ONDERNEMERSCHAP IN DE KERN VERSTERKEN
Uitrollen van een beleid dat handel en ondernemen in de kern ondersteunt en de creatie van een duurzame ‘bedrijvige’ kern stimuleert.
WAT?
DIRECT GELINKT INSTRUMENT
Afbakenen van winkelgebieden Beleidsvisies in vergunningen Ruimtelijk gedifferentieerde heffingen en
premies
DOELSTELLINGEN
Handel en andere ondernemingen zijn cruciaal om aan een levendige en diverse kern te werken waar niet enkel gewoond wordt, maar ook gewinkeld en gewerkt. Dit ondersteunt het sociaal leven en stimuleert een duurzamer verplaatsingsgedrag waarbij bewoners verleid worden om lokaal boodschappen te doen of te werken. Tegelijk brengt een loactie in de kern heel wat uitdagingen voor handel en ondernemingen om te overleven met zich mee (activiteiten, economie): bereikbaarheid, vinden van geschikte en betaalbare ruimte, …
Een beleid dat handel en ondernemen in de kern versterkt, moet aan heel wat aspecten tegelijk werken.
Afhankelijk van de lokale situatie dient het handels- en ondernemingsbeleid ingezet te worden om leegstand tegen te gaan en bestaande handelsvoorzieningen te clusteren en te ondersteunen, om detailhandel buiten de kern te weren, om extra werkgelegenheid aan te trekken, meer bezoekers naar de kern te lokken, … Maar ook door ruimte te scheppen (fysiek en planologisch) voor aangepaste bedrijvigheid in woonkernen (vrije beroepen, kleinschalige kantoorruimte, recreatieve dienstverlening, kleinschalige maakeconomie, coworking, …) en maatregelen te nemen ter ondersteuning van o.a.
starters, sociale economie of eventueel pop-up initiatieven.
Beleidsplan Ruimte Ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) Stedenbouwkundige verordening DIRECT GELINKT INSTRUMENT
INS TRUMENTEN ( T) STRA TE GIEËN ROLLEN UITD A GINGEN
De doelstelling is steeds om een voldoende levendige en bedrijvige kern te creëren, aangepast aan zijn schaal en regionale rol. Dit betekent dat in elke kern ruimte moet zijn voor handelsvoorzieningen en lokale bedrijven, maar op maat van de omgeving. Het betekent ook dat de gemeente zich moet inzetten om die ruimte mee te creëren en de randvoorwaarden te scheppen voor deze activiteiten om in de kern te kunnen floreren.
DE STRATEGIE
Zoals in de doelstellingen al duidelijk werd, is dit een heel brede strategie die op verschillende manier en kan uitgewerkt worden. We lichten er een aantal meer in detail toe en sommen andere mogelijkheden op.
Het beleid ter ondersteuning van een levendige handelskern begint met de opmaak van een gemeentelijke detailhandelsvisie. Daarin wordt minstens het huidige aanbod en de evolutie ervan geanalyseerd.
Locatus biedt hiervoor een goed vertrekpunt, dat aangevuld kan worden met veldonderzoek, enquetes,
…. Zo’n analyse brengt zowel het handelsaanbod als de kwaliteit ervan in kaart, maar toetst idealiter ook naar specifieke contextelementen, mobiliteitsaspecten, imago, … De detailhandelsvisie formuleert vervolgens concrete doelstellingen en acties om die te realiseren. Daarbij moet zeker bekeken worden waar en hoe ingezet wordt op een levendige concentratie van winkels, maar ook strategieën rond het plaatselijk aanbodbeleid (o.a. rond diversiteit en clustering van het aanbod), maatregelen ter promotie van het winkelgebied (communicatiestrategie, organiseren van evenementen, …), strategieën rond de online aanwezigheid van lokale handelaars, het ondersteunen van innovatieve en/of tijdelijke handelsinitiatieven,… kunnen daarbij aan bod komen. Een plaatselijk aanbodbeleid kan ingezet worden voor de profilering van het handelsaanbod naar de buitenwereld, maar kan ook een startpunt zijn om te denken over het versterken van de binding tussen lokale producenten (bv. landbouwers) en handelaars.
Opmerking: De provincie Vlaams-Brabant biedt ondersteuning voor de opmaak van de detailhandelsvisie via een detailhandelscoach. Ook Locatus wordt gratis door de provincie aangeboden, opleiding inbegrepen.
Een belangrijke stap om te komen tot een levendige concentratie, is het afbakenen van winkelgebiedenen en winkelarme gebieden. Dit wordt verder uitgewerkt in de thematische fiche afbakenen van winkelgebieden. De gemeente kan daarbij, ter uitvoering van de gemeentelijke detailhandelsvisie, kiezen voor werkwijzen die gaan van stimuleren en ontraden tot verordenend vastgelegde verboden en verplichtingen.
Daarnaast dient een succesvol kernwinkelgebied ruimtelijke aantrekkelijkheid te combineren met een goede (multimodale) bereikbaarheid. De strategieën verkeersluw dorpshart creëren en verkeer correct rond of door de kern sturen, aangepast parkeerbeleid ontwikkelen, basisvervoeraanbod in de kern garanderen, veilige routes voor langzaam verkeer in en rond de kern ontwikkelen en belangrijkste bestaande beeldkwaliteit beschermen en valideren ondersteunen dit mee.
Bij het inzetten van deze strategie moet rekening gehouden worden met het voorzieningenniveau in een kern. Daar waar het voorzieningenniveau nu hoog is, zal het vooral een zaak zijn om dat te behouden en eventueel nog te versterken. In de hoogdynamische dorpskernen is het beleid gericht op een zo volledig mogelijk aanbod aan lokale voorzieningen; soms houdt dit het aantrekken van bijkomende handel in. Goed uitgeruste landelijke dorpskernen die een ruimer gebied bedienen, focussen op duurzaam behoud van voorzieningen. Bij landelijke kernen met een lager voorzieningenniveau, is daar dan weer geen reden toe en moet er vooral worden ROLAFHANKELIJK?
Andere acties en instrumenten die ingezet kunnen worden ter ondersteuning van de lokale detailhandel in de kern, zijn:
• locatiebeleid voor grootschalige detailhandel, bv. door het inzetten van het afwegingskader grootschalige detailhandel;
• commercieel plan in samenwerking met de lokale handelaars;
• de oprichting van een economische raad met vertegenwoordigers van handelaars, stadsbestuur en administratie;
• gericht inzetten van premies en taksen om een levendige concentratie van handel te ondersteunen, zoals verhuispremies, leegstandsbelasting of een premie voor invulling van leegstaande panden;
• de oprichting van een handelspandenfonds, bv. in beheer van een autonoom gemeentebedrijf, dat strategisch panden opkoopt en ontwikkelt;
• de handelsidentiteit versterken d.m.v. marketingcampagnes, een eigen logo, een coherent design voor etalages of uithangborden, speciale evenementen, … ;
• creëren van lokale cadeaubonnen enkel bruikbaar in lokale handelszaken;
• aanstellen van een centrummanager die het hele handelsbeleid coördineert en fungeert als aanspreekpunt voor handelaars en ambassadeur van het lokale beleid.
Een deel van deze instrumenten zijn vooral toepasbaar in grotere kernen die over een echt kernwinkelgebied(je) beschikken, maar dat betekent niet dat een ambitieuze gemeente ze niet in aangepaste vorm kan toepassen in een kleinere kern.
Behalve handel verdienen echter ook andere vormen van ondernemen aandacht en ruimte in de kern. Het ruimtelijk combineren van wonen en werken, principes van verweven bedrijvigheid, … zijn belangrijke aspecten van een levendige kern. Ook hier is het een goed idee om te vertrekken van een duidelijke visie. Daarin wordt de huidige situatie geduid en duidelijk vastgelegd welke vormen van bedrijvigheid in de kern kunnen worden geïntegreerd en onder welke randvoorwaarden. Afhankelijk van de grootte en de identiteit van de kern kan dat gaan om bescheiden vormen van bedrijvigheid zoals KMO’s, atelierruimte of kleinschalige kantoorruimte, maar het mag geen taboe zijn om ook na te denken over aangepaste vormen van maakindustrie of logistiek georiënteerde bedrijvigheid – mits goed ingeplant en geïntegreerd.
Om die visie te realiseren en ondernemingen te ondersteunen in de kern, kunnen verschillende acties of instrumenten ingezet worden.
Waar nodig kunnen stedenbouwkundige voorschriften versoepeld worden om aangepaste vormen van bedrijvigheid ook in woonkernen toe te laten: of voorschriften worden net verstrengd om deze af te remmen op ongewenste locaties. De visie rond ondernemen in de kern wordt duidelijk gecommuniceerd en er worden campagnes gelanceerd om ondernemers in te lichten en aan te trekken.
Net als bij handel kunnen premies en taksen ingezet worden om de betaalbaarheid van panden voor economische activiteiten te verhogen, om leegstaande panden attractiever te maken, de locatiekeuze van ondernemingen te sturen, …
De gemeente kan in de kern ook een lokaal ondernemerscentrum oprichten, met betaalbare ruimte voor starters, flexibele co-working ruimte (bijvoorbeeld voor inwoners die een of twee keer per week willen thuiswerken) en ruimte voor netwerk- of andere events. Zo’n centrum is een ideaal uithangbord voor de ondernemerscultuur in een kern en kan door de gemeente of een lokale ondernemersvereniging worden opgericht en uitgebaat.
INS TRUMENTEN ( T) STRA TE GIEËN ROLLEN UITD A GINGEN
HET GEWENSTE RESULTAAT
Minstens: een visie op de rol en toekomst van detailhandel en bedrijvigheid in de kern via een gemeentelijke detailhandelsvisie en economische visie. Deze worden vertaald in een actieplan met concrete acties voor het aantrekken, ondersteunen en kwalitatief integreren van handel en bedrijvigheid in de kern.
Eventueel: een afbakening van het kernwinkelgebied of winkelarme gebieden, indien nodig vertaald in verordenende regelgeving hierrond.
Het centrum van Rotselaar kampt met enkele uitdagingen. Er is redelijk wat leegstand in de winkels en de gehoopte investeringen na het masterplan en verordening meergezinswoningen bleven enkele jaren uit. In het actieplan voor Rotselaar-centrum lag veel nadruk op het uitlokken van investeringen in een attractief dorpshart: investeringen in het publiek domein;
niet enkel aantrekken van investeerders, maar ook activiteiten en ondernemers naar bestaande gebouwen in de dorpshart begeleiden. Dit om de levendigheid in Rotselaar-kern te versterken en meer ondernemers een binding met ‘t dorp te doen krijgen. De gemeente kan hiervoor bv. (tijdelijk) een projectcoordinator aanstellen als aanjager van investeringen. Naast het activeren van bestaande panden en ruimten in het dorpshart, wordt parallel ingezet om
potentiële investeerders aan te trekken die sites kunnen herontwikkelen.