Hatto was een ryk prelaet; In den Nederrhynschen staet, Had hy bosschen en landouwen,
Weide en boomgaerd, volk en vee, Hooge stinsen en gebouwen, Zwaer en kostlyk t' onderhoûen;
Maer de welvaert ging hem meê Echter was hy wreed en wrokkig, Onmeêdoogend, bits en schrokkig;
En had nimmer aen den wensch, Van zyn schaemlen medemensch Hoe men ook in Godsnaem smeekte,
Door een alemoes voldaen: Nooit had by hem zucht of traen Die ligt steenen harten weekte,
Medelyden doen ontstaen. Eens, het aerdryk werd geslagen,
Door een harden hongersnood; 't Landvolk sloeg het eerst aen 't klagen,
Uitgemergeld tot den dood, Om wat voedsel, om wat brood. En het naekte Hatto's wooning,
Uitgevast er heen gespoord: ‘Rykman! zend ons toch niet voort,’ Bad men. ‘God die ons verhoort, Schenke u wis hierna belooning.
In het hooge starrenhof. Zie ons in het mulle stof Wagglend voor u nederknielen.
Ach! de honger nypt ons 't hart; Heel ons van de felste smart, Of de dood is op ons hielen!
Hatto, Hatto! wees begaen; Uwe schuren zyn vol graen, En ons ledige ingewanden,
Drukken pynlyk op elkaêr! Pleng aen God die offeranden,
Doe of gy de Heiland waer'... Braefman zend ons toch niet henen; Hoor ons zieke kindje weenen,
Zie het met gezwollen krop, Hangen aen verdroogde speenen....
Onze ellende klimt ten top!’ En de rykaerd fel ontsteken,
In zyn gram en zondig hart, Dreef den spot met hunne smart,
Zag vergeefs hun tranen leken; Hield zyn ooren digt voor 't smeeken
En gebelgd door hun geklaeg, Dat zich dagelyks herhaelde, Van de dag klom tot hy daelde,
Zwoer hy eensklaps, hoog en laeg, Aen dit bedelaers geplaeg, Met geweld een eind te maken. ‘Kom! ik doe uw honger staken,’
Riep hy uit in drift en vuer, ‘Treedt tegaêr in gindsche schuer, Vult daer uwe helsche magen;
Kropt daer u eens vol en digt, Dat uw beenen 't hangend wigt Van uw buiken niet meer dragen, Gaet er heen met wyf en kroost En verzwelgt daer menig oogst! Kwist daer vratig met myn schatten; Knaegt daer als verwoede ratten,
En vernielt myn gansch bezit Met uw doodelyk gebit!’ Hongrend trok het volk er binnen, Om een bete broods te winnen;
Hatto stiet hen grimmig voort, Vloekend op die arme zielen;
Drong hen in een donker oord, Sloot de deur hun op de hielen;
En, o gruwel! nooit gehoord; Door zyn boozen geest gedreven, Zwoer hy allen te doen sneven...
Dra steekt hy met vaste hand, 't Digt gebouw in laeijen brand. Dra hoort hy de vlammen kraken, Stygrend door de rieten daken;
Smook en gloed gaen als een wolk, Golvend opwaerts naer den hoogen;
Onder 't janken van het volk, Dat als in een sulferkolk, Deerlyk kreet om mededoogen;
Eer door damp en rook versmacht Dan de vlam hun nog kon branden
Hatto zag zyn wensch volbragt, Lang zoo helsch, zoo boos betracht. Hatto, wreef verheugd de handen,
Staerde lagchend in den gloed; Luisterde met bly gemoed, Na 't vervarelyk geluid; Van de schorre martlings kreten,
‘Hoort toch! hoort toch!’ riep hy uit: ‘Hoort hen, allen dik gegeten,
Twistend tieren met elkaêr! Hoort, hen als de ratten woelen; Door het edel graan krioelen, Om hun zwelgdrift te verkoelen,
Met verlokkend feestgebaer.’ Geen ontkwam er aen 't gevaer....! Maer de hemel fel verbolgen, Zond de wraek en heur gevolgen,
Ylings op den onmensch af. En de zwart verkoolde beenen, Met d'ineengestorte steenen,
En het rookend smeulend kaf, Van der armen yslyk graf, Werd bezwangerd tot zyn straf. Warlend dreef de wind de vonken, En de sintels en de schonken,
Als de bajert om en weêr; En een talloos ratten heir Snel den warrelkring ontsprongen, En onzichtbaer voortgedrongen,
Stoof den wreedaerd te gemoed. Hatto vlood in rassen spoed, Met den doodschrik op de lenden; Doch waerheen hy zich mogt wenden,
Bragt de zandgrond ratten voort. Hatto zocht een veilig oord, Vlugtte naer de hooge tinnen,
Van zyn toren in den Rhyn; Daer toch zou hy veilig zyn, Neen! 't gedierte dringt er binnen.
Hatto voelde Godes hand; Smeekte rouwend om genade, Maer zyn bede kwam te spade.
't Allen zyde is hy verrast.... Digt omringd en aengetast, Knikt hy magtloos neêr ten gronde; Bloedt uit diepe wond op wonde,
Huilt en wringt en knarst en slaet Met de vuisten heen en weder;
Maer het wreed gedierte laet Zynen prooi niet; immer wreeder
Knaegt en klamt het aen en by, Groeit in tal en razerny; En, nog voor de starren blonken,
Lag het lyk van den barbaer, Lag het rif van d'onmensch daer, Afgeknaegd tot op de schonken.
Vrekaerds! onmeêdoogend rot, Spiegelt u in Hatto's lot: Of gy hebt voor Hem te vreezen, Die der armen vriend wil wezen; Schriklyk is de wraek van God! Midden in de Rhyner baren,
Kan men nog den toren zien, Bleef de tyd het oud ruien Nog tot dezen dag bewaren. Schippers die den stroom bevaren
Hooren 's nachts er Hatto's geest, Luid van pyn een weedom schreeuwen. Nimmer heeft na zoo veel eeuwen,
't Naer gebouw bewoond geweest, Alles is er van bevreest.
Nimmer nestelden er meeuwen, Nimmer zat een zwaluw op
Zyn bemoschten doodschen top. En de nagejaegde zwaen,
Hoe de stroom haer voort moog' stuwen, Schynt de bange plek te schuwen;
Blikt den stomp in wantrouw aen, En beschryft een halve naen.