Procedure bij de bestuursrechter

Indieningseisen

De procedure bij de bestuursrechter is laagdrempelig. Dat blijkt in de eerste plaats uit het feit dat een brief aan de afdeling bestuursrecht van de rechtbank (beroep- schrift) volstaat om de procedure in gang te zetten (art. 6:4 lid 3 Awb). Aan het beroepschrift worden nauwelijks formele eisen gesteld. Zo volstaat een summiere aanduiding van de gronden voor het beroep (zie art. 6:5 Awb). De rechtbank stelt vervolgens het bestuursorgaan in kennis van het ingestelde beroep (art. 6:14 lid Awb). De appellant kan op het geschil betrekking hebbende stukken aan de rech- ter doen toekomen, maar daar bestaat niet of nauwelijks de noodzaak toe. De reden is dat als uitvloeisel van het ingestelde beroep de rechter het bestuursor- gaan opdraagt alle op het geschil betrekking hebbende stukken aan de rechtbank te doen toekomen (art. 8:42 Awb). De rechtbank stelt ze vervolgens aan de appel- lant ter beschikking.

Verhouding voorprocedure/procedure bij de rechter

Wie een geschil met een bestuursorgaan over een besluit aan de bestuursrechter wil voorleggen, zal eerst bezwaar moeten maken bij het bestuursorgaan dat dit besluit heeft genomen (art. 7:1 Awb). De bezwaarprocedure is een verplichte voorprocedure. De wet biedt overigens de mogelijkheid de bezwaarprocedure over te slaan, maar daarvoor is nodig dat zowel bestuursorgaan als bestuursrechter instemmen met een verzoek daartoe van de bezwaarmaker in diens bezwaarschrift (art. 7:1a Awb). Het feit

4. Hoe terughoudend dan wel indringend de rechter een besluit beoordeelt, is louter afhankelijk van de aard van de bevoegdheid waarop het bestreden besluit is gebaseerd (betreft het een bevoegd- heid met veel speelruimte voor het bestuursorgaan, dan zal de rechter het besluit terughoudender toetsen dan wanneer het een bevoegdheid is met weinig speelruimte voor het bestuur).

5. Zie bijvoorbeeld de toelichting op artikel 16 van de Procesregeling Bestuursrecht 2013, zie: https:// zoek.officielebekendmakingen.nl/stcrt-2014-9197.html.

dat aan een beroepsprocedure bij de bestuursrechter als regel een bezwaarprocedure voorafgaat, is niet van invloed op de wijze van toetsing door de bestuursrechter van de beslissing die het bestuursorgaan op het bezwaar heeft genomen. Het feit dat het besluit waartegen bij de bestuursrechter wordt opgekomen het resultaat is van een heroverwegingsprocedure bij het bestuursorgaan, leidt er (anders dan bijvoorbeeld in de verhouding arbitrage-rechtspraak) niet toe dat de rechter dat besluit terughouden- der beoordeelt dan in het geval direct beroep bij de rechter zou zijn ingesteld.4

Het horen

Het beroep wordt op een openbare zitting behandeld (art. 8:56 Awb). Partijen kunnen worden opgeroepen ter zitting te verschijnen (art. 8:59 Awb), evenals getuigen en deskundigen (art. 8:60). Een zitting kan achterwege blijven als partijen, in reactie op een verzoek van de rechter, daar toestemming voor geven (art. 8:57 Awb) of als de rechter de uitkomst van de procedure dermate evident acht dat hij vindt dat hij zon- der zitting uitspraak kan doen (art. 8:54 Awb). Behalve dat de rechter de zaak op een zitting behandelt, kan hij ook beslissen om een comparitie te beleggen (art. 8:44 Awb).

Onderzoeksbevoegdheden

De rechter kan, als hem dat geraden voorkomt ter beoordeling van het geschil, inlich- tingen inwinnen bij partijen en anderen (art. 8:45 Awb), een deskundige benoemen (art. 8:47 Awb) en/of een onderzoek ter plaatse instellen (art. 8:50 en 8:51 Awb).

Termijnen

De beslissing van de rechter op het beroep is niet gebonden aan een termijn. Wel kent de procedure bij de bestuursrechter tal van termijnen voor de toepassing van verschillende bevoegdheden die de rechter bezit. De belangrijkste termijn voor de rechter betreft de uitspraak. De rechter moet uitspraak doen binnen zes weken nadat het beroep ter zitting is behandeld. Hij kan die termijn met ten hoogste zes weken verlengen (art. 8:66 Awb).

Bestuursrechters streven ernaar de zaken die bij hen binnenkomen binnen 13 weken op een zitting te behandelen.5 _{Ook al duren procedures bij de afdeling bestuursrecht}

6. A.T. Marseille, ‘De voorlopige voorziening als inspiratiebron voor de bodemprocedure’, JBplus 2017, p. 267-272.

gevallen niet zaken binnen 13 weken op een zitting te agenderen. Dat heeft in de meeste gevallen niet te maken met het feit dat de zaken te bewerkelijk zijn om ze binnen die termijn ter zitting te behandelen, maar met logistieke en/of capaciteits- problemen bij de rechtbanken. Los daarvan is er geen reden waarom het gros van de zaken bij de bestuursrechter niet binnen enkele weken zou kunnen worden afgehan- deld.6

Finale geschilbeslechting

De procedure betreft beroep tegen een besluit van een bestuursorgaan, in dit geval een in mandaat van de minister van Economische Zaken en Klimaat door de Tijdelijke commissie mijnbouwschade Groningen genomen besluit. De rechter beziet of het beroep (deels) gegrond is. In zaken betreffende de schadevergoeding wegens onrechtmatige daad (of: aansprakelijkheid voor gaswinning) spelen eisen van terughoudendheid vanwege de staatsrechtelijke positie van de rechter ten opzichte van het bestuursorgaan geen rol; er is immers geen sprake van een aan het bestuursorgaan gelaten discretionaire ruimte waarin de rechter niet zou kunnen treden. Is het beroep gegrond omdat ten onrechte geen of onvoldoende schade- vergoeding is toegekend, dan vernietigt de bestuursrechter het besluit. Hij kan dan tevens bepalen dat zijn uitspraak in de plaats komt van het vernietigde besluit (art. 8:72 lid 3 sub b Awb), waarmee de rechter de rechtsbetrekking tussen de beide partijen bindend vastlegt. Is het geschil bij de rechter beperkt tot de vraag of aanspraak bestaat op schadevergoeding en de rechter vindt dat dit – anders dan de Tijdelijke commissie mijnbouwschade Groningen heeft beslist – het geval is, dan kan hij in zijn uitspraak (met toepassing van art. 8:72 lid 3 sub b Awb) bepa- len dat aanspraak bestaat op schadevergoeding. Betreft het geschil de hoogte van de schadevergoeding, dan kan de rechter in zijn uitspraak (met toepassing van dezelfde bepaling) het bedrag vaststellen waar aanspraak op bestaat.

Griffierecht

Wie in beroep gaat bij de bestuursrechter, moet griffierecht betalen (art. 8:41 Awb). Het griffierecht bedraagt € 46 als een natuurlijke persoon beroep heeft ingesteld tegen een besluit dat staat omschreven in de bij de Awb behorende Regeling ver- laagd griffierecht (bijlage 3 bij de Awb) en € 170 als een natuurlijke persoon beroep heeft ingesteld tegen een ander besluit. Voor het beroep tegen een namens de mi- nister door de Tijdelijke commissie mijnbouwschade Groningen genomen besluit over de vergoeding van schade, geldt dat dat besluit vooralsnog niet wordt omschreven in

7. Voor het griffierecht geldt dat de rechter bij een gegrond beroep het bestuursorgaan veroordeelt tot vergoeding daarvan aan de burger en dat de rechter in de overige gevallen het bestuursorgaan kan veroordelen tot gehele of gedeeltelijke vergoeding van het griffierecht (art. 8:74 Awb).

de Regeling verlaagd griffierecht, zodat het griffierecht in beginsel € 170 bedraagt. Wetswijziging is daarom noodzakelijk om het verlaagde griffierecht van toepassing te laten zijn.

Procesvertegenwoordiging

In de procedure bij de bestuursrechter is geen sprake van verplichte procesvertegen- woordiging. Uiteraard kunnen burgers zich in de procedure laten bijstaan of laten vertegenwoordigen door een gemachtigde (art. 8:24 lid 1 Awb), maar er is niet een zodanige verplichting.

Proceskosten

De burger die de procedure aanhangig maakt, kan – uitzonderingen daargelaten – niet in de proceskosten van het bestuursorgaan worden veroordeeld (art. 8:75 Awb). Wint de burger, dan zal de rechter, behalve in geval van kennelijk onredelijk gebruik van procesrecht door de burger, het bestuursorgaan veroordelen tot vergoeding van de proceskosten van de burger. Het betreft een forfaitair bedrag, te berekenen op basis van het Besluit proceskostenvergoeding bestuursrecht (de in art. 8:75 Awb genoemde ‘algemene maatregel van bestuur’).7

Conclusie

De procedure bij de bestuursrechter is een bijna even effectieve en laagdrempelige procedure als de bezwaarprocedure. Een verschil met de bezwaarprocedure op het punt van laagdrempeligheid is dat de procedure bij de bestuursrechter niet geheel kosteloos is en dat een van de toegangsvoorwaarden is dat de bezwaarprocedure is doorlopen. Een verschil op het punt van effectiviteit is dat procedures bij de bestuurs- rechter gemiddeld substantieel langer duren dan bezwaarprocedures. Dat neemt niet weg dat kenmerken van de procedure zelf geen belemmering hoeven te vormen om beroepszaken even snel (of zelfs sneller) af te doen als bezwaarzaken.