Totale groep overheidswerknemers

9.1.1 Geweldssegmenten

Een vijftigste van de overheidswerknemers ervaart ruim een derde van de geweldsincidenten

De totale populatie overheidsmedewerkers wordt ingedeeld in vier geweldssegmenten, zie figuur 9.1. Het overgrote deel van de groep (66%) maakt weinig geweld mee. In dit segment hebben de meeste werknemers in het afgelopen jaar geen geweld meegemaakt. Een tweede geweldssegment maakte ‘matig geweld’ mee en omvat een kwart (24%) van de overheidswerknemers. In dit segment maakten vrijwel alle werknemers één of enkele keren verbaal geweld mee en kwamen bedreigingen en discriminatie bij 20-25% van de werknemers in dit segment voor (tot ongeveer 5 keer).

Van alle overheidswerknemers bevindt 8% zich in het derde geweldssegment met

‘veel verbaal en redelijk veel ander geweld’. Iedereen in dit segment heeft verbaal geweld ervaren en 9 op de 10 mensen uit dit segment rapporteerden 10 keer of vaker verbaal geweld met aantallen oplopend tot over de 100 keer. Daarnaast komen in dit segment ook vaker dan in de eerste twee segmenten ervaringen voor met bedreiging, fysiek geweld en discriminatie.

Een vierde, beduidend kleiner, geweldssegment (2% van de groep) betreft overheidswerknemers die naast veel verbaal geweld duidelijk vaker ook andere vormen van geweld hebben meegemaakt. In dit segment heeft 9 van de 10 werknemers ervaring met bedreiging, 3 van de 4 met fysiek geweld, 1 van de 4 met seksueel geweld en 3 van de 4 met discriminatie. Het gaat hierbij ook om veel hogere frequenties van de verschillende typen geweld. Dit segment beschrijven we daarom als het segment ‘extreem veel geweld’. Bij elkaar maakt dit kleine groepje werknemers 37% van alle incidenten mee.

43 Figuur 9.1 Geweldssegmenten totale groep overheidswerknemers (N=4325)

9.1.2 De samenhang tussen kenmerken en geweldssegmenten

De geweldssegmenten worden vooral onderscheiden door het onveiligheidsgevoel en de risicoperceptie van overheidswerknemers

Belangrijkste bevindingen

De in de vorige paragraaf onderscheiden segmenten blijken zich op veel van de gemeten kenmerken te onderscheiden. In tabel 9.2 staan de sterkste verbanden weergegeven.

Tabel 9.2 Overzicht van belangrijke onderscheidende kenmerken voor geweldssegmenten bij de totale groep overheidswerknemers

Weinig(66%) Matig (24%) Veel (8%) Extreem (2%)

Risicoperceptie - 0 + ++

Onveiligheidsgevoelens - 0 + ++

Noot. - = komt minder voor dan verwacht, 0 = komt zo vaak voor als verwacht, + komt meer voor dan verwacht, ++ komt veel meer voor dan verwacht; Volgens simpele modellen; r of Cramer’s V > 0,3

Weinig geweld - 66% van de medewerkers

- 5% van de incidenten Matig geweld

- 24% van de medewerkers

- 24% van de incidenten Veel verbaal,

redelijk veel ander geweld - 8% van de medewerkers

- 34% van de incidenten

Extreem veel geweld - 2% van de medewerkers

- 37% van de incidenten

44 Subjectieve werk gerelateerde kenmerken

De belangrijkste subjectieve werk gerelateerde kenmerken die ook in de uitgebreide modellen een verband hebben met de geweldservaringen zijn de onveiligheidsgevoelens en de risicoperceptie van de werknemers. Overheidswerknemers met een hogere risicoperceptie en meer onveiligheidsgevoelens zitten vaker in de hogere geweldssegmenten. Daarnaast zitten mensen die aangeven dat zij minder de-escalatievaardigheden hebben, meer werkdruk ervaren, de preventie en reactie van de werkgever op geweldservaringen slechter vinden en burgers verbaal en fysiek agressiever vinden geworden, vaker in de hogere geweldssegmenten. Deze verbanden zijn zwak maar blijven dus wel aanwezig als ook rekening gehouden wordt met de invloed van de andere kenmerken.

Functie- en situationele kenmerken

Twee functiekenmerken hangen in de uitgebreide modellen samen met de geweldssegmenten.

Dit zijn de aard van de functie en de contactfrequentie. Werknemers van wie de aard van de functie voornamelijk onderzoek, beleid, management, ondersteuning of bestuurlijke taken inhoudt, ervaren relatief weinig geweld. Werknemers die zich bezighouden met handhaving, toezicht, dienst en hulpverlening ervaren juist vaker matig tot extreem geweld. Werknemers met meer contact zitten vaker in de hogere geweldssegmenten. Deze kenmerken hangen dus samen met de geweldservaringen, ook wanneer al rekening is gehouden met de invloed van andere kenmerken.

Daarnaast vinden we in simpele (bivariate) modellen dat de dienstjaren, het dragen van een uniform en de aard van het contact met burgers samenhangen met de geweldssegmenten. Werknemers in de hogere geweldssegmenten hebben minder dienstjaren, dan werknemers in de lagere geweldssegmenten (18 versus 21 jaar). Werknemers in een van de hogere geweldssegmenten dragen ook vaker een uniform. In de hogere geweldssegmenten zitten vaker werknemers met een werkplek die vrij toegankelijk is voor burgers en met meestal face to face contact. We vinden slechts kleine verschillen in het aantal werkuren (bij meer werkuren meer geweldservaringen), de bestuurslaag (gemeente meer dan rijk, provincie en de waterschappen) en telefonisch contact met burgers (vaker in een lager geweldssegment dan mensen dit niet hebben).

De verbanden tussen functie- en situationele kenmerken en de geweldssegmenten zijn overigens in alle gevallen zwak.

Demografisch en sociaal economische kenmerken

Uit de uitgebreide modellen (zie bijlage 3) blijkt dat vooral leeftijd en geslacht samenhangen met het geweldssegment. Als we werknemers met elkaar vergelijken die gelijk scoren op de andere kenmerken dan blijkt het niet uit te maken of iemand man is en welke leeftijd iemand heeft voor de kans dat hij extreem geweld heeft meegemaakt. Wel blijken oudere mensen meer in het weinig geweld segment te zitten en minder in het derde segment (veel verbaal), terwijl vrouwen relatief vaker in het matig geweld segment in plaats van het segment met weinig geweld. In de simpele modellen werd bovendien nog gevonden dat werknemers die matig of extreem geweld ervaren relatief vaker man zijn. Bovendien hebben werknemers in het eerste segment (weinig geweld) relatief vaak een universitaire opleiding en werknemers in de andere segmenten vaker alleen voortgezet onderwijs of beroepsopleiding.

45 Hoe goed dragen de kenmerken bij aan het verklaren van geweldservaringen?

In de uitgebreide modellen verklaren de kenmerken gezamenlijk 47% van de verschillen in de geweldservaringen onder de overheid werknemers. Daarvan komt 25% voor rekeningen van demografische, functie- en situatiekenmerken en 22% voor de subjectieve kenmerken (zie figuur 9.1.2).

Figuur 9.3 Percentage van de verschillen, dat verklaard wordt door de kenmerken in de totale groep overheidswerknemers