Speculatie op de aandelenmarkten

Ondanks de snelle groei van de SHSE en de SZSE werd gedurende het midden van de jaren 90 minder dan vijf procent van alle investeringen bekostigd met behulp van de aandelenmarkt en staatsbanken waren nog steeds de grootste kredietverstrekkers. Toen deze in 1997 met meer dan 40 procent slecht presterende leningen aan staatsbedrijven te maken hadden werd door de CCP besloten dat er meer gebruik gemaakt moest worden van de aandelenmarkt.¹³² Staatsbanken werden geherstructureerd en regelgeving omtrent IPO’s werd versoepeld en in 2001 zelfs helemaal afgeschaft. In 1998 werd 6,77 procent van alle financieringen gegenereerd door de aandelenmarkt. 2000 was dit al opgelopen tot 11,23 procent.¹³³ De waarde van IPO’s bij de uitgifte van nieuwe aandelen was structureel te hoog zodat er zoveel mogelijk kapitaal werd vergaard om noodlijdende staatsbedrijven aan het kapitaalinfuus te houden. Gedurende de periode van 1992 tot en met 2003 waren IPO’s gemiddeld 82,6 keer overgewaardeerd.¹³⁴ Door de koers van IPO’s over te waarderen haalden de Chinese staat en diens locale overheden veel meer kapitaal binnen dan de reële waarde van de aandelen. Door de hoge beursgang van IPO’s en het oneerlijke systeem waarop de aandelen die op de beurs kwamen aan bevoorrechte partijen werden toegekend ontstonden er enorme schommelingen in de koers van IPO’s.135

Het feit dat aandelen gemiddeld genomen ernstig kunstmatig werden overgewaardeerd wekt de suggestie dat er buiten het IPO proces om weinig tot niets aan de aandelen te

130 S.M.L. Wong, ‘China’s Stock Market’, 402-403.

131

S. Bell, H. Feng, ‘Reforming China’s Stock’, 125.

132 S.M.L. Wong, ‘China’s Stock Market’, 398.

133 Ibidem, 404.

134

Ibidem, 412.

verdienen zou zijn aangezien deze waardepapieren met een enorme waardedaling te maken moeten krijgen. Toch werd er een hoge omloopsnelheid geconstateerd op de aandelenmarkt die niet door middel van de kunstmatig hoge IPO’s verklaard kan worden.¹³⁶ Het is zeer onwaarschijnlijk dat de handelsactiviteiten werden gedreven door een investeringscultuur omdat de aandelen weinig tot geen investeringswaarde hadden. Handel op de Chinese

Tabel II: IPO opbrengstpercentages op eerste handelsdag.¹³⁷

aandelenmarkten vond daarentegen plaats op speculatieve basis.¹³⁸ De mate van speculatie kan worden berekent door de gemiddelde omloopsnelheid van aandelen te delen door de gemiddelde totale marktkapitalisatie. Uit tabel III valt af te leiden dat de gemiddelde jaarlijkse omloopsnelheid van aandelen op de Chinese aandelenmarkten significant hoger is dan de omloopsnelheid van aandelen op grote aandelenbeurzen wereldwijd.¹³⁹

136 S.M.L. Wong, ‘China’s Stock Market’, 412.

137 Ibidem, 412.

138

Ibidem, 412.

Tabel III: Turnover rates van grote aandelenmarkten. ¹⁴⁰

Deze speculatieve activiteiten zijn ontstaan door drie socialistische institutionele kenmerken van de Chinese financiële sector. Ten eerste was er sprake van financiële onderdrukking van binnenlandse spaarders die slechts beperkt toegang hadden tot de aandelenmarkt. Zij kregen niet de mogelijkheid de meest winstgevende aandelen in handen te krijgen omdat deze in handen waren van locale overheden.¹⁴¹ Ten tweede is de waarde van staatsbedrijven moeilijk vast te stellen en daardoor onderhevig aan speculatie. Hiervoor zijn twee redenen aan te merken. De Chinese overheid heeft verschillende doeleinden met de staatsbedrijven uiteenlopend van werkverschaffing voor de locale bevolking tot het nastreven van een locale ontwikkelingsfilosofie.¹⁴² Daarnaast ondersteund de overheid in sommige gevallen slecht presterende staatsbedrijven door middel van ‘bail outs’ waardoor de schuldenlast van bepaalde bedrijven (voor een deel) wordt opgeheven. Dit zorgt voor speculatie op de aandelenmarkt over welke onderneming er gesteund zal gaan worden door de overheid. Deze ‘graaiende en ondersteunende handen’ verstoren de reële waarde van beursgenoteerde bedrijven.¹⁴³

Ten slotte zorgt het niet functionerende toezicht van de CSRC en het versoepelen van regulatie ervoor dat insiders in staat zijn om de markt te manipuleren met valse geruchten en valse informatievoorziening. Desalniettemin is het gecompliceerd om de schaal waarop handel met voorkennis voorkomt te verifiëren omdat handel met voorkennis bij definitie niet transparant is voor de gemiddelde buitenstaander. Het Global Competitiveness Report van de Harvard University toont aan dat ten minste 30 procent van alle aandelen gedurende de periode van 1992 tot en met 2003 actief zijn gemanipuleerd.¹⁴⁴ Iedere actieve speculant had ten minste 500 verschillende illegale accounts om de markt en handel mee te manipuleren.¹⁴⁵

140 S.M.L. Wong, ‘China’s Stock Market’, 416.

141 Ibidem, 417. 142 Ibidem, 417. 143 Ibidem, 419. 144 Ibidem, 419. 145 Ibidem, 419.

Bovendien vonden er ook op grote schaal witwaspraktijken plaats daar regulering het mogelijk maakte met cash geld aandelen te kopen. De enorme economische voordelen die er voor bepaalde partijen te behalen waren zette veel overheidsbeambten aan tot institutionele corruptie in het IPO proces.

Wanneer deze bevindingen worden geanalyseerd in het licht van de Varieties of

Capitalism kan worden geconcludeerd dat het toezicht op de Chinese aandelenmarkten vanaf

de wederoprichting tot en met 2003 ver onder het niveau ligt van het toezicht op aandelenmarkten van ontwikkelde LMEs en of CMEs. In geen enkele ontwikkelde LME of CME zijn aandelenmarkten op deze wijze gemanipuleerd en onderhevig geweest aan frauduleuze handel. Gedurende deze periode kan China’s financiële sector aan de hand van de aandelenmarkten dan ook absoluut niet tot een ontwikkelde LME of CME worden gerekend. Wat echter wel uit deze bevindingen op valt te maken is dat de Chinese overheid in de vorm van de CCP een zeer grote rol heeft gespeeld op de aandelenmarkten. Dit is een duidelijk bewijs van het feit dat China’s aandelenmarkten gedurende deze periode geen kenmerken heeft van aandelenbeurzen in LMEs maar door de sterke overheidsinvloed eerder gekoppeld dient te worden aan die in minder ontwikkelde CMEs.