezien als serieuze speler omdat zij te activistisch zou zijn. Ze krijgt ook niet veel media-aandacht en noemt zichzelf ‘luis in de pels’.¹⁵⁰

Het grootste verschil met EAJG is dat het NPK zich alleen richt op het lot van de Palestijnen, zij handelt niet uit bezorgdheid over Israël. Daarbij komt dat het NPK antizionistisch is en EAJG gebruikt termen als antizionisme liever niet. “Want het zionisme is een begrip dat heel veel mensen heel verschillend interpreteren. Dus dat is niet handig. Want voor de één is antizionisme: je bent tegen Israël. Want voor hen is Israël ontstaan dankzij het zionisme en dan ben je dus tegen Israël, terwijl we dat niet zijn”, legt Max Wieselmann uit.¹⁵¹ Dit heeft wel tot veel discussies geleid, want Hajo Meyer was bijvoorbeeld een uitgesproken antizionist. Volgens Rick Meulensteen wijst EAJG naar zijn achterban wanneer het naar zijn ideologie wordt gevraagd. “Sommige mensen zijn overduidelijk antizionist, nonzionist of postzionistisch. Sommige mensen noemen zich nog wel zionistisch maar dat hangt er ook maar weer helemaal van af hoe je zionisme definieert. Het is een heel ongrijpbaar begrip. Ik denk dat de categorie non-zionist nog het meest voorkomt binnen EAJG. Mensen die zich niet

147 ‘Nederland Palestina Komitee’, Biografie van Amsterdam:

http://www.biografievanamsterdam.nl/Data/Dossier0000000095 (laatst bezocht: 04-06-2013).

148 ‘Over het NPK’, Nederlands Palestina Komitee: http://www.palestina-komitee.nl/NPK (laatst bezocht: 04-06-2013).

149 ‘Over het NPK’, NPK, http://www.palestina-komitee.nl/NPK.

150  Algehele conclusie’, BB0-WSF Krachtenveldanalyse voor EAJG (maart 2011) p.9.  

comfortabel voelen bij het zionisme als ideologie, maar die wel zeggen Israël heeft bestaansrecht en daar moet je verder niet aankomen. Dat is inmiddels een land met net zoveel rechten als elk ander land dat bestaat”, aldus Meulensteen.¹⁵²

Een organisatie waarmee EAJG veel samenwerkt is het SIVMO. Haar oprichter, Anneke Jos Mouthaan, is ook een van de oprichters van EAJG. De medewerkers van deze organisatie denken dat er in Israël een mentaliteitsverandering en politieke wil nodig is om een duurzaam vredesakkoord te bereiken. Zij hopen hieraan een bijdrage te leveren door Israëlische actiegroepen te steunen die ‘een einde aan de Israëlische bezetting willen maken, de Israëlische maatschappij bewust te maken van politieke oplossingen, protesteren tegen onrecht jegens Palestijnen en met Palestijnen samenwerken als vredespartners’.153

Actiegroepen die zij ondersteunen zijn bijvoorbeeld de eerder genoemde Gush Shalom,

BT’Selem en Breaking the Silence.154 Het grootste verschil met EAJG is dat zij zich puur richten op een mentaliteitsverandering in Israël en dat zij niet de Joodse stem vertegenwoordigen. “SIVMO is puur voor het binnenhalen van geld voor Israëlische NGO's. Dat doen ze en dat doen ze ook goed. Wij zijn een politieke organisatie. Dus er is een heel duidelijk verschil tussen beide”, legt Raymond Nethe uit.¹⁵⁵

Een voorbeeld van een vergelijkbare organisatie is Gate48. Dit platform is in 2007 opgericht door drie Israëlische vrouwen die in Nederland wonen. Zij willen als Israëli’s aan Nederlanders laten zien dat het uiten van kritiek op het beleid van Israël niet betekent dat je anti-Israël bent. Ze geloven niet dat je in het conflict pro-Israëlisch of pro-Palestijns moet zijn, maar pleiten voor samenwerking tussen beide groepen aangezien deze hetzelfde doel zouden moeten nastreven: een einde aan de bezetting die beider samenlevingen ontwricht.¹⁵⁶

Gate48 is een voorbeeld van versplintering binnen de eigen groep. Eén van de oprichtsters was eerst aangesloten bij EAJG. Zij besloot EAJG te verlaten omdat ze de organisatie te log vond en meer actie wilde, aldus Raymond Nethe.¹⁵⁷ Uiteindelijk heeft zij een eigen organisatie opgericht. “Ook omdat zij toch wel een onderscheid maakt tussen Joden hier en Joden uit Israël. Dat is toch iets anders zegt ze, want wij vechten voor ons land. En jullie hebben al een land”, vertelt Raymond Nethe. Er wonen ongeveer 9000 Israëli’s in

152 Bijlage 3, Rick Meulensteen, 5.

153 ‘Wat doet SIVMO’, Steuncomite Israëlische Vredes en Mensenrechtenorganisaties: http://www.sivmo.nl (laatst bezocht: 04-06-2013)

154 ‘Wij steunen’, SIVMO, http://www.sivmo.nl/wij-steunen.

155 Bijlage 5, Raymond Nethe, 35.  

156 ‘Our mission’, Gate 48: http://www.gate48.org/?page_id=4 (laatst bezocht: 04-06-2013).

Nederland en dit aantal stijgt omdat de meesten relatief jong zijn.¹⁵⁸ De Israëlische gemeenschap in Nederland staat voor een heel groot deel echt los van de Nederlands-Joodse gemeenschap, volgens Rick Meulensteen. “De enige Israëli’s die je vaak ziet in de synagogen hier en op evenementen zijn vaak degenen die dan wel getrouwd zijn met een Nederlands-Joodse partner, dan wel zelf een Nederlands-Nederlands-Joodse afstamming hebben.”¹⁵⁹ Raymond Nethe ziet ook een verschil in mentaliteit. “Nu ga ik een beetje algemeniseren, maar ze zijn wat brutaler, wat meer recht door zee, als een olifant door een porseleinen kast, dat wordt ook wel eens Israeli’s-Joods genoemd. Het wordt ook wel eens gezegd: het wordt niets met die Palestijnen. A. Ze zijn niet intelligent genoeg om te doen wat wij doen, B. ze durven het gewoon niet. Ik wil niet zeggen dat de Joodse gemeenschap zo beleefd is, zeker niet. Maar toch, het is toch anders.”160 De breuk zorgde voor onvrede vanuit EAJG omdat er uit dezelfde subsidievijver wordt gevist. Maar inmiddels organiseren beide organisaties vaak samen lezingen en debatten. Het grootste verschil met EAJG is dat Gate48 een organisatie is van Nederlanders die afkomstig zijn uit Israël, in plaats van Joodse Nederlanders.

Twee jaar geleden werd er een nieuwe organisatie gelanceerd: de Nederlandse versie van JCall. Bij deze organisatie sloten zich veel oud-EAJG’ers aan, vertelt Rick Meulensteen. “Mensen die om wat voor reden dan ook hier weg zijn gegaan, mensen die toch wat gematigder waren. Ook mensen die om maar heel eerlijk te zeggen verstoorde persoonlijke verstandshoudingen hadden met mensen uit EAJG. Zij hebben toen een eigen club opgericht en daar waren wij niet heel erg blij mee.”¹⁶¹ De weerstand vanuit EAJG tegen deze nieuwe organisatie kwam vooral voort uit het feit dat de organisatie inhoudelijk nauwelijks van EAJG verschilt. Op de oprichtingsbijeenkomst van JCall Nederland werd dit beaamd door JCall-functionaris Femke Roos. Zij stelde: “Eigenlijk is er geen essentieel verschil tussen JCall Nederland en EAJG, behalve dat JCall het Joodse aspect wat meer zal gaan benadrukken.”¹⁶² Volgens Rick Meulensteen wilde JCall inderdaad juist het debat aangaan binnen de Joodse gemeenschap, de organisatie vond dat daar nog veel te winnen was. EAJG had hiervoor te weinig aandacht volgens JCall.¹⁶³ JCall lijkt in de afgelopen jaren een stille dood te zijn gestorven.¹⁶⁴

158 Solinge en Vries, De Joden in Nederland anno 2000, 82.

159 Bijlage 3,Rick Meulensteen, 18.

160 Bijlage 5, Raymond Nethe, 23.

161 Bijlage 3, Meulensteen, 12.

162 ‘JCall: een ander geluid?’, Nieuw Israelitisch Weekblad 26 (2013) 11

163 Bijlage 3, Rick Meulensteen, 11.

Andere organisaties zijn Stop de Bezetting en The Rights Forum. Stop de Bezetting richt zich op de rechten van het Palestijnse volk en is de laatste jaren minder zichtbaar. The Rights

Forum is een organisatie die zich inzet voor ‘een rechtvaardig Midden-Oostenbeleid van de

Nederlandse regering.’¹⁶⁵ Het gezicht dat bij The Rights Forum hoort is dat van voormalig minister-president Dries van Agt. Inhoudelijk liggen EAJG en The Rights Forum dicht bij elkaar; Jaap Hamburger zit ook in het bestuur van The Rights Forum. Het verschil is dat The

Rights Forum zich puur op de Nederlandse regering richt.