Onderdelen van de issue context in samenhang bezien

In de analyse zijn er overeenkomsten gevonden tussen de theoretische verwachtingen en de empirische realiteit. Dit impliceert dat de gestelde verwachtingen bevestigd kunnen worden. Desalniettemin vallen een aantal zaken op, die hieronder besproken zullen worden.

5.5.1 Uitzonderingen

Ten eerste zijn er bevindingen gedaan die veronderstellen dat de gevormde theorie moet worden uitgebreid. Zo is bijvoorbeeld zichtbaar dat de status quo bias niet altijd geldt voor issues die zich tot het bedrijfsleven richten, omdat in die situatie de marktratio prevaleert. Ook is bij burgerinitiatieven geen destabilisering van het issue nodig om het invloed uit te

62 kunnen oefenen. Daarnaast is het ontstaan van kampvorming niet alleen afhankelijk van burgerrollen, maar wordt het ook deels bepaald door of het issue collectieve goederen betreft. Tot slot speelt politiek momentum een rol in de effectiviteit van legitimerende frames. Samengevat laten deze vier bevindingen nuances op de verwachte relaties zien, waarmee zodoende een aanvulling wordt gevormd op het theoretisch kader.

5.5.2 Dwarsverbanden

Het tweede punt is dat er verschillende dwarsverbanden tussen de onderdelen van de issue context zijn geïdentificeerd. Ten eerste is de relatie tussen besluitvormingsarena's en legitimerende frames bevestigd. Daarnaast hebben sleutelincidenten invloed op kampvorming omdat het bestaan van beleidsconsequenties in het publieke debat verdeling over een issue wegneemt. Ook blijkt de status van de decisional bias in de besluitvormingsarena van invloed op de status quo bias, omdat een eensgezinde ontvangende kant ervoor kan zorgen dat het behouden van beleid wordt bemoeilijkt.

Zoals genoemd in de theorie is het bestaan van deze verschillende dwarsverbanden in overeenstemming met de veronderstelling dat de issue context een complex concept is. De geïdentificeerde spillovers zijn waarschijnlijk een fractie van het geheel aan onderlinge relaties: wanneer er meer cases worden geanalyseerd, worden er waarschijnlijk meerdere spillover effecten ontwaard.

Ondanks dat analyse laat zien dat de verschillende onderdelen van de issue context tezamen verklarende kracht hebben in de variërende invloed van Nederlandse grassroots organisaties, leidt het bestaan van dwarsverbanden tot de vraag op welke manier de verschillende componenten van de issue context functioneren als analytisch instrument. Immers kunnen issues op de losse onderdelen van de issue context verschillende 'scores' hebben, en is het daarbij vooraf niet duidelijk welke dwarsverbanden er bestaan en hoe de verschillende componenten zich tot elkaar verhouden in de mate van invloed die er met een issue is uitgeoefend.

5.5.3 Patronen in invloed

Wanneer intussen de verschillende issues die zijn gecategoriseerd per grassroots lobbydomein worden onderworpen aan een nadere analyse, tekent er zich een voorzichtig patroon af in welke onderdelen van de issue context dominant zijn geweest in het bepalen

63 van invloed. Het lijkt er op dat sommige onderdelen van de issue context karakteriserend zijn voor een bepaald lobbydomein, en daardoor ook een belangrijke rol spelen in het bepalen van de variërende invloed van de issues in dat domein.

Bij de issues in het consumentenactivisme speelt de besluitvormingsarena een belangrijke rol in het verklaren van lobbysucces. Omdat hier wordt gelobbyd vanuit de rol van consument of cliënt, zijn deze issues minder ontvankelijk voor kampvorming en is het gebruik van legitimerende frames minder noodzakelijk. De publieke- of private besluitvormingsarena's lijken flexibeler om te gaan met het implementeren van verandering wanneer beide partijen het er over eens zijn dat een afspraak tussen consument en producent is gebroken.

Bij burgerinitiatieven spelen legitimerende frames juist een cruciale factor in het ontstaan van lobbysucces. Omdat er bij deze issues wordt getracht geleidelijk te veranderen in plaats van een plotselinge beleidsverschuiving te bewerkstelligen, is het voorkomen van sleutelincidenten en het beïnvloeden van de relevante beleidsarena minder relevant dan bij de andere issues. Het gebruik van legitimerende frames is daarentegen noodzakelijk in het laten ontwikkelen van een initiatief en behouden van urgentie voor de problematiek.

In het NIMBY- domein leek het reactieve karakter van de issues de grootste veroorzaker van lobbysucces. De burgergroepen in deze issues hebben succesvol de lokale belangen weten te transformeren tot landelijke problematiek, en hierdoor bij een grote groep mensen een appèl gedaan op verlies-aversie. Dit cognitieve mechanisme is karakteristiek voor behoudende issues en blijkt erg effectief in het mobiliseren van draagvlak.

Tot slot bleek bij de sociaal-culturele issues kampvorming het meest doorslaggevende onderdeel van de issue context. Het wegnemen van kampvorming is noodzakelijk wanneer burgergroepen invloed willen uitoefenen op sociaal-culturele issues, omdat de polarisatie die deze issues oproepen het beleidsdebat in een patstelling brengen. Kampvorming blijkt echter moeilijk te sturen en is met name afhankelijk van timing. Dit maakt het lobbyen op sociaal-culturele issues lastig.

64

5.5.4 Strategisch aandeel grassroots organisaties

Tot slot maakt deze slotanalyse duidelijk dat grassroots organisaties op bepaalde onderdelen van de issue context meer invloed kunnen uitoefenen dan op andere. Om dit te begrijpen, wordt een onderscheid gemaakt tussen onderdelen die gaan over de aard dan wel de staat van een issue. Kampvorming en het type handeling hebben te maken met de

aard van een issue, wat betekent dat op deze onderdelen weinig invloed kan worden

uitgeoefend. Hoewel het mogelijk is dat een issue zich ontwikkelt van valence naar position of andersom, hebben grassroots organisaties hier meestal geen strategisch aandeel in. Ook of er verandering wordt nagejaagd of juist wordt geprobeerd te behouden staat vast. Daarentegen zijn er volop mogelijkheden in het bepalen van het frame van een issue of de wisseling tussen besluitvormingsarena's. Deze onderdelen zijn verbonden zijn met de staat van een issue, en bieden de meeste strategische kansen voor grassroots organisaties.

Het bepalen van invloed zal nooit een rechtlijnige wetenschap worden, dus het is niet zo dat de scores van de issues in deze lobbydomeinen op de dominante onderdelen direct is gerelateerd aan het succes of falen van een grassroots organisatie, of dat mobilisatiedomeinen waarin de aard van een issue een belangrijke rol speelt geen kans hebben op beleidsbeïnvloeding en de issues waarin de staat van een issue de boventoon voert wel. De samenstelling van een organisatie, de gebruikte strategieën en andere contextuele factoren zullen altijd een rol blijven spelen. Desalniettemin zijn deze inzichten aanleiding om de simpele conceptualisatie van de issue context die is gegeven in hoofdstuk 2 te herzien. De nieuwe conceptualisatie van de issue context is weergegeven in onderstaande figuur 2. Daarin is het onderscheid tussen de aard en de staat van issus geprobeerd weer te geven, evenals de onderlinge interacties die er tussen de verschillende componenten van de issue context bestaan.

65