Argumenten tegenstanders van legalisering

Er zijn ook mensen die bekritiseren dat legalisering van landeigendomsrechten belangrijk is bij de ontwikkelingsmogelijkheden van arme mensen. Deze zijn in te delen in twee categorieën:76

ƒ “Those who believe that granting individual legal titles has adverse effects on squatter communities

ƒ Those who think land titling is not the key ingredient for the development of settlements, but can form part of an overall settlement upgrading strategy.”

Zoomers schrijft in haar boek ‘Land and Sustainable Livelihood in Latin America’ (2001) over de koppeling tussen land en livelihood. Ook zij geeft aan dat “the literature is increasingly

72 Wilkinson, 2004, 27 73 Wilkinson, 2004, 28 74 Wilkinson, 2004, 28 75 Home, Lim, 2004, 3 76 Wilkinson, 2004, 24

questioning the basic assumption concerning the impact of land titling on agricultural performance and the welfare of peasant households.”77

Zoomers (2001) noemt daarvoor drie redenen en valt daarmee in beide categorieën van Wilkinson (2004). Communale grond is de eerste reden waarom legalisering op grond van individuele titels soms weinig nut of bijgevoegde waarde heeft. Er is al zekerheid van landeigendom binnen een groep of familie. De tweede reden wordt gegeven door de Wereld Bank die in een aantal studies aangeeft dat een landtitel soms helemaal geen impact heeft op een boer. Het heeft weinig consequenties of impact omdat er al andere rechten bestaan waardoor de individuele landrechten, de officiële volgens het privatiseringsbeleid en volgens vele organisaties, al snel zijn waarde verliezen. Er gelden andere regels in het gebied, bijvoorbeeld die van de familie. De derde reden die Zoomers geeft gaat over krediet. Een veelgenoemde gunstige gevolg van een officiële titel is dat je krediet kan aanvragen. Maar kleine boeren zijn niet geïnteresseerd in krediet of in investering of in productiviteit want hun land is te klein om echt productief te zijn in deze wereld waarbij de open markt mechanismen een grote rol spelen en waarbij de wereldmarkt en de grote boeren de prijzen bepalen.

2.5.3.1 Categorie 1

Burgess (1982) is een van de eerste mensen die kritiek geeft op de idee van Turner. Hij beweert dat “the support of self-help systems provides the economic and ideological means to maintain the status quo. (...) Contrary to de Soto’s theory that legal and institutional simplification hold the key to the poor being able to release the dead capital in their property, Burgess believes, it is not the absence of a technocratic and bureaucratic system, or the legal housing norms, or the sequence of building operations that have cheapened his house, it is merely the fact that he is operating in a different sphere of capital- that covered by petty commodity production of housing. (Burgess 1982: 66)”

“Burgess also finds it difficult to see how tenure legalisation can actually help poor, as titling opens up the settlements to ‘downward raiding’ from higher income groups, raising property values.”78 Volgens hem is landspeculatie het grootste gevolg van legalisering. De commerciële interesses zullen door formalisering worden aangewakkerd. Dit wordt later ook door Varley (2002) beschreven en beargumenteerd. Werlin (1999) schrijft: “One of the improvements expected after land titling is better services, but if infrastructure is built and the settlement serviced on a cost recovery basis, gentrification is likely and the poorest will get

77

Zoomers, 2001, 28

78

driven out.”79 Ook Thung (1993) geeft hetzelfde argument. De marktkrachten worden bij legalisering van land in werking gesteld: het wordt gecommercialiseerd. “Legalisation of land occupancy often causes sharp rises in land and housing value in the affected settlements, this makes them more attractive to middle-income groups, and leads to a gradual transfer of occupancy to these groups. This again reduces the availability of land and housing for low income groups- and for low income renters, especially.”80 De waarde van het land stijgt als het gevolg van meer vraag en meer voorzieningen daardoor beargumenteren deze schrijvers dat die land te duur wordt voor de armen waardoor zij verdreven worden naar andere locaties en alleen de middenklasse van deze maatregelen profiteren.

Met deze argumenten passen Burgess, Varley en Werlin in de eerste categorie die Wilkinson onderscheidt waarbij legalisering het tegenovergestelde effect heeft voor de armen. In deze categorie zitten ook de wetenschappers die debatteren over het onderwerp of eigendomsrechten een individuele of een gemeenschappelijke titel moeten krijgen.

2.5.3.2 Categorie 2

De tweede categorie bevat de wetenschappers die van mening zijn dat eigendomsrechten niet de sleutel tot ontwikkeling zijn maar dat er sprake moet zijn van een holistische aanpak waarbinnen eigendomsrechten wel een (belangrijke) rol spelen.

In de literatuur wordt er vaak vanuit gegaan dat arme mensen zich in hun besluiten alleen laten leiden door het gebrek aan eigendomsrechten, hun illegale woonsituatie en een mogelijke uitzetting. “In practice, while the threat of eviction makes an enormous impact on the perceptions and, therefore, the behaviour and priorities of the slum dwellers, not all of their actions are governed exclusively by it.”81 Eigendomsrechten zullen dan ook niet de oplossing zijn voor alle problemen. De kwestie van de eigendomsrechten moet een plaats krijgen binnen een brede strategie in de bestrijding van armoede. “A legal title may not facilitate the access to credit anticipated by De Soto and the World Bank if strategies are not also adopted to promote income generating activities.”82

Een groot gedeelte van de discussie binnen deze tweede categorie gaat over de definiëring van armoede. “Legalisation of tenure and upgrading have been criticised because they don’t

79 Wilkinson, 2004, 25 80 Thung, 1993, 111 81 UN-habitat-2003, 92 82 Wilkinson, 2004, 26

address the structural and institutional causes of poverty.”83 Het benoemen van oorzaken of gevolgen van armoede is een lastig onderscheid, ook in de kwestie rond eigendomsrechten. Ligt de kern van het armoedeprobleem werkelijk in de illegaliteit van de woonsituatie? Oplossing van het illegaliteitprobleem door eigendomsrechten betekent vaak nog steeds dat er sprake is van overbevolking, het missen van de basisvoorzieningen, wonen op gevaarlijke en ongezonde plekken, armoede en sociale exclusie. Wat verandert er dus precies door legalisering van eigendomsrechten? Het definiëren van armoede met haar oorzaken en gevolgen heeft dus grote impact op de manier waarop het armoedeprobleem wordt aangepakt en of legalisering daarin de oplossing zal zijn of niet. De wortels van de oorzaak van armoede moeten worden aangepakt. Dit pleit dus voor een brede aanpak van armoede dan legalisering van landeigendom alleen.

Bij armoedebestrijding staat vanzelfsprekend de arme mens centraal. Toch wordt vaak vergeten te kijken naar de behoefte van de armen zelf. Is eigendom van grond een prioriteit voor de armen zelf of een prioriteit van ontwikkelingswerkers? De case in Nairobi, de hoofdstad van Kenia laat zien dat eigendom niet een prioriteit hoeft te zijn.84 “While tenure through ownership may be desirable for some, the majority will continue to rent and for many this is a preference. This is partly related to attitudes to living in the city: most Nairobians don’t consider the city to be their true home; home is the ancestral land or village. Therefore, many prefer to invest in their “home area” in parts of rural Kenya.”85 Het is dus van belang om te kijken waar binnen een groep, cultuur of land behoefte aan is.

2.5.3.3 Voordelen van de illegale markt

“Theories linking formalisation of tenure to positive developmental outcomes focus mainly on illegality as a constraint.”86 Maar voor arme mensen zijn er zelfs voordelen te noemen van illegale huisvesting. Dit wordt duidelijk in het volgende citaat. “However, the informality that makes it easy to access land in these (informal) settlements and to build dwellings may make it more difficult to obtain credit or to transfer or sell these rights to others.”87 Doordat het stuk land moeilijk te verkopen is, komen arme mensen minder gauw in verleiding om hun land te verkopen tegen een prijs die lager is dan de markt. Er zijn mensen met veel geld die azen op stukjes land als zij het potentiële belang van dat stuk grond voor de toekomst wél zien. En arme mensen kunnen soms zo erg in geldnood zitten dat als er mogelijkheden waren ze hun

83

Wilkinson, 2004, 25

84

Zie studie van Alder, G., op www. unhabitat.org

85 Alder, 3 86 Wilkinson, 2004, 17 87 UN-habitat, 2003, 92

stuk grond makkelijk zouden verkopen. Zo raken ze snel hun laatste vaste bezit voorgoed kwijt.

Een ander positief effect van illegale landbezetting is het ontstaan van samenwerkende en sterke gemeenschappen die opkomen voor hun rechten. “The threat of eviction is probably the most potent force in galvanizing communities- it can help to transform a heterogeneous group of households, settled in a particular locality, into a community. However while the actual threat is there, it is likely to divert attention away from more long-term or development- oriented activities. If the threat is withdrawn, however, the community may be sufficiently enabled by the experience to undertake more development activities that require a collective effort, investment or the pooling of resources.”88

In document Grond betekent leven : Onderzoek naar de relatie tussen landeigendom en bestaanswijze van de Maya Chorti bevolking in Copán Ruinas, Honduras (pagina 39-43)