Trauma in die Suid-Afrikaanse konteks

Bo en behalwe gesinstraumas, kan kinders in hulle jong leeftyd ook vele ander traumatiese ervarings ondervind. Fargher en Dooley (2011:41-62) verwys na verskeie gevallestudies, soos:

• Kapings.

• Verkragtings.

• Misbruik deur ouers en familielede.

• Slagoffers van verskeie misdade.

• Ontvoering van kinders.

• Inbrake en diefstal.

• Egskeidings.

• Gevalle waar die kind ’n geliefde troeteldier aan die dood moet afstaan.

Hierdie literatuur is van baie waarde aangesien dit verwys na die emosionele seer wat tipies voorkom by kinders wat sulke situasies beleef het. Dit gee ook aansienlike insig vir ouers om sodanige trauma te hanteer en wyses om dit vir die kind te kan vergemaklik. In byna alle gevalle speel aandag, begrip en intense liefde, omgee en beskikbaarheid die deurslaggewende rol. Waar volwassenes soms onbetrokke is wat sekere emosionele ervarings betref, is kinders in die meeste gevalle baie gevoelig en fyn besnaard en veral ouers behoort te besef hoe diep die kind dit ervaar (Fargher & Dooley 2011:41-85).

104

Swak leesstof, televisieprogramme en elektroniese speletjies kan patogeniese effekte vir die kind tot gevolg hê. Die fisiese blootstelling van bogenoemde binne gesinsverband kan self tot veel groter probleme lei. Kinders kan blootgestel word aan geweld binne die huwelik en dit kan dwelm- en drank misbruik, prostitusie, aggressiewe gedrag, swak verhoudings, skoolprobleme, ensovoorts insluit. Hierdie optredes, is moontlik die mees algemene reaksies op vrees en trauma (De la Rey et al.1997:177).

Tydens die stigting van die “Moral Regeneration Movement” (MRM) in Suid-Afrika (Pretoria 2002) was die klem op die herstel van gesinsverhoudinge asook die herbou daarvan. Die afwesigheid van die vaderfiguur asook die verlies aan waardigheid as vader deur drank- en dwelmmisbruik, is as hoofprobleem aangevoer. Sommige kinders het nog nooit ’n moeder geken nie. In baie gevalle het kinders ook nog nooit hul ouers sien werk nie. Die gebrek aan ouerleiding, rolmodelle en beheer oor die kind laat baie kinders met ’n gebrek aan sekuriteit. Die gevolg hiervan is dat menige kinders in Suid- Afrika emosioneel, fisies en seksueel misbruik word, asook vele ander negatiewe gevolge (MRM 2003:7f,8).

Die trauma wat kinders vandag in die samelewing binne Suid-Afrika beleef, is besig om te vererger. In ’n onlangse artikel (17 April 2013) in Beeld, verwys Ügen Vos na ’n studie wat bewys dat geweld by skole toeneem. Die nuwe studie wat gedoen is deur die Sentrum vir Geregtigheid en Misdaadvoorkoming (CJCP) se resultate is in Johannesburg bekend gestel.

Fisieke en seksuele aanranding deur klasmaats het volgens hierdie studie sedert 2008 met onderskeidelik 6.3% en 4.5% toegeneem. Die studie is volgens Patrick Burton, uitvoerende hoof van CJCP, gegrond op 5 939 hoërskoolleerlinge, asook dié van verskeie skoolhoofde en onderwysers. Die studie dui daarop dat 22.2% van alle Suid- Afrikaanse hoërskoolleerlinge in 2012 blootgestel was aan fisieke en seksuele geweld of dreigemente van geweld.

105

’n Verbysterende 85% van skoolhoofde het erken dat hulle leerlinge aan bogenoemde geweld blootgestel was. Burton beweer dat fisieke en seksuele aanrandings nou meer algemeen is. Dit het in alle provinsies ’n toename getoon. In Limpopo het dit verdriedubbel, in Mpumalanga verdubbel en in Gauteng, Limpopo, die Oos-Kaap en KwaZulu-Natal toegeneem.

Seksuele aanranding het in alle provinsies behalwe in Gauteng toegeneem. Daar is ook aangetoon dat 13% van alle hoërskoolleerlinge in 2012 op die skoolterrein afgeknou is. Een uit elke vyf leerlinge is ook deur sogenaamde kuberboelies geviktimiseer.

Volgens Burton is dit van kardinale belang dat geweldkwessies by skole holisties op sowel provinsiale as skoolvlak en in samewerking met ouers en gemeenskapleiers gehanteer word (vergelyk met Beeld van 17 April 2013).

Bush (1996:34-36) maak die volgende stelling: “People in good marriages think of the marriage as a separate entity – something worth protecting.” Volgens Wallerstein en Blakeslee (1995:325) is dit selfs moontlik vir ouers wat in hulle kinderdae verwerping en mishandeling beleef het om nogtans goeie, liefdevolle ouers te wees; juis omdat hulle die teendeel ervaar het (Bush 1996:34-38).

Binne die sosiologie word in menige gevalle moeilike ekonomiese toestande ondervind en is ouers geneig om meer aandag aan hulle finansiële druk te gee as aan hulle kinders. Volgens studies van Morey en Hedingert (1996:112) beskou 78% van deelnemers die maak van baie geld as die norm.

Die Bybel stel dit egter duidelik: “Jy kan nie God en Mammon dien nie” (Luk. 16:13). Die skrywers verwys hier duidelik na die noodsaaklikheid van genoeg geld vir oorlewing, maar om dit te “dien” eerder as “God”, kan gesinne en huwelike laat verbrokkel (Morey & Hedingert 1996:113-114).

106

Morele waardes sluit alle bogenoemde fasette in. Die huwelik bly een van die grootste en kosbaarste bates wat die samelewing aan mekaar verbonde hou. Dit is die kleinste hoeksteen waarop samelewings gebou is.

Stansbury (2009:4-5) is ’n Eerwaarde wat ’n gemeente in die middestad van Port Elizabeth bedien. Sy gemeente bestaan uit ’n multi-etniese, veelrassige en veeltalige bevolking van verskeie geloofsgroepe wat saam woon. Hy gee ’n moontlike antwoord op die vraag: “Waarom lyk dit of die ‘Julius Malema-generasie’ vir alles en almal kwaad is?”

Hy verwys na verskeie afbrekende elemente in die stad: armoede, misdaad, werkloosheid, prostitusie, siektes, dwelms, bendes en gebroke huisgesinne en huwelike. Hy noem dit die vaderlose generasie. Dit is ’n generasie wat jong vroue, waarvan baie studente is, tydens partytjies en ander geleenthede swanger maak en dan verdwyn die “pa’s” net die nag in.

Hy beskryf dit as volg: “In die afwesigheid van die pa is daar geen gevoel van veiligheid, geen sekuriteit, geen identiteit en geen gevoel van waarde nie.” Volgens hom kweek ons ’n vaderlose generasie wat net deur Jesus gered kan word (Joh. 3:16-17; Joh. 10:10).

Sowers (2010: 45-50, 87-90) stem volkome met bogenoemde saam. Met die sodanige “vaderlose generasie” word mentorskap in sy totaliteit uit groot groepe van ons samelewing verwyder (Sowers 2010:101-113).

Smith, I. (2003:56) maak die volgende stelling in ’n artikel van Rooi Rose:

“Ons het enkele geslagte van erg getraumatiseerde mense en sien nou die negatiewe gevolge.”

107

In die res van die artikel word verwys na blankestudente se optrede wat vir die normale Christene skrikwekkend is. Daar is vele berigte waarby kinders van vooraanstaande Afrikaanse families na bewering betrokke is by verkragtings in koshuise, hoërskoolseuns wat ’n man doodslaan, groepsekspartytjies waarby drank en dwelms betrokke is, en vele meer skokkende praktyke wat so laag daal dat dit eintlik ongelooflik is (Smith, I. 2003:54-60).

Bogenoemde kan gesien word as totaal gebrekkige mentorskap wat aansluit by afwesige vaders, onbetrokke ouers en getraumatiseerde kinders wat waarskynlik meestal ontstaan uit gesinne wat verbrokkeld geraak het en morele waardes wat tot ’n val gekom het. In omvattende studies is gevind dat vaders wat deur trauma is of sonder sekuriteit binne gesinsverband grootgeword het, nie as goeie mentor-vaders optree nie. Hulle is geneig om outokratiese beginsels op hulle kinders toe te pas of emosioneel afwesige vaders te wees. Vaders wat emosioneel gesond is en ’n gebalanseerde lewe lei, is by verre meer in staat om goeie mentor-vaders vir hul kinders te wees (McFarland-Piazza et al. 2012:715-718).

Negatiewe ouerskapspraktyke kan selfs lewenslange negatiewe effekte op kinders hê. By sodanige kinders sluit dit vele simptome in, soos gedragsafwykings, ontkenning van gesag, ervaring van verwerping, swak verhoudings, swak dissipline, wetteloosheid, ensovoorts. Basies alle eksterne en interne wangedrag kan voorkom.

Tyano et al. (2010:415-427) verwys na patologiese ouerskap wat negatiewe simptome selfs by babatjies tot gevolg kan hê. Volgens sy studies kan fetusse onthou en daarom ook leer en hulle kan pyn voel en ook psigologiese ervarings hê (Tyano et al. 2010:26- 28).

108