Ine snikte.
Dan
zei
hij: - "Mamazegt,
dat je maar naar bed moet gaan. Wij blijven vannacht in het =iekenhuis."Zij wilde nog meer vragen, maar een onbekende aan den anderen kant
w
iets tegen papa.Even daarna klonk papa's stem weer: - "Ik word daar juist bij dokter Harte geroepen.. • •• Nu, wel te rusten, kind! 't Is laat. Ga maar gauw naar bed!"
a56
Zij hoorde het ophangen van den hoorn en begreep dat het gesprek was geëindigd.
De uren vergingen •••• De nacht kroop voorbij ••••
Ine dacht er niet aan, te gaan slapen, maar was op de voorgalerij blijven zitten. Hier zat zij tenminste dicht bij de telefoon, wanneer er eens tijding komen mocht 1 't Was haar onmogelijk, om, zooals moeder wenschte, nu
naar
bed te gaan. Ze zou toch immers geen oog dicht kunnen doen 1Reeds gloorde aan de kim de dageraad, werd het oosten geel en rood gekleurd. Gestadig rees de zon, de schaduwen van den nacht voor =ich uitdrijvend .••• Hier en daar begonnen de hanen te kraaien. Slaperig schuifelden van alle kanten donkere menschen te voorschijn, huive-rend in de ochtendkoelte, de sarong dicht om zich heengetrokken ••.• Het geluid van den dag was nog ijl en vaag.
Kwart voor zessen hoorde zij een auto naderen. Ine herkende het claxon-geluid van de Packard en richtte zich op in haar stoel, bevend over het heele lichaam.
Even daarna hield de wagen stil voor de besaran en
~ 2,Ïj papa uitstappen, - alleen.
Zij vloog hem tegemoet. • •• Hij vroeg niet, waarom zij niet was gaan slapen, hoewel hij toch begrijpen ~?n, dat
%ij daar den heelen nacht gezeten
had....
Hl' vroeg niets. • •• Hij z;ei ook niets. • •• Hij viel neer op een van de rotan stoelen tegenover haar en veegde zich met zijn zakdoek het voorhoofd af, wat hij altijd deed, wanneer hem iets verontrustte."Hoe Ï:S het er nu mee?" fluisterde zij, het ~,gen a57
tusschen hen bijna niet durvende verbreken, uit vrees voor het antwoord, dat %e al v6élde, dat %e al wist!
Met 'vreemde, starre oogen keek hij haar
aan .•••
Dan sprak hij eindelijk met onvaste, toonloo%e stem: -"Artsen~jn ook maat menschen, %egt Dr. Harte. • •• Hij vreest, dat de infectie niet meer te keeren %éll %ijn."
Als een golf van verdriet voelde Ine de%e tijding door
%Ïch heengaan. Het schemerde haar voor de oogen. Haar denkvermogen scheen eenige oogenblikken stil te staan.
Zoo 2aten ze een poos tegenover elkaar, roerloos.
"En moeder 1 • • •• W éét %ij het 1"
"Zij %al het nu wel begrijpen •..• Toch hoopaij nog •.••
Ze ~jn nog met hem be%Ïg •... probeeren alles •••. ft
"Misschien .••• 1'· flikkerde nog een flauwe hoop.
Doch hij schudde het hoofd. Hij wilde spreken, maar
~jn stem brak.
Toen wierp Ine zich voorover, met het hoofd op de armen en snikte het uit, afgetobd, ellendig, en verwld van een oneindig groot verdriet.
"Ik kwam je halen," zei Papa, eindelijko pstaande, op fluisterende toon, - "halen om mee naar je moeder te gaan ..•. "
• • *
I
In de groote binnengalerij waren de luiken gesloten en de meubelen aan den kant gezet. Middenin, op het kostbare tapijt, stond, opgebaard in %ijn kistje, het doode kindje en naast hem, opbeweeglijk, sprakeloos, geen traan latend, %at %ijn moeder.
Menschen slopen binnen en %eiden iets tegen haar,
woorden van meegevoel, woorden van troost, maar %ij hoorde het niet, begreep het niet •••• Zij keek de menschen aan met doffe, schier wezen1oo%e oogen en wat %ij %eiden drong niet tot haar hart door.
Zelfs papa en Ine was het niet gelukt, moeder uit dezen toestand van angstwekkende apathie te doen ont-waken, en onmogelijk was het, haar weg te voeren van het blonde jongetje, dat naast haar te slapen scheen.
"Hansje," fluisterde %ij nu en dan, het koude handje vattend, " Krentenbollet je, " - en het was of heel haar verstand, of heel haar wezen slechts deze twee woorden bevatten kon.
De heer Meulemans Verschuur leek een oude man geworden, zooals hij daar, alleen met %ijn dochter naast
%Ïch, de talrijke bezoekers ontving, die hun leed kwamen betuigen ....
De administrateur drukte handen, dankte werktuige-lijk en soms waren er woorden, blikken, die hem goed deden door hun oprechtheid en meegevoel. Ine's smart ontlaadde %Ïch in tranen. - Moeder echter bleef als versteend.
Bloemen werden gebracht, kransen, palmtakken met witte lelies en ro%en en witte linten i de binnengalerij geleek een bloemenhof. Doch te midden van al deze blijken van sympathie en innig medeleven, %at daar ineengedoken, de njonja besar, de fiere, mooie, flinke vrouw van voorheen, bleek nu, met bestorven gelaat en leege oogen, die niet schreien konden en niet anders deden dan staren naar het blonde hoofdje, dat nooit m,eer naar haar zou worden opgeheven, - naar het
mondje dat nooit meer juichend haar begroeten ~l En
fu
een hoek van de achtergalerij stond, vergeten,een autoped! . ' .
Nog steeds hield de drukte aan 1%1 het ad,numstrat~-huis. Op den weg stond het vol met, auto s ~:m hen, die straks het vriendelijke, blonde ventje op %1Jn ~tsten aardschen tocht ~uden vergezellen naar een plekje op het kerkhof in de stad, waar hij voor altijd rust~ ~u ••••
Troepjes inlanders schoolden er samen, flwsterden en keken meewarig en nieuwsgierig naar al het vr~emde gedoe, naar al die menschen in donkere kleeren, die ~
plechtig ~ch bewogen. ..
De ~ was al eenigen tijd haar hoogtepunt Voor~lJ 1).
De hitte van den dag begon af te nemen, werd ~der fel. De bezoekers waren allen, naar de ~oorgalerlJ ~~
gaan, maar in de nu verlaten bmnengalerlJ zat no~ aluJd de stille, zwijgende vrouw naast haar slapend zoontJe. • •• . Alleen Ine was bij haar gebleven, en de heer Me~emans Verschuur, - hij, die zeggen moest dat het nu t,~Jd werd om afscheid te nemen.... Maar onbeweeghJk ble~f , moeder bij zijn voor~chtige woorden; de beteek~
ervan ontging haar.
-Doch Ine 1egde haar arm om moeders schouders en bijna wanhopig smeekte ~j: - "Houd toch moed, moeder! •••. 0, zèg toch iets! .••• Schrei dan! .... U heeft immers nog niet à1les verloren 1" ,
Het leek of de bedroefde vrouw even lU1St~de. Ine bemerkte het met smartelijke blijdschap, en tegel1jk voegde
~ch bij haar onuitsprekelijk medelijden met moeder een schier dood gewaand gevoel: - het gevoel Moeders kind te
~jn, haar lief te hebben, -lief te hebben met dezelfde innige, machtige liefde van vroeger, die ~ch, niettegen-staande haar groot verdriet, baan brak met bijna juichende kracht, toen zij, trillend van ontroering,uitriep : - " U heeft mij immers nog, - uw dochter, uw eigen dochter!"
Terwijl zij sprak had mevrouw MeuJemans Verschuur, als uit een droom ontwakend, het hoofd opgeheven.
'Het leek of zij Ine's woorden inzoog en haar ~el er
door gelaafd werd. Diep haalde zij adem en aan haar droge, brandende oogen ontwelden zware, dikke droppels,
r die langzaam, heel langzaam neergleden over haar bleeke, ingevallen wangen.
Papa en Ine wisselden een blik.... Steeds vaster omsloot het jonge meisje haar moeder, het arme,
be-droefde hoofd aan haar schouder leggend en niet eindigend, moeders haren te streelen en haar gelaat te kussen.
"Ja, kind, ik weet het, - jóu heb ik behouden! ••••
Goddank!"
Zij snikte nu, met beide armen haar dochter om-vattend., •• En met een onbeschrijfelijk gevoel van dank-baarheid besefte zij eensklaps, dat zij voor haar gestorven lieveling thans dit kind terug ontving! Het was of een bovenaardsche, een hoogere macht haar deze vertroosting schonk.... Zij voelde diep, zag duidelijk, hoe alles, dat eenmaal belemmerend had gestaan tusschen haat' en haar meisje, thans als door een wonder was weggevaagd!
Toen, terwijl papa, bijna ongemerkt, een teeken gaf aan de donkere mannen, die onhoorbaar naderden,
door-261
stroomde moeder, bij haar onmetelijke smart, een bijna hemelsche berusting.... En Ine vroeg zich, niettegen-staande haar groot verdriet, af, of 2:66 Hansje's sterven zelfs nog tot een zegen 2:0U kunnen worden, als dit de weg zou openen, die moeder en haar weer voor altijd zou verbinden.
Beiden bogen het hoofd in deemoedige overgave voor de wonderlijke bestiering, voor het groote erbarmen, dat moeder de handen vouwen deed, het hoofd deed buigen, en stamelen: - "Uw wil geschiede •••• ft
HOOFDSTUK XIX.
tJlTl'OCRT •
Hoe oprecht en algemeen de belangstelling in het onver-wachte, groote verlies van de familie Meu1emans Verschuur ook was geweest, al spoedig ging het leven op de fa-briek weer zijn gewonen gang. Nieuwe moeilijkheden kwamen
=ich
bij de oude voegen en persoonlijke aange-legenheden, hoe belangrijk ook op ziclue1f, raakten spoedig op den achtergrond.Het leven op"Soeka Djawa~' was juist nu allerminst geschikt om het geschokte 2:enuwgestel van de njonja besar weer te herstellen.
Ine sliep nu al sedert eenige maanden niet langer in het paviljoen, maar in een kamer in het hoofdgebouw, en wel in die van Hansje. Zij had dit 2,elf uitdrukkelijk ge-wenscht. Vooral om in ~t vervolg dichter bij moeder te zijn, . maar ook hoopte zij, dat op die manier moeder
"oor de verlaten kamer niet voortdurend aan haar groot verlies 2:ou worden herinnerd. Want mocht mevrouw Meu1emans Verschuur al de kracht hebben om haar leed t~ dragen, zij w~ den slag nog geenszins te boven. Diepe
bJD~ hadden 2:1ch gegroefd in haar vermagerd gelaat, en bIJ de slapen waren heur haren vergrijsd.
Ook de heer Meu1emans Verschuur was niet meer de
oude. Het plotselinge heengaan van %i;n ~ innig geliefd kind had hem diep aangegrepen. En had ~;n werk hem nu nog maar eenige voldoening of afleiding kunnen geven,
maar
ook dit bracht hem reeds sedert lang slechts desillusies en ~rgen. De leegte, de somberheid in ~jn reusachtig huis benauwde hem en schrijnend was hem de gedachte, hoe ~'n klein kereltje eens heel de besaran had kunnen vervullen met levenslust en hoop!Een kort be%Oek van Jan Beukema was het eenige, dat sinds vele maanden wat afleiding bracht in de eentonige dagen, die van vroeg tot laat waren doortrokken van droefgeestige gelatenheid. Maar hoe anders, hoe héé1 anders had Ine zich deze ontmoeting voorgesteld 1
Hij zag er uitstekend uit, Jan. Hij was nog flinker geworden dan vroeger en vroolijker dan ooit. Ge-zellig zat hij te vertellen over tante Truus en Annie.
Hij sprak buitengewoon enthousiast over zijn eerste Indië-reis. Hij prees Freds uitstekend gedrag en diens flinke vorderingen, waarmee hij speciaal papa een b~onder groot genoegen deed. Maar daar bleef het bij.
Tot de oude kameraadschappeli;kheid was het tusschen hen beiden niet meer kunnen komen. Daartoe_ ont-brak niet alleen de gelegenheid in de weinige uren, die de piloot op IlSoeka Djawa" kon doorbrengen, maar ook indien hij langer was gebleven, zou Ine's vroegere ver-trouwelijkheid niet zijn teruggekomen. Want wat kon ~j hem in de gegeven omstandigheden beloven?. • • Van ,,mee terugvliegen" zou natuurlijk geen sprake kunnen
~jn. Immers wáár anders was nu haar plaats dan bij moeder? Hoe was het mogelijk dat zij hierover ooit
anders had gedacht I. • •• Ja, ~ij schaamde zich thans soms tegenover ~chz.elf, nu dit haar eenige w~ch was, dat
~j het indertijd zelfs niet als haar plicht had beschouwd.
Het maakte haar eenigs7,ÎnS verlegen en teruggetrokken tegenover den vriend, die, al mocht hij ~jn vriendinnetje nog even bekoorlijk en even sympathiek vinden als vroeger, toch noode in haar de oude ongekunsteldheid miste en de ongedwongen hartelijkheid van hun vroegeten omgang. • •• Ook Jan Beukema had een ander weerzien verwacht!
Papa en moeder werden echter heelemaa1 opgemonterd door z,ijn bezoek, z66 ~elfs, dat moeder zich afvroeg, wat zij destijds toch tegen de Beukema's had gehad.
En het werd weer stil op de besaran, triest en somber, toen hij vertrokken was.
Weer volgden de dagen "elkaar in eentonige regelmaat op. Wat kon men op IISoeka Djawa" ook nog voor
ver-an~ering ten goede verwachten, nu daar aller geestkracht aan 't tanen was, geestkracht, die alleen weer geprikkeld zou kunnen worden, als de thans ontbrekende arbeid er weer de energie zou stimuleeren ?
Toch zou ook thans b1 ijken, dat het leven steeds andere wendingen neemt dan men vermoedt.
Op een morgen zat Ine bij moeder op de achtergalerij, toen de huisjongen haar verzocht, aan de telefoon te komen: de njonja houtvester had opgebeld.
Dit gebeurde wel vaker. Meestal gold het een afspraak, maar cbtmaal had Lot toch iets anders te vertellen.
Haar stem klonk zenuwachtig en nog trillend van schrik, "toen ze zei: - "Denk toch eens aan, !ne, daar
krijgen wij opeens bericht van overplaatsing naar Sumatra, en al z66 vlug, dat ik niet weet, hoe ik in dien korten tijd moet klaar komen met oru:e koffers te pakken en alles in orde te maken voor de vendutie 1) 1"
In verwarring luisterde !ne. Zij was heelemaa1 onder den indruk, toen ze even daarna naar de achtergalerij terugliep en aan moeder Lot's mededeeling overbracht.
Vriendschappen ûjn gauw gesloten in Indië, doch helaas moeten al te dikwijls de banden nog sneller worden verbroken 1 Steeds spoedt ~ch het leven voort, en duide-lijker nog ginds dan in het moederland beseft men, dat er is een tijd van komen en een tijd van gaan!
Lot had nauwelijks gelegenheid ~ch, na de onverwachte tijding, nog op de besaran te vertoonen. Niet alleen werd thuis haar aanwezigheid vereischt bij het regelen der dingen, maar ook namen de afscheidsvisites, 7;oowel op
"Soeka Djawa" als in den omtrek en in de stad, eiken dag een groot deel van haar tijd in beslag.
Nog één bridge-avondje kwamen de Holsten bij de familie Meulemans. Nog éénmaal ging Ine met Lot en de kinderen zwemmen. Nog een laatste partijtje tennis speelden zij! •••• Toen kwam de laatste rit in "de Bolle"
naar het station, tot waar Ine haar vrienden uitgeleide deed 1.... Eén kus nog.... een handdruk.... gewuif met ~doeken.... tranen, - en de vrienden waren vertrokken naar hun verre bestemming!
Vele brieven zouden
ze
elkaar schrijven, vooral in1 ) Wanneer men in Indië naar een andere plaats verhuist, houdt lDCIl
bijna altijd vendutie, dat is een openbare verkoopÎIlI der meubelen, die psdûedt irl de WOIlÏ.DI van dal veruckkcode.
den beginne; d~e zouden echter lang7;amerhand zeld-zamer worden.. •. Andere kennissen zouden zij krijgen, die op den duur wellicht nieuwe vrienden 7;ouden wor-den •••• En het leven, het eeuwig wisselende leven, zou hen wederom doen beseffen, dat 's menschen bestaan hier op aarde niet anders is dan één groote, wonderlijke reis.
Achterin "de Bolle", nu bestuurd door Karnadi, die daarstraks, toen Holst aan het stu~ zat, op de treeplank had ge7;eten, reed Ine alleen terug naar "Soeka Dja-wa" •••• Voortaan zou die goeie, oude Ford het eigen-dom zijn van de fámilie Tobias.
Ook auto's deelen in het lot van hun meesters!
• • •
Nu kwam er een tijd, dat allen begrepen: ~ kan het niet langer voortgaan 1 En ondanks haar sterk vermin-derde geestkracht, was het moeder, die tenslotte den doorslag gaf:
7;i;
moesten weg van"Socka
Djawa t"papa moest pensioen nemen.
De heer Meu1emans Verschuur antwoordde niet direct op dit voorstel. Hij had reeds lang begrepen, dat het einde van 7;ijn loopbaan naderde, maar nu het voor de deur stond, viel het hem niet gemakkelijk, dit deel van zijn leven af te sluiten. Minder zwaar zou het hem misschien 7;ijn gevallen, wanneer hij onder gunstige om-standigheden afscheid had kunnen nemen. Jarenlang had hij al 7;ijn krachten aan "Soeka Djawa" gegeven en juist thans te moeten zien, hoe de schitterende
onder-neming meer en meer ten onder ging" was hard. M0e-der had echter gelijk: hij moest afscheid nemen!
Ook begreep hij heel goed, dat bet voor haar ,een ~ proeving werd, bier, waar elk voorwerp ee,n hennnenng was aan gelukkiger dagen, waar elk plekJ~, sprak van betgeen zij verloren had, nog langer t~ bl,lJven •••• En dan: bij mocht niet toestaan, dat Ine, die ~ch2;elve so~
verweet, schuld te hebben aan Hansje's beengaan, bier door ~elfverwijt kwijnen bleef.
Dus vroeg papa, na even over moeders voorstel te ~ebbe?, nagedacht: "En zou je dan naar Holland terug willen ?
Er vloog een vlucbtig rood over moeders bleeke wan~
gen, toen zij bijna verlegen vroeg: - "Kunnen WlJ niet bier blijven 1"
Hij begreep baar niet dadelijk.
Hier b1i1ven 1" zei hij verwonderd.
» 1 k i l "
»In Bandoeng of in 'n andere oe e p aats. " , ,,0 2:eker •••• " aar2:elde hij. "Maar waarom wil Je met liever naar Holland 1"
Ine die op de leuning van moeders stoel ~t, sloeg den ~m om haar schouders, voelende hoe moeilijk het haar viel het waarom" te verklaren. En 2:ij, die begréép, antwoordde
;~troerd:
- »Moederzal
liever hier blijven om - Hansje's graf je."Mevrouw Meulemans Verschuur, de oogen vol tranen, knikte zwijgend en 2:ei 2;acht, als verontschuldigend:
-Als we in Indië blijven, kan ik nu en dan toch nog eens
"
naar hem toe."
Papa zweeg wederom. Het viel Ine op, hoe ont2;ettend hij was verouderd, bijna nog meer dan moeder. In ge-268
peins verzonken, bleef bij voor %ich uitstaren. Hij kon volkomen mama~s wensch billijken: alles wat zij b~t,
was hier in Indië! Maar voor hèm bestond er wè1 een reden waarom Holland trok: Fred, - Fred, naar wien hij den laatsten tijd 2:eer begon te verlangen, vooral, wanneer hij het liefderijk samengaan zag van moeder en Ine, - Fred, die nu zijn eenigste was!
Nauwgezet ging hij met 2:ich 2:elf te rade of hij mama, reeds 2;00 zwaar beproefd, nu ook nog de illusie mocht benemen, hier tenminste in de nabijheid van haar gestor-ven lieveling te 2:ijn. Wie weet, als de tijd de wonde eenigs2;Ïns geheeld had, of ûj dan niet zelf zou wenschen, terug te gaan 1 Fred had het thans immers goed bij de Beukema's! Misschien was het 2:e1fs beter voor den jongen, dat hun leiding geen ontijdige inmenging ondervond.
Daarom antwoordde hij: - "Goed, mama, als jij liever hier blijft, dan blijven we hier.u
Nu kwamen voor de familie Meulemans Verschuur al heel spoedig de consequenties van dit besluit. Er werd een woning in Bandoeng gehuurd, waarheen een groot gedeelte van den kost baren inboedel per vrachtauto kon worden ver2:onden. Van het overtollige zou op "Soeka
Djawa'~ vendutie worden gehouden.
De drukte en de beslommeringen namen nu met den dag toe. Van zooved dingen, waaraan %ij gehecht was, te moeten afscheid nemen, viel moeder dikwijls heel moeilijk. Met een hart, zwaar als lood, was 2;ij bezig een ded van haar leven af te snijden. Toch trachtte 2:ij %ich, terwille van papa en Ine, flink te houden, doch deze begrepen. maar al te goed, hoe het haar te moede moest zijn !
269
De meubelen waren eindelijk ver=onden en de prachtige binnengalerij was geheel onttakeld; de slaapkamers stonden leeg. De voetstappen klonken hol op de
De meubelen waren eindelijk ver=onden en de prachtige binnengalerij was geheel onttakeld; de slaapkamers stonden leeg. De voetstappen klonken hol op de