4 Hoe de Nederlandse televisie-journalistiek de oorlog verslaat !
4.1 Het ontstaan van Het Journaal
Om een analyse te kunnen maken van het brongebruik in de verslaggeving over de beginperiode van de Syrische revolutie in de Nederlandse televisiejournalistiek zal in dit hoofdstuk dieper in worden gegaan op het ontstaan, de structuur en werkwijze van de buitenlandredacties van de Nederlandse nieuwsomroepen NOS en RTL Nieuws.
!
4.1 Het ontstaan van Het Journaal
!
In Nederland bestaat een duaal omroepbestel. Dat wil zeggen dat naast de publieke omroep ook commerciële omroepen bestaan. Aangezien in deze scriptie een vergelijking wordt gemaakt tussen de televisiejournalistiek van de commerciële en de publieke omroep geeft dit hoofdstuk in het kort vorm aan de historische ontwikkelingen die ten grondslag liggen aan dit duale omroepbestel waar het NOS Achtuurjournaal en het half acht RTL Nieuws uit voortkomen.
!
Na de Tweede Wereldoorlog, in 1949, stond de politiek toe dat er Nederlandse televisie gemaakt mocht worden. Pas twee jaar later, op 2 oktober 1951 zond Nederland 1 voor het eerst uit, uit naam van de NTS. De vier grote radio-omroepen van voor de oorlog (AVRO, KRO, NCRV, VARA) hadden die samen opgericht. Vanuit die NTS werden alle gezamenlijke uitzendingen gemaakt, waaronder het journaal. Dat stond in het Televisiebesluit van 1956. De eerste uitzending van het NTS Journaal, de voorloper 150
van het NOS Journaal, is op 5 januari van dat jaar. 151
!
In de jaren zestig werden meerdere pogingen gedaan om commerciële omroep te beginnen. Tegelijkertijd verzetten de reeds bestaande omroepen zich tegen die veranderingen, tot er in 1965 een compromis komt dat leidt tot de omroepwet van 1967. Commerciële omroepen zien nog steeds niet het licht, maar het bedrijfsleven krijg wel de mogelijkheid om reclame te maken en er mogen zich nieuwe omroepen bij de oude voegen. De TROS, Veronica en de Evangelische Omroep. 152
!
www.npo.nl/overnpo/geschiedenis, geraadpleegd op 15 januari 2015
150
over.nos.nl/organisatie/geschiedenis-van-de-nos, geraadpleegd op 15 januari 2015
151
Bardoel en Cuilenborg, Van (2003) p. 130
De Nederlandse politiek wist tot laat in de jaren tachtig te voorkomen dat de commerciële omroep zou ontstaan. In 1989 meldde zich het commerciële initiatief RTL Véronique wat we nu kennen als RTL4 en Nederland kreeg, als een van de laatste 153
Europese landen, een duaal omroepbestel.
!
4.2 De NOS
!
De NOS is een taakomroep van de Nederlandse Publieke Omroep. Dat wil zeggen dat de taak van de omroep in de wet is vastgelegd. De NOS formuleert hun missie als 154
volgt:
!
“De NOS stelt zich, als integraal onderdeel van de publieke omroep, tot doel de primaire informatiebron te zijn op het gebied van nieuws, sport en evenementen, zodat de Nederlandse burger beter in staat is te oordelen over ontwikkelingen in de wereld, waardoor hij zijn gedrag beter kan bepalen. De NOS hanteert hierbij de hoogste journalistieke eisen van zorgvuldigheid, betrouwbaarheid, ongebondenheid, pluriformiteit en objectiviteit. De NOS streeft ernaar deze informatie toegankelijk te maken via alle beschikbare media en voor alle maatschappelijke geledingen.” 155
!
De NOS heeft een budget van 102 miljoen euro. Afkomstig van de NPO, die in 2015 een jaarbegroting van ruim 750 miljoen euro heeft. In de mediawet is ook vastgelegd 156
dat journalisten en programmamakers zijn vrij om te maken wat ze willen, onafhankelijk van de inkomstenbron, de overheid:
!
De Rijksoverheid bemoeit zich niet met de inhoud van de media. De overheid mag nooit vooraf de inhoud controleren. Dit is vastgelegd in de Grondwet en de Mediawet. 157
!
Bardoel en Cuilenborg, Van (2003) p.132
153
Mediawet, laatste wijziging 1 januari 2014
154
over.nos.nl/organisatie/taken-visie, geraadpleegd 4 juni 2015
155
Meerjarenbegroting Nederlandse Publieke Omroep 2014-2018
156
Mediawet, laatste wijziging 1 januari 2014
Aangezien deze scriptie over een buitenlandse gebeurtenis gaat wordt ook de buitenlandredactie van de NOS besproken. Daarvoor is kort een interview met buitenlandredacteur Tom Laarhoven gehouden. De buitenlandredactie werkt vanuit Hilversum en is gevestigd op de nieuwsvloer van de NOS. De redactiestructuur is als volgt. In totaal werken 35 mensen op de buitenlandredactie die voor de NOS werkt aan producties voor radio, televisie en online. Om half 5 ’s ochtends komt de eerste tv verwerker binnen, die voor de ochtendjournaals aan de slag gaat. Over de hele dag werken 20 mensen diensten van 8 of 7,5 uur. Er is één chef aanwezig. Een van de redacteuren benadert om 10.30 de chef over het belangrijkste buitenlandverhaal van de dag, wat verwerkt wordt voor de langere televisiejournaals om 18.00 en 20.00. De redacteur is daar verantwoordelijk voor, checkt, zoekt naar beeld via persbureaus en op websites en sociale media. Hij of zij werkt vrij zelfstandig, maar hoe politiek gevoeliger een onderwerp ligt, hoe meer overleg er plaatsvindt met de dagchef.
De NOS heeft een abonnement op EVEAN persbureaus en haalt daar vaak beeldmateriaal en informatie uit. Dat komt via de Mediacloud bij de NOS terecht. Vaak komt de correspondent zelf met verhalen, die dan met de buitenlandchef moeten worden overlegd.
Tussen het professioneel gedraaide beeldmateriaal dat de NOS uit de mediacloud haalt, zit ook door persbureaus aangeleverd User Generated Content. In de beschrijving staat informatie over waar het vandaan komt en wat het persbureau heeft gedaan om het materiaal te verifiëren. De redacteur maakt dan de afweging of het voldoende geverifieerd is, maar gaat de stappen altijd na. Bij materiaal dat de redacteur zelf op het internet vindt, bijvoorbeeld op Youtube ondernemen ze de volgende stappen om te controleren of de informatie juist is:
-
De redacteur tracht de bron te achterhalen en kijkt of het account bijvoorbeeld betrouwbaar is en vaker vanuit dezelfde regio uploads heeft gedaan-
De redacteur checkt met behulp van tolken of de dialecten die gesproken worden in een filmpje overeenkomen met de regio waar het zou zijn opgenomen-
De redacteur beoordeelt de beelden en kijkt of die overeenkomen met ouder beeldmateriaal. Staat er bijvoorbeeld ineens een groot gebouw in een straat, waar eerder die week nog een bombardement was, dan kan het om oud beeldmateriaal gaan.-
De redacteur bespreekt bij twijfel het beeld nog met de correspondent of andere experts.Als er twijfel bestaat bij het aangeleverde en reeds geverifieerde UGC materiaal van de persbureaus in de mediacloud, dan worden de bovenstaande stappen alsnog gemaakt. 158