't werk, verflauwde hij niet. Hij wist nu op allerlei toon te troosten en op te beuren.
Hoor bijv. dit liefelijk beeld om de zusters te overreden, dat
1) Het zijn de ‘Traitez de Piété composez par M. Hamon, pour l'instruction et la consolation des Religieuses de Port-Royal, à l'occasion des différentes épreuves auxquelles elles ont été exposées.’ Wij gebruiken de editie Amsterdam, chez Nicolas Potgieter, Libraire vis à vis la Bourse, 1727. - Zie voorts van Hamon ‘Recueil de lettres et opuscules’, 2 tomes, à Amsterdam, 1734, en ook ‘Commentaire sur les Lamentations de Jérémie,’ Paris, 1790, uitgegeven omdat de daarin vervatte klachten dubbel toepasselijk waren op de ellende van het tijdvak na 1789.
het soms goed is, als zij van elkander verwijderd worden. ‘De kleine afstand, die er
is tusschen de snaren van een lier, belet niet, dat zij terzelfder tijd weêrklinken en te
meer samenstemmen om één schoone harmonie te vormen. Waren die snaren niet
aldus gespannen en waren zij in en door elkander gevlochten, dan hadden zij in de
nauwe verbinding geen vereeniging in de muziek, welke de eenige éénheid is, die
men van haar verlangt; men moet ze dus scheiden om ze te vereenigen.’
Hamon kon altijd te Port-Royal blijven. Zelfs bij de vervolging van 1679 werd hij
er als geneesheer gelaten. Hij stierf er in Februari 1687, en werd als geneesheer
opgevolgd door Hecquet. De faculteit der medicijnen te Parijs heeft het portret van
Hamon doen ophangen onder de beeldtenis der beroemde artsen, en in de groote
faculteitszaal kan men nog altijd de trekken van onzen vriend beschouwen; die trekken
zijn fijn en zacht, schrander en teeder, terwijl de lange haren, waarvan een vlok
neêrhangt op het voorhoofd, aan 't geheel het voorkomen geven van iemand, die op
het land leefde en werkte.
Naast Hamon wordt in de dagen der vervolging als vertrooster en helper altijd
genoemd de heer de S
AINTE-M
ARTHE. Hij was na Singlin's dood, en terwijl de Saci
de eigenlijke directeur werd, aangewezen als de biechtvader der kloosterlingen. Hij
was de nederigheid zelve, en heeft, één rechte lijn volgende, de grootst mogelijke
gelijkmatigheid in leven en wandel ten toon gespreid. Zijn vader behoorde tot de
parlementaire geslachten; doch hij gevoelde dadelijk een onweêrstaanbare roeping
tot de kerk. Hij kwam als biechtvader te Port-Royal in de dagen der vervolging, in
1656, en is als zoodanig in betrekking gebleven tot 1679. Na 1679 moest hij vluchten,
was ook in Holland, tot dat hij in 1690 dicht bij Gif stierf. Hij had zich in den laatsten
tijd geheel in stilzwijgen en volkomen afzondering gehuld. Men was zoo volkomen
rustig en zeker in zijn nabijheid en in zijn raadgeving; hij was één der weinige
menschen, in wien Pascal een onbepaald vertrouwen stelde; hem liet de groote,
onrustige, geduchte athleet als biechtvader bij zich roepen in zijn laatste ziekte, en
aan hem deelde hij de meest geheime bewegingen van zijn geest en hart mede. Hij
had bij de vervolging in 1664 en 1665 zich moeten verschuilen, doch des nachts
sloop hij
rondom de muren van het klooster der vallei, bespiedende of hij ook iemand uit 't
klooster kon ontdekken. En toen de afsluiting wat minder streng werd, de soldaten
minder scherp toezagen, en de tuin weder door de zusters in vrijheid kon worden
bewandeld, had de Sainte-Marthe de gewoonte om des avonds uit Parijs of uit het
huis, dat hij dicht bij Gif bewoonde, te komen: dan klom hij op een boom, die dicht
bij den muur van 't klooster stond, en hield, tot de aan de andere zijde van den muur
neêrgebogen zusters, kleine toespraken om haar te versterken. Hij deed dit gedurende
den winter, en in onze verbeelding zien wij hem daar des nachts op de takken van
den met rijp bedekten boom, zonder op de koude te achten, de zusters in heilige stilte
troosten. De sterren flikkeren vriendelijk 't tooneeltje toe.
Grooter naam naar de wereld had de aanhanger van Port-Royal, dien wij nu zullen
trachten te teekenen, namelijk T
ILLEMONT. Die slechts eenigszins de geschiedenis
der eerste Romeinsche keizertijden heeft beoefend, kent zijn gewichtige en inhoudrijke
werken, en sinds Gibbon openlijk bekende, altijddoor het pad te volgen door Tillemont
gebaand, verzuimt niemand op dien tocht dezen gids te raadplegen. Hij zelf behoorde,
even als de Saint-Marthe, tot een der oude parlements-familiën, het geslacht le Nain;
den naam de Tillemont voegde hij er bij naar een klein landgoed, in zijn bezit, waar
hij op het laatst van zijn leven woonde. Hij was in 1637 geboren en werd op zijn 9
dejaar naar de scholen van het Port-Royal der vallei gezonden, waar hij opgroeide met
den jongen de Bernières en met du Fossé. Hij is dan ook inderdaad de meest volmaakte
leerling geworden, dien deze scholen hebben opgeleverd. Reeds dadelijk werd Livius
zijn lievelingsschrijver, en de jonge Tillemont, zijn roeping volgende, was reeds
bezig historische tabellen op te maken en de feiten, door Livius vermeld,
chronologisch te groepeeren. Uit de bronnen zelven poogde hij de ‘annalen’ op te
stellen. Walon de Beaupuis en Nicole waren het, die hem in den beginne den weg
moesten wijzen; maar de leerling bleek in deze geschiedkundige nasporingen en
studiën weldra sterker dan de meesters, en toen Nicole later zoo dikwijls moest
polemiseeren over zaken der kerkelijke geschiedenis, wendde hij zich steeds tot
Tillemont, om over zulke punten de volledige détail-kennis te verkrijgen.
Daar was dan ook in geheel zijn arbeid een zeer belangelooze strekking; hij werkte
In document
H.P.G. Quack, Beelden en groepen · dbnl
(pagina 182-185)