4. Uitwerking uitgangspunten GGZ in de huisartsenzorg
4.2. Uitgangspunt 2 – Begeleiding en behandeling
De huisarts behandelt de patiënt in eerste instantie met de minst ingrijpende interventie die past bij de aandoening of klacht en de lijdensdruk van de patiënt. Bij onvoldoende herstel wordt de behandeling geïntensiveerd. De behandeling is zoveel mogelijk gebaseerd op wetenschappelijke richtlijnen. De huisarts kan de zorg binnen de
huisartsen-voorziening delegeren aan de POH-GGZ.
- Behandelplan in aansluiting op contextuele factoren van patiënt
De huisartsenvoorziening biedt zorg aan patiënten met veel voorkomende psychische
problematiek. De contextuele factoren van de patiënt zijn veelal bepalend voor de begeleiding en behandeling van psychische problemen. Stepped care – ofwel getrapte zorg, dat wil zeggen weinig zorg als het kan en veel als het moet– streeft naar de meest effectieve behandeling die mogelijk en gepast is gezien de aard en ernst van de problematiek. Pas als een interventie onvoldoende effect heeft, wordt op een intensievere behandeling overgegaan. De afspraken met de patiënt hierover worden vastgelegd. Dit kan in het HIS, maar ook in een Individueel
Zorgplan (IZP). De noodzaak/meerwaarde van een IZP is afhankelijk van de complexiteit van
14
de situatie van de patiënt, het aantal hulpverleners dat (zijdelings) is betrokken en de behoefte van de patiënt.
Individueel zorgplan
Het individueel zorgplan (IZP) is de dynamische set afspraken van zorgverlener(s) en de patiënt over de zorg en het zelfmanagement. Deze afspraken zijn gebaseerd op de individuele behoeften en de situatie van de patiënt de kern van het proces van de individuele
zorgplanning. 23
Het behandelplan kan betrekking hebben op het mobiliseren van de eigen mogelijkheden van de patiënt en diens omgeving om bij te dragen aan herstel, een behandeling (ook door de inzet van de POH-GGZ, zie ook uitgangspunt 3), het gebruik maken van medicatie of de
mogelijkheid van verwijzen (zie ook uitgangspunt 4 over poortwachtersrol van de huisarts).
De huisarts dient zijn communicatie bij patiënten als kwetsbare ouderen, migranten en patiënten met een verstandelijke beperking af te stemmen en werkt op basis van de
uitgangspunten van gedeelde besluitvorming. Hierbij wordt uitgegaan van de eigen inbreng, mogelijkheden, behoeften, wensen en motivatie van de patiënt bij de keuze voor begeleiding en/of behandeling.
- Behandeling waar mogelijk op basis van richtlijnen
GGZ in de huisartsenpraktijk heeft de laatste decennia een belangrijke impuls gekregen door het verschijnen van diverse NHG-Standaarden, samenwerkingsafspraken, multidisciplinaire richtlijnen en bijbehorende implementatiematerialen.24 De begeleiding en behandeling van veel voorkomende psychische problematiek in de huisartsenzorg vindt plaats op basis van deze richtlijnen. Kenmerkend hierbij is de evidence based en niet-medicaliserende aanpak die aansluit bij de mogelijkheden en omstandigheden van de patiënt.
De richtlijnen op gebied van depressie en angst hebben bijgedragen aan de herkenning van patiënten met deze problematiek. Uit het NESDA-onderzoek blijkt dat huisartsen een depressie meestal redelijk goed herkennen: twee derde van de patiënten met een angst- of depressie zorg krijgt volgens de NHG-Standaarden. Dit betreft meestal patiënten met ernstige klachten.
Belangrijke factoren die van invloed zijn op de zorg die patiënten ontvangen zijn de bereikbaarheid van de huisarts en samenwerkingsverbanden van de huisarts met
GGZ-disciplines.25 Bij behandeling van psychische problemen speelt de persoonlijke voorkeur van de patiënt voor een behandelaar of instelling dikwijls een belangrijke rol.
- E-health
Er bestaan hoge verwachtingen bij overheid en zorgverzekeraars ten aanzien van
23 Het NHG heeft samen met Vilans, Vita Valley en NPCF een programma van eisen en een referentiemodel opgesteld voor een Individueel Generiek Zorgplan in opdracht van het Kwaliteitsinstituut.
24 https://www.nhg.org/actueel/dossiers/dossier-geestelijke-gezondheidszorg-ggz
25 Prins MA, Verhaak PFM, Smolders, M. Laurant MGH, van Marwijk, HWJ, Bensing JM, van der Meer K, Phenninx, BWJH, Gepaste zorg voor mensen met angst of depressie. NtvG 9 december 2010.
https://www.ntvg.nl/artikelen/gepaste-zorg-voor-mensen-met-angst-depressie/volledig
15
zelfmanagement en de implementatie van e-mental health. Over de (kosten)effectiviteit van e-mental health-programma’s in vergelijking met persoonlijke begeleiding van patiënten in de huisartsenzorg is nog weinig bekend. Er moet op dit terrein rekening worden gehouden met kwetsbare groepen voor wie de mogelijkheden van zelfmanagement en E-health beperkt zijn.
Ongeveer 10% van de Nederlanders is laaggeletterd en 29% beschikt over weinig gezondheids-vaardigheden.26
E-health kan een aanvulling zijn op de behandeling mits dit is ingebed in een relatie met huisarts of POH-GGZ en passend bij de patiënt wordt ingezet. Eerste ervaringen met pilots in de huisartsenpraktijk laten zien dat de inbedding van E-health in het persoonlijke contact met huisarts of POH-GGZ (‘blended zelfhulp’) kan bijdragen aan de effectiviteit. Voorwaarde is dat de patiënt over voldoende vaardigheden en mogelijkheden beschikt om met digitale informatie om te kunnen gaan. In een aantal NHG-Standaarden is gewezen op e-health toepassingen waarvan de effectiviteit is aangetoond.27
Het verdient aanbeveling om onderzoek te doen naar (de voorwaarden voor) (kosten)effectieve toepassingen van e-health in de huisartsenzorg (zowel in de diagnostische als behandelfase) en eveneens de effectiviteit van e-health op gebied van GGZ in de nuldelijn te onderzoeken.
- Vastleggen van diagnose problemen in het HIS
De (internationale) ICPC-codering is voor het vastleggen van psychische problemen in het HIS niet in alle opzichten eenduidig. Dat geldt bijvoorbeeld voor autisme en dementie. Dit is voor de communicatie binnen de huisartsenpraktijk tussen huisartsen en POH-GGZ nadelig. Het gebrek aan eenduidige registratie is ook een knelpunt bij het doen van onderzoek naar het voorkomen en de behandeling van psychische problemen in de huisartsenzorg. Dit is voor de ontwikkeling van de huisartsenzorg belangrijk. Daarom wordt aanbevolen dat het NHG ondersteuning biedt om dit probleem op te lossen.
Aanbevelingen voor de huisarts en POH-GGZ
De huisarts en POH-GGZ baseren het advies aan en de behandeling van patiënten met psychische problemen zoveel mogelijk op de NHG-Standaarden.
De huisarts en POH-GGZ gaan in de begeleiding en het opstellen van het behandelplan uit van de eigen inbreng, mogelijkheden en motivatie van de patiënt en past daarbij de principes van gedeelde besluitvorming toe.
Huisarts en POH-GGZ maken afspraken met de patiënt over het behandelplan en leggen dit vast in het HIS of in een Individueel Zorgplan, afhankelijk van de complexiteit van de situatie en de behoefte van de patiënt.
De huisarts of POH-GGZ biedt de patiënt, indien passend, een effectieve e-health programma aan ingebed in het zorgaanbod.
26 Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014. Een gezonder Nederland. RIVM, 2014.
27 NHG-Standaarden Depressie en Problematisch Alcoholgebruik.
16
Aanbevelingen voor het NHG
Het NHG zorgt voor de ondersteuning van huisartsen en POH-GGZ bij het eenduidig gebruik van de ICPC-codes voor het vastleggen van psychische problemen van patiënten in het HIS.
Het NHG brengt in samenwerking met andere partijen, zoals het Trimbos-instituut, de (randvoorwaarden voor) effectieve e-healthprogramma’s in kaart en ondersteunt implementatie in de praktijk.
Onderzoek
Er wordt onderzoek gedaan naar de behandeling van patiënten met psychische problematiek in de huisartsenzorg (door de POH-GGZ).
Er wordt onderzoek gedaan naar (kosten)effectieve e-health toepassingen bij GGZ-problematiek in de huisartsenzorg.
Randvoorwaarden
Er wordt onderzoek gedaan naar de ontwikkeling van de omvang van de zorgvraag van patiënten met psychische problematiek in de huisartsenzorg.
Zorgverzekeraars stellen het inzetten van een e-mental health programma niet verplicht.