2.3.5 Bereikbaarheid per openbaar vervoer: interlokale verbindingen
2.3.5.1 Intercity en Eurocity
Het uit 1972 daterende station Frankfurt Flughafen was oorspronkelijk alleen bedoeld als halte in het regionale S-Bahnsysteem. De explosieve groei van het autoverkeer van en naar de luchthaven en de nijpende par-keersituatie aldaar vormden aanleiding, om het station ook toegankelijk te maken voor het zgn. DB-Fernverkehr. Daartoe is een directe aansluiting tot stand gebracht met de bestaande Intercitylijn 5 (relatie Dortmund-Keulen-Mainz-Frankfurt-Würzburg-Neurenberg-München).^5) In figuur 2 is aangegeven hoe de luchthaven in het IC-net is gesitueerd.
Door middel van een lus in het baanvak Mainz-Frankfurt Hauptbahnhof is het tracé van Intercity-lijn 5 met het luchthavenareaal verbonden (zie figuur 3 ) . Ter hoogte van Autobahn 3 duiken de treinen in een 2,2 km lange tunnelbuis, die uitkomt bij het spoorstation onder de centrale terminal. De afstand naar Frankfurt Hauptbahnhof bedraagt 14 km.
Figuur 3; De aansluiting van de luchthaven Frankfurt op Intercitylijn 5
Bron: G. Pietsch, Anbindung der GrossflughSfen an das Schienennetz der DB, blz. 953
Intercity-verbindingen van en naar Frankfurt Flughafen
ab/dep. , nach/lo an/arr.
M S 7.59
Kom - Wuppertai - Dortmund | 1112 Nürnberg - Passau - Wlen WHlbf
Köln - Wuppertai - Dortmund Nürnberg - MOnchen - Klagenfurt KOtn - Dortmund - Harmover WOrzburg - MOnchen KOtn - Wuppartal - Dortmund WOrzburg - Nürnberg - Mijnenen KOtn - Wuppertai - Dortmund WOrzburg - MQnchen Köln - Dortmund - Hannover WOrzburg - MQnchen Koln - Wuppartaf - Dortmund Nürnberg - Ingolstadt - MQnchen
15.55
ab/dep. i nach/to IB 15.00
WOrzburg - München KOln - DOsseldort - Ameterdem WOrzburg - Nürnberg - MQnchen Köln - Wuppertai - Dortmund WOrzburg - MQnchen
KOln - Dortm. - Hannover (- • Braunachw. 23.31) WOrzburg - MQnchen
Köln - Wuppertai - Dortmund WOrzburg - Nürnberg - MQnchen Köln - Wuppertai - Dortmund WOrzburg - Nürnberg - Regensburg Köln - Wuppertai - Dortmund WOrzburg - NQmbefO WOrzburg - NOrnberg Koblenz - Bonn - Köln
Intercity-verbindingen van en naar Frankfurt Hauptbahnhof
ab/dep.
nach/to j an/arr.
WOrzburg - MOnchen
Fulda - Hannover- Hamburg-Aliona Mannheim - Karlsruhe - Beael SBB Köln - Hamburg - Weaterland WOrzburg - NOrnberg - MQnchen Fulda - Hannover - Homburg-Altone Mannheim - Karlsruhe - Basel SBB Ffm-Flughafen - Köln - Wuppertai - Dortmund Köln - Dortmund - Hoinburg-Altona Mannheim - Saarbrücken - Paria Eet Nürnberg - Passau - Wlen Wostbf Fulda - Hannover - Hamburg-Altona Mannheim - Stuttgart - MQnchen
Flm-Flughaten - Koln - Wuppertai - Dortmund 10.03
Köln - Hamburg - Kopenhagen 20.45 Nürnberg - München - Klagenturt
Fulda - Hannover - Hamburg-Altona Mannheim - Basel - Chur
Ftm-Flughelen - Köln - Dortmund - Hannover Köln - Dortmund - Hamburg*Altona Nürnberg - Passau - Wlen Vlostbt WOrzburg - MQnchen
Fulda - Hannover - Hamburg-Altona Mannheim - Karlsruhe - Baael SBB Flm-Flughaten - Köln - Wuppertai - Dortmund Köln - Dortmund - Hamburg-Altona WOrzburg - München - Berchteagaden WOrzburg - Nürnberg • MQnchen Fulda - Hannover - Hamburg-Altona Mannheim - Stuttgart - München
Ftm-Flughafen - Köln - Wuppertai - Dortmund Köln - Hamburg - Kiel
Würzburg - München Fulda - Hamburg - Weaterland Mannheim - Karlsruhe - Basel - Mailend Ffm-Flughafen - Köln - Dortmund - Hannover Köln - Dortmund - Hamburg-Altona WOrzburg - MQnchen
Fulda - Hannover - Hamburg-Altona Mannheim - Stuttgart - MQnchen
Ffm-Flughafen - Köln • Wuppertai - Dortmund Köln - Dortmund - Hamburg-Altona Nürnberg - Ingolstadt - MQnchen
19.10
Fulda - Hannover - Hamburg-Altona Mannheim - Karlsruhe - Basel - Qenf Ffm-Fiugh. - Köln - Hann. (- B Braunschw. 20.27) Köln - Hamburg - KM
Mannheim - Saarbrüchen - Paria Est WOrzburg - MOnchen
Fulda - Hamburg - Kiel Köln - Dortmund
Mannheim - Karlaruhe - Baael SBB Ffm-Flughafen - Köln - DOsseldorf - Amsterdam Köln - Dortmund - Hamburg-Altona WOrzburg - Nürnberg - MQnchen Fulda - Hannover - Hamburg-Altona Mannheim - Stuttgart - MQnchen
Ffm-Flughafen - Köln - Wuppertai - Dortmund Köln - Dortmund - HamburQ-Altona Würzburg - MOnchen
Fulda - Hannover - Hemburg-Altona Mannheim - Basel - ZQrlch
Ffm-Flugh. - Köln - Hann. 1- B Braunschw. 23.31 >
Köln - Dortmund - Hamburg-Altona Köln - Dortmund
WOrzburg - München
Fulda - Hannover - Hamburg-Altona Mannheim - Karlsruhe - Baael 8BB Ffm-Flughafen - Köln - Wuppertai - Dortmund Köln - Dortmund - MQnster
WOrzburg - Nürnberg - MOnchen Fulda - Hannover - Hamburg-Altona Mannheim - Karlsruhe - Baad Bad BI Flm-Flughalen - Köln - Wuppertai - Dortmund WOrzburg - Nürnberg - Regensburg Fulda - Göttingen - Hannover Gleeën - Kassei
Mannheim - Stuttgart
Ffm-Flughafen - KAln - Wuppertai - Dortmund WOrzburg - NOrnberg
Mannheim - Karlaruhe Ffm-Flughafen - Bonn * KOln WOrzburg - Nürnberg
Darmstadt - Mannheim - Ludwtgahatafl Wiesbeden
• Trans-Europ-Expr«6 nur 1. Waganklassa
« lnt«rcity-ZuQ, 1. und 2. Wagenkiasse - Farn-Expraas, qualtlizierter Schnellzug
«Montag/Monday
B -tigllchau6er©inicht24.b!s31.XII.,17.bls19.IV.1.V.
B - © b i s ® . nicht 25. XII. bis 1.1., 18. bis 20. IV., 2. V.
Bron* DB/FW, Züge zum Flughafen Frankfurt und zurück (Fahrplan '88-'89)
In 1982 startte een proef met een beperkt aantal IC- en EC-verbindingen per dag. Met ingang van 2 juni 1985 is de bestemming Frankfurt Flughafen volledig geïntegreerd in de IC- en EC-dienstregeling van de DB. Dagelijks tussen 8 uur 's ochtends en 10 uur 's avonds vertrekt er elk uur een In-tercity in de richtingen Mainz en Frankfurt Hauptbahnhof. In totaal gaat het om 30 treinen per dag (15 in elke richting). "^ Met de steden langs IC-lijn 5 bestaat een directe verbinding. Daarnaast zijn vanuit Frankfurt Hauptbahnhof - reistijd vanaf het luchthavenstation ca. 15 minuten - alle grote bevolkingsconcentraties in de Bondsrepubliek met Intercity-treinen bereikbaar (zie figuur 2).
DB heeft het voornemen, om in de periode tot 2000 het aantal Intercity's, dat dagelijks het luchthavenstation aandoet, uit te breiden van 30 naar 115. '' Dat betekent een verviervoudiging van het huidige interlokale treinverkeer. In het uitbreidingsplan van de luchthaven (Ausbau 2000) is met een dergelijke toename rekening gehouden. Zoals vermeld in paragraaf 2.3.3.1 heeft de DB-directie onlangs zijn fiat gegeven aan de bouw van een tweede luchthavenstation, dat uitsluitend zal dienen voor de afhande-ling van het interlokale verkeer.
2.3.5.2 Lufthansa Airport Express
De Lufthansa Airport Express is een voorbeeld van een efficiënte en suc-cesvolle koppeling van luchtvaart en spoorwegen. Sinds de start in maart 1982 kent de spoorpendel tussen de luchthavens Frankfurt en Düsseldorf een voortdurend groeiend aantal gebruikers. De Airport Express is opgezet als paralleldienst naast het binnenlandse vliegverkeer van Lufthansa.
Doelstelling is de passagiers een alternatief te bieden, dat qua comfort en service gelijkwaardig is aan een binnenlandse vlucht, maar qua punctu-aliteit en reistijd (inclusief voor- en natransport) gunstiger scoort. 8'
Lufthansa had diverse redenen, om te gaan experimenteren met het idee van een spoorpendel als tegenhanger van het binnenlandse vliegverkeer:4'9'
- optimalisering van de dienstverlening (verkorting van de totale reis-tijd door snellere aansluitingen en rechtsstreekse verbindingen met belangrijke bestemmingen, zoals Keulen en Bonn)
- tegengaan van congestie op de toevoerwegen naar de luchthaven en op het luchthaventerrein (vervanging van auto- door treinverplaatsingen) - tegengaan van congestie in het luchtruim (minder binnenlandse vluchten
impliceert meer vrije "slots" voor het intercontinentale vliegverkeer) - beperking van de verliezen op het binnenlandse vliegverkeer (bij
vol-doende gebruik van de Airport Express is een lagere frequentie van het aantal feeder-vluchten mogelijk).
De keuze voor de relatie Frankfurt-Düsseldorf is bepaald door een aantal factoren:"'
- Frankfurt fungeert als de belangrijkste schakel in het intercontinen-tale vliegverkeer van en naar de Bondsrepubliek, terwijl Düsseldorf een vooraanstaande positie heeft als feeder-luchthaven.
- Beide luchthavens beschikken over een eigen spoorstation, dat in directe verbinding staat met het terminalcomplex.
- Beide luchthavens bedienen een groot achterland (Frankfurt de Rhein-Mainregio, Düsseldorf de Rhein-Ruhrregio), wat de garantie biedt op een constante stroom reizigers.
- Bezien in het licht van de totale reistijd, is de afstand tussen beide luchthavens (250 km) geschikt voor de inzet van treinen ter vervanging van binnenlands vliegverkeer. Het omslagpunt, waarbij reizen per
vliegtuig gunstiger is dan per spoor, ligt momenteel bij ca. 400 km.
Alleen passagiers, die beschikken over een vliegticket met een coupon voor het traject Frankfurt-Düsseldorf v.v., kunnen van de Airport Express gebruik maken. Tickets van alle luchtvaartmaatschappijen - niet alleen van Lufthansa - worden geaccepteerd. In combinatie met een aansluitende vlucht is de prijs van een Airport Express-retour gelijk aan die van een binnenlandse vlucht. In 1990 is dat 444 DMark. Dit ticket blijft geldig gedurende een jaar na boeking. Voor degenen, die uitsluitend een trip per Airport Express - zonder aansluitende vlucht - willen maken, bestaat een speciaal excursietarief van 225 DMark. Voorwaarde daarbij is, dat tussen heen- en terugreis minimaal één overnachting zit. ^^
In vergelijking met de Airport Express is een treinreis met de "gewone"
Intercity-verbinding van DB beduidend goedkoper. Als men gebruik maakt van het gereduceerde Rail & Fly-tarief (zie paragraaf 2.2.1) kost een retour Frankfurt-Düsseldorf in de tweede klas 75 DMark en in de eerste klas 110 DMark, uitgaande van Preisstufe 1 (tot 252 km). Wie met de Airport Express reist is dus 4 a 6 keer zo duur uit. De verklaring voor dat grote prijsverschil ligt in de mate van service en comfort, die aan boord van de Airport Express wordt geboden.")
Voor Lufthansa zijn de kosten per passagier bij de Airport Express nauwe-lijks lager dan bij een binnenlandse vlucht over dezelfde afstand. "But rail is better on punctuality, so it's worth any cost", zo stelde Airport Express-projectmanager M. Sieckmann onlangs in een interview met het blad Airline Business. *' Anders gezegd, winst wordt geboekt op het punt van de dienstverlening. Lufthansa heeft daarnaast financieel voordeel bij de ontlasting van het binnenlands vliegverkeer, die door "overheveling" van passagiers naar de Airport Express plaats vindt. Door de capaciteitspro-blemen op de Duitse luchthavens en in het Duitse luchtruim - onder andere veroorzaakt door de vele binnenlandse vluchten - had Lufthansa in 1988 een verliespost van 40 miljoen DMark, waarvan 18 miljoen ten gevolge van congestie op de luchthaven Frankfurt. *'
Voor de exploitatie van de Airport Express chartert Lufthansa drie trein-stellen (type ET 403) van de Deutsche Bundesbahn. Tot dusverre werden contracten afgesloten met een looptijd van 4 jaar. Het laatste contract betrof de periode 1986-1990. Naar wordt aangenomen betaalt Lufthansa aan DB een bedrag van ongeveer 12 miljoen DMark per jaar. 5' De gecharterde treinstellen bestaan uit een electrische locomotief en 3 wagons met in totaal 140 zitplaatsen. Elke wagon heeft twee toiletgelegenheden, een afgesloten bagagecompartiment en een keukengedeelte. Voor het service-personeel is in iedere wagon een aparte ruimte beschikbaar. '
Twee van de 3 treinstellen worden permanent ingezet voor de pendeldienst.
De derde wordt in reserve gehouden op het hoofdstation van Düsseldorf, voor het geval één van de andere treinen uitvalt of in reparatie is.
Mochten tegelijkertijd twee treinstellen buiten bedrijf zijn, dan is DB contractueel verplicht een Intercity-treinstel met eerste klasse-wagons beschikbaar te stellen."'
De marketingstrategie van Lufthansa is gebouwd op twee pijlers:
* De Airport Express moet duidelijk herkenbaar zijn als een Lufthansa-produkt, zowel qua exterieur als qua interieur.
* Voor service en comfort gelden dezelfde kwaliteitsnormen als aan boord van de Lufthansa-vliegtuigen.
Deze twee aspecten zijn als volgt uitgewerkt:58'
- De treinen hebben Lufthansa-vluchtnummers (LH 1001 t/m 1008) en staan ook als zodanig vermeld in de dienstregeling van Lufthansa.
- De treinen zijn geschilderd in de Lufthansa-bedrijfsstijl (lichtgrijs, geel, blauwe belettering), met opschrift "Lufthansa Airport Express".
- Stoelen, vloerbedekking en gordijnen zijn van dezelfde kwaliteit als in de vliegtuigen van Lufthansa. De stoelen zijn zeer comfortabel en beschikken over veel arm- en beenruimte.
- De passagiers worden bediend door Lufthansa-servicepersoneel (stewards en stewardessen), dat in de trein en op de spoorperrons aanwezig is.
- Maaltijden en consumpties zijn inbegrepen in de prijs en worden bij de zitplaats geserveerd. Vooraf kunnen dieetmaaltijden worden besteld. De passagiers kunnen tevens kiezen uit een ruim assortiment lectuur.
- Telefoneren vanuit de trein is mogelijk, zowel naar abonnees binnen de Bondsrepubliek als naar het buitenland.
Inchecken van passagiers en bagage gebeurt reeds aan boord van de Airport Express. Koffers en andere bagage worden op het perron overgenomen door Lufthansa-personeel. Doorgaande bagageservice (Rail & Fly Transitgep&ck, zie 2.2.2) is inbegrepen in de vervoerprijs. In de Airport Express zijn boekingsterminals geïnstalleerd, waarmee direct kan worden gecommuni-ceerd met het reserveringscentrum op de luchthaven Frankfurt. Zo is het mogelijk de passagiers in de trein hun boarding card te verstrekken. *'
Momenteel rijdt de Airport Express 8 maal per dag (4 verbindingen vanuit Düsseldorf en 4 vanuit Frankfurt). De afstand van 250 km wordt in ca. 2 uur en 40 minuten overbrugd. Tussenstops worden gemaakt in Bonn Hbf, Keulen Hbf, Keulen Deutz en Düsseldorf Hbf. De gemiddelde snelheid ligt tussen 100 en 110 km per uur. "'
Op de volgende pagina vindt men de dienstregeling van de Airport Express voor de tweede helft van 1990. Randvoorwaarde is, dat de conventionele treindienst van DB geen vertragingen zal oplopen. De literatuur geeft geen indicaties, dat er coördinatieproblemen zijn opgetreden tussen DB en Lufthansa. Bij het vaststellen van de frequentie en de aankomst- en vertrektijden heeft men zich laten leiden door de vier "Lufthansa-knots"
(aankomst- en vertrekclusters van Lufthansa-lijndiensten) op de lucht-haven Frankfurt. Deze pieken doen zich voor tussen:^'
8.00 en 9.15 uur 12.00 en 13.15 uur 15.30 en 16.30 uur 20.15 en 21.15 uur
Dienstregeling van de Lufthansa Airport Express op de relatie Frankfurt-Düsseldorf (voor de periode 1 juli tot en met 27 oktober 1990)
Vanaf Luchthaven Frankfurt
A/V*- LH 1002 LH 1004 LH 1006 LH 1008
Luchthaven Düsse ldorf
V
Vanaf Luchthaven Düsseldorf
Luchthaven Düsse
* A/V - Aankomst/Vertrek
Bron: Lufthansa, Dienstregeling 01 Jul 90 - 27 Oct 90, blz. 218-219
Uitgangspunt in de dienstregeling is, dat de Airport Express uiterlijk 45 minuten vóór een "departure knot" op de luchthaven Frankfurt aankomt en minimaal 45 minuten na een "arrival knot" vanaf de luchthaven Frankfurt vertrekt. *' Op die manier is voldoende passagetijd ingecalculeerd.
Lufthansa en DB bestuderen momenteel hoe de dagelijkse frequentie van de Airport Express kan worden uitgebreid, teneinde de concurrentiekracht van het luxe treinaanbod verder te verhogen. Het voornemen bestaat, om in de periode tot 2000 het aantal verbindingen in beide richtingen op te voeren van 4 naar 12 per dag. *' Daarnaast worden plannen uitgewerkt, om
in alle treinen van Intercitylijn 5 - de directe verbinding met de luchthaven Frankfurt - één wagon te reserveren voor luchtreizigers met een vliegticket voor het traject Frankfurt-Düsseldorf. Gezien de beperkte lengte van de perrons op de luchthaven Frankfurt, zou e.e.a. impliceren, dat in de langste IC-treinen een tweede klasse-wagon voor "gewone" reizi-gers moet worden opgeofferd. *'
De afgelopen jaren is gebleken, dat de Airport Express kan rekenen op een hoge mate van acceptatie bij de reizigers. Zoals duidelijk wordt uit ta-bel 10 is het aantal passagiers, dat van de luxe treinverbinding gebruik maakt, tussen 1983 en 1989 bijna verdrievoudigd.
Tabel 10: Aantal reizigers met de Lufthansa Airport Express (1983-1989)
1983=100 1983 88.500 100,0 1984 114.200 129,0 1988 235.000 265,5 1989 250.000 282,4
Bron: L. Behrendt en G.F. von Götz, Bahn und Flug, blz. 96 (1983);
A. Wrobel, Connection services at major European airports, blz. 4-6 (1984) ; G. Pietsch, Anbindung der GrossflughSfen an das Schienen-netz der DB, blz. 953 (1988); G. Pietsch, Empirische Befunde zur Wirkung von Flughafenanbindungen an die Schiene (1989)
In 1983 werd ervan uitgegaan, dat het systeem kostendekkend zou zijn bij een bezetting van gemiddeld 40 plaatsen per rit. Op het totaal van 140 beschikbare plaatsen is dat 28,6%. -*) Volgens opgave van de Lufthansa was
de gemiddelde bezettingsgraad in 1989 37,3%, wat overeenkomt met iets meer dan 52 plaatsen per rit. ' Op grond van deze informatie kan worden geconcludeerd, dat de Airport Express niet alleen qua benutting, maar ook
in financieel opzicht een florerende zaak is.
Het succes van de Airport Express wordt nog beter zichtbaar, wanneer het gebruik ervan wordt afgezet tegenover het vliegverkeer op de relatie Frankfurt-Düsseldorf (zie tabel 11). Die vergelijking is zinvol, omdat de marketingstrategie van Lufthansa er nadrukkelijk op gericht is de Airport Express te presenteren als alternatief voor een binnenlandse vlucht.
Tabel 11; Reizigersaantallen van de Airport Express en het vliegverkeer tussen Frankfurt en Düsseldorf (1983-1989)
Airport Exp. Binn. vlucht Totaal Aandeel Airp. Exp.
1983 88.500 614.500 703.000 12,6%
1989 250.000 617.000 867.000 28,8%
Bron: L. Behrendt en G. von Götz, Bahn und Flug, blz. 96 (Airport Express en vliegverkeer 1983); G. Fietsch, Empirische Befunde zur Wirkung von Flughafenanbindungen an die Schiene (Airport Express 1989);
S. Hamann, In Zukunft Zug um Zug zu deutschen Flughëfen, blz. 608 (vliegverkeer 1989)
Uit tabel 11 blijkt, dat de groei in het totale reizigersverkeer - d.w.z.
reizigers met een vliegticket voor het traject FrankfurtDüsseldorf -vrijwel geheel (98,5%) is geabsorbeerd door de Airport Express. Terwijl het vliegverkeer stagneerde (+ 0,4%), steeg het aantal passagiers in de Airport Express met 182,4%. Het marktaandeel van de Airport Express nam navenant toe: van 12,6% in 1983 naar 28,8% in 1989.
Zoals reeds vermeld in paragraaf 2.1 is de exploitatie van de Airport Express sinds april 1990 geprivatiseerd. DB en Lufthansa hebben daartoe een aparte onderneming (Airport Express GmbH) opgericht, die financieel en organisatorisch los staat van de Bondsoverheid. In DB en Lufthansa heeft de Duitse Staat daarentegen een meerderheidsaandeel. Als iedere andere particuliere onderneming kan Airport Express GmbH zich vrij op de kapitaalmarkt begeven. Bij het doen van investeringen kan het management zich primair laten leiden door bedrijfseconomische criteria en kan het
zich bedienen van alle beschikbare financieringsinstrumenten, zoals bij-voorbeeld leasing. Door middel van deze constructie lijkt de basis gelegd voor een flexibele en efficiënte bedrijfsvoering. ''
Één van de eerste activiteiten van de nieuwe onderneming was de versnelde invoering van een Airport Express-verbinding tussen de luchthaven Frank-furt en het hoofdstation in Stuttgart. Deze uitbreiding zou volgens de oorspronkelijke planning pas in 1992 plaats vinden, maar is nu reeds op 27 mei 1990 ingegaan. De reisvoorwaarden en de kwaliteit van comfort en service aan boord zijn hetzelfde als op het traject Frankfurt-Düsseldorf.
Het aantal zitplaatsen is echter minder, namelijk 120. De reistijd is ca.
2 uur. In tegenstelling tot op de relatie Frankfurt-Düsseldorf worden er geen tussenstops gemaakt. Dagelijks zijn er twee verbindingen in beide richtingen (in totaal 4 treinen). °'
Net als op de relatie Frankfurt-Düsseldorf zijn de aankomst en vertrek-tijden afgestemd op "Lufthansa knots" op de luchthaven Frankfurt, resp.
tussen 8.00 en 9.15 uur en tussen 15.30 en 16.30 uur. De dienstregeling staat hieronder vermeld.
Dienstregeling van de Lufthansa Airport Express op de relatie Frankfurt-Stuttgart (voor de periode 1 juli tot en met 27 oktober 1990)
Vanaf Luchthaven Frankfurt
A/V* LH 1022 LH 1026 Luchthaven Frankfurt V 9.36 16.16 Stuttgart Hbf A 11.35 18.27
Vanaf Hoofdstation Stuttgart
A/V* LH 1021 LH 1025 Stuttgart Hbf V 6.47 13.02 Luchthaven Frankfurt A 8.45 15.10
* A/V - Aankomst/Vertrek
Bron; Lufthansa, Dienstregeling 01 Jul 90 - 27 Oct 90, blz. 218-219