Paragraaf Gevolgen gaswinning inclusief zoutwinning

De gemeente Midden-Groningen ligt in het kerngebied van de gevolgen van de gaswinning. Deze gevolgen hebben grote invloed op de gemeenschap. Het vraagstuk rond de veiligheid voor de inwoners en de versterkingsopgave is van ongekende omvang en erg complex in zowel de uitvoering als in beleid. Het versterken heeft grote consequenties voor onze inwoners. De gemeente Midden-Groningen wil er voor zorgen dat de leefbaarheid in de dorpen overeind blijft, de kwaliteit van de scholen en de gebouwen goed is én blijft en de gemeente klaar is voor een mooie toekomst. De gemeente wil een mooie plaats zijn en blijven voor inwoners, bedrijven en bezoekers. Zowel op het gebied van leefbaarheid, economie, erfgoed en cultuur.

We hebben als gemeente geen ervaring met de aanpak van deze problematiek. Daardoor wordt ons werk op dit moment gekenmerkt door verkennen en experimenteren.

Er zijn in het najaar van 2018 en in 2019 voorstellen gedaan door de regio om de zogenaamde

“governance” rond de gaswinning te verbeteren. Dat heeft eerst geleid tot een beleidsregel versterken van de minister van EZK op 20 mei 2019. Later is dit omgewerkt naar een wetsvoorstel versterking Groningen. Dat wetsvoorstel wordt voorgelegd aan de Raad van State. Naar verwachting moet de wet in de loop van 2020 worden vastgesteld. Dan is de wetgeving rond de gevolgen van de gaswinning helder vastgelegd. Voor onze gemeente is van groot belang dat onze portefeuillehouder zitting heeft in het VOG (VersterkingsOverleg Groningen) en het BOG (Bestuurlijk overleg Groningen), de belangrijkste besluitvormingsorganen van de versterking.

De uitvoering van de versterkingsprojecten in Overschild, Steendam en Tjuchem is gestart. Ook in andere dorpen wordt gewerkt aan een vervolg. Voor de versterking is in 2019 toegewerkt naar een nieuw plan van aanpak. Deze is naar verwachting in het eerste kwartaal van 2020 klaar. Rond het zorgprogramma is brede instemming dat de doelstelling van het zorgprogramma de juiste is voor de regio.

Doordat al lange tijd sprake is van onduidelijkheid in het dossier gevolgen gaswinning is het moeilijk de toekomst te begroten. Midden-Groningen weet wel goed waar zij zelf mensen en middelen inzet om de gevolgen van de gaswinning voor de inwoners te verzachten. We houden nauwlettend in de gaten of externe ontwikkelingen invloed hebben op de (financiële) positie van de gemeente. Er wordt onderhandeld over een ruimere financiële armslag voor de gemeenten.

De programmabegroting voor 2020 maken wij voorlopig gelijk aan de meest actuele stand van zaken en plannen van 2019. Dat betekent dat wij uitgaan van extra kosten buiten de reguliere begroting om van ongeveer € 1,5 miljoen waarvoor de lumpsum-vergoeding vanuit het Rijk wordt ingezet om deze kosten op te vangen. We weten inmiddels uit ervaring dat dit budget te krap is en claimen het tekort bij het Rijk.

Scholenprogramma

De gemeente Midden-Groningen geeft uitvoering aan het convenant aardbevings- en toekomstbestendige scholenbouw Groningen. Dit convenant combineert het waarborgen van een veilige onderwijsomgeving met het realiseren van ’een sprong voorwaarts’ als het gaat om onderwijs in de gehele regio. Binnen de gemeente Midden-Groningen wordt op dit moment gewerkt aan 10 nieuwbouwprojecten en 8 versterkingsprojecten.

In het najaar van 2019 heeft de raad besloten tot het overnemen van de verantwoordelijkheid voor de versterkingsprojecten die ondergebracht waren bij het CVW. Door deze nieuwe rolverdeling zijn minder partijen betrokken bij de projecten en staat de gemeente aan het roer om samen met het onderwijsveld tot uitvoering van de projecten te komen.

In samenwerking met de schoolbesturen en de medezeggenschapsraden, onderwijzers, ouders en kinderen van de scholen wordt door het team gevolgen gaswinning gewerkt aan het onderwijs voor de toekomst inclusief goede voorzieningen voor sport en bewegen.

In de gemeentelijke organisatie zijn meer mensen aangetrokken om de toegenomen hoeveelheid werk in de uitvoering snel aan te kunnen pakken en de juiste financiële, juridische en projectmatige aanpak zoveel mogelijk te kunnen garanderen.

Gevolgen zoutwinning

Om er voor te zorgen dat de gemeente Midden-Groningen alle mijnbouw gerelateerde activiteiten goed op elkaar kan afstemmen, is er door de directie en college voor gekozen de zoutwinning toe te voegen aan het programma gevolgen gaswinning. De gemeente Midden-Groningen volgt de ontwikkelingen rond de zoutwinning in Veendam kritisch.

De gemeente Midden-Groningen verzet zich tegen uitbreiding en nieuwe zoutwinning, uit bezorgdheid om calamiteiten zoals in 2018.

De Nedmag heeft aangekondigd nieuwe putten in gebruik te willen gaan nemen. Daarvoor hebben zij een vergunning aangevraagd bij het ministerie van EZK. De gemeente heeft bij EZK een negatief advies uitgebracht. Zodra de minister een ontwerpbeschikking op de vergunningaanvraag heeft opgesteld, kan de gemeente daarop haar zienswijze en eventuele bezwaren inbrengen. Het is niet goed te voorspellen wanneer dit besluit er ligt.

Wat wilden we bereiken?

• We zorgen er voor dat Midden-Groningen een aantrekkelijke gemeente blijft voor burgers, bedrijven en bezoekers. Dit doen we in goed overleg met collega overheden (rijk, NCG en provincie) en andere betrokken partijen. Daarbij zoeken we nadrukkelijk contact met de inwoners en bedrijven om samen te bepalen hoe Midden-Groningen zich verder moet ontwikkelen.

• We werken vanuit een visie op het gehele gebied. We willen een samenhangende aanpak van de gevolgen van de gaswinning, zodat Midden-Groningen nieuwe kansen kan benutten en gereed is voor de toekomst. Dat betekent dat we de leefbaarheid nu en in de toekomst in beeld willen hebben, economische kansen willen benutten en waar dat mogelijk is willen vernieuwen. Dit laten we hand in hand gaan met aandacht en zorg voor ons erfgoed en de prachtige omgeving.

• De gemeente Midden-Groningen zet veiligheid voorop. Zowel voor haar inwoners, bedrijven als bezoekers. Daarnaast houdt de gemeente de menselijk maat in de gaten. De gemeente vindt dat de bewoners vaak veel te lang op oplossingen hebben moeten wachten. Midden-Groningen wil bondgenoot van de inwoners zijn in de ontwikkeling naar de toekomst.

Wat doen we daar voor?

• We organiseren de complexe vraagstukken rond de aardbevingsproblematiek in Midden-Groningen door een programma gevolgen gaswinning op te zetten. Daarin proberen we samenhang te creëren tussen alle lopende projecten en vraagstukken op het gebied van aardbevingen, de gevolgen van schade, versterking van huizen en scholen, zorgvastgoed, infrastructuur, leefbaarheid enzovoorts. Vanuit deze samenhangende aanpak creëren we meerwaarde.

• We zetten ons samen met de provincie en de collega ‘bevingsgemeenten’ in om alle werkzaamheden goed te verrichten. Er is gewerkt aan flexibiliteit in wet- en regelgeving om alle gevolgen van de gaswinning op te kunnen vangen. De kaders en randvoorwaarden voor de uitvoering moeten op meerdere plekken veranderen om onze dorpen en gemeenschappen ook over een paar jaar goed te laten functioneren.

• Midden-Groningen luistert naar de wensen en geluiden van inwoners en bedrijven en zet zich in als bondgenoot. We zoeken de samenwerking op en willen gebruik maken van elkaars sterke punten. Overheden, bedrijven en kennisinstellingen zijn en blijven partners in de uitvoering van het programma gevolgen gaswinning. Zo zorgen we samen voor een prettige toekomst.

• We zorgen ervoor dat we op alle niveaus vertegenwoordigd zijn. We willen er zijn voor onze inwoners, lokale gemeenschappen en wijken. We willen met de regio samen optrekken en waar nodig landelijk aandacht vragen en oplossingen creëren. Zo zijn ook de provincie en het rijk onze partners in de uitvoering. We zetten ons in om van de versterking een succes te maken. De versterking zoals deze nu in Overschild het meest zichtbaar is, is van start gegaan in 2018 en loopt door tot zeker 5 jaar na de start.

• In het najaar van 2016 is in de raden van Menterwolde, Slochteren en Hoogezand Sappemeer ingestemd met programmaplan huisvesting onderwijs 2016-2020. Voor uitvoering van deze

plannen is een programmaorganisatie opgezet die inmiddels voor de gemeente Midden-Groningen vrijwel alle projecten rond versterken en nieuwbouw beheert in de gemeente. De komende jaren werken we samen met de schoolbesturen aan uitvoering van dit plan.

• De gemeente houdt de ontwikkeling rond de zoutwinning in Veendam nauwlettend in de gaten en onderhoudt contact met de toezichthouder en inwoners over de winningsplannen, vergunningsprocedures en voorgestelde veranderingen in de zoutwinning.

• De gemeente adviseert over de winningsbesluiten van de minister van EZK Wat heeft dit gekost?

De financiën van het programma Gevolgen Gaswinning zijn onderdeel van het product Openbare Veiligheid onder programma Economie. In onderstaand overzicht staan de baten en lasten zoals die in 2019 zijn ingezet voor het programma Gevolgen Gaswinning.

Paragraaf Nationaal Programma Groningen (lokaal programma)

In 2018 hebben het rijk, de provincie en de gemeenten die getroffen zijn door de aardbevingen besloten met elkaar een zogenaamd Nationaal Programma Groningen op te zetten. Met dat Nationaal Programma willen rijk en regio bouwen aan de toekomst van Groningen én Nederland. De regio heeft veel ellende te verduren door de effecten van de gaswinning. Natuurlijk verdienen schadeherstel en versterking grote aandacht. Dat is voor onze inwoners van het grootste belang. Daarnaast is het ook van groot belang dat de regio en de inwoners weer een perspectief krijgen. Daar is het Nationaal Programma Groningen voor opgezet. Het rijk heeft hiervoor een bedrag van € 1,15 miljard als startkapitaal gereserveerd.

In oktober 2018 werd in dit kader een startdocument vastgesteld. In maart 2019 volgde de bestuursovereenkomst. De daaruit volgende uitwerkingsafspraken zijn neergelegd in het document

’Een programma dat groeit’. Beide documenten zijn in de gemeenteraad van Midden-Groningen aan de orde geweest. Het Nationaal Programma bestaat onder meer uit een aantal thematische programma’s (waar de provincie in eerste instantie voor verantwoordelijk is) en uit 7 lokale programma’s (één per gemeente). Op basis van deze overeenkomst kreeg onze gemeente € 15 miljoen aan trekkingsrechten om daadwerkelijk van start te kunnen met onderwerpen die passen in het lokale programma.

De bestuursovereenkomst en de uitwerkingsafspraken waren voor raden van de bevingsgemeenten en staten aanleiding om met elkaar grondig na te denken over de gewenste kaders voor het NPG. Via gezamenlijke sessies en via een eigen gemeentelijk traject heeft dat in het najaar tot de vaststelling van één Programmakader NPG geleid. In alle raden en in Provinciale Staten heeft dat tot een gelijke besluitvorming geleid.

Het Algemeen bestuur heeft in het najaar een besluit genomen over de financiële opbouw van het programma. De uitkomst daarvan is dat Midden-Groningen in eerste instantie € 47,5 miljoen beschikbaar heeft voor de invulling van het lokale programma, mits dat programma wordt goedgekeurd door het Algemeen Bestuur van het NPG. Daarnaast is besloten dat er ook uitzicht bestaat op een tweede tranche van nog eens € 47,5 miljoen, na evaluatie. De verschillende gemeenteraden (ook die van Midden-Groningen) en Provinciale Staten hebben in december 2019 ingestemd met deze financiële opbouw.

Onze gemeente heeft er voor gekozen om eerst te werken aan de opzet van een integraal lokaal programma. Een structureel beter perspectief van Midden-Groningen in de regio vergt een grondige en integrale aanpak. Alleen zaken met een grote urgentie zijn bij het bureau van het NPG ingediend om voor financiële ondersteuning in aanmerking te komen. In juni 2019 heeft de gemeenteraad ingestemd met drie aanvragen: twee voor Overschild en één die het inrichten van een programmaorganisatie mogelijk maakt. In totaal gingen deze drie aanvragen over een bedrag van net iets meer dan € 2 miljoen. In het najaar van 2019 kwam daar nog een aanvraag bij voor sportzalen in Woldwijck en Gorecht (€ 3 miljoen). Daarmee is nog steeds een substantieel deel van de trekkingsrechten niet gebruikt.

De eerste prioriteit ligt bij het vormgeven van het lokale programma. Ook de gemeenteraad denkt hierin mee en is gestart met een eigen werkgroep. Die werkgroep heeft het nodige voorwerk gedaan.

Dit wordt nu meegenomen bij de verdere bouw van het programma. Voor de zomer van 2019 werd gewerkt aan de inrichting van de programmaorganisatie, inclusief het aantrekken van een externe programmamanager. Direct na de zomervakantie is deze organisatie van start gegaan.

De programmamanager heeft twee opdrachten meegekregen: het maken van een lokaal strategisch kader en – op basis daarvan – het maken van een programmaplan. Volgens de planning is het strategisch kader in het vierde kwartaal van 2019 aan de raad aangeboden. De raad heeft unaniem ingestemd met het kader. Het hier op gebaseerde gemeentelijk programmaplan volgt medio 2020.

Dit is wat later dan oorspronkelijk gepland. De inpassing van de opbrengsten van het traject

“Toukomst” gaat meer tijd vergen. Ook moet er voldoende aandacht zijn voor het goed verbinden van alle projecten met de lokale programma’s van de andere gemeenten en met de thematische programma’s van de provincie. Doordat Midden-Groningen er voor gekozen heeft om niet eerst alle energie te zetten op de invulling van de trekkingsrechten, is er sprake van verschillende tempi tussen de gemeenten. Midden-Groningen heeft de prioriteit gelegd bij het strategisch kader, daarin loopt de gemeente nu iets voor. Participatie van inwoners en ondernemers en de communicatie met hen,

zijn uitermate belangrijke aspecten in het traject op weg naar het lokale programma. Daar wordt veel aandacht en ruimte voor vrij gemaakt.

Voornemens in 2019 Gerealiseerd

Realisatie van het Programmakader NPG De raad van Midden-Groningen heeft hiermee op 7 november 2019 ingestemd.

Formulering van de financiële opbouw van het

NPG De gemeenteraad heeft daarmee op 19

december 2019 ingestemd.

Opzetten van een de organisatie om te komen

tot een lokaal programma Direct na de zomer 2019 is deze organisatie van start gegaan. De organisatie is voor het overgrote deel ’gevuld’ met eigen

medewerkers en wordt aangestuurd door een externe programmamanager.

De realisatie van een strategisch kader als eerste stap naar een lokaal NPG-programma

De gemeenteraad heeft op 19 december 2019 het strategisch kader unaniem vastgesteld.

In 2019 zijn bij het NPG een aantal subsidieaanvragen voor projecten gedaan.

In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven.

Alle aanvragen zijn door het algemeen bestuur van het NPG of het college van GS

gehonoreerd.

Daarnaast krijgt de gemeente ook te maken met de effecten van twee gehonoreerde Provinciale aanvragen: Zorg Nabij en de Pilot Autonoom vervoer.