Statische effecten

774. In deze paragraaf worden de statische markteffecten gekwantificeerd.²⁷¹ Het berekenen van

deze markteffecten of welvaartseffecten vindt plaats op het niveau van de eindgebruiker. Dit betekent dat het effect van reguleringsmaatregelen op wholesaleniveau vertaald wordt naar effecten op retailniveau.

775. De wholesaleproducten HKWBT/HL zijn een bouwsteen van zakelijke netwerkdiensten en, in beperkte mate, internettoegang en vaste telefonie. De prijzen van bouwstenen en de mogelijkheid voor concurrenten om deze af te nemen hebben direct effect op prijzen en aangeboden hoeveelheden van deze retaildiensten.

776. Het college heeft geconcludeerd dat in aanwezigheid van regulering van ontbundelde toegang, maar bij afwezigheid van regulering op de markt voor HKWBT/HL er een risico bestaat op AMM op de markt voor zakelijke netwerkdiensten. Regulering van de markt voor HKWBT/HL voorkomt

mededingingsproblemen op deze markt. De voorgestelde verplichtingen zorgen er onder andere voor dat aanbieders die een minder grote netwerkdekking hebben als KPN tegen redelijke voorwaarden complementaire dekking af kunnen nemen op basis van HKWBT/HL en daardoor effectief met KPN kunnen concurreren op de retailmarkt voor zakelijke netwerkdiensten, waarvoor een landelijke dekking essentieel is. Deze concurrentiedruk zorgt voor een lagere prijs en een hogere afname van producten op deze onderliggende retailmarkt. Daarnaast zijn er positieve prijseffecten te verwachten op de retailmarkten voor internettoegang en vaste telefonie.

777. Doordat prijzen en hoeveelheden veranderen wordt zowel de welvaart van producenten, het producentensurplus, als de welvaart van consumenten, het consumentensurplus, beïnvloed. De som van het effect van regulering op het producentensurplus en het consumentensurplus is het totale statische welvaartseffect. In Figuur 18 is het effect van regulering op de welvaart schematisch weergegeven.

271

Het is niet mogelijk om de statische markteffecten exact te berekenen vanwege de vele aannamen die terugkomen in de berekeningen. Om geen schijnnauwkeurigheid te wekken rekent het college met grove inschattingen van de verschillende variabelen.

Effectentoets verplichtingen

778. Voor de eenvoud wordt in Figuur 18 verondersteld dat de vraagcurve lineair²⁷² is en de

marginale kostencurve constant is.²⁷³ De marginale kosten zijn gelijk aan de som van de marginale

kosten op retail- en wholesaleniveau. Afbeelding A geeft de situatie zonder regulering weer met P” en Q” met het bijbehorende consumenten- en producentensurplus. Onder invloed van regulering ontstaat er op de retailmarkt een lagere prijs P’ (afbeelding B) en neemt de afgezette hoeveelheid toe naar Q’. In afbeelding C is weergegeven welke veranderingen in consumenten- en productensurplus er onder invloed van regulering zijn opgetreden. De oppervlakte van vlak 1 is verplaatst van het producenten- naar het consumentensurplus, vlak 2 is gecreëerd consumentensurplus en vlak 3 is gecreëerd producentensurplus. In afbeelding D is de toename van welvaart door regulering weergegeven.

Figuur 18. Een schematische weergave van welvaartseffecten

272

Bij kleine prijseffecten veroorzaakt door regulering is de aanname dat vraagcurven lineair zijn op het relevante deel van de vraagcurve plausibel en van weinig invloed op de gemeten effecten op welvaart en

consumentensurplus. Bij grotere prijsveranderingen veroorzaakt door regulering dient voorzichtiger omgegaan te worden met betrekking tot aannamen met betrekking tot de vorm van de vraagcurve. Omdat in deze effectentoets alleen kleinere prijseffecten veroorzaakt door regulering worden beschouwd, kan deze aanname gemaakt worden.

273

Het exacte niveau van de marginale kostencurve is vaak onbekend evenals de exacte vorm van de marginale kostencurve. Voor eenvoud worden marginale kosten constant verondersteld. Om rekening te houden met de onzekerheid omtrent het exacte niveau van de marginale kosten wordt in de analyse gewerkt met bandbreedtes waarbinnen de marginale kosten zich zullen bevinden.

Effectentoets verplichtingen

779. Het statisch markteffect veroorzaakt door regulering is erg afhankelijk van het prijseffect van

regulering en de prijselasticiteit van de vraag.²⁷⁴ Wanneer de prijselasticiteit van de vraag hoog is, dan

zal een kleine prijsdaling veroorzaakt door regulering leiden tot een relatief grote stijging van de vraag. De prijsdaling heeft dan een relatief groot positief effect op gecreëerd consumentensurplus en vooral op de gecreëerde welvaart. Wanneer de prijselasticiteit van de vraag laag is dan zal een prijsdaling veroorzaakt door regulering leiden tot een relatief kleine stijging van de vraag. Het bijbehorende effect op consumentensurplus en gecreëerde welvaart zal dan ook kleiner zijn, maar het blijft positief. 780. In onderstaande randnummers wordt een kwantitatieve inschatting gemaakt van de statische markteffecten van regulering van HKWBT/HL op de retailmarkt voor zakelijke netwerkdiensten. Dit is de retailmarkt waarop het college het grootste effect verwacht als gevolg van regulering, omdat op de totale markt voor zakelijke netwerkdiensten een relatief groot deel van de retailaansluitingen op basis van HKWBT/HL wordt gebouwd en het belang van een grote netwerkdekking, onder meer door toegang tot HKWBT/HL, groot is. Immers, hiermee kunnen bedrijven met meerdere geografisch gescheiden locaties worden bediend. Ondanks dat slechts een klein deel van alle internetdiensten of vaste telefoniediensten HKWBT/HL als input gebruikt, zullen effecten op die retailmarkten zeer waarschijnlijk ook positief zijn, waardoor de onderstaande berekening een onderschatting is van de werkelijke welvaartseffecten.

781. Net zoals OFCOM neemt ook het college aan dat voor diensten die niet excessief geprijsd zijn

een prijselasticiteit van -0,1 tot -0,5 geldt.²⁷⁵ Dit wordt bevestigd door ander onderzoek van Oxera naar

prijselasticiteiten van datacommunicatiediensten en een onderzoek van de New Zealand Commerce

Commission.²⁷⁶ Het college neemt verder als aanname dat het prijseffect van regulering van

HKWBT/HL op de markt voor zakelijke netwerkdiensten 5 tot 10 procent zal bedragen. Dat betekent dat regulering voorkomt dat de retailprijzen met 5-10 procent stijgen.

Statische markteffecten op de retailmarkt voor zakelijke netwerkdiensten

782. Aangenomen wordt dat de prijselasticiteit van de vraag naar zakelijke netwerkdiensten -0,3 bedraagt. Dit betekent dat bij een prijsstijging van 5 procent, het aantal afgenomen zakelijke netwerkdiensten met 1,5 procent zal afnemen. Bij een prijsstijging van 5 procent neemt de prijs toe

van € 4.800 (€ 400 per maand maal twaalf maanden²⁷⁷) naar € 5.040 per jaar terwijl de afzet zal dalen

274

De prijselasticiteit geeft aan in welke mate de totale vraag reageert op een prijsverandering.

275

“Review of BT’s network charge controls, Explanatory statement and Notification of proposals on BT’s SMP status and charge controls in narrowband wholesale markets”, 23 maart 2005.

276

“Costs and Benefits of Market Regulators”, Oxera,oktober 2004, en “Review of price elasticities of demand for fixed line and mobile telecommunication services”, New Zealand Commerce Commission, augustus 2003.

277

Uit cijfers van het college blijkt dat een representatieve zakelijke netwerkdienst ongeveer € 400 per maand kost.

Effectentoets verplichtingen

van ongeveer 160.000 producten²⁷⁸ naar ongeveer 158.000 producten. Daarnaast wordt aangenomen

dat de marginale kosten € 1.440 (30 procent van de prijs²⁷⁹) per jaar bedragen.

783. Wanneer het college aanneemt dat het gezamenlijke effect van regulering van HKWBT/HL een prijsstijging van zakelijke netwerkdiensten van 5 procent voorkomt, dan kan met de cijfers genoemd onder randnummer 782 het welvaartseffect en het effect op het consumentensurplus berekend worden. Het effect op het consumentensurplus is in dit geval gelijk aan ongeveer € 38 miljoen per jaar²⁸⁰ terwijl het effect op de welvaart gelijk is aan ongeveer € 8 miljoen per jaar.²⁸¹

784. In Tabel 25 is een overzicht gegeven van ramingen van welvaartseffecten en effecten op consumentensurplus onder verschillende aannamen met betrekking tot marginale kosten (10, 30 en 50 procent van de prijs), prijselasticiteit (-0,1, -0,3 en -0,5) en prijsstijgingen bij afwezigheid van regulering (5 procent en 10 procent). Wanneer bijvoorbeeld wordt aangenomen dat de prijs zonder regulering met 10 procent stijgt, terwijl aannames met betrekking tot prijselasticiteit en marginale kosten gelijk blijven dan is het welvaartseffect van regulering gelijk aan ongeveer € 17 miljoen per jaar en het effect op het consumentensurplus € 76 miljoen per jaar.

Gecreëerde welvaart en consumentensurplus zakelijke netwerkdiensten onder veranderende aannamen (EUR miljoen per jaar)

∆ Pretail = 5 procent ∆ Pretail = 10 procent Prijselasticiteit Prijselasticiteit -0,1 -0,3 -0,5 -0,1 -0,3 -0,5 Welvaart MC = 0,1*P 4 11 18 7 22 36 MC = 0,3*P 3 8 14 6 17 29 MC = 0,5*P 2 6 10 4 13 21 Consumentensurplus 38 38 38 76 76 75

Tabel 25. Welvaart en consumentensurplus zakelijke netwerkdiensten onder verschillende aannamen

785. Naast deze effecten op volumes zijn er op korte termijn ook andere effecten te verwachten op de onderliggende retailmarkten. Zo kunnen de lagere prijzen ertoe leiden dat retailklanten diensten met hogere capaciteit of kwaliteit gaan afnemen, wat ook tot hogere welvaart voor eindgebruikers leidt. Bovendien heeft regulering van HKWBT/HL ook een positief effect op de keuzevrijheid voor de eindgebruiker. De afname van HKWBT/HL stelt andere marktpartijen dan KPN in staat om effectief te

278

Het totaal aantal zakelijke netwerkaansluitingen in Q4 2011.

279

In de telecommunicatiesector bestaat een relatief groot deel van de kosten van een aanbieder uit vaste kosten. De marginale kosten per product zijn daarom relatief laag. Een initiële marge van gemiddeld 70 procent is daarom aannemelijk of zelfs een behoudende inschatting. [vertrouwelijk: XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX.]

280

∆CS = (P geen regulering – P regulering) * (Q geen regulering + 0,5 * (Q regulering – Q geen regulering))

281

∆W = (Q regulering – Q geen regulering) * ((P regulering – MC) + 0,5 * (P geen regulering – P regulering)). P is de prijs, Q is de verkochte hoeveelheid.

Effectentoets verplichtingen

concurreren op de retailmarkten, waar deze partijen zonder deze vorm van regulering wellicht niet toe in staat zouden zijn. Doordat zij diensten kunnen aanbieden op basis van HKWBT/HL zijn zij in staat een groter en meer gedifferentieerd productaanbod tot stand te brengen.