Spelen met de tijd aan de hand van de speelruimte binnen tijdschappen

Ondanks de mogelijkheden en creativiteit die komen kijken bij het creëren van passende tijdschappen, is het eerdergenoemde proces van het spelen met de tijd geen grenzeloos vrij spel waarbinnen alles mogelijk is. Vrijheid staat namelijk altijd ten opzichte van een beperking, maar juist hierbinnen kan de mate van vrijheid veel zeggen over de wijze waarop jonge vrouwen de tijd beleven. Zo kan de druk van onvrijheid de tijd vervormen en kan veel vrijheid juist ruimte bieden aan vele variëteiten van de tijdsbelevingen (Bieri, 2015, p. 118). De mate van vrijheid wordt onder andere bepaald door factoren die invloed uitoefenen op de mogelijkheden en beperkingen binnen een bepaalde context waarbinnen het spelen met de tijd plaatsvindt:‘‘Individual actions are always interactions with others in contexts that are both

enabling and restrictive, so that the individual’s actions are in many ways influenced, restricted or pre-programmed by societal structures an agencies, although they are not completely determined by them.’’ (Baars, 2012, p. 28). In voorgaande hoofdstukken is

bijvoorbeeld naar voren gekomen hoe mondiale dynamieken en mechanismen op het gebied van gender, de markt en de politiek kunnen doorwerken op de levens en tijdsbeleving van mensen.

Gesteld kan worden dat diverse interne en externe factoren bepalend zijn voor de wijze waarop de tijd (en het spelen hiermee) tot uiting komt binnen de persoonlijke levens van jonge vrouwen. Deze factoren bepalen metaforisch gezegd de speelruimte waarbinnen dit spel mogelijk is en tot stand komt (Bieri, 2015, p. 45). In 2006 verscheen het boek ‘Het

handwerk van de vrijheid. Over de ontdekking van de eigen wil’ van filosoof en

romanschrijver Peter Bieri (alias Pascal Mercier). In dit werk werd de thematiek rondom persoonlijke vrijheid binnen speelruimten geïntroduceerd. Het centrale idee hierbinnen is dat de wil van de mens niet geheel vrij is, maar tegelijkertijd ook geen speelbal is van het lot (Baars, 2012, pp. 29-30; Bieri, 2015, pp. 44-45; Dohmen, 2013, p. 13). Men heeft keuze

tussen en binnen de mogelijkheden die zich aandienen in een bepaalde context; ‘‘You have to

choose, but you cannot determine the outcomes. Your personal choice is just one ingredient besides good and bad luck, actions and experiences of relevant others, and systemic developments and crises.’’ (Baars, 2012, pp. 29-30). Verschillende factoren bepalen de ruimte

waarbinnen gespeeld kan worden. Culturele, financiële, maatschappelijke en lichamelijke beperkingen of mogelijkheden zijn hier voorbeelden van.

De persoonlijke vrijheid van jonge vrouwen ligt voor een deel in het kiezen tussen en binnen de beperkingen en mogelijkheden die zich in een specifieke en unieke speelruimte aandienen en de wijze waarop zij de tijd beleven. Hoe jonge vrouwen hun leven (willen) leiden, welke mate van vrijheid hierbinnen heerst en de rol die tijd hierbij speelt zijn onderling met elkaar verbonden (Dohmen, 2013, p. 11). Bieri geeft in zijn werk enkele voorbeelden, waarbinnen uitwerkingen van deze onderlinge relatie naar voren komen. Dit illustreert hij aan de hand van verschillende persoonlijkheden. Zo omschrijft hij de windvaan, een persoon die altijd meewaait met anderen en niet handelt vanuit zijn eigen betrokkenheid. Hierin komt een bepaalde mate van onvrijheid naar voren en daardoor een vlakke tijdsbeleving, omdat iemand niet vanuit eigen motivaties in de tijd staat (Bieri, 2015, pp. 118- 119). Jonge vrouwen die hun keuzes en handelingen baseren op die van hun partner, werkgever, of ‘de algemeen heersende norm’, kunnen tijdens het ontwikkelen van een leven(shouding) keuzes maken die ver van hen afstaan of te veel van hen vragen gezien de hoeveelheid tijd die er is. Daarnaast geeft Bieri een illustratie van de afhankelijke persoonlijkheid, bij wie het handelen tot stand komt vanuit dat wat anderen willen en bij wie de eigen wil is uitgeschakeld. Jonge vrouwen leven op deze manier niet vanuit de eigen wil en de eigen tijd, maar verwezenlijkt die van anderen. Hierin komt een vorm van onvrijheid naar voren waarbij jonge vrouwen tijdens het ontwikkelen van een leven(shouding) vervreemd in de tijd staan, omdat ze een leven leiden en bepalende keuzes maken die niet aansluiten bij wat ze werkelijk willen en belangrijk vinden (Bieri, 2015, p. 123).

Deze voorbeelden laten het interne verband zien tussen identiteit, de wil en de tijd en tonen aan dat de mate van vrijheid bij jonge vrouwen bepaald wordt door de wijze waarop zij in de tijd staan; vlak, vervreemd, opgeschort, afwachtend of juist bewust, scheppend, afgestemd en geïnspireerd (Dohmen, 2013, p. 11). Als er gekeken wordt naar het proces van het ontwikkelen van een leven(shouding), dan is het van belang dat jonge vrouwen zich wapenen voor het leiden van een vervreemd of vervlakt leven. Als zij hun mate van vrijheid kunnen vergroten en afstemmen op hun eigen behoeftes, zullen zij ook authentieker in de tijd staan.

Dit gedachtegoed, dat het spelen met de tijd binnen een bepaalde context beïnvloed wordt door verschillende factoren, kan in relatie gebracht worden met de hiervoor besproken tijdschappen van Adam. Ook zij geeft aan dat binnen een bepaalde context invloeden en afhankelijkheden rondom de tijd doorwerken en bepaalde keuzes beïnvloeden, mogelijk maken of juist inperken (Adam e.a., 2008, p. 10). Het betreft hier de invulling van de eerdergenoemde speelruimte, bijvoorbeeld door middel van diverse invloeden en dynamieken die leiden tot verschillende soorten tijden en daarmee gepaard gaande beperkingen, mogelijkheden en consequenties. Een beter begrip en doorgronding van deze tijdschappen kan ervoor zorgen dat jonge vrouwen bewuster en gerichter kunnen spelen binnen deze speelruimte. Door begrip te krijgen van tijden die deze ruimte inkrimpen of juist verrijken en vergroten, kunnen zij hun handelingen hier beter op afstemmen. Tijdschappen kunnen beschouwd worden als de speelruimten waarbinnen tijden voor een gedeelte al bepaald zijn, maar waarbinnen jonge vrouwen tijdens het ontwikkelen van een leven(shouding) ook nog voor een deel kunnen kiezen hoe zij met en in de tijd willen leven.

Hoe gemakkelijk zulke speelruimten afgebakend kunnen worden, hangt af van de complexiteit en het overzicht van verschillende tijdschappen. Hoe rijker en pluriformer de tijdsbegrippen binnen dergelijke tijdschappen zijn, hoe ingewikkelder het is om deze te herkennen, hierbinnen keuzes te maken en te zorgen voor een juiste afstemming. Hierom is het van belang om inzicht te krijgen in de tijdsbegrippen binnen de tijdschappen van jonge vrouwen, zodat in kaart kan worden gebracht welke tijdsbegrippen hier invloed op uitoefenen. Als zij hierdoor rekening kunnen houden met het tijdschap waarin zij zich bevinden en de tijdsbegrippen die daarbinnen een rol spelen, kunnen zij afstemming zoeken met de tijdsregels die samen een onzichtbaar weefsel van tijdsdruk vormen, door hun eigen levenshouding hierop toe te spitsen (Dohmen, 2012, p. 218). Voorbeelden van dergelijke tijdsregels zijn de momenten waarop men op dient te staan of het aantal uren dat aan het werk besteed wordt. Door bewustwording en afstemming van deze tijdsregels kunnen jonge vrouwen gedifferentieerder in de tijd staan en hun houding ten opzichte van het leven gerichter invullen en afstemmen met de tijd. Daarnaast kan tijdsdruk hierdoor herkend en begrepen worden. De tijd speelt hierdoor niet alleen met hen, maar jonge vrouwen, aan de hand van afstemming en persoonlijke keuzes, ook met haar.

Hoofdstuk 6 – Gelaagdheid en complexiteit van tijd en de daarmee gepaard gaande