I.
't Was ramp en rouw op Felzenstein, Het kreet er alles, groot en klein. De vryvrouw lag in stervens nood, Te kampen met een harden dood. ‘Ach!’ snikte zy in 't hevigst lyden: ‘Waer' ridder Ewald niet gaen stryden; Dan zou myn telgje vast alleen, Hier niet verkwelen in geween. Ach, Ewald! zyn de zandwoestynen, En 't bloed der bruine Sarazynen, U meer dan uw verloofde waerd! Of, ligt gy mooglyk onder de aerd, Met Godefried en al de zynen? Al spoedig gaet de tyd verschynen, De dag, dat uwe bruid bejaert. Ik ook, ik ook moet haer begeven, Helaes! nog in den bloei van 't leven... Ach, of zy nog een vader had!’ Zy hield graef Hugo 's hand omvat, Zoo innig aengedaen, en bad
Dat thans alleen in 't jammerdal, Ten prooi van ieder ongeval, En vreemd aen alle wereldzaken, Zoo schuldeloos verdolen zou. De graef bezwoer met, duren eede, Heur wensch te volgen en heur bede; En ach! zy stierf, de goede vrouw. De jonge Blanka zat te treuren, Getroffen door de diepste smart; De rouw beneep heur bloedend hart; Zy kon het hoofdje niet meer beuren. Wat gaf haer vorstenrang en eer? Heur vader lag sinds lang te rusten, Heur lieve moeder was niet meer! Hoe vurig had zy God den Heer, Om meê te gaen naer blyder kusten... Graef Hugo, hield zich vroom te moê. Sprak haer zoo wel en troostend toe; Bestelde 't lyk der weduwvrouwe, Bedwong al ras den schyn van rouwe, En nam 't beheer van 't landschap aen; Om, wen het meisje zou bejaren Haer 't voogdschap er van af te staen. Graef Hugo, grys van baerd en hairen, Van ziel en inborst zwart en wreed, Had ras het gruwlyk stuk gesmeed, Om tegen trouwbelofte en eed,
Zich van de onnoozle wees te ontmaken, En op des vryheers troon te raken Van 't uitgestrekte Felzenstein: Dit, broeide hy in 't schuldig brein. Door wrekke hebzucht aengedreven, Besloot hy Blanka's jeugdig leven Te smooren in een kerkerkot. Laes! in het diepste van een toren, Ten prooi aen 't ongehoordste lot, In duisternis en stank verloren: Daer lag zy, de arme, droef en bleek!...
Het licht dat tot haer neêr mogt dalen, En met zyn geele schemerstralen Slechts langs één luchtgat binnen keek, Deed haer by ieder morgenwekken, Het smakelooze brood ontdekken, En de aengevulde waterkruik, Dat uit het welfsel door een luik, By avondtyd werd neêrgelaten.
Geen smeeken kon de jonkvrouw baten, Geen traen noch hartverscheurbre klagt. Nooit zag zy wie haer water bragt; Nooit hoorde zy de deur ontsluiten, Noch werd zy iets gewaer van buiten. En binnen bleef het enkel nacht.
II.
Daer lag zy, en weende zy weken en dagen, Op 't stroobed gezonken, vol kommer en nood; Ten einde gejammerd en moede van klagen; Nu kon zy heur toestand niet langer meer dragen,
En stil bad ze inwendig om uitkomst en dood. 't Was nacht, en de stormen omringden den toren,
En huilden en floten om daken en muer;
En flauw mogt de maen met heur wassenden horen, Door vlottende wolken en nevelen booren,
En de aekligheid spookte door 't vliegend azuer. En Blanka, de handen te zamen gevouwen,
Het hoofd op den hygenden boezem geplooid, Voelde ylings heur harte zoo hevig benauwen, Heur blikken verdooven, heur krachten verflauwen,
Heur ademtogt feller benepen dan ooit. ‘Ach!’ zuchtte zy ‘ware ik der wereld ontvlogen,
Ach! of ik myn vader, myn moeder had mogen Verzellen!’ Zy sloeg heure blikken ten hoogen,
En zag naer de starren, en zocht naer de maen. -‘Eens had ik een vriend die myn lot kon verzachten,
Hy ook zeker sluimert voor lang onder de aerd; Wat redding of troost heb ik hier nog te wachten? Myn ziele blyft slechts naer het eeuwige smachten,
Dat God in den hemel der droeven bewaerd. Ach! sinds my myn moeder dien nacht is verschenen,
En my zoo meêwarig ontving op heur schoot, Doe ik weêr niets anders dan zuchten en weenen, En staer ik en zoek ik door 't starrenveld henen,
Langs waer zy my weêr by 't ontwaken ontvlood.’ Zy snikte en bezweek, en zy snikte niet weder;
Heur zieltje werd vlot en heur adem verdween; Heur lykje lag bleek en versteven daer neder, Het maenlicht bestraelde 't zoo somber en teder.
Door 't enge kykgat heen.
III.
Wat is graef Hugo's hairlok nat Van dropplen dampend zweet! Wat rilt, en slaekt hy daer op eens
Een akeligen kreet!
Hy schokt uit den sluimer, verbaest en verslagen, Van angst en van schrik;
Zyn oogen ontrollen hun spannende wimpers, Met vreeslyk geblik.
Wat plooit graef Hugo's voorhoofd diep, Wat tast hy wild in 't rond!
Hoe styl zet zich zyn hair omhoog, Wat spookt er om zyn spond'? Hy hoorde nog even de rukwinden jagen,
Om toren en muer;
Nu ziet hy, en blikt hy door stralen en wolken, Van goud en azuer.
Wat wil dit glansend dampenspel, Aen Hugo's bleek gezigt? Wat spelt die heldre flikkring toch,
Die stralen vlammend licht?
De bajert ontplooit zich met vuriger kleuren, In breederen krans;
En reijen van englen en zalige geesten, Doorzweven den glans. Wat brengt in Hugo 's boezem toch
Gedurig meerder schrik? De geesten staren op hem neêr
Met gramschap in hun blik; En toonen elkandren in wilde gebaren
Met vingers hem aen....
De reijen verdwynen en nieuwe verschynen, Die weder vergaen.
Wat klinkt door Hugo 's ooren heen? Wat wil dit bly geschal?
De geesten heffen liedren aen, Op harpen van krystal;
En keeren weêr zingend door gloed en door glansen, Zoo snel als een schicht,
En warren en wenden en roeijen hun wieken, In kolken van licht.
Graef Hugo zag het alles weêr Verdwynen als het kwam; Maer wat of toch de geestenrei
Zoo gretig met zich nam?
De laetsten ontsnelden in torschende houding, Het adelyk slot;
En voerden, door kringen van starren en zonnen, Een zieltje naer God.
En boven aen den hemeltrans, Waer zich de lucht ontsloot; Waer donderslag op donderslag,
Met bliksems rondom schoot;
Daer zagen de geesten nog eens verontwaerdigd, Naer 't aerderyk neêr....
De lucht schoof zich digt, en de stormen hernamen Hun bulderen weêr.
Wat schokt Graef Hugo's boezem bang, Hoe siddren al zyn leên!
Weg zyn de kolken stroomend licht, En geest en gloed is heen.
Hy baedde nog even in gloor en in glansen, Van goud en azuer;
Thans hoort hy weêr 't huilen van vlagen en winden, Om toren en muer.
IV.
De regens vielen plassend neêr, Uit wolken zwart en blauw; Het onweêr hing den horisont, In digte duistre neevlen rond;
De lucht was doodsch en grauw. En Ewald, stond verwaeid en woest,
In 't hevig stormgeruisch,
Doorweekt van 't nat, verkleumd van kou, Tot dat de valbrug dalen zou,
Van Hugo's aedlyk huis. Gelyk een ryzig rotsgevaert,
Met vloed en branding spot, Zoo stond de onwrikbre jongeling, Tot dat de valbrug neder ging,
En, als een felle bliksemstrael, Die door het pynwoud schiet, Snelt hy door't open voorportael, En kruist en zoekt in gang en zael
Tot hy Graef Hugo ziet.
‘o, Graef!’ zoo gilt hy eensklaps uit, ‘Ik doe myn woord gestand; De tyd is om, de stond is daer, Thans is myn Blanka achtien jaer,
Ik kom, en eisch heur hand. 'k Vernam al ras, schoon ver van hier,
Hoe Felzenstein's matroon, Dees aerd' voor d'eeuwigheid verliet; En hoe de jonkvrouw heur verdriet,
Verkropte in dezen woon.
Er weegt me een looden last op 't hart, Een bange onzekerheid....
o Voogd, waer is uw voesterkind! Zy, trouw en teêr door my bemind,
Ik, lang door haer verbeid.’ De grysaerd slaekte een bangen zucht
By 's ridders wild geblik;
Weêr rees hem 't gryze hair omhoog, Weêr kronkelde zyn wenkbrauwboog,
Van ongemeenen schrik.
Hy dacht aen 't bange nachtgezicht, En aen de schimmen weêr; Want zoo ook zag het geestendom, Eer 't met zyn last ten hemel klom,
Op zyne sponde neêr.
‘Ach ridder!’ zuchtte de oude, en zeeg Schier magtloos op een bank: ‘Ach! staer my toch zoo gram niet aen, Wees met myn toestand wat begaen....
-Maer zwak of krank, in 's hemels naem! o, Zeg, waer Blanka bleef....
Spreek op, spreek op! uw stem vergaet, De doodverf kleurt uw bang gelaet.
Graef Hugo, spreek of beef! -Ach ridder! spaer myn gryzen kop;
De hemel wreekt zich straf.... De wroeging knypt myn gorgel digt, Het zwaerd van Godes wraekgerigt
Daelt in myn boezem af. -Ach! yslyk, yslyk wat ik hoor!
Wat hartverpletbre stoot.... Spreek uit, hoe ik haer weder kryg, Eer u myn dolk de borst doorryg'....
Graef Hugo! hel en dood!’ En roerloos zat de graef daer neêr,
Met diep gebogen kruin; De ridder hief hem onbesuist
Omhoog, en 't lyk ontschoot zyn vuist, En plofte op 't vloerarduin.
Noch gilt hem Ewald drygend toe: ‘o Wreedaerd! wreedaerd! spreek!’ Zyn stem doordreunde 't oude sticht, En met vervaerlyk aengezigt,
Van woede en wanhoop bleek. Doorliep hy gaendery en pand,
En kreet hy, ‘Blanka, kom!’ De honden slopen naer den stal, En de Echo van de ruime hal,
Riep aeklig: Blanka, kom! De maegden vloden voor zyn blik,
De knapen volgden dra;
En lang nog waer de vlugt hun bragt Klonk hen de bange jammerklagt
De dag ging om, de nacht verscheen, Nog zocht de ridder voort; Nog hoorde men zyn heesche stem. Den omtrek door met kracht en klem;
Helaes! van haer, geen woord. Des anderdaegs doorzocht men 't slot,
En vond men Hugo weêr,
Daer, waer hy 's ridders vuist ontschoot, En nederplofte koud en dood;
Maer Ewald was niet meer.... Ook Blanka scheen met hem gevlugt,
Doch niemand wist er hoe; En riep men: Blanka, Blanka! uit, Dan snauwde 's echo's naer geluid,
Hun tweemael, Blanka! toe. Een kluiznaer uit het sparrenwoud,
Droeg Hugo's lyk naer 't graf; En ravenbroed en vleêrmuisras, Streek met vervarelyk gekras,
Op 's grysaerds doodbaer af.
En lang nog, dacht men 's middernachts, Vooral wen 't stormde en blies, De stem van Ewald te verstaen;
Geen mensch dorst langs de burgmeer gaen Zoodra de scheemring wies.
Maer, als men jaer en dag na dien, Op nieuw 't kasteel doorzocht, Vond me aen een afgelegen kant, Een valdeur by den torenwand;
Den ingang eener krocht. De zon die in het diepe hol
Een karig schynsel gaf,
Drong door een enkle luchtreet in, En schoot er als met droeven zin
De kluiznaer nam de beendren op, Begroef die by elkaêr;
Zacht murmelde de zilvren vliet, De leeuwrik neurde een bruiloftslied,
En 't vlierloof kroonde 't paer.
De Watergeuzen.
(1573.)
.. Het was de watergeus, Die Spanje siddren deê.
C. LOOTS.
Kom op! kom op! uit baei en kreek; De oranjevlag in top!
Kom op! uit elke waterstreek. De nacht is koud, de maen is bleek; De siddring spookt op 't golvend sop.
Hoezee! kom op! kom op!
Het weêr is kil en bar, de wilde baren huilen,
En spatten 't grauwe schuim den sombren hemel toe; De Spanjaerd poogt de kou in d'oorlogskiel te ontschuilen,
De luiken hangen digt, hy sluimert wel te moê.
De scherpe hagel slaet hem de oogen voos en styf: Wy slingren ongestoord, door storm en branding henen,
En klampen hem aen boord, en vallen hem op 't lyf. Dan blinkt ons kokermes! dan bliksmen onze roeren
Door hol en kykgat heen, en spreijen schrik en dood! Dan plegen wy de wraek, die we eens zoo heilig zwoeren,
Terwyl de kiel weêrgalmt op 't botsen van het lood. En kraekt hun logge vloot, in 't buldrend nat bedolven,
Of werpt haer de afgrond als verbolgen naer de sfeer; Wy wagglen juichend op de tippen van de golven,
Als kindren van den stroom, in bondschap met het meir. Wy schenken geen genade! ons gaet het ook om 't leven!
De laffe Kastiljaen, door ons ten buit gemaekt,
Wordt met de borst doorpriemd, de zee ter prooi gegeven, Die, als met ongeduld, naer spaensche lyken haekt, o, Weinigen van hen herzien de zuiderkusten!
Het water wordt hun zerk, de bedding blyft hun graf; Naest menig scheepswrak zal dáér hun gebeente rusten; Dáér knaegt de gramme haei hun vlotte rompen af. Kom Alva! kom Bossu! daegt uit uw zeekasteelen,
En beukt met yzren vuist ons ranke bodems lek; Wy willen Naardens moord, en Haarlems rampen heelen;
Wat schuilt gy in de romp? vertoont u op het dek! Wy vlieden 't vunzig hol; wy zien de vlakte dampen; Uit elke mistkolom spreekt ons een broeder aen, Vermoord op uw bevel, door pyniging en rampen;
Zy fluisteren ons toe: ‘Hoezee! val aen! val aen! Ziet onze lyken ginds aen boeg en takel hangen,
Met stollend bloed bevlekt, van ryp en nevel grauw; De wonden gapen nog, voor 't vaderland ontvangen;
Wreekt, Broedren! onzen dood, en weest uw eed getrouw! Wy zweven om u heen; wy zullen u bezielen.
Komt, steekt de lont aen 't kruid, en vlamt uw beulen blind! Of laet zich Bato's kroost thans weereloos vernielen?
‘Wel hem, die moedig sterft, en land en vryheid mint! Kom op! kom op! uit baei en kreek,
Kom op! uit elke waterstreek. De nacht is koud, de maen is bleek; De nevel spookt op 't golvend sop.
Hoezee! val aen! kom op!