5. Voorstelling van de domeinen en voornaamste adviezen uitgebracht in 2009
5.1. Geestelijke gezondheid
In het domein van de geestelijke gezondheid brengen de werkgroepen adviezen, aanbevelingen of verslagen uit betreffende gezondheidsproblemen die geheel of gedeeltelijk verband houden met het gedrag van individuen, groepen of met de organisatie van het leven in de maatschappij (psychosociale factoren). Het gaat in het bijzonder om:
• risicogedrag met betrekking tot verslavingen teweeggebracht door het gebruik van stoffen (alcohol, tabak en drugs) en verslavingen die voortvloeien uit buiten- gewoon gedrag (pathologische verschijnselen);
• psychosociale factoren die gezondheidsproblemen veroorzaken, bestendigen of verergeren;
• de kwaliteit van menselijke relaties, vooral op het vlak van de zorgverlening;
• de opleiding van beroepsmensen in de gezondheidszorg voor de bovengenoemde problemen.
Meerdere werkgroepen zijn in 2009 bijeengekomen.
Een werkgroep, opgericht in 2008, heeft een advies uitgewerkt over een te publiceren brochure van de Kansspelcommissie. De bedoeling van deze brochure is het verbeteren van de kwaliteit en de doeltreffendheid van de boodschap over de vormen van afhankelijkheid die kansspelen kunnen teweegbrengen, de gevaren die eraan verbonden zijn en de vooral preventieve oplossingen die voorhanden zijn (HGR 8426).
Een tweede werkgroep heeft zijn werkzaamheden, begonnen in 2008, beëindigd, betreffende de reconstructieve heelkunde na “traditionele” excisie van de uitwendige geslachtsorganen of na vrouwelijke genitale verminking (HGR 8430).
Een andere werkgroep heeft een advies uitgebracht over de risico’s van alcoholverbruik voor en tijdens de zwangerschap en gedurende de borstvoedingsperiode (HGR 8462).
5. Voorstelling van de domeinen
en voornaamste adviezen uitgebracht in 2009
Geestelijke gezondheid
19
De werkgroep die zich sinds 2007 over gedragsstoornissen bij kinderen en jongeren (HGR 8325) buigt heeft zijn werkzaamheden in 2009 voortgezet. Het rapport zal in 2010 gepubliceerd worden.
Een werkgroep heeft zijn werkzaamheden aangevat inzake het opzetten van een multi- disciplinaire samenwerking in de eerstelijnszorg inzake geestelijke gezondheid (HGR 8518).
De groep is samengesteld uit terreindeskundigen die vanuit hun persoonlijke ervaringen zullen proberen aanbevelingen te doen voor een structurele aanpak van deze zorg.
Tot slot heeft een werkgroep zijn werkzaamheden aangevat om een advies uit te brengen over de impact van benzodiazepines op de gezondheid in het algemeen met een bijzondere aandacht voor dementies (HGR 8571). Deze geneesmiddelen worden vaak voorgeschreven buiten het kader van welomschreven pathologieën en hebben vaak niet te verwaarlozen bijwerkingen zoals cognitieve en psychomotorische stoornissen.
Voornaamste adviezen waaraan de werkgroepen in 2009 gewerkt hebben:
Risico’s van alcoholgebruik voor en tijdens de zwangerschap en gedurende de borstvoedingsperiode (HGR 8462)
Als antwoord op de vraag van de Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid alsmede van het directoraat-generaal Organisatie van de gezondheidszorgvoorzieningen van de FOD VVVL, werd een ad-hoc werkgroep opgericht om aanbevelingen uit te werken over het alcoholgebruik van vrouwen voor en tijdens de zwangerschap en gedurende de borstvoedings- periode. Een rapport werd opgesteld om de gezondheidswerkers voor deze problematiek te sensibiliseren.
Alcohol en zijn metaboliet, acetaldehyde, dringen zeer gemakkelijk de placenta door en worden door de foetus veel trager gemetaboliseerd dan door de moeder. Ze veroorzaken heel uiteenlopende afwijkingen van het organisme in ontwikkeling (spontane abortus, vroeggeboorte, groeiachterstand, morfologische, functionele of psychosociale afwijkingen, die vaak pas duidelijk worden tijdens de kindertijd of de puberteit). Deze gevolgen kunnen zich in alle stadia van de zwangerschap voordoen zelfs in de allereerste weken wanneer de vrouw nog niet weet of ze zwanger is. Bovendien kan men op basis van de huidige gegevens onmogelijk een hoeveelheid bepalen waaronder alcoholgebruik voor het ongeboren kind zonder gevaar is.
Geestelijke gezondheid
Alcoholgebruik tijdens de borstvoeding kan ook effecten hebben op de pasgeborene (verminderde borstvoeding, voedingsproblemen, slechtere slaapgewoonten, vertraging in de psychomotorische ontwikkeling van het kind).
Aangezien het geheel aan effecten volledig vermeden kan worden beveelt de raad volledige onthouding aan.
Toch moet men de problematiek rond alcoholgebruik door de vrouw vóór en tijdens de zwangerschap en tijdens de borstvoeding in een algemene context plaatsen waarbij rekening wordt gehouden met een hele reeks andere factoren (psychologische en sociale context, gebruik van andere stoffen, individuele factoren, enz.).
Gedragsstoornissen bij kinderen en jongeren (HGR 8295)
In 2007 werd een ad-hoc werkgroep gevormd rond het thema gedragsstoornissen bij kinderen en jongeren. Dit advies richt zich tot alle eerstelijns zorgverstrekkers die in contact komen met kinderen met gedragsproblemen.
Tijdens verschillende vergaderingen in 2007, 2008 en 2009 belichtte de werkgroep deze problematiek zeer uitgebreid. De werkgroep probeerde rekening te houden met alle factoren die een rol spelen en bevond zich zo op een kruispunt tussen volksgezondheid, justitie en het sociaalpedagogisch domein.
In 2009 heeft de werkgroep enkele specifieke thema’s verder uitgediept. Zo kwamen de sociale aspecten van deze stoornissen en in het bijzonder het fenomeen van jeugdbendes uitgebreid aan bod. Ook werden de genetische, biologische en neuropsychologische aspecten van de gedragstoornissen, alsook de diagnostische omschrijvingen verder onderzocht. Tot slot ging men dieper in op de mogelijke preventieve interventies, alsook de behandelingen. De mogelijke interventies binnen een schoolcontext werden uitgebreid besproken en er werd een volledige inventaris van de residentiële opvangmogelijkheden opgemaakt.
De werkgroep heeft ook de tijd genomen om de standpunten te horen van de Algemeen afgevaardigde voor de rechten van het kind van de Franse gemeenschap en van een vertegenwoordiger van het Kinderrechtencommissariaat.
Na bijna drie jaar van inspanning en vergaderingen, heeft de werkgroep aanbevelingen kunnen uitwerken die aan de bevoegde autoriteiten en aan de zorgverstrekkers van kinderen en jongeren zullen worden doorgestuurd. Het volledige rapport wordt in 2010 gepubliceerd.
20
Geestelijke gezondheid
Reconstructieve heelkunde na “traditionele” excisie van uitwendige geslachtsorganen of vrouwelijke genitale verminking (VGV) (HGR 8430)
Als antwoord op de vraag over de noodzaak en de relevantie om in België de reconstructie van de clitoris na excisie van de uitwendige geslachtsorganen terug te betalen, werd een ad-hoc werkgroep opgericht bestaande uit deskundigen in de volgende disciplines:gynaecologie, verloskunde, plastische heelkunde, psychiatrie, seksuologie en volks-gezondheid.
De vrouwelijke genitale verminkingen zijn een aanslag op de mensenrechten, op de lichamelijke integriteit en de geestelijke en lichamelijke gezondheid van vrouwen. Ze veroorzaken gevolgen op korte termijn (bloedingen, infecties en overlijden) en op lange termijn (chronische pijn, seksualiteitstoornissen, vaak terugkerende infecties en verwikkelingen bij de bevalling).
De Hoge Gezondheidsraad vindt dat dit probleem nog maar weinig bekend is bij de gezondheidswerkers in België. Bovendien mag de opvang van een geëxciseerde vrouw zich niet beperken tot de heelkundige reconstructie; een pluridisciplinair team (seksuoloog, psycholoog en gynaecoloog) is noodzakelijk om de vrouw vóór en na de operatie te begeleiden.
Tot slot moet de reconstructie van de clitoris voor elke geëxciseerde vrouw die er uit eigen wil en na geïnformeerde toestemming om vraagt toegankelijk zijn.
Op die basis beveelt de Hoge Gezondheidsraad aan:
• om begeleidende maatregelen en de eventuele reconstructie van de clitoris door het RIZIV te laten terugbetalen, onder voorbehoud dat de vrouw met de verschillende leden van het team gepraat heeft om haar verwachtingen inzake de ingreep te verduidelijken en haar keuze te bevestigen;
• om pluridisciplinaire teams op te richten om de patiënten op te vangen die een vrouwelijke genitale verminking ondergaan hebben;
• om een landelijk register van de opvang en de organisatie van een periodieke evaluatie in te voeren;
• om de problematiek van de vrouwelijke genitale verminkingen in de opleiding van de betrokken gezondheidswerkers op te nemen;
• om een klinische gids over de opvang van vrouwen die een genitale verminking hebben ondergaan, uit te werken en te verspreiden.
Om de behoeften van in België verblijvende vrouwen beter te beoordelen en om de nodige structuren voor hun opvang op te zetten, beveelt de Raad bovendien aan om onderzoek te voeren naar de invloed van de VGV op de seksualiteit, lichamelijke en geestelijke gezondheid; om prospectieve studies uit te voeren en om een wetenschappelijk symposium
te organiseren om deze problematiek in multidisciplinair verband verder te behandelen.