5.1 Inleiding
Dit hoofdstuk zal gebruikt worden om de in dit onderzoek gevolgde methode duidelijk weer te geven. Allereerst zal in paragraaf 5.2 de doelstelling en vraagstelling nader worden geformuleerd, mede met het oog op het praktijkonderzoek, waarna in paragraaf 5.3, naast het benoemen van de aard van het onderzoek, ook de keuze van de cases wordt toegelicht. Paragraaf 5.4, ten slotte, geeft een korte samenvatting van dit hoofdstuk.
5.2 Doelstelling en Vraagstelling
Dit onderzoek is uitgevoerd om een beter inzicht te krijgen in de toepassing van Target Costing aspecten tijdens het proces van productontwikkeling in Nederlandse bedrijven. Speciale aandacht wordt hierbij besteed aan culturele dimensies, welke naar de mening van de onderzoeker van invloed zouden kunnen zijn op de uitvoering van Target Costing.
Na het vergaren van theoretische kennis, welke is weergegeven in de voorgaande hoofdstukken, heeft zich op basis daarvan een algemene onderzoeksvraag gevormd:
In hoeverre zijn aspecten van de Nederlandse cultuur stimulerend, dan wel belemmerend ten aanzien van de mogelijkheden en het gebruik van Target Costing in Nederlandse bedrijven?
Deze onderzoeksvraag dient beantwoord te worden door dit onderzoek, waarbij deze onderzoeksvraag is opgedeeld in twee deelvragen. Allereerst is het noodzakelijk te weten te komen of en hoe Target Costing in Nederland bij bedrijven wordt toegepast. Daarnaast dient er onderzocht te worden of en hoe culturele aspecten van invloed zijn op de toepassing van Target Costing. Hieruit komen de volgende twee deelvragen naar voren:
1 Op welke wijze wordt Target Costing in Nederland toegepast?
2 Welke culturele dimensies zijn in Nederland van invloed op het gebruik van Target Costing tijdens het ontwikkelproces?
Een antwoord op deze deelvragen moet er uiteindelijk toe leiden dat ook de onderzoeksvraag op bevredigende wijze beantwoord wordt. In hoofdstuk zes worden de bevindingen van het onderzoek weergegeven, waarna in hoofdstuk zeven vervolgens getracht wordt de onderzoeksvraag en deelvragen te beantwoorden.
5.3 Onderzoek
5.3.1 Aard van het onderzoek
Het empirisch onderzoek is uitgevoerd als een meervoudig ‘Case-onderzoek’. Dat wil zeggen: het onderzoeken van meerdere cases en het op basis daarvan formuleren van conclusies over overeenkomsten en verschillen die een rol kunnen spelen. Case-onderzoek, zoals dat in dit onderzoek wordt uitgevoerd, heeft als doel om op basis van een aantal specifieke gevallen te komen tot algemene uitspraken. Hierbij moet echter duidelijk zijn dat er geen sprake kan zijn van statistische generalisering. Dat wil zeggen, het vaststellen van met behulp van statistiek getoetste verbanden. Veeleer gaat het erom een indruk te krijgen van de mate waarin in de literatuur genoemde factoren ook in de praktijk een rol spelen, of van factoren die in de literatuur niet worden genoemd, maar in de praktijk wel een rol spelen. Volgens de denkbeelden van Scapens (2004) vereist case-onderzoek dat de onderzoeker duidelijke onderzoeksvragen en een helder onderzoeksontwerp met heldere theoretische onderbouwing heeft opgesteld. Daarnaast dient hij/zij een grondige kennis van de bestaande literatuur te hebben en ook te beschikken over een goede
taalvaardigheid.68
De kracht van het toepassen van case-onderzoek in accounting onderzoek is dat case-onderzoek de in organisaties gehanteerde werkwijzen onderzoekt in hun organisatorische, sociale en omgevingscontext waardoor je een beter begrip krijgt van de processen, aldus Berry en Otley (2004; 250).
Case-onderzoeken zijn, volgens Eisenhardt (1989), vooral toepasbaar in de beginfase van onderzoek van een nieuw onderwerp, of om een fris perspectief te werpen op een al onderzocht onderwerp. Een voordeel van case-onderzoek is volgens haar de mogelijkheid tot het genereren van nieuwe theorie.69 Een ander voordeel van case-onderzoek is dat, in vergelijking met bijvoorbeeld een survey, een veel diepgaander beeld kan worden verkregen betreffende de overwegingen en achtergronden van het functioneren van bijvoorbeeld een bepaalde techniek.
Een belangrijke beperking van case-onderzoek is de wetenschap dat het onmogelijk is om op basis van de uitkomsten van een case-onderzoek te generaliseren. Verder onderzoek is altijd nodig om te kunnen vaststellen of uitkomsten ook gelden voor een bredere groep bedrijven.
Er zijn verschillende typen case-onderzoek te onderscheiden. Dit onderzoek is uitgevoerd als een zogenaamde ‘descriptive’ en ‘exploratory case study’. Dit type studie wordt gebruikt om een bepaald onderzoeksterrein mede aan de hand van theorie grondig te verkennen, te beschrijven wat er in de praktijk gebeurt en een verklaring te vinden voor bepaalde praktijken in de onderzochte organisaties (in dit geval de wijze van toepassing van Target Costing aspecten). Overigens is het onderscheid tussen de bovengenoemde ‘exploratory case study’ en de ‘explanatory case study’, soms klein. Bij een ‘explanatory case study’ wordt
68 Scapens, 2004, pag. 258 69 Eisenhardt, 1989, pag. 546; 548
theorie gebruikt om specifieke dingen te begrijpen en te verklaren. Het doel van deze ‘explanatory case
study’ is het genereren van theorie die een goede verklaring geeft van de case, terwijl een ‘exploratory case study’ als doel heeft om ideeën en hypotheses te genereren.70
Het hier verrichte praktijkonderzoek omvat zeven cases. Voor deze cases, die op basis van een interview samengesteld worden, is het van belang om medewerkers te vinden die betrokken zijn bij het
productontwikkelproces van de onderzochte bedrijven die actief zijn in verschillende sectoren. Dit is van belang om te zorgen voor een meer divers case aanbod.
Dit case-onderzoek is uitgevoerd middels semi-gestructureerde interviews, wat een aantal voor- en nadelen met zich meebrengt.71
• Een interview heeft als voordeel dat het zorgt voor volledige data overdracht. Er gaat geen informatie verloren bij de afname van data, doordat de onderzoeker hierbij aanwezig is en zo een beter begrip kan krijgen van de verkregen data, welke zo volledig mogelijk kan worden
weergegeven.
• Een interview biedt de onderzoeker meer flexibiliteit, wat kan resulteren in doorvragen bij interessante informatie.
• De mogelijkheid tot het bemachtigen van informele informatie, zoals gebaren, intonatie en manier van antwoorden.
• Een nadeel van interviews is de mate van onduidelijkheid over de objectiviteit. Als interviewer sta je namelijk midden in het onderzoek, wat bewust, dan wel onbewust invloed heeft op het resultaat. Zo zijn de manier van vragen, de setting van het interview en eventuele discussies van invloed op de case. 72
Bij dit empirisch onderzoek is vooral gewerkt conform de visie van Scapens (2004) op case-onderzoek, wat wil zeggen dat ook de door hem onderscheiden stappen in het proces van case-onderzoek zijn gevolgd. Achtereenvolgens: preparatie van de onderzoeksvraag en het case-onderzoek, verzamelen van data, beoordelen van de bevindingen, opsporen en verklaren van patronen in de cases (en de eraan ten grondslag liggende interviews) en tot slot interpretatie en afronding van het case-onderzoek.
5.3.2 Selectie cases
Als startpunt voor het selecteren van bedrijven is het onderzoek van Dekker en Smidt (2001) naar het gebruik van Target Costing in Nederlandse beursgenoteerde bedrijven genomen. Hierin werd ook een
70 Scapens, 2004, pag. 260
71 Bij semi-gestructureerde interviews worden de geformuleerde vragen in het algemeen ontleend aan de theorie die de basis vormt van het praktijkonderzoek en de interpretatie ervan. Daarnaast is er ruimte voor door de geïnterviewde zelf aangedragen thema’s.
selectie gemaakt wat betreft het wel of niet toepassen van Target Costing per sector.73 De uitkomsten daarvan hebben voor de onderzoeker als leidraad gediend bij het selecteren en benaderen van bedrijven. De geselecteerde bedrijven werden vervolgens telefonisch benaderd, waarbij het de bedoeling was in contact te komen met het hoofd van de productontwikkeling. Wanneer deze functie niet bestond, werd er gevraagd naar projectleiders op het productontwikkelingsvlak. Met één van deze personen werd vervolgens een afspraak voor een interview gemaakt, welke in de periode mei tot begin juni 2007 werden afgenomen bij de bedrijven zelf. Deze interviews zijn door de onderzoeker vervolgens uitgewerkt en ter
becommentariëring voorgelegd aan de geïnterviewde. Het definitieve case verslag is steeds de basis voor de hier gegeven beschrijvingen en analyses.
Dit resulteerde uiteindelijk in zeven cases, waarbij het gaat om bedrijven die actief zijn in de volgende sectoren:
Elektrische Componenten en Apparatuur (2 cases; Communicatietoepassingen en Energieconversie); Duurzame huishoudelijke producten (2 cases; Elektrisch gereedschap en klimaatsystemen)
Elektronische Apparatuur (2 cases) en Banden (1 case).
Deze qua activiteiten gevarieerde groep industriële bedrijven draagt eraan bij dat een vrij breed beeld kan worden verkregen van de toepassing van Target Costing in Nederland. Een mogelijk nadeel van de
spreiding van de onderzochte bedrijven is de mogelijke rol van verschillende andere contextfactoren, die nu niet geïsoleerd kunnen worden, zoals bijvoorbeeld de grootte en technologie van de onderzochte bedrijven en de concurrentie waarmee ze te maken hebben. Het onderzoek per case is beknopt geweest. Er werd één interview gehouden in elk bedrijf, maar er konden bijvoorbeeld geen relevante documenten worden bestudeerd. Dit zou uiteraard een diepgaander beeld van de cases hebben kunnen opleveren, maar was in het bestek van deze scriptie niet haalbaar.
5.4 Samenvatting
De hier voorgaande gegeven schets van case-onderzoek geeft aan dat ook case studies geen neutraal en objectief proces kunnen zijn. Een onderzoeker dient zich dit te allen tijde te realiseren. Echter, gezien de doelstellingen van dit onderzoek (het onderzoeken van de mogelijke invloed van culturele factoren op het Target Costing proces), is het uitvoeren van case-onderzoek, zoals hierboven voorgesteld, mijns inziens de beste optie om binnen het bestek van deze scriptie te komen tot een bevredigend resultaat. Dat wil zeggen, een resultaat dat een beeld oplevert van de Nederlandse praktijk op het gebied van Target Costing en de rol van culturele factoren hierbij.