Huidige konteks op radio

Figuur 4.17: Netwerk van die konteks van radio tans

 Kode 1: Taal- en stylgids tans

RSG het onlangs weer begin om ʼn taalgids die lig te laat sien. Die vorige gids is in die middel 90’s uitgereik en aanpassings was dus noodsaaklik. Ek moet egter meld dat 80 persent van dit wat in die “ou” taalgids is – steeds geld en gebruik word. Die veranderinge is hoofsaaklik weens politieke skuiwe soos die gebruik van “blankes” wat uitgedien is. Daar is egter nog nie ʼn kopie van die gids beskikbaar nie. [2:7]

Soos in die vorige tema genoem, word daar tans aan ’n nuwe taalgids vir RSG gewerk. Op hierdie wyse sal taalregulering op ’n meer formele wyse hanteer kan word.

Daar was wel tot en met 2012 ʼn stylgids wat by die televisie nuusafdeling gebruik is onder die redaksie van Peet van Staden.

Dit het mettertyd 'n e-bundel geword met die titel Riglyne vir skryfwerk wat tussen 2004 en 2012 kort-kort, soms daagliks, bygewerk is. Dit was soms nodig om vollediger oor spesifieke onderwerpe te skryf wat te lank is vir insluiting in Riglyne. Die afsonderlike aanvullende dokumente het gehandel oor gholf, plekname en vuurwapens. Sandy self het een oor regsbeginsels geskryf. Riglyne het gefokus op nuwe dinge, dinge wat jy nie in woordeboeke en gepubliseerde skryfgidse kon kry nie. [4:2]

 Kode 2: Taal van nuwe joernaliste toon verandering

Ek dink egter dat joernaliste wat uit universiteit kom, nie noodwending Afrikaans praat en skryf soos dit 20 of 30 jaar gelede gedoen is nie. [1:18]

Hoewel ons die taal deurentyd probeer vernuwe, is daar woorde wat deur die jare ‘huishoudelike’ Afrikaans gebly het – en ek dink vandag slegs deur ʼn handjievol mense gebruik word. Jonger skrywers by radio word warm onder die kraag wanneer die ouer skrywers verouderde Afrikaans gebruik. Almal is baie lief vir die uitgediende woord ‘bykans’ vir ‘byna’, en kan ook nie verstaan waarom ons elke keer van ‘vragmotor’ moet praat en nie sommer net ‘lorrie’ of ‘trok’ nie. Ek praat nie eers van ‘bedag maak op’ nie. [3:5]

Die respondente is ook duidelik bewus van die taalverandering wat oor generasies heen na vore kom en hulle merk ’n verskil op tussen jonger skrywers en ouer skrywers aan die SABC.

 Kode 3: Finansies perk taalregulering in

Na 94 het die rol van Afrikaans binne die SAUK verklein en so ook die begroting wat na ons kant toe gekom het. ( Die finansiele koek is meer eweredig verdeel en die geld het nie meer soos van ouds hoofsaaklik na Afrikaanse en Engels gegaan nie.) [1:5]

Uit die aard van die afskaling van die begroting het dit daartoe gelei dat baie streke nie meer Afrikaanssprekende joernalsite het nie. Die wat wel het, werk onder mense wat nie Afrikaans magtig is nie en dus geen beheer kan uitoefen oor die kwaliteit van die taal nie. [1:8]

Die neiging tot gelyker behandeling van alle tale aan die SABC, behalwe Engels (vgl. Afdelings 3.3.4.2; 3.3.4.3; 3.4.2), het meegebring dat die begroting vir Afrikaanse dienste minder is. Dit het derhalwe ’n invloed gehad op die hoeveelheid personeel wat betrokke is by die saamstel van Afrikaanse nuusbulletins en dit het by implikasie ook ʼn invloed op die taalkwaliteit. Hierdie sake het te doen met die taalpolitiese konteks by die SABC (vgl. Afdeling 3.3) sowel as die struktuur van die liggaam.

 Kode 4: Struktuur van SABC

Onthou dat die nuusspanne (Bulletins en Nuusaktualiteit soos Monitor en Spektrum) nie deel vorm van RSG nie. Ons is deel van SAUK nuus wat in ʼn ander gebou as RSG

werk. SABC Nuus het ʼn nuushoof wat in beheer is van TV Nuus en Radionuus. Radionuus word dan weer onderverdeel tussen bulletins en nuusaktualiteit. [1:11]

Hieruit is dit ook belangrik om kennis te neem dat die inhoud van nuusuitsendings en die ander inhoud op radio nie uit dieselfde kantore ontstaan nie en dus ook nie noodwendig aan dieselfde taalregulering onderhewig is nie.

 Kode 5: Formeelheid van radio

Dit is logies weens die nuwe aanslag van RSG en dat dit nie meer so formeel soos destydse radio is nie. [2:3]

Volgens ’n respondent is RSG se aanslag op radio nie meer so formeel nie en dit sal ook ’n impak hê op die aard van uitsendings. ’n Volgende saak wat ook ’n groot invloed op die inhoud uitoefen is die feit dat die nuusberigte in ander tale opgestel word en dan na Afrikaans vertaal word.

 Kode 6: Vertaling van nuus na Afrikaans

Waar die nuus altyd in Afrikaans geskryf is en dan na Engels en ander inheemse tale vertaal is, word die nuus nou in Engels geskryf en die Afrikaanse nuusspanne vertaal dit na Afrikaans. [1:7]

Dit hang af of jy ʼn joernalis of ʼn skrywer is. SAUK-joernaliste kry opdrag om ʼn storie te gaan doen in die taal waarin hy werk. Hierna word dit na die ander dienste gestuur vir vertaling in daardie diens se taal. So sal ʼn berig aanvanklik in Zoeloe geskryf word, dan in Engels en laaste in Afrikaans vertaal word. Ander diense wat nie direk uit Zoeloe kan vertaal nie, doen dit almal uit Engels. By Afrikaanse radionuus in Johannesburg waar die eindlessenaar is, het ek die laaste tien jaar bitter min eie berigte gedoen, maar 99 % vertaal. [3:4]

Vir die respondent is hierdie kwessie belangrik aangesien die nuusbulletins nie oorspronklik in Afrikaans saamgestel word nie, maar uit Engels vertaal word. Hierdie proses kan ook ’n invloed op die teks wat uitgesend word hê aangesien daar nog ’n stap tussen joernalis en omroeper ingevoeg word. Hiermee saam hang die realiteit van redakteurs en lynbestuurders aan die SABC wat anderstalig is.

 Kode 7: Redakteurs/lynbestuurders wat anderstalig is

Na 94 was daar ʼn verskraling van Afrikaans in die streke. Minder Afrikaanssspreknde joernalsite is aangestel en meeste Streekredakteurs het ʼn Afrikataal as eerste taal gepraat, met Engels as sy/haar tweede taal. [1:6]

Uit die aard van die afskaling van die begroting het dit daartoe gelei dat baie streke nie meer Afrikaanssprekende joernalsite het nie. Die wat wel het, werk onder mense wat nie Afrikaans magtig is nie en dus geen beheer kan uitoefen oor die kwaliteit van die taal nie. [1:8]

Op die oomblik is daar geen van my of *** ( van die nuusbulletins) se lynbestuurders is Afrikaans magtig nie. [1:10]

Die feit dat baie stories wat van die streke kom, nagegaan is deur redakteurs wat nie Afrikaans magtig is nie, maak dat daar uitdrukkiings en woorde gebruimk word wat nie noodwending aan standard Afrikaans voldoen nie. [1:19]

Hierdie spesifieke respondent verwys herhaaldelik daarna dat persone in redaksionele en bestuursposisies nie Afrikaans magtig is nie en dus nie noodwendig aandag aan die kwaliteit van Afrikaanse uitsendings kan gee nie. Dus anders as in die verlede (4.3.4.2 kode 2) speel bestuur nie meer so ʼn groot rol in die kwaliteit van uitsendings nie. Hiermee saam het die benadering tot die aard van Standaardafrikaans ook verander en word die diversiteit van die groter taalgemeenskap ook nou erken.

 Kode 8: Diversiteit van Afrikaans {2-1}

Ek dink Afrikaanssprekendes is baie divers en daar is soveel vorme van van Afrikaans. Tradisioneel het ons by die SAUK akademiese Afrikaans bevorder, maar ons het ons daarmee in ʼn groot mate geisoleer van baie luisteraars. Onthou daar is ʼn verskil tussen ʼn nuusbulletin en ʼn nuusaktualiteitbydrae. Die bulletins en ook die intro’s van ons aktualiteitsbydraes is ʼn redelike weerspieeling van standaard ( of wit) Afrikaans. Die oomblik as daar klank bykom, weerspieel dit egter die divesiteit van die land se Afrikaanssprekende bevolking. Ons kan nie vooskriftelik wees as dit kom by iemand wat ‘n gas op ons program is nie. Ons kan ook nie verwag dat almal Pretoria Afrikaans praat nie. Ek dink ook ons is baie meer gemaklik met die taal as in die verlede ... [1:15]

Deesdae is die woord “township” aanvaarbaar in ‘n bulletin omdat dit ‘n spesifieke en duidelike betekenis het. Voorheen sou dit glad nie gebruik gewees het nie. [2:5]

Ten spyte van ’n akkommoderende benadering tot die variëteit van Afrikaans, erken die eerste respondent [1:15] dat die nuusbulletins steeds in Standaardafrikaans aangebied word, maar dat variasie elders na vore kom. Die tweede respondent [2:5] gee ook ’n voorbeeld van hoe bepaalde terme, wat vroeër by die SABC onaanvaarbaar sou wees, tans weens ’n gemakliker benadering tot taal wel gebruik word. Die volgende tema verwys na die wyse waarop taalregulering tans aan die SABC hanteer word.