Verkorte naam: Kalkmoerassen
1. Hoe ziet het eruit?
Kalkmoerassen omvatten veenvormende plantengemeenschappen van kleine zeggen, andere schijngrassen en slaapmossen in basenrijke milieus.
2. Samenhang met andere habitattypen
H6410 Blauwgraslanden. In kalkmoerassen komen meer zeggenvegetaties voor, in blauwgraslanden meer graslandsoorten.
3. N2000 doelsoorten die in het habitattype kunnen voorkomen Gevlekte witsnuitlibel (H1042), Drijvende waterweegbree (H1831) 4. Doel uit aanwijzingsbesluit
Doel: behoud van oppervlakte en kwaliteit.
Toelichting: het habitattype Kalkmoerassen komt over een kleine oppervlakte voor in enkele leemputten op de Veluwe. De vegetatie wordt gerekend tot de Associatie van Vetblad en Vlozegge (Campylio-Caricetum dioicae)
5. Landelijk streefbeeld (profielendoc)
Voor een gunstige staat van instandhouding van het habitattype is een verspreiding gewenst van goed ontwikkelde vormen over minimaal 20 uurhokken. Omdat de typische soorten allemaal zeer zeldzaam zijn, is extra aandacht nodig voor kwaliteitsverbetering, deels ondersteund door oppervlakte uitbreiding (de huidige vaak zeer kleine locaties zijn zeer gevoelig voor verdwijning van typische soorten door ‘toevallige’ fluctuaties).
De in 2007 aan de Europese Commissie gerapporteerde referentiewaarde voor
verspreidingsgebied is veel meer dan huidig en voor oppervlak ook veel meer dan huidig. 6. Relatief belang Veluwe (factsheets)
Het belang van de Veluwe is relatief beperkt; het habitattype is aangetroffen in de leemputten van Staverden.
7. Ecologische randvoorwaarden (factsheets)
Ecologische factor Kernbereik Aanvullend bereik Overstroming met beek- of
rivierwater
nooit n.v.t.
Vochttoestand zeer nat tot nat ’s winters inunderend; zeer vochtig
Voedselrijkdom matig voedselarm tot matig voedselrijk-a
zeer voedselarm Zuurgraad basisch tot zwak zuur-b n.v.t.
Kritische depositiewaarde: 1100 mol
8. Huidige staat van instandhouding (profielendoc) Zeer ongunstig
Aspect 1994 2004 2007
Verspreiding Zeer ongunstig Zeer ongunstig Zeer ongunstig Oppervlakte Zeer ongunstig Zeer ongunstig Zeer ongunstig Kwaliteit Zeer ongunstig Zeer ongunstig Zeer ongunstig Toekomst-perspectief Zeer ongunstig Matig ongunstig Matig ongunstig Beoordeling SvI Zeer ongunstig Zeer ongunstig Zeer ongunstig 9. Nulmeting, trend en monitoring (factsheets, profielen, SNL)
Het habitattype is in ons land in de loop van de 20e eeuw sterk achteruitgegaan als gevolg van intensivering van landgebruik en het wegvallen basenrijke kwel tot in de bovengrond. De achteruitgang in oppervlakte heeft ook gevolgen gehad voor de kwaliteit van het habitattype. Alle typische soorten zijn zeldzaam geworden en drie van de zes zijn ernstig bedreigd. In de periode 1994-2004 zijn op verschillende locaties succesvolle maatregelen genomen om het habitattype uit te breiden of te herstellen. In andere gebieden zijn de vooruitzichten voor behoud en herstel echter nog steeds ongunstig, doordat de hydrologische condities niet optimaal zijn. Oppervlakte en kwaliteit van het habitattype staan daarmee nog steeds onder druk.
In 2013 is in opdracht van de Provincie Gelderland uitgezocht welke waarnemingen van typische soorten van het habitattype H7230 Kalkmoerassen aanwezig zijn in de Nationale Database Flora en Fauna (NDFF; peildatum juni 2013). Daarbij is gekeken naar waarnemingen vanaf 1 januari 2000. Dit geeft een indicatief (niet volledig) beeld van de mate van voorkomen van typische soorten op de Veluwe. Daarbij is onderscheid gemaakt tussen nauwkeurige waarnemingen binnen het habitattype, en alle overige waarnemingen binnen het Natura 2000 gebied. De resultaten hiervan zijn voor habitattype H7230 samengevat in onderstaande tabel. De waarnemingen betreffen 2 van de 6 typische soorten van het habitattype.
NDFF waarnemingen Veluwe van typische soorten van habitattype H7230 vanaf 1-1-2000 (peildatum 1 juni 2013)
Typische soort Soortengroep Aantal maal waargenomen Binnen H7230 Overig binnen
Natura 2000 gebied Totaal Waargenomen soorten: Bonte paardenstaart Vaatplanten 0 1 1
NDFF waarnemingen Veluwe van typische soorten van habitattype H7230 vanaf 1-1-2000 (peildatum 1 juni 2013)
Typische soort Soortengroep Aantal maal waargenomen Binnen H7230 Overig binnen
Natura 2000 gebied
Totaal
Vetblad** Vaatplanten 0 5 5 Totaal H7230 0 6 6
Geen waarnemingen van:
Breed wollegras**
Vaatplanten Gele zegge Vaatplanten Schubzegge Vaatplanten Tweehuizige
zegge**
Vaatplanten
** urgent bedreigde typische soort; *potentieel urgent bedreigde typische soort (Alterra 2009, rapport nr 1909).
In het kader van de SNL-monitoring van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) worden er binnen dit habitattype vegetatiekarteringen (eens in de 12 jaar) en karteringen van kenmerkende soorten planten, dagvlinders en broedvogels (eens in de 6 jr) uitgevoerd. Ook worden eens in de 6 jaar gegevens verzameld over ruimtelijke samenhang, abiotiek en stikstofdepositie. Hiermee wordt de kwaliteit van dit habitattype goed in beeld gebracht en gevolgd. Doordat deze monitoring pas in 2012 is gestart, zijn de gegevens over dit habitattype nu nog onvolledig.
Nulmeting, trend en monitoring Kalkmoerassen (H7230)
Oppervlakte en verspreiding Kwaliteit
Nulmeting Landelijk: minder van 10 ha, verspreid over 18 10x10 km hokken, vooral op flanken van beekdalen op hogere zandgronden, daarnaast kwelzones aan randen hogere zandgronden, in rivierengebied (benedenstrooms) en in heuvelland Zuid Limburg (bron: factsheets). Veluwe: ca. 0,2 ha bij
Staverden (Leemputten; bron: habitattypenkaart Veluwe oktober 2014).
Landelijk: kwaliteit van vegetatie, en flora/fauna wisselend. Alle typische soorten zeldzaam, de helft ervan ernstig bedreigd.
Veluwe (Leemputten Staverden): lijkt abiotisch stabiel met vrij goede kwaliteit, maar gegevens onvolledig.
Trend Landelijk en Veluwe: in laatste eeuw sterk achteruit gegaan door intensivering landgebruik en wegvallen aanvoer basenrijk grondwater. Ook in laatste decennia nog licht achteruit, ondanks succesvol herstel/uitbreiding in sommige gebieden. Situatie op Veluwe (Staverden) lijkt stabiel.
Landelijk: sterk achteruit gegaan in laatste eeuw. Alle typische soorten en veel andere kenmerkende soorten achteruitgegaan. Ook in laatste decennia kwaliteit nog onder druk, ondanks succesvol herstel/ uitbreiding in sommige gebieden. Veluwe: onbekend. Huidige situatie (Staverden) lijkt stabiel.
Monitoring programma’s
SNL-monitoring (beheertype Nat schraalland, N10.01):
vegetatiekartering (eens in 12 jaar; coördinatie: Provincie Gelderland).
SNL-monitoring (beheertype Nat schraalland, N10.01):
vegetatiekartering (eens in 12 jaar), inventarisatie plantensoorten, broedvogels, dagvlinders, ruimtelijke condities, abiotiek, stikstofdepositie (eens in 6 jaar; coördinatie: Provincie Gelderland). 10. Sleutelprocessen
De aanvoer van kalkhoudend grondwater is essentieel. 11. Storende factoren
− Verdroging; het habitattype is zeer gevoelig voor hydrologische veranderingen − Verzuring; aanvoer van basenrijk grond- of oppervlaktewater is noodzakelijk − Vermesting; het habitattype is gevoelig voor bemesting of overstroming met te
12. Strategie
Uitgewerkt doel voor dit habitattype
Omvang Behoud van het kalkmoeras bij de Leemputten Staverden Ruimte Staverden
Kwaliteit Wordt meegenomen in vennenherstelprogramma Tijd Eerste beheerplanperiode