Reflectie op de conclusies in relatie tot eerder onderzoek 70

Bij   een   aantal   belangrijke   conclusies   vanuit   dit   onderzoek   kunnen   vanuit   andere   onderzoeken   en   het   literatuuronderzoek   belangrijke   opmerkingen   worden   geplaatst   die   meegenomen   kunnen   worden   bij   een   vervolgonderzoek.    

Hoge  verwachtingen  over  de  rol  van  het  sociaal  netwerk  

Het   sociaal   team   in   Ede   heeft   hoge   verwachtingen   over   de   rol   van   het   sociaal  netwerk  van  mensen  met  een  licht  verstandelijke  beperking.  Bij  die   hoge   verwachting   over   de   mogelijkheden   van   het   sociaal   netwerk   werd   door   de   professionals   die   nu   deze   zorg   en   ondersteuning   bieden   al   kanttekeningen   geplaatst.   Ook   vanuit   eerder   onderzoek   kunnen   kanttekeningen   geplaatst   worden   bij   deze   hoge   verwachtingen.   Uit   deze   onderzoeken   komt   namelijk   een   beeld   naar   voren   van   relatief   veel   eenzaamheidsproblemen  bij  mensen  met  een  verstandelijke  beperking  die   zelfstandig   wonen   (Verplanke & Duyvendak, 2010; Steyaert & Kwekkeboom, 2012; Kröber, 2008).  Het  sociaal  netwerk  bij  deze  groep  is  vaak  schraal  en   beperkt  zich  tot  contacten  met  familieleden  en  professionals.  Het  is  om  die   reden  dan  ook  niet  vanzelfsprekend  dat  het  sociaal  netwerk  zonder  meer  in   staat   is   de   hoge   verwachtingen   waar   te   maken.   Ook   leidt   een   groter   en   langdurig   beroep   op   zorg   en   ondersteuning   vanuit   het   sociaal   netwerk   vaak   tot   het   afhaken   van   mensen   uit   het   sociaal   netwerk   (Steyaert & Kwekkeboom, 2012).   Dit   onderschrijft   overigens   de   bevinding   vanuit   dit   onderzoek   dat   de   professional   zich   juist   ook   vooral   moet   richten   op   het   ondersteunen   van   de   informele   zorgverleners.   Door   Rick   Kwekkeboom   (2010)  is  uitvoerig  onderzoek  gedaan  en  gepubliceerd  over  de  herverdeling   van   taken   binnen   de   zorg   en   ondersteuning   aan   mensen   met   een   verstandelijke   beperking   en   de   rol   van   professionals   hierbij.   Vanuit   haar   onderzoek  wordt  de  beschikbaarheid  van  informele  zorg  niet  betwist  maar   veel  meer  de  belastbaarheid  van  de  informele  zorgverleners.  De  taak  en  rol   van   professionals   in   de   zorg   voor   mensen   met   een   beperking   is   dan   ook   niet  alleen  om  de  inzet  van  informele  ondersteuner  te  vergroten  en  hen  te   stimuleren   om   nog   meer   verantwoordelijkheid   te   nemen   maar   veel   meer   om   de   informele   ondersteuners   bij   te   staan   bij   het   verlenen   van   zorg   en   ondersteuning   aan   elkaar   (Kwekkeboom, 2010).   Het   verdient   dan   ook  

aanbeveling  om  bij  het  vervolg  op  dit  onderzoek  deze  bevindingen  mee  te   nemen  en  de  rol  van  professionals  in  deze  richting  op  te  ontwikkelen.   Het   sociaal   team   heeft   tijdens   de   besprekingen   van   de   casus   expliciet   netwerkversterking   en   een   netwerkberaad   benoemd   als   belangrijke   instrumenten.   Het   lectoraat   ‘Zorg   voor   Mensen   met   een   Verstandelijke   Beperking’  van  de  Hogeschool  Arnhem  Nijmegen  heeft  in  2010  onderzoek   gedaan   naar   de   wijze   waarop   professionals   in   de   zorg   voor   mensen   met   een   verstandelijke   beperking   sociale   netwerken   van   hun   cliënten   in   kaart   brengen,   versterken   en   uitbreiden.   Uit   dit   onderzoek   blijkt   dat   het   in   de   huidige  praktijk  vaak  een  complexe  aangelegenheid  is  om  vorm  te  geven   aan   het   versterken   en   betrekken   van   sociaal   netwerken.  (Asselt-Goverts, et al., 2012).  De  stimulerende  en  belemmerende  factoren  vanuit  dit  onderzoek   kunnen  in  een  vervolg  meegenomen  worden.  

De  wijk  aan  zet?  

Voor   de   professionals   in   Ede   is   de   wijze   waarop   de   buurt,   de   collectieve   voorzieningen   en   vrijwilligers   in   de   wijk   kunnen   worden   ingezet   voor   langdurige  ondersteuningsvragen  nog  een  groot  vraagstuk.  

Onderzoek   rondom   dit   vraagstuk   kan   hierbij   helpen.   Uit   verschillende   onderzoeken   blijkt   dat   contacten   tussen   mensen   met   en   mensen   zonder   beperkingen   niet   vanzelfsprekend   zijn   (Verplanke & Duyvendak, 2010; Bredewold, 2014).  Mensen  met  een  verstandelijke  beperking  geven  aan  heel   tevreden   te   zijn   met   een   ‘eigen   plek’   maar   het   lastig   vinden   om   sociale   contacten   in   de   buurt   te   leggen.   Buurtbewoners   en   vrijwilligers   haken   af   omdat  zij  de  wederkerigheid  in  het  contact  met  deze  mensen  missen.  Het   gevolg   is   dat   deze   groep   als   ‘solitaire   individuen’   in   onze   samenleving   leven  (Verplanke  &  Duyvendak,  2011).  

Recent   onderzoek   van   Femmianne   Bredewold   (2014)   toont   aan   dat   duurzame,   warme   relaties   tussen   mensen   in   de   wijk   met   en   zonder   beperkingen  waarin  zij  over  en  weer  hulp  en  zorg  voor  elkaar  hebben,  niet   spontaan  ontstaan.  Daar  waar  dat  wel  gebeurd  is  de  kans  dat  dit  leidt  tot   problemen  bovendien  groot.  Licht  en  begrensd  contact,  waar  mogelijk  op   basis  van  wederkerigheid  biedt  de  meeste  kans  op  succes  (Bredewold, 2014).   Judtih  Metz  (2008)  benoemd  in  haar  artikel  over  de  civil  society  een  aantal   belangrijke  uitgangspunten  in  relatie  tot  de  verwachtingen  met  betrekking   tot  de  grote  rol  die  vanuit  de  Wmo  wordt  voorzien  voor  de  civil  society.  De   door   burgers   zelf   geleide   ondersteuning   aan   mensen   met   een   licht   verstandelijke  beperking  kan  succesvol  zijn  als  overheden  en  professionele  

organisaties  bereid  zijn  de  regie  hierover  ook  los  te  laten.  Ook  moeten  civil   society-­‐‑organisaties  ook  ‘nee’  kunnen  zeggen  tegen  taken  die  te  belastend   zijn  of  waar  zij  geen  verantwoordelijkheid  voor  willen  nemen  (Metz, 2008).   Deze   uitgangspunten   hebben   consequenties   voor   de   wijze   waarop   het   sociaal  team  in  Ede  haar  regierol  op  de  ondersteuning  invulling  gaat  geven.   Niet  dwingend  en  beheersend  maar  vrij  en  faciliterend  rekening  houdend   met  het  grillige  karakter  van  dit  type  aanbod.    

Rol  van  de  professionals  

De  professionals  in  Ede  benoemen  vier  taken  voor  professionals  binnen  de   nieuwe  ondersteuningsarrangementen  (tijdelijke  ondersteuning  gericht  op   versterken  van  zelfredzaamheid  en  het  sociaal  netwerk,  ondersteuning  bij   regie,   langdurige   ondersteuning   bij   complexe   situaties   en   ondersteuning   van  informele  ondersteuners).  

Ten   aanzien   van   die   taken   is   in   relatie   tot   de   civil   society   hierboven   al   aangegeven   dat   de   rol   van   informele   ondersteuning   door   het   sociaal   netwerk  en  vrijwilligers  niet  afgedwongen  en  beheerst  kan  worden (Metz, 2008).  Zoals  ook  al  eerder  aangegeven  wijst  ook  Rick  Kwekkeboom  (2010)   op  de  taak  van  professionals  om  informele  ondersteuners  bij  te  staan  door   hun  (professionele)  kennis  met  hen  te  delen.  Hiermee  wordt  de  community   rondom   mensen   met   een   beperking   sterker   en   redzamer   om   te   kunnen   zorgen  en  te  blijven  zorgen  (Kwekkeboom, 2010).  

Onderzoek  naar  stimulerende  en  belemmerende  factoren  voor  inclusie  van   mensen   met   een   verstandelijke   beperking   wijzen   ook   op   een   daarvoor   noodzakelijke   veranderende   rol   van   professionals   (Overmars-Marx, 2011).   Professionals   hebben   de   ruimte   en   creativiteit   nodig   om   oplossingen   te   zoeken   in   en   met   de   samenleving.   Het   is   van   belang   dat   professionals   hierin  samen  met  de  cliënt  en  het  sociaal  netwerk  kunnen  optrekken  en  dat   de   organisatie   hen   daarin   faciliteert   (Overmars-Marx, 2011).   De   keuze   van   het  sociaal  team  in  Ede  om  hierbij  het  instrument  ‘netwerkberaad’  te  gaan   gebruiken   sluit   hier   goed   bij   aan.   In   dit   onderzoek   werd   bovendien   ook   weer  de  ondersteunende  rol  van  professionals  gericht  op  de  omgeving  en   de  buurt  benoemd  als  bevorderende  factoren  voor  inclusie  (Overmars-Marx, 2011).