Suggestieve berichtgeving

Machado en Santos geven aan dat suggestieve berichtgeving onderdeel is van trial by media. Suggestieve berichtgeving gaat samen met het tonen van een duidelijke mening van een auteur. Uit tabel 15 blijkt dat in de artikelen van Trouw in iets minder dan één derde van de berichtgeving een mening aanwezig is. De Volkskrant wijkt hier vanaf, want in iets meer dan de helft, 52% van alle artikelen is een mening te vinden. Dit valt te verklaren door de verschillende genres die de kranten hebben gebruikt in deze zaak. De Volkskrant plaatst bijvoorbeeld acht columns, waar een mening in zit, Trouw niet één.

Ook de toon van een artikel kan laten zien of er sprake is van suggestieve berichtgeving. Waar de mening van een auteur gegeven is, is de toon emotioneel of ironisch. Maar ook in artikelen waar geen duidelijke mening in te herkennen is, kan de toon emotioneel of ironisch zijn. Bij dagblad Trouw is meer dan de helft van de artikelen feitelijk van toon. Dit zijn bijna allemaal nieuwsberichten. De Volkskrant heeft minder feitelijke artikelen, 44% van alle artikelen zijn feitelijk, dit zijn er totaal 33. De Volkskrant publiceert meer artikelen met een ironische toon over de vermissing van het tienermeisje. In totaal 26 artikelen, wat 34.7% van het geheel is. Ook dit is te verklaren door de verschillende genres waarin de zaak beschreven wordt en waar de Volkskrant meer gebruik van maakt dan Trouw. Een goed voorbeeld van een ironisch artikel is er een welke verscheen rond de uitzending van Peter R. de Vries getiteld: ‘De zaak leeft, maar Natalee is dood.’¹⁴⁹ De titel geeft de ironische klank al aan. De Arubanen zijn volgens het artikel alle ‘Holloway-watchers’ zat en hopen dat de zaak voor eens en altijd is opgelost door Peter R. de Vries.

149 De Volkskrant, ‘De zaak leeft, maar Natalee is dood’. 01-02-2008.

Tabel 15 Mening aanwezig kwaliteitskranten

Van het geheel Trouw Aanwezig De Volkskrant Van het geheel

29.4% 20 Ja 39 52%

Door het gebruik van beeldspraak kan de ironische toon extra worden benadrukt. Ook heeft beeldspraak als doel een tekst aantrekkelijker te maken. Zoals te zien in tabel 17 maakt Trouw hier niet veel gebruik van. In 26 artikelen is zelfs helemaal geen beeldspraak terug te vinden, dit is 38.2% van het totaal. De Volkskrant gebruikt deze techniek ook niet veel. In 65.4% van de artikelen is er geen of weinig beeldspraak. Slechts zeven artikelen bevatten veel beeldspraak. Bij Trouw zijn dit er drie.

Opvallend is dat de Volkskrant meermaals het woord ‘nachtmerrie’ als beeldspraak gebruikt.¹⁵⁰ Ook in het artikel ‘Aruba's ergste nachtmerrie is doodmoe; Beth Twitty, moeder van de verdwenen Natalee Holloway, rust niet voordat ze weet waar haar dochter is’¹⁵¹ wordt meermaals een

vergelijking gemaakt met een nachtmerrie. Dit artikel bevat veel beeldspraak, zo wordt de moeder van Natalee volgens het artikel ‘verguisd op Aruba, maar op handen gedragen door de Amerikaanse media’ en heeft ze het volgens de krant ‘tot haar levenstaak gemaakt te weten te komen wat er is gebeurd met Natalee.’

150 De Volkskrant, ‘Aruba's ergste nachtmerrie is doodmoe; Beth Twitty, moeder van de verdwenen Natalee Holloway, rust niet voordat ze weet waar haar dochter is’ 18-11-05;

De Volkskrant, ‘een spoor van speculaties’ 22-11-05;

De Volkskrant, ‘Aruba gonst weer van geruchten; Justitie: de nieuwe verdachte is betrokken bij verdwijning Natalee Holloway’ 19-04-06;

De Volkskrant, ‘“alles blijft terugkomen bij Joran”’ 18-01-08; De Volkskrant, ‘Aruba vreest leegloop om Natalee-gate’ 14-06-05.

151 De Volkskrant, ‘Aruba's ergste nachtmerrie is doodmoe; Beth Twitty, moeder van de verdwenen Natalee Holloway, rust niet voordat ze weet waar haar dochter is’ 18-11-05

Tabel 16 Toon kwaliteitskranten

Van het geheel Trouw Toon De Volkskrant Van het geheel

51.5% 35 Feitelijk 33 44%

27.9% 19 Emotioneel 16 21.3%

20.6% 14 Ironisch 26 34.7%

Tabel 17 Beeldspraak kwaliteitskranten

Van het geheel Trouw Beeldspraak De Volkskrant Van het geheel

38.2% 26 Geen 18 24%

35.3% 24 Weinig 31 41.4%

22.1% 15 Middelmatig 19 25.3%

Als laatste wordt gekeken naar de balans in de berichtgeving. Worden de verschillende kanten van de zaak voldoende belicht? Door naar de verschillende sprekers in de tekst te kijken krijg je hier een goed beeld van. Uittabel 18 blijkt dat Trouw redelijk de verscheidende kanten van de zaak bericht. Opvallend is dat justitie, in de persoon van de openbaar aanklager, erg vaak aan het woord komt. Al eerder werd duidelijk dat zij zich presenteren als crimefighters. Het verschil tussen het aantal keer dat de advocaten van beide partijen aan het woord komen is groot. Beide kranten laten de advocaat van de beschuldigde vaker

aan het woord dan de advocaat van de familie van Natalee Holloway. De familie van het slachtoffer is

daarentegen wel meer aan het woord dan de familie van de beschuldigde. Vooral de moeder van Natalee is veel te zien in de media. Ze wordt zelfs in een artikel ‘de ergste nachtmerrie van Aruba’ genoemd, omdat ze door de vele media-aandacht die ze zoekt het imago van Aruba kapot maakt.¹⁵²

In de artikelen komen ook veel experts aan het woord, denk hierbij aan het forensisch onderwaterteam,

dat zoekt naar het lichaam van Natalee in de zee¹⁵³, tot aan een stafmedewerker Beroepsethiek die uitspraken doet over uitlatingen van haar collega’s over de psyche van Joran.¹⁵⁴ Als we kijken naar de tekst, zien we dat er bij veel artikelen meer dan één spreker aan het woord is. Toch slagen beide kranten er niet altijd in om wederhoor toe te passen. Het is moeilijk in zulke zaken om de verdachte te spreken te krijgen. Daarnaast is het vooral een logisch gevolg van de rubrieken in beide kranten waar lezers hun mening geven door middel van ingezonden brieven. Joran van der Sloot, maar ook Peter R. de Vries worden hier menigmaal door het slijk gehaald. Door de kritiek op beide te

publiceren houden de kranten balans. De kwaliteitskranten hebben Joran van der Sloot wel teveel aandacht gegeven in verhouding met andere verdachten en gezien het feit zijn schuld nooit bewezen

152 De Volkskrant, ‘Aruba's ergste nachtmerrie is doodmoe; Beth Twitty, moeder van de verdwenen Natalee Holloway, rust niet voordat ze weet waar haar dochter is’, 18-11-05

153 Trouw, ‘Duikers gaan in diepe zee zoeken; zaak-Holloway’ 28-01-06

154 Trouw ‘”Uitlatingen van psychologen over Van der sloot onethisch”’, 07-02-08

Tabel 18 Sprekers in tekst

Trouw Sprekers De Volkskrant

11 Beschuldigde 7 9 Advocaat beschuldigde 7 3 Familie beschuldigde 2 7 Familie slachtoffer 9 1 Advocaat familie slachtoffer 3 22 Openbaar aanklager 13 7 Peter R de Vries 9 16 Expert 14 6 Politie 9 25 Anders 27

is. Bij andere verdachten wordt al snel in de berichtgeving de link met Van der Sloot gelegd. De andere verdachten worden ook niet bij naam genoemd, maar slechts als ‘Arubaan’¹⁵⁵ aangeduid of alleen met de initialen in de krant weergegeven. Ook worden zij niet door de krant als daders neergezet, maar meer als mogelijke verdachten. In beide kranten is Van der Sloot in veel artikelen wel als dader neergezet. Weinig artikelen twijfelen aan zijn schuld. In een artikel uit Trouw ‘Joran blijft het meest verdacht’ wordt gesteld dat het moeilijk is om een objectief beeld van Van der Sloot te hebben. ‘De rechterszoon, die onder meer vanwege een soms ziekelijke neiging tot liegen

psychiaters bezocht, schetst een onthutsend beeld van zichzelf.’¹⁵⁶ Het artikel laat dan ook doorschemeren te twijfelen aan Jorans onschuld.

Ook artikelen uit de Volkskrant zetten Joran als dader neer. In het artikel ‘Joran van der Sloot in Amerika: “Ik zou mij ook niet geloven”; Nederlander in VS nog steeds gezien als moordenaar’, wordt eerst verteld hoe Joran een nieuwe bekentenis aflegt. Maar het artikel gebruikt citaten van betrokkenen op zo’n manier dat je als lezer wel moet twijfelen aan de nieuwe bekentenis van Joran van der Sloot waarin hij claimt onschuldig te zijn. Het artikel sluit bijvoorbeeld af met een citaat van Dave Holloway, de vader van Natalee: 'Als iemand liegt, en dan nog eens liegt, kun je niks meer van hem aannemen.' De auteur herhaalt vervolgens dit citaat als afsluiting van het artikel: 'Als iemand liegt, en dan nog eens liegt, geloof je niets meer.’

Beide kranten hadden meer vraagtekens moeten zetten bij de schuld van Van der Sloot en ook bij het onderzoek van Peter R. de Vries. Er is hier sprake van een mediahype volgens de theorie van Vasterman. Niet alleen is er heel veel berichtgeving over de zaak, de media hebben ook te weinig aandacht voor interpretaties die in een andere richting wijzen.¹⁵⁷