10
Een andere bijzonder belangrijke procedure die in de HGR ontwikkeld wordt, is die betreffende het beheer van de belangenbanden. Dit is misschien een actueel onderwerp dat echter vooral een reële noodzaak vormt om de onpartijdigheid, de onafhankelijkheid en de transparantie van onze adviezen te waarborgen. Ook al is de Raad er zich goed van bewust dat het normaal is dat de deskundigen door hun reputatie en hun hoge deskundigheidsgraad door de privé-sector gevraagd worden, toch moet hij er zich van vergewissen dat die samenwerkingsvormen bij een externe waarnemer geen twijfel zaaien inzake onpartijdigheid van de deskundigheid.
De ontwikkeling van een beheerssysteem voor de banden die aanleiding kunnen geven tot risico’s van belangenconflicten is een geweldige uitdaging. Een werkgroep, bestaande uit deskundigen van het College en werkzaam in verschillende domeinen, heeft gedurende het hele jaar 2009 aan het onderwerp gewerkt om concrete maatregelen te ontwikkelen betreffende de preventie en het beheer van elk risico van belangenconflicten. De reflectie is nog niet beëindigd maar het einde is in zicht. Vóór de voorstelling van het systeem aan het College en de praktische toepassing ervan wordt er nog een laatste vergadering belegd.
De Raad werkt ook aan een beheerssysteem betreffende zijn organisatie, de Balanced Scorecard, door een evenwicht te zoeken op vlak van de resultaten betreffende ons doel om de volksgezondheid te verbeteren, het streven naar voldoening van onze verschillende betrokken partijen, de werking van onze interne processen en tenslotte de menselijke middelen die tot die resultaten leiden. De strategische kaart van de HGR met de sleutelfactoren voor succes voor een goede aansturing, vindt men in figuur 1. De grote strategische krachtlijnen van de Raad zijn meer dan ooit gericht op deskundigheid, communicatie en kwaliteit.
De eerste prestatie-indicatoren werden in 2009 gemeten. Na analyse van hun evolutie zal het mogelijk zijn om onze toekomstige prioritaire krachtlijnen ter verbetering uit te tekenen.
Net in dit kader worden de tevredenheidsenquêtes m.b.t. de uitgebrachte adviezen sedert het derde trimester 2009 systematisch aan de aanvragers gezonden. Er wordt eveneens een semestriële enquête gehouden over de opvolging van onze adviezen in het politieke beslissingsproces.
11
De eerste resultaten zijn nogal bemoedigend: onze adviezen worden over het algemeen als erg kwaliteitsvol bestempeld, de stakeholders zijn tevreden en de HGR wordt als een kenniscentrum erkend. Eén punt moet men voor ogen blijven houden: het naleven van de termijnen.
Wat de interne factoren betreft, de personeelsbehoeften zijn nog steeds niet ingevuld maar de situatie werd beter, o.a. wat vertaling en administratieve ondersteuning betreft.
De Raad is er zich ten volle van bewust dat zijn netwerk van meer dan 500 deskundigen een essentiële rol speelt bij het uitwerken van wetenschappelijk gevalideerde adviezen.
Deze wijd vermaarde deskundigen zijn onderzoekers, beroepsbeoefenaars, clinici, gezondheidswerkers die vaak andere prioriteiten hebben. Het bestuderen van de cijfers inzake uitnodigingen en aanwezigheid op de vergaderingen heeft ons ertoe gebracht om meerdere acties op het getouw te zetten. In de eerste plaats wordt er in 2010 onder de deskundigen een tevredenheidsenquête gehouden. De bepaling van ieders deskundigheid en hun registratie in onze gegevensbank moeten ons helpen om op een meer op expertise gerichte manier op de deskundigen een beroep te doen.
Naast deze drie grote werkthema’s werden er kleine procedures en acties gevoerd, o.a.
de procedure ter beschrijving van de communicatie- en publicatiemiddelen van de HGR, de op de algemene vergadering gehouden tevredenheidsenquête, het uitwerken van een informatiebrochure voor de nieuwe leden van het College in 2009, de herziening van de onthaalbrochure voor de deskundigen (nog lopende), enz.
Wat de projecten voor 2010 betreft, het eerste doel bestaat erin de reflectie over de belangenbanden te beëindigen en een beheerssysteem uit te werken.
Vervolgens zal het bestuderen van de eerste prestatie-indicatoren aanleiding geven tot een plan van prioritaire acties om de werking van de Raad te verbeteren.
De HGR beschikt tenslotte voor het ogenblik niet over een geïntegreerd gegevensbeheer-systeem. Een breed project voor het opzetten van zo’n systeem, dat onder de naam Ganesha boven de doopvont werd gehouden, moet van start gaan. Het staat vast dat een dergelijke gegevensbank vele interne problemen zal oplossen en door een vermindering van de administratieve last een doeltreffender beheer van de dossiers en de werkgroepen mogelijk zal maken.
12
Figuur 1: De strategische kaart van de Hoge Gezondheidsraad.
13
14
Communicatie
Van de “oude” naar de “nieuwe” HGR
2009 was een jaar rijk aan belevenissen…
In mei 2009 vierde de HGR waardig zijn 160-jarig bestaan met de publicatie van een historische monografie (waarover elders meer) en een symposium (op diezelfde dag).
Dit evenement viel, op enkele weken na, samen met de lancering van EuSANH-ISA (Improving Science Advice for Health), een driejarig project gefinancierd door de Europese Commissie (zie verder). Daarbij is het SINAPSE-web platform een belangrijk werkinstrument, wat ervan getuigt dat de HGR de ontwikkeling van de nieuwste informatie- en communicatietechnologieën op de voet volgt en zijn blik vastberaden op de toekomst richt.
In september 2009 werden de reglementaire hervormingen afgerond en de voorzitter en ondervoorzitters werden aangesteld (zie boven).
Naast deze drie belangrijke evenementen verspreidde de Raad op grote schaal twee brochures in verband met de infectiebeheersing tijdens de zorgverlening in samenwerking met de andere bevoegde diensten van de FOD VVVL en van de deelentiteiten. Deze zijn bestemd voor gezondheidswerkers die zowel ambulant als binnen de verzorgingsinstellingen werkzaam zijn (Aanbevelingen in verband met de infectiebeheersing tijdens de verzorging buiten de verzorgingsinstellingen, Aanbevelingen inzake handhygiëne).
De Raad werkte eveneens aan zijn “traditionele” herzieningen van de vaccinatiefiches (in het bijzonder de vaccinatiekalender), de prioritaire doelgroepen voor de vaccinatie tegen seizoensgebonden griep en de voedingsaanbevelingen voor België (5e uitgave met een uitgebreide informatiecampagne begin 2010). De Raad werd ook geraadpleegd door de Belgische overheidsinstanties in het kader van de A/H1N1-grieppandemie, in verband met het maximum aantal toegelaten bloeddonaties per jaar en het bepalen van de maximum-leeftijd om bloed te mogen geven.
Ten slotte startte de Raad met het ontwikkelen van partnerschappen met beroepsverenigingen opdat zijn adviezen vast en zeker de betrokken personen zouden bereiken. De Raad leverde blijvende inspanningen ten einde efficiënte communicatietools te gebruiken om zich in de kijker te plaatsen bij de politieke beleidsmakers en ook bij de gezondheidswerkers en de
15
actoren op het terrein. Bovendien bleef de Raad attent voor de vragen van de burgers en werd hij vaak geraadpleegd door de pers en de verschillende media.
De website van de Raad werd in 2009 door bijna 36.000 bezoekers geraadpleegd en de adviezen van de HGR zullen in de toekomst nog toegankelijker zijn dankzij de ontwikkeling van een nieuw portaal voor de FOD (lancering voorzien in april 2010) en een verbeterde opzoeking via de zoekmotoren.
Internationaal
2009 was tevens een belangrijk jaar op het vlak van internationale samenwerking.
Op 1 februari 2009 ging EuSANH-ISA, Improving Science Advice for Health, officieel van start. Met steun van de Europese Commissie trachten zes lidstaten – België, Nederland, Polen, Roemenië, Spanje en Zweden – een Europese netwerkstructuur uit te bouwen met als hoofddoel de beleidsinstanties die verantwoordelijk zijn voor de volksgezondheid te adviseren op wetenschappelijke basis. Daarbij komen o.a. aan bod:
• verbeteren van de kwaliteit en doeltreffendheid van wetenschappelijk advies, zowel op nationaal als Europees niveau;
• bundelen van de beste expertise uit Europa;
• formuleren van aanbevelingen voor een evidence-based gezondheidsbeleid;
• identificeren van kennislacunes voor verder onderzoek;
• bundelen van middelen en vermijden van overlapping.
Op 23 en 24 april 2009 organiseerde de Hoge Gezondheidsraad de kick-off meeting van het EuSANH-ISA project. Gezondheidsraden uit 13 verschillende Europese landen en Europese en internationale gezondheidsinstanties gingen in Brussel rond de tafel zitten om het verloop van het project voor de komende 18 maanden te concretiseren.
Tijdens deze kick-off meeting stemden de actieve partners (BE, ES, NL, PL, RO, SE) hun gedetailleerde werkprogramma’s op elkaar af. Zij werden daarbij bijgestaan door gezondheidsraden uit zeven andere Europese landen en Europese en internationale gezondheids- instanties om zo het project te optimaliseren en overlap met andere projecten te vermijden.
In het bijzonder DG Sanco en DG Research deelden hun ervaringen en gaven advies om het project maximaal te benutten in het kader van het Europese gezondheidsbeleid.
Op internationaal vlak, verwelkomde EuSANH Prof Harvey Fineberg, voorzitter van
het Institute Of Medicine in de VS en lid van het begeleidend comité1 van EuSANH.
Hij trok parallellen en duidde op verschillen tussen beide organisaties en deelde ervaringen die nuttig zullen zijn voor het verdere verloop van het project. Eén van de specifieke taken die de HGR toegewezen kreeg is uitbreiding van het netwerk. We waren dan ook trots dat Zwitserland, tot nog toe nog niet betrokken bij het project, interesse toonde om een nieuwe partner te worden en met een sterke afvaardiging aanwezig was op de kick-off meeting.
Dat een project als EuSANH-ISA inspirerend werkt, wordt aangetoond door de kleinere samenwerkingsinitiatieven die tot stand kwamen in 2009. Zo werd beslist om intensief samen te werken met Nederland rond “Effects of environmental factors on childhood Leukaemia”. Ook werd recentelijk een oproep gedaan om samen te werken binnen Europa rond de problematiek van betere reglementering en evaluatie van apparaten en nieuwe technologieën voor cosmetische toepassingen en aanverwante behandelingen, om zo het risico van het gebruik van zulke toestellen te beperken en de misleidende reclame omtrent deze toestellen te verhinderen. Nationale regelgeving kan immers niet verhinderen dat de burger een apparaat in een ander land aankoopt of in het buitenland een dergelijke behandeling ondergaat. Hoewel deze kleine samenwerkingsprojecten niet officieel binnen het kader van EuSANH-ISA vallen, beschouwt de HGR dit als een nuttige vingeroefening om een aantal praktische problemen reeds aan de kaak te stellen.
Audit
Eind 2007 kondigde het Rekenhof een audit aan inzake de ondersteuning van beleids- beslissingen door adviesraden en het functioneren van die raden (functioneren van een Health Research System of HRS, zoals gedefinieerd door de WGO). In het bijzonder de HGR, het Federaal Kenniscentrum, het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid (WIV), het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV) en de FOD VVVL zouden worden doorgelicht. Deze audit werd in 2008 en 2009 uitgevoerd en het vertrouwelijk ontwerpverslag werd eind 2009 aan de Minister van Volksgezondheid toegestuurd. De voornaamste conclusie is de volgende: “De federale overheid beschikt niet over een voldoende gestructureerd HRS. De elementen die een HRS uitmaken zijn wel
16
1 External Advosory Committee.
aanwezig maar de samenhang, die hen tot een systeem maakt, ontbreekt grotendeels.
Bij gebrek aan een coherent systeem is het onzeker dat het verwerven en gebruiken van wetenschappelijke kennis bijdraagt tot een betere gezondheid en tot het bevorderen van gelijkheid inzake gezondheid. Het Rekenhof beveelt een sterkere aansturing aan van het HRS, gebaseerd op een intensief overleg tussen alle actoren en met de minister bevoegd voor volksgezondheid als regisseur…”.
De Raad heeft zijn volle medewerking aan het Rekenhof verleend; hij kijkt met veel interesse de verdere initiatieven tegemoet en zal ook daaraan met volledige inzet meewerken.
Geschiedenis
Op 15 mei 2009 vierde de Raad zijn 160-jarig bestaan (hij werd opgericht door Koninklijk Besluit van 15 mei 1849). De publicatie van een boek2 over zijn geschiedenis – wat een grondige studie van de beschikbare bronnen inhield – heeft de grote verscheidenheid aangetoond van de door de Raad behandelde thema’s over de jaren heen (inrichting van arbeiderswijken, hygiëne, sociale omstandigheden, arbeidswetten, schoolgeneeskunde, ziekenhuizenarchitectuur…). Hoewel deze rol een evolutie kende, blijft deze actueel:
de wetenschappelijke ondersteuning van de overheid. Eigenlijk is deze historische monografie een eerbetoon aan alle experten die betrokken zijn/waren bij de activiteiten van de Raad.
Daarnaast hield de Raad een symposium over zijn geschiedenis waar ook de toekomst aan bod kwam. Deze verjaardag was immers een keerpunt (cfr. het einde van de reglementaire hervorming waarbij de Raad een nieuwe vorm en werking kreeg). Kortom opende deze datum een tijdperk met veel nieuwe projecten, waaronder de internationale samenwerking.
De Raad kan trots zijn op de organisatie van dit symposium maar ook op het boek, dat werd gepubliceerd in het Frans en het Nederlands en waarvan nog exemplaren beschikbaar zijn.
2 Een historische monografie over de geschiedenis van de HGR – vrucht van het speurwerk van Elisabeth Bruyneel in de beschikbare bronnen – werd tijdens de Algemene Vergadering van 15 mei 2009 voorgesteld (“De Hoge Gezondheidsraad 1849-2009, Schakel tussen wetenschap
en volksgezondheid” werd in samenwerking met Uitgeverij Peeters gepubliceerd).
17
Geestelijke gezondheid
18
5.1. Geestelijke gezondheid
In het domein van de geestelijke gezondheid brengen de werkgroepen adviezen, aanbevelingen of verslagen uit betreffende gezondheidsproblemen die geheel of gedeeltelijk verband houden met het gedrag van individuen, groepen of met de organisatie van het leven in de maatschappij (psychosociale factoren). Het gaat in het bijzonder om:
• risicogedrag met betrekking tot verslavingen teweeggebracht door het gebruik van stoffen (alcohol, tabak en drugs) en verslavingen die voortvloeien uit buiten- gewoon gedrag (pathologische verschijnselen);
• psychosociale factoren die gezondheidsproblemen veroorzaken, bestendigen of verergeren;
• de kwaliteit van menselijke relaties, vooral op het vlak van de zorgverlening;
• de opleiding van beroepsmensen in de gezondheidszorg voor de bovengenoemde problemen.
Meerdere werkgroepen zijn in 2009 bijeengekomen.
Een werkgroep, opgericht in 2008, heeft een advies uitgewerkt over een te publiceren brochure van de Kansspelcommissie. De bedoeling van deze brochure is het verbeteren van de kwaliteit en de doeltreffendheid van de boodschap over de vormen van afhankelijkheid die kansspelen kunnen teweegbrengen, de gevaren die eraan verbonden zijn en de vooral preventieve oplossingen die voorhanden zijn (HGR 8426).
Een tweede werkgroep heeft zijn werkzaamheden, begonnen in 2008, beëindigd, betreffende de reconstructieve heelkunde na “traditionele” excisie van de uitwendige geslachtsorganen of na vrouwelijke genitale verminking (HGR 8430).
Een andere werkgroep heeft een advies uitgebracht over de risico’s van alcoholverbruik voor en tijdens de zwangerschap en gedurende de borstvoedingsperiode (HGR 8462).