Yannick Schuerman (JOB & MOB)
7.1 Inleiding
In dit essay besteden we aandacht aan het perspectief van de Jonge Orde van
Belastingadviseurs en de Medior Orde van Belastingadviseurs (hierna de “Jonge Orde”), welke twee groepen gezamenlijk de adviseurs met maximaal tien jaar ervaring vertegenwoordigen binnen de Nederlandse Orde van Belastingadviseurs (hierna “NOB”).
We behandelen de fiscale ethiek, de rolverdeling tussen de adviseur en de belastingplichtige en de opleiding van adviseurs. Tenslotte reiken we praktische handvatten aan die volgens de Jonge Orde in de ‘tax governance code’ kunnen worden verwerkt.
7.2 Fiscale ethiek
Alhoewel de ‘tax governance code’ niet hetzelfde is als fiscale ethiek, is de ethiek wel belangrijk voor het formuleren van principes. De invulling van de ‘tax governance code’ zal dus voor een belangrijk deel voortkomen uit de fiscale ethiek van de schrijver.
In principe heerst bij de Jonge Orde het idee dat iets is toegestaan als de wet het niet
uitdrukkelijk verbiedt. Aan de andere kant is het maatschappelijk perspectief van een wettelijk toegestane structuur vaak logisch en direct duidelijk. Dit heeft volgens de Jonge Orde twee belangrijke redenen. Sinds de eerste dag van hun werkzame leven als belastingadviseur zijn ze er aan gewend dat er een maatschappelijke discussie over ‘agressieve’ belastingstructuren gaande is en dat cliënten het onderwerp kunnen worden van naming and shaming. Dit is voor deze adviseurs niet slechts iets nieuws van de laatste jaren, maar de status quo waardoor ze flexibeler zijn in hun denken en betere “voelsprieten” hebben om deze problematiek aan te voelen. Daarnaast is sustainability belangrijk voor de Jonge Orde. Deze generatie heeft de overtuiging dat alles meer sustainable zal moeten zijn om de mondiale welvaart te verhogen. Dit strekt zich niet alleen uit van recyclen tot minder vlees eten, maar ook van de ‘fair share’ tot belastingethiek.
De adviseurs van de Jonge Orde zijn zich zeer bewust van de maatschappelijk opinie over en de commerciële risico’s verbonden aan ‘agressieve belastingstructuren’. Daarnaast begrijpen deze adviseurs het commerciële waardepotentieel dat in het innemen van een sustainable positie zit, wat wij verder bespreken in het onderdeel “Transparantie”.
Deze fiscale ethiek van de adviseurs van de Jonge Orde leidt ertoe dat een door de Jonge Orde opgestelde ‘tax governance code’ naast het legalistische aspect een zeer prominente plek zou toebedelen aan de maatschappelijke opinie en sustainability.
7.3 Rolverdeling tussen belastingadviseur en belastingplichtige
Nog een belangrijk aspect van de ‘tax governance code’ is de rolverdeling tussen de
belastingadviseur en de belastingplichtige. Wat kan er van beide partijen worden verwacht en bij wie ligt de verantwoordelijkheid?
De ‘tax governance code’ zou beperkingen kunnen opleggen aan de belastingadviseur. Een zeer vergaand voorbeeld is dat de adviseur niet meer mag adviseren op ‘agressieve’ structuren en dat afscheid moet worden genomen van cliënten die aan belastingplanning doen. Bij de Jonge Orde heerst echter het idee dat het haar rol is om alle legale mogelijkheden voor te leggen aan een cliënt. Dit omvat belastingplanning, maar ook belastingontwijkende structuren die als ‘agressief’ kunnen worden gezien. Deze adviseurs ervaren het daarbij wel steeds meer als hun taak om de cliënt hierbij goed en volledig te informeren over de maatschappelijke discussie en het risico van naming and shaming. Uiteindelijk is en blijft het echter de keuze van de
belastingplichtige om een bepaald advies te implementeren en zolang de wet dit niet uitdrukkelijk verbiedt is de Jonge Orde van mening dat zij hieraan mee moet kunnen werken. Verplicht afscheid moeten nemen van zo een cliënt is volgens de Jonge Orde dan ook geen optie, tevens omdat iedere belastingplichtige recht moet houden op onafhankelijk belastingadvies.
De ‘tax governance code’ zou ook beperkingen kunnen opleggen aan de belastingplichtige. Een zeer vergaand voorbeeld hiervan is dat de belastingplichtige geen ‘agressieve’ structuren meer mag implementeren en volledig transparant moet zijn over haar belastingpositie. In principe heerst bij de Jonge Orde het idee dat iets is toegestaan als de wet het niet uitdrukkelijk verbiedt, dus het eerste gedeelte van dit voorbeeld is volgens de Jonge Orde ongewenst. De adviseurs kunnen zich waarschijnlijk wel vinden in een variant op het tweede gedeelte van dit voorbeeld, omdat deze generatie erg veel waarde hecht aan transparantie. Dit bespreken wij verder in het onderdeel “Transparantie”.
Concluderend is de Jonge Orde van mening dat de rolverdeling tussen de belastingadviseur en de belastingplichtige in de ‘tax governance code’ vooral doorslaat naar de belastingplichtige. De legalistische benadering en overtuiging dat iedere belastingplichtige recht moet houden op onafhankelijk belastingadvies zijn hier doorslaggevend. Wel ligt er een belangrijke taak voor de adviseur om hun cliënten goed en volledig te informeren.
7.4 Opleidingsperspectief
De generatie van de Jonge Orde houdt zich steeds meer bezig met de vraag wat wel en niet kan op het gebied van maatschappelijke verantwoordelijkheid en ethiek. Wij merken dat die vraag leeft onder deze adviseurs. Op de universiteit komen ze in aanraking met deze onderwerpen, waar de laatste jaren meer aandacht lijkt te worden besteed aan deze onderwerpen. Hier ligt dan ook een belangrijke rol om op meerdere momenten in de fiscale opleiding aandacht aan te besteden. Dit zou verder moeten gaan dan enkel één algemene week ethiek. Het is van groot belang dat jongeren met de juiste handvatten een mening kunnen gaan vormen en zich meer en meer bewust worden van de huidige ontwikkelingen. Dit houdt wat ons betreft niet in dat bepaalde structuren geen onderdeel meer zijn van de lesstof. Maar dat juist duidelijk moet worden benoemd wat de (maatschappelijke) gevolgen van een structuur of advies kunnen zijn.
Dit dient vervolgens verder onder de aandacht te worden gebracht bij het volgen van de beroepsopleiding van de NOB. De adviseurs van de Jonge Orde staan op dat moment namelijk aan het begin van hun (advies)carrière. Tijdens de algemene introductie wordt momenteel al uitvoerig aandacht besteed aan de code of conduct van de NOB en vraagstukken inzake ethiek. Er is tevens voldoende ruimte om te discussiëren over verschillende standpunten en de leden maken kennis met de dilemma app (DilemmApp). De DilemmApp is een applicatie waar elke twee weken een nieuw dilemma verschijnt, waarbij een afweging moet worden gemaakt tussen tegenstijdige belangen. Op deze manier probeert de NOB de beroepsethiek op een speelse en inspirerende wijze onder de aandacht van de leden te brengen. Met de app wil de NOB de discussie over dillema’s binnen de beroepsgroep bevorderen en het bewustzijn vergroten. De dilemma’s zijn gekoppeld aan drie belangen, te weten: een persoonlijk belang, een
organisatiebelang en een maatschappelijk belang. Na het invullen van tien dillema’s ontvangt het deelnemende lid een persoonlijk profiel.
Tijdens het volgen van de opleiding zijn er nog diverse andere momenten waarop ethiek aan bod komt. Het is belangrijk dat beginnende adviseurs zich realiseren wat voor
(maatschappelijke) gevolgen een advies kan hebben. Dit kan bijvoorbeeld door het behandelen van het maatschappelijke perspectief tijdens fiscaaltechnische cursussen en het oefenen van gesprekken om de cliënt te informeren over de maatschappelijke discussie en het risico van
naming and shaming als gevolg van een bepaalde belastingstructuur. Daarnaast is het van belang om aandacht te besteden aan hoe verschillende opvattingen bespreekbaar kunnen worden gemaakt binnen advieskantoren. De adviseurs van de Jonge Orde ervaren namelijk met enige regelmaat dat de meer senior-adviseurs anders tegen bepaalde adviezen/structuren aankijken. Het is cruciaal dat jongeren dit durven aan te geven.
7.5 Transparantie
Een ander aspect wat speelt bij de generatie van de Jonge Orde is transparantie. Transparantie inzake de belastingdruk, maar ook de belastingmoraal. Met name door de digitalisering is het steeds gemakkelijker geworden voor het publiek om actuele fiscale relevante data te
raadplegen. De maatschappij verwacht ook meer en meer dat dergelijke informatie beschikbaar is. De Jonge Orde staat hier over het algemeen positief tegenover, zolang het de privacy van de privépersonen niet schendt, de administratieve last voor bedrijven niet onnodig verhoogt en niet leidt tot het onvrijwillig prijsgeven van bedrijfsgeheimen.
Als deze informatie vrij beschikbaar is voor de consument kan deze zijn gedrag hierop
aanpassen. De adviseurs van de Jonge Orde begrijpen dit commerciële waardepotentieel dat in het innemen van een sustainable positie zit beter, omdat zij bekend zijn met de snelheid waarmee informatie wordt verspreid via social media en de toenemende mate waarin consumenten stemmen met hun voeten.
In de jaarrekening is het verplicht om risico’s te rapporteren. Wij vinden het niet ondenkbaar dat vennootschappen ook in de jaarrekening een paragraaf gaan opnemen waarin is opgenomen hoe het bestuur van de vennootschap/onderneming omgaat met de belastingdruk en waarom bepaalde belastingfaciliteiten worden benut. Te denken valt aan een soort belastingprofiel met bepaalde kenmerken. Het is tevens denkbaar dat bedrijven dit profiel ook op de website vermelden zodat consumenten gemakkelijk deze informatie kunnen raadplegen en mee kunnen nemen in beslissingen. De belastingmoraal van bedrijven wordt op deze manier transparanter en toegankelijker.
7.6 Conclusie
Concluderend zijn de adviseurs van de Jonge Orde zich zeer bewust van de maatschappelijke discussie, sustainability en transparantie. De adviseurs zijn van mening dat alle mogelijke
adviesroutes mogen worden benoemd, maar dat vandaag de dag de maatschappelijke gevolgen hierbij benoemd dienen te worden. Uiteindelijk blijft het de keuze van de belastingplichtige. Het opleiden en het creëren van bewustwording van de maatschappelijke discussie bij de nieuwe generatie adviseurs begint op de universiteit en wordt voorgezet bij het volgen van de beroepsopleiding.