Commodification

Bij commodification gaat het vooral om een ‘een goed’, aan de man te brengen. Het in hapklare brokken serveren van een nieuwsfeit. Onder andere het aantal woorden per artikel zegt veel of er sprake is van commodification. Een relatief groot artikel, met meer dan 1000 woorden, laat zien dat een onderwerp belangrijk is voor een krant. Kortere artikelen kunnen juist ook voordeel hebben, omdat de berichtgeving zo dynamisch en beknopt blijft. Zo raken lezers minder snel verveeld en haken ze niet snel af. Trouw lijkt hier rekening mee te houden, zoals te zien in tabel 9 besteden 66 van de 68 artikelen van dagblad Trouw minder dan 1000 woorden per artikel. Het gemiddelde aantal woorden per artikel voor deze krant in deze zaak is 365 en de meeste artikelen hebben een lengte tussen de 100 en 300 woorden.

De Volkskrant besteedt ongeveer eenzelfde aantal woorden per artikel aan de zaak. Met 33.4% van alle artikelen zijn de meeste berichten tussen de 100-300 woorden lang. Slechts 4 van de 75 artikelen van de Volkskrant besteedt meer dan 1000 woorden in een artikel aan deze zaak. Het grootste verschil tussen de Volkskrant en Trouw is het aantal artikelen wat tot en met 100 woorden besteedt aan de vermissing van het meisje. Bij Trouw zijn dit 15 artikelen, 22% van alle artikelen en bij de Volkskrant zijn dit slechts 9 artikelen, 12% van het geheel. Met 75 tegenover 68 artikelen is het logisch dat de Volkskrant in totaal meer woorden besteedt aan

Tabel 9 Aantal woorden per artikel Kwaliteitskranten

Van het totaal Trouw Aantal woorden De Volkskrant Van het totaal

22% 15 0-100 9 12% 30.9% 21 100-300 25 33.4% 20.6% 14 300-500 19 25.3% 23.5% 16 500-1000 18 24 2.9% 2 1000-1500 3 4% 0% 0 1500-2000 1 1.3%

100% 24.841 Totaal aantal woorden 31.365 100%

de zaak, maar ook het gemiddeld aantal woorden ligt hoger, namelijk 418 woorden, tegenover 365 woorden per artikel van dagblad Trouw.

Om aandacht te trekken, kunnen sensationele koppen van belang zijn. Een goede methode hiervoor is om citaten van hoofdrolspelers te plaatsen boven een artikel. Voor Trouw is dit een niet veel gebruikte methode. Slechts 7 van de 68 koppen bevat een citaat. Ook de Volkskrant maakt hier niet veel gebruik van, 10 van de 75 artikelen heeft een citaat in de kop.

Respectievelijk is dit 10.3% en 13.3% van alle artikelen.

Vervolgens is het interessant om te kijken van wie de citaten afkomstig zijn. Opvallend is vooral de kop waarin een citaat van de advocaat van Joran van der Sloot wordt gebruikt in dagblad Trouw: ‘Advocaat: ‘Joran is een serieleugenaar en narcist’; Raadsman weinig vleiend om volkswoede te beteugelen’.¹⁴³ De andere koppen boven de artikelen in Trouw, afgezien die van de beschuldigde zelf gaan niet over Joran van der Sloot, maar zijn meer algemeen. De beschuldigde zelf wordt het vaakst aan het woord gelaten in de kop. Bij de Volkskrant zijn drie van de tien citaten van Joran van der Sloot. Bij Trouw geldt dit voor twee van de zeven citaten.

Een tekst wordt aantrekkelijker als er een foto bij geplaatst wordt die aandacht trekt. Trouw plaatst bij 17 van de 68 artikelen een foto, dat is 25%. De Volkskrant plaatst bij 16 van de 75 artikelen een of meerdere foto’s, dit is 21.3% van het geheel. Beide kranten gebruiken niet veel foto’s om de teksten aantrekkelijker te maken.

143 Trouw, ‘Advocaat: ‘Joran is een serieleugenaar en narcist’; Raadsman weinig vleiend om volkswoede te beteugelen’, 05-02-2008.

Tabel 10 Aantal Citaten in kop Kwaliteitskranten

Van het totaal Trouw Aantal citaten De Volkskrant Van het totaal

89.7% 61 0 65 86.7%

10.3% 7 1 10 13.3%

100% 68 Totaal 75 100%

Tabel 11 Bron Citaten in kop Kwaliteitskranten

Trouw Bron De Volkskrant

2 Beschuldigde zelf 3 1 Advocaat beschuldigde 1 0 Familie slachtoffer 1 1 Expert 2 1 Justitie 0 1 Peter R. de Vries 2 1 Anders 1 7 Totaal 10

Rechterszoon, beeldboef en leugenaar zijn slechts enkele van de predikaten die aan Joran worden toegeschreven uit de kwaliteitskranten. Joran wordt vooral vaak benoemd met het predikaat ‘rechterszoon’, vrij onschuldig. Er worden ook veel grovere lexicale keuzes gemaakt. Zo wordt Joran ‘de belichaming van het kwaad’ genoemd.¹⁴⁴ Of bestempelen hem als ‘het monster van Aruba’.¹⁴⁵ De meest grove predikaten staan vooral in de kranten na de uitzending van Peter R. de Vries. Ook zijn veel predikaten geciteerd en niet van de redacteuren van Trouw of de Volkskrant zelf, al hebben kranten altijd de keus om deze benamingen over te nemen of niet. Uit de literatuur komt naar voren dat deze lexicale keuzes een nadruk aan het drama en emotie geven en hiermee sturend van aard zijn.¹⁴⁶

Een kanttekening bij deze lijst van predikaten is dat de meest ‘brutale’ van Trouw

afkomstig zijn uit de rubriek ‘podium’, hierin kunnen mensen hun commentaar kwijt. Zij zijn grover in de benamingen dan de redactieleden van Trouw. De meest grove benamingen die Joran krijgt

toebedeeld in de Volkskrant zijn afkomstig van de ingezonden brieven. Eenmaal wordt Patrick van Eem in het artikel ‘Bedenkingen bij de Joran manie’ van 9 februari 2008 vergeleken met Judas, omdat hij Joran heeft verraden.¹⁴⁷ Veel verder gaan de oordelen in de ingezonden brieven niet. De tabellen 13A en 13B in de bijlagen geven een overzicht van de gebruikte predikaten in de kwaliteitskranten. Hoewel beide kranten grove predikaten toelaten in de krant, verschijnen er in Trouw meer grove predikaten. Opvallend is dat er meerdere keren naar Joran wordt verwezen als student in Trouw, de Volkskrant doet dit niet één keer. De Volkskrant noemt hem alleen eenmaal een ‘voorbeeldige scholier’.¹⁴⁸

Als krant heb je altijd een keuze om berichten wel of niet te plaatsen en zijn de lexicale keuzes die je maakt van groot belang. Ook is er altijd de keuze om meerdere en vooral verschillende geluiden te laten horen. Trouw laat vaker dan de Volkskrant verschillende stemmen van het volk horen, de een voor, de ander tegen. In Trouw waren meer kritische noten te vinden over de

144 Trouw, ‘Misdaadbestrijding zonder emotie niet denkbaar’, 05-02-2008. 145 Idem.

146 Machado, H. & Santos, P. (2009), “The disappearance of Madeleine mcCann”, 147. 147 De Volkskrant, ‘Bedenkingen bij de Joran manie’, 09-02-2008.

148 De Volkskrant, ‘Nachtmerrie voor Aruba groeit met de dag; Eiland vreest voor zijn imago nu zelfs rechter betrokken lijkt bij de verdwijning van Natalee Holloway’, 25-06-05.

Tabel 12 Foto´s Kwaliteitskranten

Van het totaal Trouw Foto De Volkskrant Van het totaal

25% 17 Ja 16 21.3%

uitzending van Peter R. de Vries, dan in de Volkskrant. Beide kranten geven door middel van ingezonden brieven en commentaar van experts of de redactie wel goed weer wat de zaak met de media heeft gedaan. Trouw doet aan zelfreflectie door middel van redactioneel commentaar. De Volkskrant laat experts aan het woord over de mediahype rondom de uitzending van Peter R. de Vries en laat op die manier een kritische noot doorklinken over het eigen handelen in deze zaak. Trouw lijkt neutraler te berichten, omdat zij meer verschillende meningen in de krant toelaat, maar Trouw laat ook meer predikaten toe dan de Volkskrant. Vooral in de opinie sectie zijn bij Trouw meer (negatieve) predikaten te vinden dan bij de Volkskrant. In dat opzicht is Trouw schuldiger aan trial by media dan de Volkskrant.

Als wordt gekeken naar het soort artikelen dat verschenen is rondom de vermissingzaak valt op dat het nieuwsbericht de meest gebruikte vorm is in beide kranten. Dit is logisch, want een krant hoort tenslotte nieuws te brengen. Het plaatsen van een persoonlijkere vorm van berichtgeving is een manier om je als krant te onderscheiden. Trouw doet dit door acht opiniestukken te plaatsen en twee redactionele commentaren te geven.

De genres achtergrond, interview, opinie, analyse, column en redactioneel commentaar neigen eerder naar trial by media. In totaal komen deze genres 19 keer voor in Trouw. Wat opvalt is dat Trouw geen columns plaatst over de zaak-Holloway. De Volkskrant doet dit wel, acht maal, wat inhoudt dat ruim 10 procent van de artikelen over deze zaak een column is. Een ander verschil is dat de Volkskrant in tegenstelling tot Trouw geen redactioneel commentaar geeft.

Tabel 14 Soort artikelen kwaliteitskranten

Van het totaal Trouw Soort artikel De Volkskrant Van het totaal

63.2% 43 Nieuwsbericht 39 52% 8.8% 6 Verslag 6 8% 8.8% 6 Achtergrond 7 9.3% 1.5% 1 Interview 2 2.6% 11.7% 8 Opinie 5 6.7% 3% 2 Analyse 8 10.7% 0% 0 Column 8 10.7% 3% 2 Redactioneel commentaar 0 0% 100% 68 Totaal 75 100%

De Volkskrant plaatst 28 artikelen in de genres achtergrond, interview, opinie analyse en column en neigen eerder naar trial by media. Dit is 37.3% van de geanalyseerde artikelen van de Volkskrant. Voor dagblad Trouw is dit 27.9%.