Cooperation in partnerships
2 Materiaal en methoden
Dit rapport is tot stand gekomen in vier globale stappen, die deels na en deels naast elkaar zijn uitgevoerd:
- deskstudie (2.1); - workshops (2.2); - symposium (2.3);
- rapportage en kennisverspreiding (2.4).
In dit hoofdstuk worden deze stappen nader toegelicht. Globaal is het beeld als volgt. De deskstudie leidde tot inzicht in aspecten die bij horizontale samen- werking een rol spelen en een overzicht van ondernemingsvormen in verschil- lende sectoren. Op basis hiervan is aan de workshops vorm gegeven. De combinatie van theoretische inzichten uit de deskstudie en praktische inzichten uit de workshops is verwoord in dit rapport en samengebracht in het symposi- um. In het symposium bestond ook weer de mogelijkheid om vanuit verschillen- de doelgroepen op de conclusies te reflecteren. De bevindingen zijn vervolgens gerapporteerd en op verschillende manieren naar buiten gebracht.
2.1 Deskstudie
De deskstudie bestond uit:
- het inventariseren van relevante theorieën en praktische voorbeelden uit de literatuur;
- het samenbrengen van deze theorieën en voorbeelden in overzichten en in- terne workshops als onderzoeksteam om de informatie een duidelijke struc- tuur te geven;
- het opstellen van doelen en vragen voor de workshops (zie 2.2); - het organiseren van een afsluitend symposium (2.3).
2.2 Workshops
In workshops is de verkregen informatie vanuit de literatuur getoetst aan de er- varingen in de praktijk en verder uitgewerkt. Daartoe kwamen vertegenwoordi- gers van de drie doelgroepen in het onderzoek, ondernemers, adviseurs,
45 docenten en studenten, aan het woord over verschillende aspecten van samen-
werking. De opbouw van de workshops liep parallel met de lijn van de deskstu- die, zoals weergegeven in paragraaf 1.2. Er werden twee series workshops gehouden:
1. Een drietal workshops georganiseerd door Wageningen UR met respectieve- lijk vertegenwoordigers van de doelgroepen ondernemers, adviseurs en on- derwijs. Het programma van deze workshops is weergegeven als een GDR- agenda (zie verderop voor nadere uitleg) in bijlage 3.1 Samengevat hadden de vragen betrekking op de voor- en nadelen van samenwerking, redenen en belemmeringen om te gaan samenwerken, de bedrijfsfuncties waarbij men kan gaan samenwerken, de manier waarop samenwerking tot stand wordt gebracht en hoe men een samenwerkingsverband gezond houdt en de vorm waarin samenwerking georganiseerd wordt;
2. Een tweetal workshops georganiseerd door het EIM met ondernemers en adviseurs uit mkb en landbouw. De workshops waren gegroepeerd naar on- dernemers en adviseurs die ofwel zich vooral richten op kansen in bestaan- de markten, ofwel zich vooral richten op kansen in nieuwe markten. De aandacht ging daarbij vooral uit naar de trends en ontwikkelingen en de kan- sen voor samenwerking die daaruit voortvloeiden en vervolgens de knelpun- ten en oplossingsrichtingen om deze samenwerking zoveel mogelijk de ruimte te bieden.
Praktische informatie over de verschillende workshops is weergegeven in tabel 2.1 en bijlage 3. De in de workshops gehanteerde methode was die van de GDR (Group Decision Room). Een Group Decision Room is een ruimte met elektronische hulpmiddelen om een vergadering te ondersteunen. Elke werkplek in deze vergaderruimte is voorzien van een computer. De deelnemers zijn be- halve via mondeling contact via deze computers met elkaar verbonden. Een GDR biedt ondersteuning bij een creatieve sessie, het selecteren van oplossin- gen, een projectevaluatie, strategische planning of budgettering. Een besluit nemen is niet noodzakelijk. Het systeem is ook zeer geschikt om een overzicht te creëren van de meningen en verhoudingen binnen de groep. Deze optie kan gebruikt worden om standpunten te inventariseren maar ook om een product te
1 GDR (Group Decision Room) of GS (Group Systems) is een methodiek waarbij de deelnemers vragen
kunnen beantwoorden achter een pc en vervolgens elkaars antwoorden op het scherm zien; zij kun- nen vervolgens ook op elkaar reageren. Zo kunnen in korte tijd veel ideeën geformuleerd en uitgewis- seld worden, die vervolgens een goede basis vormen voor groepsdiscussie.
46
evalueren of om strategie te bepalen (met enkele aanpassingen geciteerd van www.beleidsimpuls.nl/versnellingskamer.php).
Tabel 2.1 Data workshops, doelgroepen en aantal deelnemers
Datum workshop Doelgroep Aantal
deelnemers
Wageningen UR: 20 september 2007
Agrarische ondernemers (afkomstig uit diverse secto- ren) die samenwerken
7 Wageningen UR:
21 september 2007
Adviseurs van agrarische ondernemers die adviseren over samenwerking
10 Wageningen UR:
25 september 2007
Docenten en studenten vanuit onderwijs die gespeciali- seerd zijn in het thema ondernemerschap
10 EIM:
oktober 2007
Ondernemers en adviseurs die zich richten op bestaan- de markten
4 EIM:
oktober 2007
Ondernemers en adviseurs die zich richten op nieuwe markten
5
De GDR-methode maakt het mogelijk dat een groep deelnemers in korte tijd veel ideeën intypt naar aanleiding van vragen of stellingen.1 Het is daarbij moge- lijk om niet alleen de eigen ideeën te zien, maar ook, op een groot scherm, die van de andere deelnemers. Dat geeft dikwijls weer inspiratie tot nieuwe gedach- ten. Ook kan men op elkaar reageren door commentaar bij elkaars antwoorden te geven. Na elke 'type-sessie' van ongeveer 10 minuten was er tijd om de ge- geven antwoorden met elkaar te bespreken. In dit project is die tijd vooral benut om toelichting bij de gegeven antwoorden en eventueel commentaar van andere deelnemers te verkrijgen. Ook zijn ten behoeve van de rapportage antwoorden die veel op elkaar leken samengevoegd. In de sessies bij het EIM zijn de ant- woorden met de groep daarnaast ingedeeld in categorieën en is gestemd/ gescoord. Het GDR-systeem is zo ingericht dat dergelijke acties in korte tijd met een groep kunnen worden uitgevoerd. Daarmee geeft GDR de mogelijkheid om in korte tijd tot een groot aantal ideeën te komen, die te bespreken en eventueel te categoriseren en te beoordelen.
1 In de GDR-sessies in dit project zijn geen antwoorden door de onderzoekers vooraf aan de deelne-
mers voorgelegd, behalve de trends en scenario’s uit de deskstudie in hoofdstuk 3. Door deze ‘blan- co’ benadering functioneerden de workshops als een goede toets van de theorie.
47 2.3 Symposium
Op 6 december 2007 is een afsluitend symposium gehouden. Het programma bestond uit de volgende onderdelen:
- Opening;
- Presentatie van praktische ervaringen van twee ondernemers, te weten: Marinus Post, samenwerkingsverband/streekproductenwinkel 'De Baander' en Joost van Strien, Stichting Bodembescherming Flevoland/gecombineerd akkerbouwbedrijf;
- Presentatie van onderzoeksresultaten, inclusief aanbevelingen per doelgroep (ondernemers, adviseurs en onderwijs);
- Doelgroepen aan de slag met de aanbevelingen uit het onderzoek in de vorm van brainstormsessies in groepjes;
- Forumdiscussie met vertegenwoordigers van de drie doelgroepen: Jan Breembroek (GIBO-groep), Frits Mandersloot (LTO) en Ernest van den Boezem (CAH, Groene Kenniscoöperatie).
- Conclusies en afsluiting; - Informele nabespreking.
Op het symposium zijn ongeveer 40 bezoekers afgekomen, naast de leden van het projectteam. De adviseurs vormden daarvan de grootste doelgroep. Ook LNV was vertegenwoordigd in de persoon van Ineke Peters-van de Weij- gaert, voorzitter van de Begeleidingscommissie.
2.4 Rapportage en kennisverspreiding
Samengevat zijn heel veel schriftelijke en mondelinge bronnen geraadpleegd. De verzamelde inzichten zijn vervolgens weer bij vertegenwoordigers van de diver- se doelgroepen getoetst. De uitkomsten van het project zijn daarmee goed on- derbouwd en getoetst.
Behalve in dit rapport zijn de opgedane inzichten verwerkt in een onderne- mersgerichte brochure (Smit et al., 2008). Deze brochure is toegezonden aan alle betrokkenen bij de workshops, het symposium en de begeleidingscommis- sie en is ook op de internetsite van het LEI verschenen. Op basis hiervan zijn in- terviews met A.B. Smit in de Boerderij en Veeteelt verschenen (Beukema, 2008, Van Drie en Pelikaan, 2009) en een artikel in Agri-Monitor (Smit en Kort- stee, 2008). Ook zijn de inzichten gedeeld op een workshop op de Onderwijs-
48
dag van het AgroCenter voor Duurzaam Ondernemen en de Groene Kennis Co- operatie op 18 november 2008 in Dronten (Smit, 2008).
49