H3 VAN MARKTHAL NAAR FOODHAL
4.1 De Hallen anno
De Foodhallen is gevestigd in de Hallen in de Amsterdamse Ten Katebuurt. De twee
gebouwen waar De Hallen uit bestaat zijn inmiddels rijksmonument. De Hallen kennen een lange geschiedenis waarin het voornamelijk als tramremise voor het Amsterdamse
Gemeente Vervoersbedrijf heeft gediend. Inmiddels bieden de verschillende hallen ruimte aan diverse culturele instellingen en ondernemingen.
De Hallen biedt ruimte aan onder meer een bibliotheek, een bioscoop en
verschillende restaurants, winkels en een hotel. De remise vervult daarmee de functie van cultureel centrum. Op de website van De Hallen staat de volgende beschrijving: ‘De hallen Amsterdam. Centrum voor media, cultuur, mode, horeca en ambachten.’81
Zoals de omschrijving doet vermoeden zijn de gevestigde instellingen en winkels zeer divers. Zo is er een fietswinkel genaamd Recycle waar mensen met afstand tot de
arbeidsmarkt worden opgeleid tot fietsenmaker.82 Anderzijds zijn er verschillende boetiekjes waar ondernemers overwegend duurzame kleding of allerhande artikelen verkopen.
Opvallend is het gebrek aan grote ketens in het complex. Alle instellingen en winkels zijn exclusieve ondernemingen. Hierdoor onderscheidt De Hallen zich nog meer als exclusieve trekpleister.
Er is een hotel en een aantal restaurants naast de verschillende eetgelegenheden in de Foodhallen. Allemaal hebben ze een andere uitstraling en zijn ze geen onderdeel van grote restaurantketens. Het hotel en restaurant REMISE47 zijn vanaf de buitenzijde van het
81 De Hallen. ‘De Hallen Amsterdam.’ 10 juni 2019. <http://dehallen-amsterdam.nl>. 82 De Hallen. ‘Recycle.’ 10 juni 2019. <https://dehallen-amsterdam.nl/aanbod/recycle/>.
39 gebouw te betreden. De overige gelegenheden zijn allemaal via de hoofdpassage te
betreden.
Opvallend is dat het ook mogelijk is in De Hallen zelf een appartement te huren voor kort verblijf. De appartementen worden uitgebaat door Vondel Hotels. Er is een
appartement voor twee en vier personen. Hotel de Hallen is eveneens onderdeel van Vondel Hotels. Hetzelfde geldt voor restaurant REMISE 47.83
Naast de winkels en horecagelegenheden worden regelmatig markten in de passage gehouden. Zo is in de passage maandelijks de Kloffiemarkt: een markt waar tweedehands kleding wordt verkocht door particulieren.84 De ambachten, waar in verschillende
omschrijvingen van de Hallen naar wordt verwezen, krijgen een plek op The Maker Market: een markt die maandelijks een heel weekend in de passage wordt gehouden. Kunstenaars en ambachtslieden verkopen op die markt hun producten. Daarnaast is er livemuziek te horen en kan men workshops volgen.85 The Maker Market is een initiatief van het eveneens in de Hallen gevestigde The Maker Store: een winkel waarin producten van lokale makers te koop zijn. The Maker Store kan gezien worden als een platform voor kunstenaars en
ambachtslieden om hun producten te ontwikkelen en tentoon te stellen.86 Makers uit verschillende disciplines hebben een plek gevonden bij The Maker Store.
De passage wordt daarnaast ook gebruikt als expositieruimte. Met enige regelmaat zijn daar vrij te bezichtigen kunstwerken te zien. In januari 2019 was de foto-expositie Van
utopie naar werkelijkheid van fotograaf Ton van Rijn te zien. Toen hij hoorde over de
verbouwplannen van de oude tramremise dacht hij dat het bij een utopie zou blijven. In zijn fotoreportage is te zien dat het werkelijkheid is geworden.87 Hij heeft voor de expositie in de Hallen een selectie gemaakt van de foto’s die hij aldaar in de loop der jaren van mensen heeft gemaakt.88 Uit deze keuze blijkt dat er belang wordt gehecht aan lokale ondernemers en kunstenaars.
83 Vondel Hotels. 15 mei 2019 <https://www.vondelhotels.com/nl/?_ga=2.149483894.1731936309.1547474243-
36611129.1547474243>
84 De Hallen. ‘De kloffie markt.’ 10 juni 2019. <https://dehallen-amsterdam.nl/agenda/de-kloffie-markt/>. 85 De Hallen. ‘The maker market.’ 10 juni 2019. <https://dehallen-amsterdam.nl/agenda/the-maker-market-26-
27-januari/>
86 The maker store Amsterdam. ‘The maker space.’ 10 juni 2019. <https://www.themakerstore.nl/the-maker-
space/>
87 De Hallen. ‘Foto-expositie: ‘Van utopie naar werkelijkheid’.’ 10 juni 2019. <https://dehallen-
amsterdam.nl/agenda/foto-expositie-van-utopie-naar-werkelijkheid/>.
40 Een drietal ruimtes in De Hallen wordt door De Hallen Studio’s verhuurd voor evenementen en feesten. Naast evenementen en feesten worden de ruimtes ook gebruikt voor het opnemen van tv-programma’s. Zo werd tussen september 2018 en de laatste uitzending in maart 2019 RTL Late Night in één van de ruimtes opgenomen.89 Ook het NTR programma Podium Witteman wordt in De Hallen Studio’s opgenomen.90
De voormalig tramremise is uitgegroeid tot een divers cultureel centrum waar op verschillende manieren kunst en cultuur een plek krijgen. Ondernemers vanuit verschillende ambachten en disciplines worden actief betrokken bij het aantrekkelijk en rendabel houden van de locatie. De markten, exposities en verschillende evenementen zijn daar enkele voorbeelden van.
4.1.1 De grote trekpleister - Foodhallen
De in De Hallen gevestigde Foodhallen is verreweg de grootste trekpleisters van het
complex. Net als andere wereldsteden heeft Amsterdam sinds de opening van de Foodhallen 2014 ook een gelegenheid waar in één grote ruimte verschillende keukens samenkomen.
In de Amsterdamse Foodhallen is een 21-tal stands te vinden, variërend van verschillende Aziatische keukens tot een Ballenbar waar bitterballen kunnen worden
genuttigd. Een aantal restaurants die in Amsterdam reeds een vestiging hebben, hebben ook een stand in de Foodhallen. Zo verkoopt Petit Gateau taart in zowel de Foodhallen als in de Haarlemmerstraat en zo heeft het restaurant L’entrecote et les dames ook een stand in de Foodhallen. Zodoende is er een mix aan reeds bekende en nog onbekende
horecagelegenheden. Voor de standhouders betekent dit dat zij op een toegankelijke manier nieuw publiek naar hun gelegenheid kunnen trekken. Anderzijds dragen herkenbaarheid en reeds bewezen restaurantconcepten bij aan het werven van bezoekers.
Daarnaast zijn vier bars gevestigd in de Foodhallen. In het midden van de hal staat een grote, algemene bar. Deze wordt uitgebaat door de eigenaren van de Foodhallen. Verder hebben de bezoekers de keuze uit een wijnbar, een bierbar en een gin-en-tonic-bar. Men kan plaatsnemen aan een van de algemene zitplaatsen met tafels en stoelen beneden,
89 De Hallen studio’s. ‘ RTL Late Night met Twan Huys’ 10 juni 2019.
<http://www.dehallenstudios.nl/rtl-late-night-met-twan-huys/>.
90 De Hallen studio’s. ‘Podium Witteman.’ 10 juni 2019.
41 boven of aan de bar. De hal, of delen daarvan, worden verder geëxploiteerd als
vergaderruimte en muziekpodium onder de noemer ‘Bands and Bites’. Opvallend is dat in de hal zelf een pinautomaat staat. Bezoekers hoeven daardoor de hal niet te verlaten als zij geen contant geld bij zich hebben.
De stands hebben allemaal deels hetzelfde basisontwerp. Standhouders
onderscheiden zich door een deel van de stand naar eigen inzicht in te richten. Samen met de rest van de inrichting van de hal zorgt dit ervoor dat de ruimte uniform en daardoor rustig oogt. De oude elementen van de hal zijn intact gebleven. Dit draagt bij aan de sfeer in de ruimte.
Hoewel het om een grote en hoge ruimte gaat die snel kil zou kunnen aanvoelen, is dat niet het geval. De indeling van de stands, de verschillende zitplekken en de verlichting (zowel vanaf het plafond als vanaf de vloer) maken dat de grootte van de ruimte wordt doorbroken. In de avonduren is de verlichting aangepast. Het licht is dan meer gedimd. Op verschillende manieren wordt geprobeerd een prettige sfeer te creëren.
Het idee voor de Foodhallen is voor het eerst besproken in 2010 in Mercado de San Miguel, een foodhal in Madrid. Zing-Kyn Cheung en Rakish Gangapersad waren daar op bezoek en verbaasden zich over het gemis van een dergelijke hal in Amsterdam. Toen de mogelijkheid kwam de Foodhallen in de Hallen in Amsterdam te realiseren, hebben de vrienden besloten hun concept voor de Foodhallen verder uit te werken. Uiteindelijk hebben Chong Chu en Tsibo Lin zich bij het tweetal gevoegd. Met z’n vieren zijn zij eigenaar van de Foodhallen en het eveneens in de Hallen gevestigde restaurant De Kanarieclub.91
In de zomer van 2018 is in Rotterdam een tweede Foodhallen geopend.92 De ondernemers zijn van plan in nog twee tot drie Nederlandse steden Foodhallen te openen. Anders dan zij ook zelf hadden verwacht zit er nog volop groei in het concept. De
Amsterdamse vestiging verwelkomde in 2017 650.000 betalende bezoekers. Daarvan kwam 65% niet uit Amsterdam. De bezoekers gaven gemiddeld tussen de €15,- en €20,- uit.93
91 Ribbens, Arjen. NRC. ‘Smaakmakers (2)‘Wij komen niet uit een complimentencultuur’’. 24 oktober 2015. 10
juni 2019. <https://www.nrc.nl/nieuws/2015/10/24/wij-komen-niet-uit-een-complimentencultuur- 1541515-a73165>.
92 Misset Horeca. ‘Foto’s: de nieuwe Foodhallen Rotterdam.’ 20 aug 2018. 10 juni 2019.
<https://www.missethoreca.nl/restaurant/fotoreportage/2018/08/fotos-de-nieuwe-foodhallen- rotterdam-101308345>.
93 Heide, Thomas de. Het Financieel Dagblad. ‘De foodhal is in trek, maar het kan ook snel mis gaan.’ 12 juli
2018. 10 april 2019. <https://fd.nl/ondernemen/1261209/de-foodhal-is-in-trek-maar-het-kan-ook- snel-mis-gaan?_ga=2.170631273.838580202.1547589349-1711520877.1509984928#>.
42 4.2 Geschiedenis van De Hallen
De remise waarin De Hallen in zijn gevestigd, is gebouwd tussen 1901 en 1914. De meeste delen waren al voor 1904 gerealiseerd. In de jaren daarna is met name gewerkt aan het uitbreiden van het complex.94 Het gebouw kent een lange geschiedenis en heeft een aantal functies gehad. De langste tijd was dat die van remise voor trams en bussen van het
Amsterdamse Gemeente Vervoersbedrijf. Het gebouw is aangemerkt als rijksmonument en zal daarom niet uit de Ten Katebuurt verdwijnen.
Het ontwerp van de remise kwam van de Amsterdamse Dienst der Publieke Werken. Die was in 1856 in het leven geroepen met als doel gebouwen, verschillende bouwwerken en bijvoorbeeld de groenvoorziening in de openbare ruimte mogelijk te maken en te
onderhouden.95 De tramremise was één van de gebouwen die door de dienst is gerealiseerd en heeft tot 1996 gefungeerd als stalling voor trams en werkplaats. Daarna heeft het tot 2005 dienst gedaan als stallingsplek voor trams van het Amsterdams Openbaarvervoer- museum. Na 2005 zijn de eerste plannen voor de herinrichting en renovatie van het gebouw begonnen.
Na jaren leegstand is in overeenstemming met de gemeente en bewoners in 2011 akkoord gegeven voor de plannen voor het realiseren van de Hallen. In de jaren daarvoor zijn eerdere plannen afgewezen. De gemeente heeft vervolgens in 2010 besloten dat er opnieuw naar een plan voor behoud van de remise gekeken moest worden. Na het akkoord van de gemeente in 2011 is in december 2012 begonnen met de verbouwing. Twee jaar later werd het complex in nieuwe staat opgeleverd. 96
Om tot een concept te komen waarin zowel bewoners als gebruikers zich konden vinden, is op verzoek van de gemeente een in 2010 een klankbordgroep opgericht.
Bewoners hadden op die manier de mogelijkheid te reageren op plannen van ontwikkelaars. In 2010 is door bewoners en toekomstige gebruikers de Tramremise Ontwikkeling
Maatschappij (TROM) opgericht. TROM had als doel zo snel mogelijk een nieuw, duurzaam en kwalitatief goed complex te maken van de voormalige remise. Hierbij was het streven te voldoen aan de behoeften van de bewoners en tegelijk een indrukwekkend complex te
94 Cultureel Erfgoed. 10 april 2019. <https://cultureelerfgoed.nl/westelijke-tramremise>.
95 Gemeente Amsterdam. ‘Stadsarchief. Archief van de dienst der publieke werken.’ 10 juni 2019.
<https://archief.amsterdam/inventarissen/overzicht/5213.nl.html>.
96 Architectenbureau J. van Stigt bv. ‘De Hallen.’ 10 juni 2019.
43 realiseren. Het complex moest verbonden worden met de omgeving waarin het staat. De publieke functie ervan was één van de kernpunten van de TROM. Daarnaast zag de TROM erop toe dat de realisatie financieel haalbaar zou zijn.97