Het meso niveau – Copán

Honduras bestaat uit 18 provincies. De Maya Chortí wonen verspreid over twee westelijke provincies; Copán en Ocotepeque. De meeste leven in de provincie Copán. Op onderstaande kaart van Honduras vindt u de twee betreffende provincies in het westen.

107

The World Factbook Honduras, 2005, http://www.odci.gov

108

Figuur 4.2 Provincies van Honduras109

De Chortís leven op het platteland in zo’n 70 dorpen. Een aantal van die dorpen zijn georganiseerd binnen de organisatie CONIMCHH. Het gaat om 25 dorpen in de gemeente Copán Ruinas, 10 in de gemeente Santa Rita, 6 dorpen in El Paraíso en 2 in de gemeente Cabañas. In bijlage 2 vindt u een kaart van deze vier gemeenten. In bijlage 3 zijn de namen te vinden van de dorpen uit deze gemeente die zich bij CONIMCHH hebben aangesloten. De Chortís in de provincie Ocotepeque zijn verspreid over de gemeenten Ocotopeque, Sensenti en Sinuapa.

Het gebied van dit onderzoek beperkt zich tot de gemeente Copán Ruinas in de provincie Copán. Copán Ruinas is een van 289 gemeenten in Honduras. Copán Ruinas ligt zo’n 15 kilometer van de grens met Guatemala. “El área urbana cuenta con once barrios y tres colonias (aproximadamente 6000 habitantes), en el área rural lo conforman 66 aldeas y 41 caseríos (24,000 habitantes).”110 Copán Ruinas (wat in de volksmond en in de rest van het onderzoek kortweg Copán wordt genoemd) ligt op de vruchtbare oevers van de rivier de Copán. Zij is de oostelijkste van de grote stadstaten van de Maya’s. In het oude Maya rijk was Copán het culturele en religieuze centrum van de Maya Chortí.

Er is weinig onderzoek gedaan naar het Maya Chortí volk in Honduras, de meeste kennis van dit volk komt uit Guatemala. Maar de statistieken die aanwezig zijn bij de gemeente Copán Ruinas en van landelijke peilingen(111),geven wel informatie over de situatie waarin zij leven. Deze cijfers zijn te vinden in bijlage 4. Zeker bij vergelijking van cijfers van Copán Ruinas met de hele provincie Copán, of met andere provincies of het landelijk niveau geeft dat inzichten in de achtergestelde situatie waarin vele inwoners van Copán Ruinas

109

leu.irnase.csic.es

110

Plan estrategico municipal, 2004, 15

111

(waaronder de meeste Maya Chortí) leven. Zoals tabel 4.4 laat zien scoort Copán Ruinas op alle gebieden lager dan de provincie als geheel. Een lagere levensverwachting, een hoger percentage van ondervoeding, een lager percentage van het alfabetisering en een lager aantal jaren schoolgang zorgt voor een lagere inschaling op de ontwikkeling index.

Beschrijving Gemeente Copán Ruinas Provincie Copán

Human Development Index 0,369 0,566 Levensverwachting 62,3 jaar 67,1 jaar Percentage ondervoeding 64,59% 58,5%.

Alfabetiseringsgraad 52,65% 68,4% Schoolgang 1,40 jaar 2,5 jaar

Tabel 4.4 Vergelijking Copán Ruinas met de provincie Copán112

Het is dan ook niet verwonderlijk dat er veel instituties en organisaties, waaronder veel NGO’s, in deze regio zitten. Het probleem van NGO’s is echter dat ze komen en gaan. Het is moeilijk om echt continuïteit te hebben in hun werk. Met uitzondering worden de volgende NGO’s genoemd: “Entre las principales Organizaciones no gubernamentales que se lograron identificar se encuentran: El Organismo Cristiano de Desarrollo Integral de Honduras (OCDIH) y Comisión de Acción Social Menonita (CASM). Además existen otras instituciones que realizan programas de desarrollo en este municipio como lo son: APSO y PRONADERS.”113 Hun bijdrage aan de ontwikkeling en armoedebestrijding van mensen uit de gemeente is groot.

De gemeente heeft een strategisch plan geschreven waarin zij voor de periode 2004-2015 concrete doelen heeft vastgesteld. Haar missie omschrijft zij als: “Impulsar el desarrollo económico, social y político del municipio, con justicia y equidad, a través de instituciones y organismos eficientes, comprometidos con la democracia participativa y la transparencia; integrando y fortaleciendo todas las capacidades y potencialidades lokales y regionales.”114

De kerngebieden waar zij mee bezig is zijn:

• Onderwijs

• Gezondheidszorg

• Milieu en landbouw en veeteelt • Toerisme

• Infrastructuur

• Democratisering en instituties

Figuur 4.1 Het gemeentehuis in Copán Ruinas

112

Informe del Indica de Desarrollo Humano de Honduras, 1998-2000

113

Plan estrategico municipal, 2004, 24

114

Copán Ruinas is een diverse gemeente waar een groot verschil is tussen ‘stad’ en land. In het dorp Copán leven mensen van de opbrengsten uit het toerisme, in tabel 4.5 te zien bij de dienstensector. En op het platteland leven mensen van inkomsten van het land; landbouw.

SECTORES ECONOMICOS ACTIVIDADES ECONOMICAS

Sector Primario: Agricultura Producción de café, cardamomo, hortalizas y granos Básicos.

Sector Secundario: Industria -Talleres Artesanales de Tallado en Piedra. -Industria Manufacturera de Tabaco, para la transformación en puros.

-Industria Ligera de Café Aromático y Café Orgánico Empacado.

Sector Terciario: Servicios -Hotelería y Turismo

-Venta Artesanal de Souvenir. -Comedores y Restaurantes.

-Servidos menores: Internet, lavandería, bloquera, pulpería, mini-súper.

Tabel 4.5 Activiteiten per economische sector115

De meeste Maya’s leven op en van het platteland terwijl de gemeente veel investeert in het dorp Copán en de voorzieningen voor het toerisme. Want toeristen komen er veel in verband met de oude Maya Ruines waaraan de gemeente ook haar naam te danken heeft.

4.4 Conclusie

De geschiedenis van het land maar ook de actuele politieke en sociale situatie schetsen de context waarbinnen de Maya’s leven. De situatie van Copán is bijzonder. Op Nationaal niveau is Copán belangrijk door de aanwezigheid van de aantrekkingskracht van toeristen naar de eeuwenoude Maya Ruines. Toch zijn er bij vergelijking van gegevens grote achterstanden te bemerken juist in deze provincie en gemeente. Dit laat zien dat de Maya’s die voornamelijk in deze regio wonen niet profiteren van deze inkomsten uit de dienstensector en (nationale) investeringen in de bevordering van toerisme die hierbij gemoeid zijn. De rijkdom en macht ligt zowel op nationaal als regionaal niveau in handen van enkelingen. Diegenen die achterblijven lijken de eeuwenoude inwoners van de gemeente Copán: de Maya Chortí.

115

5.1 Inleiding

Als je de National Geografic moet geloven zijn alle Maya’s uitgestorven. In die optiek zijn ze alleen nog interessant en leerzaam door de rijke hoeveelheid archeologische schatten die nog lang niet allemaal ontcijfert zijn. Ook vele andere boeken schrijven over de ondergang van het machtige Maya rijk en het uitsterven van alle Maya’s ten gevolge van onderdrukking en ziekten die Spanjaarden meebrachten en de uitputting van het gebied waardoor het steeds moeilijker was om in leven te blijven. Maar ze leven! Duizenden van hen leven nog steeds in hetzelfde gebied waar hun ouders en voorouders woonden, leefden en bouwden.

In dit hoofdstuk staat een inheemse volk van Honduras, de Maya Chortí, centraal. De Maya Chortí is een interessant volk dat door de jaren heen heeft weten te overleven. Zij zijn de oorspronkelijke bewoners van dit gebied. Ze onderscheiden zich van de rest van de

bevolking door de manier waarop ze eruit zien, zich gedragen, hun scholingsniveau en hun cultuur. Dit hoofdstuk is een kennismaking met dit haast onbekend volk. Door hun specifieke situatie beter te leren kennen zal ook het beantwoorden van de andere deelvragen

gemakkelijker zijn. Want deze spelen zich af binnen de specifieke wereldbeschouwing van de Maya Chortís.

5.2 Het oude Maya-rijk

De geschiedenis van de Maya’s voert terug naar drie perioden waarin nederzettingen werden gebouwd. “De preklassieke periode, een tijdperk van relatief kleine, primitieve nederzettingen, begon ongeveer in het jaar 2000 v.C. en eindigde rond 250 n.C. De volgende periode, het ‘klassieke’ tijdperk (ca. 250-900 n.C.), werd beschouwd als de bloeiperiode van de Maya’s. De beschaving bereikte haar hoogste punt en er werden grote vorderingen gemaakt in kunst en wetenschap. De laatste periode, het ‘postklassieke’ tijdperk (ca. 900 n.C. –begin 16e eeuw), werd gezien als een tijd van maatschappelijk verval, volgend op de ondergang van de meeste belangrijke stedelijke centra in de laaglanden.”116 Deze drie perioden worden vaak aangenomen als de opkomst en teloorgang van een machtig volk.

116

Laughton, 2006, 13