Hoofdstuk 4 De specifieke context van Copán
4.2 Het macro niveau – Honduras
De geschiedenis van Honduras gaat ver terug. Toen vormde zij onderdeel van een gebied wat Mesoamerika heette. Het strekt zich uit van het midden van Mexico (vanaf Chiapas en Yucatán) tot het westen van Honduras en een gedeelte van El Salvador. Het gehele tegenwoordige Guatemala en Belize vallen er onder. Dit gebied werd en wordt nog steeds bewoond door Maya’s. De grootste groep Maya’s bevindt zich nu in Guatemala. Op onderstaande kaart zie je waar de Maya’s leven.
Figuur 4.1 Overzicht Maya gebied100
Binnen het Maya volk zijn er allerlei kleinere groepen. Een daarvan zijn de Maya Chortí. Zij leven voornamelijk in Honduras, een gedeelte van El Salvador en net over de grens met Guatemala, in Chiquimula. In Honduras wonen geen andere Maya stammen.
Honduras bestaat uit 18 provincies. Binnen haar grenzen wonen zo’n zeven miljoen mensen. Naast de negentig procent Latino’s wonen er ook zeven inheemse volkeren; de Garifunas (in het noorden), de Misquitos (in het oosten), de Lencas (in het zuiden), de Tolupanes (rond San Pedro Sula) , de Pech (in het oosten), de Tahuancas (rond Rio de Patuca in het oosten) en de Maya Chortís (in het westen). De groep die als laatste erkend is als inheemse volk van Honduras zijn de Maya Chortís.
Zowel de eeuwenoude geschiedenis van de Maya’s als de kolonisatie (die beide in hoofdstuk 5 kort worden beschreven) hebben een enorme invloed op het land gehad. Het voornaamste resultaat van de dekolonisatie is dat er grenzen kwamen binnen het Mesoamerikaanse rijk. Er ontstonden verschillende landen met elk een eigen postkoloniale geschiedenis.
De dekolonisatie van 1821 zorgde voor veel onderlinge conflicten waardoor ze erg kwetsbaar waren en eerder te maken krijgen met interventie van buitenaf. “After two and a half decades of mostly military rule, a freely elected civilian government came to power in 1982.”101 Sinds die tijd is er elke vier jaar sprake van een wisseling van president, de strijd
100
www.michielb.nl
101
wordt voornamelijk gevoerd tussen de liberalen en nationalisten ook al zijn er ook andere partijen die aan de verkiezingen meedoen.
De postkoloniale periode van Honduras wordt voornamelijk gekenmerkt door de productie van bananen en de buitenlandse bedrijven die zich daar vanaf het begin van de 20e eeuw, mee bezig hielden. Honduras werd eind negentiende eeuw door drie Amerikaanse bedrijven benaderd om grond te kopen waar ze bananen produceerden voor de export. Het gaat om de Vaccaro brothers (later de Standard Fruit), De Cuyamel Fruit Company en de United Fruit. Zij kochten grond van de Hondurese overheid, “by 1918, 75% of all Honduran banana lands were held by US companies”102, en daarmee zorgden ze voor een groot deel van de export. Door het economische succes hebben deze bedrijven ook veel politieke controle kunnen uitoefenen. Ook dit heeft een grote stempel op het land gedrukt. In deze tijdperk wordt Honduras een bananenrepubliek genoemd.
“1950s In response to a growing labour movement the fruit companies begin to move out and nationalisation of the banana plantations leads to mismanagement, corruption and a concentration of wealth in the hands of a few individuals. [In the] 50s, 60s & 70s Honduras receives large amounts of foreign aid as United States foreign policy places a high priority on maintaining political and economic influence in Central America.”103 Die band met de Verenigde Staten is zowel zichtbaar in de politiek als in de economie. Voor het exporteren en importeren van goederen zijn ze aan elkaar gelinkt zoals te zien is in tabel 4.1. In de economische groei is Honduras dus sterk afhankelijk van de Verenigde Staten.
Export: $1.457 biljoen (2004 )
Exportproducten: Koffie, garnalen, bananen, goud, palmolie, fruit, kreeft, hout
Exportpartners: VS 64%, El Salvador 3%, Guatemala 3% (2004)
Import: $3.332 biljoen (2004)
Importproducten: Machines, transportmaterialen, ruwe industriële materialen, chemische producten, brandstoffen, voedingsmiddelen (2000)
Importpartners: VS 51%, El Salvador 3%, Mexico 3% (2004) Tabel 4.1 Export en import van Honduras104
In het UNDP Report on Human Development in Central America and Panama van 2003 wordt aangegeven dat in Honduras 71,6% in armoede leeft, en 53% in extreme armoede. Onderstaande cijfers in tabel 4.2 bevestigen dat. Schokkend is de enorme ongelijkheid in de
102 Lonely planet, 2004, 338 103 www.stmungos.org 104
verdeling van de inkomen. Dit geeft aan dat de rijkdom van Honduras in handen is van een klein gedeelte van de bevolking.
BNP $18.790 miljoen (2004 ) BP - per capita: $2.800 (2004 ) Bevolking onder armoedegrens: 53% (schatting 1993) Huishoudinkomen of consumptie in procenten: Laagste 10%: 0,6% hoogste 10%: 42,7% (1998) Staatsschuld: 74% van BNP (2004)
Investeringen (bruto): 24% van BNP(2004)
BNP – werkelijk groeicijfer: 4,2% (2004) Arbeidsbevolking: 2,5 miljoen (2004) Werkeloosheid: 28,5% (2004 ) Arbeidsbevolking – per sector: Landbouw 34% Industrie 21% Diensten 45% (2001) BNP – samenstelling per sector: Landbouw: 13% Industrie: 32 % Diensten: 55 % (2004 )
Landbouwproducten bananen, koffie, citrusvruchten, rundvlees, hout en garnalen
Industrieën: Suiker, koffie, textiel, kleren, houtproducten
Groei van industriële productie:
7,7% (2003 )
Tabel 4.2 Economische cijferinformatie over Honduras 105
De werkeloosheid staat op 28,5%. Dit is het gevolg van de vele mensen op zoek naar een baan in de grote steden. “Veel van Honduras’ armoede is rurale armoede. Het land is vaak voldoende vruchtbaar, maar de verkoopprijzen zijn te laag om veel winst te maken na aftrek productiekosten. Ouderen willen dan nog wel doorgaan voor eigen consumptie, maar de jeugd doet dat niet langer. Zij trekken massaal naar de stad. Voor de 70.000 jongeren die aldus jaarlijks de banenmarkt opgaan, zijn slechts 10.000 banen beschikbaar.”106 Velen blijven echter niet in Honduras, een enorme migratiegolf richting de Verenigde Staten is in gang. Slecht 1/3 is er op een legale manier gekomen maar de andere 700.000 proberen daar toch hun geluk te vinden want in Honduras denken ze dat in elk geval niet te kunnen bewerkstelligen.
Ook de cijfers over de sociale situatie van Honduras, te zien in tabel 4.3, laten de kwetsbaarheid van de Hondureze bevolking zien.
105
The World Factbook Honduras, 2005 http://www.odci.gov
106
Bevolkingsgroei: 2,16% (schatting 2005)
Geboortecijfer: 30,38 geboortes/1,000 mensen (schatting 2005)
Overlijdencijfer: 6,87 sterfgevallen/1,000 mensen (schatting 2005)
Netto migratiecijfer: -1,95 migranten/1,000 mensen (schatting 2005)
Zuigelingensterftecijfer: Totaal: 29,32 sterfgevallen/1,000 levendgeborenen Mannelijk: 32,84 sterfgevallen/1,000 levendgeborenen
Vrouwelijk: 25.63 sterfgevallen/1,000 levendgeborenen (schatting 2005)
Levensverwachting bij geboorte:
Totaal: 65,6 jaar Mannelijk: 64,66 jaar
Vrouwelijk: 66,59 jaar (schatting 2005)
Vruchtbaarheidscijfer: 3,87 geboortes/vrouw (schatting 2005)
HIV/AIDS prevalentie bij volwassenen:
,.8% (schatting 2003)
Aantal HIV/AIDS geïnfecteerden
63.000 (schatting 2003)
HIV/AIDS - doden: 4.100 (schatting 2003) Tabel 4.3 Cijfers populatie van Honduras107
“De inschatting is dat als het huidige tempo van de bevolkingsgroei doorgaat, de landsbevolking binnen 25 jaar verdubbeld zal zijn. Als je tot je laat doordringen wat dat betekent voor publieke diensten als gezondheid, water, scholen, dan kun je nu al voorzien dat die niet meegroeien. Met bijvoorbeeld als gevolg een grotere voedingsbodem voor AIDS.”108 Honduras is binnen centraal Amerika ook de voorloper wat betreft HIV- geïnfecteerden. Als dit zich snel uitbreidt zal dit grote gevolgen hebben voor de bevolking en daarmee ook op de economie van het land.
Een dieptepunt in de geschiedenis van Honduras is Mitch. In het jaar 1998 werd Honduras opgeschrikt door de allesvernietigende orkaan Mitch. Dit heeft grote gevolgen gehad voor de sociale structuren, de infrastructuur en economie die instortte. Ook de inkomsten door toerisme hebben toen een deuk opgelopen. En zoals altijd zijn de armere mensen het meest getroffen. Nog steeds kan men deze regio niet bekijken zonder Mitch in gedachten. Slechts een deel van alle schade is hersteld; men rekent op 20 jaar achterstand in ontwikkeling.