Bedankt voor je medewerking!
1. LOC_ETH 2. LOC_KL
Klokkenluiden KLO Overige codes Overig OVG_KL
78 |
Bijlage III: Analysetabellen
Ethisch Dilemma:
Geinterviewde Oorzaak: Quote:
1. Assistent-Manager
Senior manager tekent
controlewerkzaamheden af, die in de ogen van de respondent niet voldoende zijn uitgevoerd, maar de eerstgenoemde is verantwoordelijk
‘Het accountantsvak is geen vak waarbij je kunt zeggen: als je zoveel werkzaamheden doet, dan is het klaar. Dat zorgt soms wel voor dilemma’s. ‘En tijdsdruk, ja, dat zorgt ook wel voor dilemma’s. Want uiteindelijk is men wel minder kritisch, als tijdsdruk meespeelt. Toch denk ik dat de grote risico’s wel zijn afgedekt’
2. Senior Associate II
Meningsverschil in keuzes in de controle Budgetdruk
‘Nou ja, iets waar ik zelf nooit mee te maken heb gehad, maar wat ik wel van collega’s hoor, is dat er echt wel budgetdruk is. Dus dan moeten dingen gewoon per sé af, ik kan me
voorstellen dat er dan ook dilemma’s kunnen opspelen’
3. Senior Associate
n.v.t. Ik heb eigenlijk nooit te maken gehad
met ethische dilemma’s in mijn rol als accountant. Wat eventueel wel tot een dilemma kan leiden is dat op het moment dat iets op manager/partner level besloten wordt, dan kan daar nog maar weinig tegenin worden gebracht’ 4. Senior
Associate
Niet genoeg tijd voor afronden ‘Ik vind dat wij absoluut niet genoeg tijd nemen voor de afronding van de audit. Dat vind ik wel een bedreiging vanuit kwaliteitsoogpunt.’
5. Director Mogelijkheden voor bedreigingen zijn er altijd
‘Big-N is natuurlijk een redelijk open, vrije organisatie, zo herken ik het tenminste, waarin je heel vrij in je doen en laten en handelen kunt zijn. Dus als je het in je hoofd haalt een scheve schaats te rijden, dan kan dat. We zitten hier niet echt in een strak pad.’
6. Associate n.v.t. ‘Ik ben nog nooit met een dilemma
geconfronteerd. Er zijn ook zoveel regels, templates en protocollen waaraan je je moet houden, je kunt ook niet veel’
7. Senior Associate
Klantrelatie
Conflict met iemand met hoger functieniveau
‘Als accountant wordt je wel eens door de klant onder druk gezet, dus dat hij nog dingen gaat proberen, maar uiteindelijk kun je daar toch niet mee instemmen. ’
‘Verder heb ik wel eens een dilemma meegemaakt, omdat ik het niet eens was met wat degene boven me deed’
79 |
8. Senior Associate
‘Ik denk dat er partners en managers zijn, die gewoon te veel klanten doen, waardoor ze keuzes maken en het een voor het andere kiezen, daardoor kan de kwaliteit behoorlijk aangetast worden’
9. Senior Associate
Budgetdruk Relatie met de klant
‘Ik zit ook wel eens met het issue dat een partner wil dat we binnen het budget blijven, terwijl ik eigenlijk vind dat we nog meer werkzaamheden moeten doen.’
‘Ik heb ook wel eens een klant gehad die geen informatie wilde opleveren, hij zag het nut niet in van een controle’ 10. Senior
Associate
n.v.t. ‘Ik moet zeggen dat me eigenlijk tot
nu toe geen dingen zijn opgevallen waarvan ik zeg; dit is gek, of die gaat niet zoals het hoort, of iets in die trant’ 11. Manager Vertrouwdheid met de klant
Tijdsdruk Staffing
‘Ik denk dat de grootste bedreiging die ik heb gezien wel de bekendheid, of de vertrouwdheid met de klant is. Dus meer de vraag van: als je al een x aantal jaar over de vloer komt bij de klant, ben je dan echt nog in staat om kritische vragen te stellen?! ’
‘Verder is tijdsdruk in onze opdrachten ook wel een bedreiging. Want als de tijdsdruk vordert, worden er serieus wel bochten afgesneden, dus dan wordt er niet altijd gestreefd naar die 8, maar wordt er met een 5,5 ook genoegen genomen’
‘Verder wil ik wel kwaliteit leveren, maar heb daar wel genoeg mensen voor nodig. En dat is vaak een probleem, dan moet ik bepaalde keuzes maken…’
12. Manager Werkdruk ‘Als je het hebt over de kwaliteit, dan is
de tijdsdruk de grootste bedreiging denk ik ’
13. Partner Allerlei Ja, er zijn een heleboel mogelijke
dilemma’s waar we mee te maken kunnen hebben, denk ik. Dat gaat op allerlei niveaus. Voor mij zijn dat dingen die wel of niet op je team gebeuren, dat kan van wat voor een kosten worden er gedeclareerd, tot wat er tegen elkaar wordt gezegd’ 14. Manager Tijdsdruk, ziet niet alle aspecten van de
werkzaamheden
Ik denk dat je heel veel mogelijkheden krijgt om je werk goed te doen. Er is één groot nadeel en dat is de tijdsdruk. Die ligt best wel hoog in busy season,
80 |
maar dat weten we allemaal. Je krijgt alle handvatten om je werk goed te doen; de audit guide, je kan bij experts terecht, alles wordt je beschikbaar gesteld, maar het moet wel binnen een bepaalde deadline. Die is bij een grote opdracht van mij afgelopen jaar wel twee keer uitgesteld, omdat we nog niet klaar waren, of het nog niet over bepaalde dingen eens waren, maar je ziet toch dat de druk hoger wordt gelegd, op dat soort momenten. En dat is wel een knelpunt.
Ik vind het zelf voornamelijk ook best wel eng om een opdracht te leiden waar je niet alles ziet. Dus steeds hoger in de boom; de partner kijkt alleen maar naar bepaalde dingen, de manager kijkt alleen naar bepaalde dingen, en de senior kijkt naar bepaalde dingen, en gezamenlijk zou je alles gezien moeten hebben. Dus er zit wel echt een soort van
vertrouwensband binnen het team, in de hoop dat iedereen zijn werk goed, of in ieder geval goed genoeg uitvoert en dat er gewoon geen fouten inzitten. Dus daar heb ik zelf wel eens moeite mee, want ja, als je kijkt naar het verleden, bijvoorbeeld bij het schandaal van parmalat, dat zat gewoon in het bankafschrift.
Tabel 1: Obedience pressures
Geïnterviewde Invloed op uitdragen ethisch gedrag (+,- of geen verband) Invloed op geringe voorkomen van klokkenluiden (J/N7)
Quote ethisch gedrag:
Quote klokkenluiden:
1. Assistant- Manager (man)
- J Ik ben in situaties terecht gekomen waarin ik zelf iets meer controlewerkzaamheden wilde doen, en dus echt voor die 8 wilde gaan, terwijl mijn senior manager bij de 6 zei: ‘het is voldoende’
7 J: Ja, N: Nee
81 |
‘Nou, ik denk wel dat de hiërarchische structuur die hier heerst ervoor zorgt dat mensen terughoudend zijn wanneer het gaat om het maken van een melding over gedrag, of dat men terughoudend is in het
aanspreken van leidinggevenden op hun gedrag’
2. Senior Associate II (vrouw)
- J Je merkt dat er af en toe bepaalde keuzes worden gemaakt in de controle…nou, dan kan wel eens iets optreden waarmee ik het dan niet eens ben. En vaak zegt degene boven mij dan: jammer dan, maar we gaan het toch zo doen’
Nou, in het geval van die deadlinedruk/ efficiencydruk die dus opgelegd kan worden door een leidinggevenden, zou ik niet melden nee. Ik zou dan eerst mijn coach bellen en vaak wordt het dan wel opgelost. Het escaleert nooit door dat het dan formeel helemaal moet worden opgepakt. Het is meer de deadline druk die je dan hebt. En ja, ik moet zeggen, ik heb ook wel een paar engagements gehad waarbij de deadline gewoon werd verschoven, omdat het gewoon niet kon, of omdat het gewoon niet lukte. Nou ja, dan niet, dan wordt het een week later bij wijze van. Maar soms heb je dat, dan kan dat gewoon dus echt even niet. Maar ja, dan doet eigenlijk, wat ik om me heen hoor, is dat dan iedereen zijn coach belt, of iemand anders, een manager bijvoorbeeld, die je dan inschakelt en vraagt om je te helpen met het één en ander.
3. Senior
Associate (vrouw)
+ J Ik heb niet het gevoel dat partners, of anderen hoger in de organisatie druk uitoefenen in de negatieve zin. En natuurlijk he, opdrachten moeten op een gegeven moment af, maar daar zijn we ons allemaal wel bewust van en de partners zijn ook gewoon druk, maar niet dat het zo overkomt.
‘Soms wordt het door leidinggevenden gewaardeerd dat je mondig bent, maar soms ook helemaal niet. Ik wordt nog wel eens als mondig gezien en ik ben daarvoor wel een keer voor op het matje geroepen ’
4. Senior Associate (man)
- J ‘We hebben hier wel te maken met deadlines. Ik heb soms wel zoiets van: hier had ik graag iets meer tijd aan willen besteden, of dit had ik liever even nog wat beter gedaan. En dan is het niet zo dat het fout is, maar het had beter gekund. En dan wordt er wel druk opgelegd
82 |
door leidinggevenden om af te ronden, terwijl ik daar zelf gewoon niet zo’n lekker gevoel bij heb’
Ik denk niet dat leidinggevenden je gaan tegenhouden, als je een melding wilt doen. En als het om een kwaliteitsissue gaat, dan waarderen leidinggevenden het denk ik alleen maar, als je dingen aan de kaak stelt. Maar dat moet je dan niet met een
vertrouwenspersoon, of
klokkenluidersregeling doen. Daar moet je lekker met het team samen uitkomen.
5. Director + N ‘Zeker na de publicatie van de AFM rapporten, hamer ik er steeds meer op dat de kwaliteit gewoon goed moet zijn’
Ik denk dat ik, maar ook andere mensen hoog in de organisatie het best zullen waarderen, als je een melding maakt van iets wat niet-integer is. Maar wel mits je het hebt gesound intern en je de kwaanddoener mee hebt geconfronteerd.’
6. Associate + N ‘Het is niet zo dat de managers ons aanzetten tot acties die de kwaliteit van de audit kunnen ondermijnen. Het is meer: meer uren maken’
‘Vanaf de publicatie van het AFM rapport wordt er door managers en partners steeds meer op gehamerd op dat de kwaliteit omhoog moet. Maar dan wordt er vaker afgesproken dat we een avond overwerken, omdat er nog extra werkzaamheden gedaan moeten worden dan’
‘Ik denk dat als het gaat om de kwaliteit van de audit, het wel gewaardeerd wordt als mensen iets aan de kaak stellen, dus ik denk eigenlijk dat het alleen maar gestimuleerd wordt door de mensen hoger in de organisatie’
7. Senior Associate
+/- J De ene manager zit er veel kritischer in dan de ander, en wat ik zeg, dan krijg je met
sommigen een discussie, van volgens mij klopt het niet, maar bij een ander heb je nooit zo’n discussie, over kwaliteitspunten. Dus bij sommige zit het wel goed en wordt kwaliteit en ethiek wel gestimuleerd, maar bij anderen zit er gewoon meer budgetdruk op. Bij leidinggevenden waar meer budgetdruk op zit, vind ik het wel lastiger om altijd kritisch te blijven en vragen te stellen
83 |
‘Bij sommige partners of managers zit er meer budgetdruk op en die pushen steeds op het budget. Ja, dan voel ik me wel minder vrij om vragen te gaan stellen’
Maar goed, als ik met een dermate grote issue zit, dat ik het zou moeten melden, dan denk ik niet dat partners een invloed hebben op het feit of ik moet gaan melden, ja of nee.
8. Senior Associate
+/- J ik ook dat mensen beter willen werken, harder willen werken voor iemand die interesse toont, en die je een goed voorbeeld geeft over hoe je kunt zijn en dat je betrokken kunt zijn. Dus dat de partner niet alleen bij een kick-off meeting aanwezig is, maar ook gewoon gedurende de controle. Dus ik denk dat het belangrijk is, dat iemand een keer zijn gezicht komt laten zien, want anders is iedereen veel meer met een tunnelvisie bezig van: het werk moet gewoon gedaan worden, het dossier zit dicht en nu zijn we klaar. Dus ik denk zeker wel dat een goede tone at the top dat dat doordringt naar beneden en mensen ja, meer willend zijn om harder te werken om de kwaliteit meer te waarborgen. En ook om discussies te durven aangaan. Omdat er op dat moment ervoor gezorgd kan worden dat er een open sfeer heerst en niet als iemand dan binnen komt; we gaan nu bespreken hoe de status is, dan heeft niemand het idee dat hij kan uiten wat hij wil zeggen.
tuurlijk misschien ergens wel, het zal vast wel een indirect effect hebben op dat er weinig meldingen zijn, maar het is lastig, omdat ik denk dat de tone at the top het
allerbelangrijkst is. Ik denk dat als zij het bespreekbaar maken, partners, met
werknemers dan zullen er ook eerder mensen gewoon vrij durven te zeggen wat ze zien en waar ze mee zitten, als ze een eventuele bedreiging zien voor de kwaliteit. En dan hoeft er nog niet eens een melding te zijn, maar wel dat ze het in ieder geval
84 |
9. Senior Associate
+ N ‘uiteindelijk moeten we ons allemaal houden aan de richtlijnen die binnen de Big-N van toepassing zijn. Daar kun je moeilijk, of eigenlijk niet, van afwijken. Dus ja, je zult zeker worden beïnvloed door mensen met een hoger functieniveau, maar dan gaat het meer om de wijze en het niveau van documenteren’
‘Wat ik heb gemerkt is dat er de laatste jaren, sinds de publicatie van het AFM rapport, dat er een kwaliteitsslag is gemaakt en dat het budget nu wel echt op de tweede plek staat. Kwaliteit komt zeg maar eerst, en daarna gaan ze wel kijken naar de realisatie. En als die dan echt dusdanig slecht is, dan gaan ze wel naar de klant van: de fee moet omhoog, dan dat ze tegen ons zeggen: de uren moeten omlaag. En op dit moment kun je dat best wel goed onderbouwen naar de klant toe. Want iedereen hoort wel dat de wet en regelgeving verandert. Dus ja, uiteindelijk is het de klant die het platgezegd moet ophoesten, die extra kosten.
Maar als je je niet houdt aan bepaalde werkzaamheden die je moet uitvoeren, ja er zijn bijvoorbeeld een paar standaard werkzaamheden die je gewoon moet uitvoeren en als je dat niet doet, of je wordt door een leidinggevende wat invloed uitoefent, en je dan aanzet om het niet te doen, ja dan zul je dat toch uit moeten leggen, op een manier, dus ja god, het staat natuurlijk niet in de richtlijnen van als je het niet doet; meldt het, maar het is wel logisch, want je er niet aan houden kan zeg maar niet, of je moet het zo goed kunnen
documenteren. Dus in die zin staat het er niet expliciet in, maar je hebt je eraan te houden, dus het logische gevolg is dat als je je er niet aan houdt, dat je het dan maar moet melden ja.
10. Senior Associate
+ J Ik denk wel dat de partners binnen dit huis
uitdragen dat je je gewoon aan de regels moet houden en dat je kwaliteit moet handhaven.
Misschien is dat juist een goed teken. Ja, want ik denk dat het wel, ik denk wel dat het beroep ook een opdonder heeft gekregen, dus ik denk wel dat iedereen gewoon alert is geworden op elkaar. En je merkt nu ook wel dat, ik althans, maar ik denk dan ook wel steeds in audit termen, ik denk dat er ook
85 |
steeds vaker quality review partners worden aangewezen, volgens mij moet er nu nog vaker eentje worden aangewezen en dat wijst er toch ook wel op dat ze elkaar toch allemaal wel in de gaten houden. Dus in die zin merk je dat wel.
Dat zou wel ertoe geleid kunnen hebben dat er weinig meldingen zijn.
11. Manager + J ‘Als je het hebt over kwaliteit denk ik wel dat partners en directors hier steeds meer op aansturen. En ze maken de problemen die spelen ook wel bespreekbaar’
Nou, dat kan ik me wel voorstellen, want wat ik zei; als ik ergens tegenaan loop, dan maak ik dat ook bespreekbaar met anderen, en ik ga ervanuit dat anderen dat ook doen, en we moeten natuurlijk ook een cultuur creeeren waarin dat mogelijk is, en absoluut, de ene partner of director, of de ene collega die staat daar minder voor open dan een ander, de mensen waarmee ik werk, die staan daar allemaal voor open en daar kun je prima een discussie mee voeren, maar ik kan me ook voorstellen dat er andere partners of directors zijn, die daar minder voor open staan, en dat je daarmee wat eerder in conflict zou kunnen komen, omdat je misschien niet zo snel durft te zeggen van; dit vind ik niet oké. Maar dan nog denk ik dat je toch eerst altijd dan met een andere partner/director of collega, erover zal praten, dan dat je gelijk een
vertrouwenspersoon inschakelt. Ik denk dat dat een soort van last resource is, dat wanneer we er samen niet uitkomen, dat we dan eventueel een vertrouwenspersoon
raadplegen. Maar ik denk toch wel dat dat wel redelijk extreme situatie moet zijn dan.
12. Manager + J Ik denk dat de tone at the top wel heel sterk is. daar zijn ze qua communicatie wel heel rechtlijnig van dit kan niet, en ligt de nadruk op een professioneel kritische instelling Ongetwijfeld zorgt de invloed die
leidinggevenden op ons inwerken, ervoor dat er weinig wordt gemeld. Als je het op je zelf weerspiegelt dan denk ik dat; stel dat ze daar niets van aandacht aan besteden of iets dergelijks, dan ben je daar minder bewust van. Dan is de kans dat je een fout begaat
natuurlijk ook groter, denk ik. Dus door die bewustwording die zij creeren, zal het zeker zo zijn dat er minder meldingen plaatsvinden.
86 |
13. Partner + J Door laagdrempelige gesprekken te voeren
met iemand en ook een paar directe vragen op dat gebied van ethiek te stellen probeer ik dit soort dingen wel altijd te waarborgen en ook door aan te geven dat je het belangrijk vind om het daar over te hebben. Want als je die vragen niet stelt, ja, dan kun je natuurlijk niet verwachten dat iemand het uberhaupt geinteresseerd.
Als het echt gaat om aanspreken op gedrag, wat als voorbode gezien kan worden bij het maken van een melding, denk ik wel dat er binnen deze organisatie een gepercipieerde hierarchie heerst, waardoor het door mensen lastig wordt om een melding te maken van gedrag dat vertoont wordt door iemand boven hen denk ik. Dus ik denk daarom dat dergelijke invloeden wel een rol kunnen spelen bij het feit dat er weinig meldingen zijn.
14. Manager + J Ik neem aan dat een associate dat minder
makkelijk bij een partner naar binnen stapt. Die stapt eerder naar de senior associate en dan zou de boom vanzelf zijn werk gaan